Wybrane nurty poezji powojennej: lingwizm, turpizm i neoklasycyzm

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• zapoznaje się z poezją po roku 1956,

• utrwala wiadomości dotyczące historii Polski doby powojennej,

• zapoznaje się z realiami epoki powojennej i socrealizmu (sytuacja obywateli, pozycja sztuki, wszechwładza partii).

b) Umiejętności

Uczeń potrafi scharakteryzować gatunki poezji powojennej i ich reprezentantów.

2. Metoda i forma pracy

Wykład, dyskusja, praca analityczna z tekstami z podręcznika, nauczanie sytuacyjne.

3. Środki dydaktyczne

Egzemplarze podręcznika Przeszłość to dziś Jacka Kopcińskiego.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

1. Wykład: poezja w Polsce po 1956 roku (zwrócenie uwagi m.in. na: reprezentantów, rozwój tej poezji na tle tradycji literackiej: poezji skamandryckiej, awangardowej i klasycznej).

2. Rodowody poezji powojennej (załącznik 1):

a) kontynuacja poezji związanej z tradycją,

b) Julian Przyboś (poezję lingwistyczną nazwał słowiarstwem; kpiąc z poetów wykorzystujących w swojej twórczości brzydotę, nazwał ją poezją turpistyczną, a także napisał prześmiewczