RdOeSDMT9UNOo
Ilustracja przedstawia na pierwszym planie pięć czarnych figur kobiet i pięć czarnych figur mężczyzn stojących na tle biało‑czerwonego tła. Za nimi widać urnę, do której wkładana jest, trzymana w dłoni, kartka papieru. Po prawej stronie ilustracji została umieszczona mapa administracyjna Polski z podziałem na województwa.

Wybory samorządowe

Wybory samorządowe
Źródło: Learnetic S.A., dostępny w internecie: https://docs.google.com/document/d/1N7HvauJHpSz4-G8DDbvJ6S4BCdAEXQaEFGiMKD9952U/edit?usp=sharing, licencja: CC BY 4.0.
Nauczysz się

  • Definiować, czym jest samorząd.

  • Przedstawiać strukturę samorządu terytorialnego w Polsce.

  • Wyjaśniać, w jaki sposób są powoływane władze samorządu terytorialnego.

  • Przedstawiać procedurę organizacji referendum lokalnego.

  • Interpretować zapisy Kodeksu Wyborczego dotyczące organizacji referendum.

  • Analizować przyczyny powodujące nieważność referendum lokalnego.

Wprowadzenie

Słowo “samorządsamorząd” ma kilka znaczeń. Przede wszystkim rozumiemy je jako wykonywanie przez pewną społeczność określonych zadań w sposób samodzielny i niezależny od nadrzędnej władzy (np. władzy państwowej czy władz zakładu pracy).

Istnienie samorządu wynika z przekonania, że najlepsze decyzje dotyczące danej społeczności podejmują ci, którzy do niej należą. Władza nadrzędna - często oddalona, zajmująca się mnóstwem innych spraw - nierzadko nie ma pełnej świadomości na temat tego, czego społeczność potrzebuje i co jest dla niej najlepsze. Dlatego oddaje część swoich uprawnień do zarządzania licząc, że zostaną one wykorzystane znacznie lepiej i z większą korzyścią dla takiej społeczności.

Nie inaczej jest w przypadku samorządu terytorialnego...

Rz0Lk8q7ZA61n
Na pierwszym planie ilustracji umieszczona została waga uginająca się po lewej stronie pod figurą mężczyzny ubranego w garnitur i pokolorowanego na kolor czerwony. Pod stopami mężczyzny widać napis: "WŁADZA CENTRALNA". Za mężczyzną widać budynek o owalnym kształcie z powieszoną na szczycie flagą o barwach biało‑czerwonych. Z prawej strony ilustracji przedstawiona jest druga część wagi unosząca się do góry. Widnieje nad nią napis: "samorząd terytorialny" oraz grupa osób w kolorze czerwonym stojących na tle budynku w kształcie prostokąta.
Celem istnienia samorządu terytorialnego jest podział odpowiedzialności za funkcjonowanie danego obszaru między władzę centralną i społeczność lokalną.
Źródło: Learnetic S.A., dostępny w internecie: https://docs.google.com/document/d/1N7HvauJHpSz4-G8DDbvJ6S4BCdAEXQaEFGiMKD9952U/edit?usp=sharing, licencja: CC BY 4.0.
Dawid Szcześciło Polska samorządów. Silna demokracja, skuteczne państwo

Teodor Toeplitz – jeden z najwybitniejszych działaczy lokalnego ruchu spółdzielczego w okresie międzywojennym [...] – powiadał, że naczelną misją samorządu jest „troska o dobrobyt mieszkańców i walka ze skutkami złych warunków bytowania” [...]. Samorząd to państwo dobrobytu w skali „mikro”, gdzie decyduje się jakość życia obywateli. Samorząd jest najlepszym miejscem do tego, aby zarządzać kluczowymi usługami publicznymi, choćby tylko z dwóch powodów. Po pierwsze, usamorządowienie pozwala dopasowywać zakres i sposób realizacji usług do potrzeb społeczności lokalnych [...]. Zwłaszcza w tak dużym państwie jak Polska nie da się centralnie ocenić i określić, czego potrzebują obywatele w każdym zakątku kraju. Co więcej, rozwiązania błędne, głupie czy nieskuteczne, które są narzucane z poziomu centralnego, mają skutki dużo bardziej opłakane niż tak samo złe pomysły wdrożone tylko na lokalną skalę. Po drugie, skrócony jest łańcuch rozliczania i odpowiedzialności za ewentualne niedociągnięcia czy nieprawidłowości. Biurokracja i polityczni decydenci w systemach scentralizowanych są doskonale chronieni przed rozliczaniem ze swoich błędów. Decydentom lokalnym dużo trudniej ukryć się przed obywatelami i uniknąć choćby politycznej odpowiedzialności za szkodliwe działania.

Polska_samorządów Źródło: Dawid Szcześciło, Polska samorządów. Silna demokracja, skuteczne państwo, 2019, s. 34, dostępny w internecie: https://www.batory.org.pl/upload/files/Programy%20operacyjne/Masz%20Glos/Polska%20samorzadow.pdf.
Riz0gsBwEz5wa
Ćwiczenie 1
Łączenie par. . Zdaniem Teodora Toeplitza funkcjonowanie samorządu terytorialnego prowadzi do polepszenia jakości życia obywateli.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Dzięki funkcjonowaniu samorządu państwo jest w stanie znacznie lepiej i efektywniej dopasować zakres i sposób realizacji świadczonych usług.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Samorząd umożliwia władzy centralnej właściwą ocenę tego, co jest potrzebne obywatelom w skali całego kraju.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Funkcjonowanie samorządu terytorialnego eliminuje błędy popełniane przez władze centralne.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Istnienie samorządu lokalnego prowadzi do nasilenia się zjawiska biurokracji.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Skala politycznej i społecznej odpowiedzialności decydentów lokalnych jest znacznie wyższa niż w przypadku decydentów centralnych.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
ĆWICZENIE: Wskaż prawidłową odpowiedź
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 2
R18GGQA32pCAU
(Uzupełnij).

Samorząd terytorialny

Obecna struktura samorządu terytorialnegoSamorząd terytorialnysamorządu terytorialnego w Polsce funkcjonuje od 1 stycznia 1999 r. Wprowadzono wówczas trójstopniowy podział terytorialny państwa na:

  • województwa

  • powiaty

  • gminy

Ro7QOVMDy3pmo
Ilustracja przedstawia konturową mapę Polski z podziałem na województwa oraz z podziałem na powiaty i gminy na terenie jednego województwa
Mapa Polski z podziałem na województwa oraz z podziałem na powiaty i gminy na terenie jednego województwa
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Mieszkańcy tych jednostek terytorialnych z mocy prawa tworzą wspólnotę samorządową. Na jej czele stoi samorząd terytorialny, czyli władze wybierane przez mieszkańców.

Istotą wprowadzonego podziału było dążenie do decentralizacji państwaZasada decentralizacjidecentralizacji państwa. Rozumiemy przez to przekazywanie przez władzę centralną części swoich uprawnień samorządom. Ma to usprawnić zarządzanie państwem i zmniejszyć ilość zadań wykonywanych przez władzę centralną. Ponadto ma zaangażować obywateli w sprawy ich lokalnego środowiska.

R1FS1Zo9Huv4A
Ilustracja przedstawia grupę pięciu osób porządkujących teren porośnięty trawą, drzewami i krzewami. Po lewej stronie ilustracji widać kobietę prowadzącą taczkę wypełnioną plastikowymi przedmiotami. Za nią stoi mężczyzna z grabiami. W centralnej części ilustracji klęcząca na jednym kolanie kobieta zbiera śmieci. Po jej prawej stronie stoi mężczyzna wkładający śmieci do plastikowego worka a poniżej niego ukazany został mężczyzna trzymający w ręce miotłę.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Działalność samorządu terytorialnego jest też efektem działania zasady pomocniczościZasada pomocniczościzasady pomocniczości, zgodnie z którą władza centralna ma wspierać władze samorządowe w tych dziedzinach, w których nie będą one w stanie działać skutecznie.

Ćwiczenie 3
RBVpqIjh2R30G
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Władze samorządu terytorialnego

Przejęcie przez społeczność lokalną odpowiedzialności za funkcjonowanie danej jednostki samorządu terytorialnego wymaga wyboru władzy, która będzie tą jednostką zarządzać.

Organy władzy samorządu terytorialnego dzielimy na władze wykonawczeWładza wykonawczawładze wykonawcze i władze stanowiąceWładza stanowiącawładze stanowiące. Wybierane są w trakcie wyborów samorządowych.

Tabela ukazująca strukturę władz na poziomie gminy

GMINA

władza wykonawcza
(organ jednoosobowy)

władza stanowiąco‑kontrolna
(organ kolegalny)

wójt (gmina wiejska)

burmistrz (gmina wiejsko‑miejska, gmina miejska)

prezydent (w miastach na prawach powiatu oraz liczących powyżej 100000 mieszkańców)

rada gminy
15 członków (w gminach do 20 tys. mieszkańców)
21 członków (w gminach do 50 tys. mieszkańców)
23 radnych (w gminach do 100 tys. mieszkańców)
23 radnych (w gminach do 200 tys. mieszkańców)
trzech kolejnych radnych na każde dalsze rozpoczęte 100 tys. mieszkańców (nie więcej jednak niż 45 radnych)
Wyjątek stanowi Rada m.st. Warszawy licząca 60 radnych

Tabela ukazująca strukturę władz na poziomie powiatu

POWIAT

władza wykonawcza

władza stanowiąco‑kontrolna
(organ kolegalny)

starosta na czele zarządu powiatu

UWAGA! Starosta nie jest wybierany przez obywateli w wyborach

rada powiatu
15 członków (w powiatach do 40 tys. mieszkańców)

dwóch kolejnych radnych na każde dalsze rozpoczęte 20 tys. mieszkańców (nie więcej jednak niż 25 radnych)

Tabela ukazująca strukturę władz na poziomie województwa

WOJEWÓDZTWO

władza wykonawcza

władza stanowiąco‑kontrolna
(organ kolegalny)

marszałek województwa na czele zarządu województwa

UWAGA! Marszałek nie jest wybierany przez obywateli w wyborach

sejmik województwa
30 członków (w województwach do 2 mln mieszkańców)

trzech kolejnych na każde dalsze rozpoczęte 500 tys. mieszkańców

RKLg8yfloudR9
Ćwiczenie 4
GMINA: władza wykonawcza Możliwe odpowiedzi: 1. zarząd ze starostą, 2. sejmik, 3. rada powiatu, 4. rada gminy, 5. prezydent miasta, 6. zarząd z marszałkiem GMINA: władza stanowiąca Możliwe odpowiedzi: 1. zarząd ze starostą, 2. sejmik, 3. rada powiatu, 4. rada gminy, 5. prezydent miasta, 6. zarząd z marszałkiem POWIAT: władza wykonawcza Możliwe odpowiedzi: 1. zarząd ze starostą, 2. sejmik, 3. rada powiatu, 4. rada gminy, 5. prezydent miasta, 6. zarząd z marszałkiem POWIAT: władza stanowiąca Możliwe odpowiedzi: 1. zarząd ze starostą, 2. sejmik, 3. rada powiatu, 4. rada gminy, 5. prezydent miasta, 6. zarząd z marszałkiem WOJEWÓDZTWO: władza wykonawcza Możliwe odpowiedzi: 1. zarząd ze starostą, 2. sejmik, 3. rada powiatu, 4. rada gminy, 5. prezydent miasta, 6. zarząd z marszałkiem WOJEWÓDZTWO: władza stanowiąca Możliwe odpowiedzi: 1. zarząd ze starostą, 2. sejmik, 3. rada powiatu, 4. rada gminy, 5. prezydent miasta, 6. zarząd z marszałkiem
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Wybory samorządowe

Zasady dotyczące przeprowadzania wyborów samorządowych zostały ustalone w ustawie o nazwie Kodeks wyborczy. Znajdują się w nim m.in. zapisy dotyczące warunków, jakie musi spełnić obywatel, aby posiadać czynne prawo wyborczeCzynne prawo wyborczeczynne prawo wyborcze i bierne prawo wyborczeBierne prawo wyborczebierne prawo wyborcze.

USTAWA z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy

USTAWA z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy

DZIAŁ I
Przepisy wstępne
Rozdział 1.
Przepisy ogólne [...]
Art. 5. Ilekroć w kodeksie jest mowa o: [...]
3) organach stanowiących jednostek samorządu terytorialnego – należy przez to rozumieć, odpowiednio, rady gmin, rady powiatów i sejmiki województw. [...]

Rozdział 2.
Prawa wyborcze Art. 11. [...]
§4. Nie ma prawa wybieralności w wyborach wójta w danej gminie osoba, która została uprzednio dwukrotnie wybrana na wójta w tej gminie [...].

DZIAŁ VII.
Wybory do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego
Rozdział 1.
Zasady ogólne
Art. 369.
Wybory do rad są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.
Art. 370.
§1. Można być radnym tylko jednego organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego.
§2. Można kandydować jednocześnie tylko do jednego z organów wymienionych w art.5 pkt 3.

DZIAŁ VIII
Wybory wójta, burmistrza i prezydenta miasta

Rozdział 1.
Przepisy ogólne [...]
Art. 471.
Wybory wójta są powszechne, równe, bezpośrednie oraz odbywają się w głosowaniu tajnym.
 Art. 472.
§1. Kandydat na wójta nie może jednocześnie kandydować na wójta w innej gminie.
 §2. Kandydat na wójta nie może jednocześnie kandydować do rady powiatu i do sejmiku województwa. Kandydat na wójta może kandydować do rady gminy tylko na obszarze gminy, w której kandyduje na wójta.
Art. 473.
§1. Za wybranego na wójta uważa się tego kandydata, który w głosowaniu otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów.

§2. Jeżeli żaden z kandydatów nie otrzymał określonej w §1 liczby ważnie oddanych głosów, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie.
§3. W ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali największą liczbę ważnie oddanych głosów. [...]

Kodeks_wyborczy Źródło: USTAWA z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy, dostępny w internecie: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20110210112/U/D20110112Lj.pdf.
RkRkvk6zV6qfI
Ćwiczenie 5
Zaznacz prawidłową odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. Prawidłowa odpowiedź A, 2. Nieprawidłowa odpowiedź B, 3. Nieprawidłowa odpowiedź C
ĆWICZENIE: Jednokrotny wybór
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Rq5uoeNB5DRvh
Ćwiczenie 6
Dopasuj podane numery artykułów Kodeksu wyborczego do właściwej informacji. Informacje na temat zasady nie łączenia różnych stanowisk w samorządzie terytorialnym. Możliwe odpowiedzi: 1. Art. 369, 2. Art. 473. §1, 3. Art. 370. §1, 4. Art. 473. §3, 5. Art. 370. §2, 6. Art. 472. §1, 7. Art. 472. §2, 8. Art. 471 Informacje o charakterze wyborów samorządowych. Możliwe odpowiedzi: 1. Art. 369, 2. Art. 473. §1, 3. Art. 370. §1, 4. Art. 473. §3, 5. Art. 370. §2, 6. Art. 472. §1, 7. Art. 472. §2, 8. Art. 471 Informacje dotyczące sposób ustalania zwycięzców w wyborach samorządowych. Możliwe odpowiedzi: 1. Art. 369, 2. Art. 473. §1, 3. Art. 370. §1, 4. Art. 473. §3, 5. Art. 370. §2, 6. Art. 472. §1, 7. Art. 472. §2, 8. Art. 471
ĆWICZENIE: Grupowanie elementów
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
RiCs5mpqQzbe3
Ćwiczenie 7
Pytanie jednokrotnego wyboru Możliwe odpowiedzi: 1. Art. 472. §1., 2. Art. 473. §1., 3. Art. 473. §2., 4. Art. 473. §3.
ĆWICZENIE: Jednokrotny wybór
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Rg1htI14csuma
Film prezentujący sposób głosowania w wyborach samorządowych
Film prezentujący sposób głosowania w wyborach samorządowych
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/Rg1htI14csuma

Film prezentujący sposób głosowania w wyborach samorządowych
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Film prezentujący sposób głosowania w wyborach samorządowych

Polecenie 1
RyVHE8kJpK4Qi
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 2
R1DwBuwa9SlZh
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
RzSbLRjl2Uo4R
Wykres kolumnowy. Zapoznaj się z danymi statystycznymi dotyczącymi frekwencji w wyborach samorządowych. Sformułuj wniosek na temat stosunku obywateli do samorządu terytorialnego. Wyjaśnij, co może być przyczyną tego stosunku?. Lista elementów: 1. zestaw danych:Rok: 1990Liczba głosujących: 422. zestaw danych:Rok: 1994Liczba głosujących: 333. zestaw danych:Rok: 1998Liczba głosujących: 454. zestaw danych:Rok: 2002Liczba głosujących: 445. zestaw danych:Rok: 2006Liczba głosujących: 46%6. zestaw danych:Rok: 2010Liczba głosujących: 477. zestaw danych:Rok: 2014Liczba głosujących: 478. zestaw danych:Rok: 2018Liczba głosujących: 51
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Wykres słupkowy: Frekwencja 1990‑2018:

1990 - 42,3%

1994 - 33,8%

1998 - 45,4%

2002 - 44,2%

2006 - 46%

2010 - 47,3%

2014 - 47,4%

2018 - 51,3%

Polecenie 3
R1Wj1XN4NTXga
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 3
R1aBgLtd3DY9f
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Referendum lokalne

Jednym ze sposobów wpływu mieszkańców danej społeczności lokalnej na jej władze jest referendum lokalneReferendum lokalnereferendum lokalne. Nazywamy tak specjalny rodzaj głosowania, w którym członkowie wspólnoty samorządowej wypowiadają się na temat swojej woli w postawionej kwestii (pytaniu) dotyczącym tejże wspólnoty, odpowiadając “tak” lub “nie”.

Zgodnie z ustawą o referendum lokalnym przeprowadzenie tej formy głosowania jest możliwe w następujących sytuacjach:

  • w sprawie odwołania organu stanowiącego dla danej jednostki samorządu terytorialnego,

  • co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej wspólnoty samorządowej, mieszczącej się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki samorządu terytorialnego,

  • w innych istotnych sprawach, dotyczących społecznych, gospodarczych lub kulturowych więzi łączących tę wspólnotę.

Dodatkowo ustawa przewidziała dwie możliwości przeprowadzenia referendum gminnego, którego przedmiotem może być:

  1. odwołanie wójta (burmistrza, prezydenta miasta),

  2. samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji organów gminy.

R1ccBDzm4OWRi
Zdjęcie przedstawia kartę do głosowania w referendum gminnym dotyczącym odwołania Rady Gminy przed upływem kadencji. W środkowej części ilustracji umieszczone zostały dwa puste kwadraty, a obok nich napisy: "TAK","NIE".
Zdjęcie karty do głosowania w referendum gminnym.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Jerzy Jureczko, Referenda odwoławcze organów wykonawczych w Polsce w latach 2006–2017. Realny wpływ czy fikcja? Analiza wybranych przypadków

Wszystkich referendów odwoławczych w latach 2006–2017 było 213, z czego 30 referendów było ważne, zaś tylko jedno z nich nie doprowadziło do odwołania organu wykonawczego. Daje to 14,15% skuteczność wszystkich inicjatyw referendalnych. Między kadencjami 2006–2010 a 2010–2014 pojawiła się tendencja zwyżkowa inicjatyw referendalnych – nastąpił wzrost o 83,75%, jednak przyrost ważnych referendów jest niewielki, ponieważ wynosi tylko 25%. Dane z lat 2014–2017 są niepełne, jednak wszystko wskazuje na to, że zaobserwujemy regres inicjatyw referendalnych, a co za tym idzie zaobserwujemy mniejszą liczbę skutecznych odwołań organów wykonawczych gmin czy miast. [...]*
*Warto także zauważyć, że zwolennicy wójta, burmistrza czy prezydenta nie zawsze powinni iść na referendum. Otóż w sześciu przypadkach, gdyby nie wzięli czynnego udziału w głosowaniu, to organ wykonawczy nie zostałby odwołany, ponieważ nie byłoby odpowiedniej frekwencji potrzebnej do uznania ważności referendum.

referenda_odwoławcze Źródło: Jerzy Jureczko, Referenda odwoławcze organów wykonawczych w Polsce w latach 2006–2017. Realny wpływ czy fikcja? Analiza wybranych przypadków, dostępny w internecie: https://www.google.com/search?q=referendum+gminne+artyku%C5%82&client=firefox-b-d&ei=GXxsYazUCqaGwPAPopay4A4&start=20&sa=N&ved=2ahUKEwjsxNzEmdLzAhUmAxAIHSKLDOw4ChDw0wN6BAgBEE4&biw=1920&bih=955&dpr=1.
RZT2EpHzXesWQ
Ćwiczenie 8
Połącz podane informacje z właściwym okresem. okres 2006 - 2017 Możliwe odpowiedzi: 1. 14,15% skuteczności inicjatyw referendalnych, 2. przyrost ważnych referendów o 25% w stosunku do okresu poprzedniego, 3. regres inicjatyw referendalnych, 4. zmniejszenie się liczby skutecznych odwołań organów wykonawczych gmin, 5. wzrost inicjatyw referendalnych o 83,75%, 6. 213 przeprowadzonych referendów okres 2010 - 2014 Możliwe odpowiedzi: 1. 14,15% skuteczności inicjatyw referendalnych, 2. przyrost ważnych referendów o 25% w stosunku do okresu poprzedniego, 3. regres inicjatyw referendalnych, 4. zmniejszenie się liczby skutecznych odwołań organów wykonawczych gmin, 5. wzrost inicjatyw referendalnych o 83,75%, 6. 213 przeprowadzonych referendów okres 2014 - 2017 Możliwe odpowiedzi: 1. 14,15% skuteczności inicjatyw referendalnych, 2. przyrost ważnych referendów o 25% w stosunku do okresu poprzedniego, 3. regres inicjatyw referendalnych, 4. zmniejszenie się liczby skutecznych odwołań organów wykonawczych gmin, 5. wzrost inicjatyw referendalnych o 83,75%, 6. 213 przeprowadzonych referendów
ĆWICZENIE: Uporządkuj elementy
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 9
RM1tjb0uYiNMz
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

W referendum mogą wziąć udział osoby stale zamieszkujące na obszarze danej jednostki samorządu terytorialnego. Muszą też posiadać czynne prawo wyborcze do organu stanowiącego tej jednostki.

Referendum przeprowadza się z inicjatywy organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego lub na wniosek mieszkańców. W tym drugim przypadku musi to być co najmniej:

  • 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy albo powiatu,

  • 5% uprawnionych do głosowania mieszkańców województwa.

Wyniki referendum lokalnego są wiążące jeśli:

  • wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania,
    ALE:

  • w przypadku referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego pochodzącego z wyborów bezpośrednich zostanie ono uznane za ważne, gdy udział w nim wzięło nie mniej niż ⅗ liczby biorących udział w wyborze odwoływanego organu.

Wynik referendum jest rozstrzygający, jeżeli:

  • za jednym z rozwiązań w sprawie poddanej pod głosowanie oddano więcej niż połowę ważnych głosów,

  • w przypadku głosowania w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców na cele publiczne, jeżeli “za” oddano co najmniej ⅔ ważnych głosów.

Polecenie 4

Zapoznaj się z protokołem przeprowadzonego referendum w sprawie odwołania burmistrza miasta. Zastanów się, co jest przyczyną nieważności przeprowadzanych referendów. Jak sądzisz, z czego to wynika?

PROTOKÓŁ USTALENIA WYNIKU REFERENDUM GMINNEGO
Wyniki głosowania i wynik referendum ustalono w dniu 20 czerwca 2021 r. Głosowanie przeprowadzono w 16 obwodach głosowania. Na podstawie protokołów głosowania otrzymanych od wszystkich tj. 16 obwodowych komisji do spraw referendum, Komisja ustaliła następujące wyniki głosowania: (...) 14.Komisja ustaliła, co następuje:

  • w wyborze w dniu 4 listopada 2018 r. odwoływanego organu liczba osób, które wzięły udział w głosowaniu (liczba kart ważnych), wyniosła 8606, zatem 3/5 liczby biorących udział w wyborze odwoływanego organu wynosi 5164,

  • liczba osób uprawnionych do głosowania wyniosła 17511,

  • liczba osób, które wzięły udział w głosowaniu (liczba kart ważnych), wyniosła 1180 (frekwencja wyniosła 6,74%),

  • liczba głosów ważnych wyniosła 1171,

  • liczba głosów za odwołaniem organu (pozytywnych „Tak”) wyniosła 106515.

Komisja, w związku z powyższym, na podstawie art. 55 ust. 2 ustawy z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 741), stwierdza, że:

  • referendum jest nieważne (...),

  • Burmistrz Miasta Świebodzice nie został odwołany.

R1dIsGXXYqPan
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., dostępny w internecie: https://edzienniki.duw.pl/WDU_D/2021/3005/akt.pdf, licencja: CC BY 4.0.
RXUQSA6uJftee1
Symulacja interaktywna pozwalająca sprawdzić aktywność społeczną podczas referendum gminnego. Działania do wyboru: sprzedaż grunti A pod budowę galerii handlowej; sprzedaż gruntu B pod zabudowę mieszkalną; budowa placu zabaw; likwidacja przychodni gminnej; budowa żłobka.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P128yTx6q

Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Słowniczek

samorząd
samorząd

ustalony prawem zakres uprawnień do samodzielnego rozstrzygania spraw przez określoną społeczność, bądź do reprezentowania jej interesów wobec organów państwa i wykonywania zadań wymienionych przez ustawy, umowy lub porozumienia

samorząd terytorialny
samorząd terytorialny

władze wybierane przez mieszkańców jednostek terytorialnych państwa - gminy, powiatu i województwa

zasada decentralizacji
zasada decentralizacji

zasada, zgodnie z którą władza centralna przekazuje część swoich uprawnień samorządom w celu usprawnienia zarządzania poszczególnymi obszarami państwa i zmniejszenia zakresu zadań wykonywanych przez władzę centralną

zasada pomocniczości
zasada pomocniczości

inaczej zasada subsydiarności; mówi ona o tym, że każdy szczebel władzy powinien realizować tylko te zadania, które nie mogą być właściwie zrealizowane przez szczebel niższy; władza powinna mieć znaczenie pomocnicze, wspierające w stosunku do działań niższych szczebli; państwo powinno interweniować tylko w sytuacji, która tego wymaga i rozwiązywać problem na szczeblu możliwie najbliższym obywatelowi

czynne prawo wyborcze
czynne prawo wyborcze

(prawo wybierania) – prawo umożliwiające obywatelom, po spełnieniu określonych warunków, do brania udziału w głosowaniu na swojego kandydata do organów przedstawicielskich państwa, do organów samorządu terytorialnego bądź do brania udziału w referendum

bierne prawo wyborcze
bierne prawo wyborcze

(prawo wybieralności) - prawo umożliwiające obywatelom, po spełnieniu określonych warunków, do kandydowania do organów przedstawicielskich państwa i do organów samorządu terytorialnego

referendum lokalne
referendum lokalne

jedna z form demokracji bezpośredniej, która polega na wyrażaniu woli w określonej sprawie przez wszystkich obywateli zamieszkujących na terenie danej wspólnoty samorządowej i mających czynne prawo wyborcze

władza wykonawcza
władza wykonawcza

władza zarządzająca jednostką samorządu terytorialnego i wykonująca uchwały władzy stanowiącej

władza stanowiąca
władza stanowiąca

władza tworząca akty prawne na terenie danej jednostki samorządu terytorialnego

Bibliografia

https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20110210112/U/D20110112Lj.pdf

https://wnus.edu.pl/ap/pl/issue/721/article/14155/

https://www.batory.org.pl/upload/files/Programy%20operacyjne/Masz%20Glos/Polska%20samorzadow.pdf

https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/userfiles/public/k9/agenda/seminaria/2016/160516/funkc_samorzadu.pdf

R10zMeahZK7TQ
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.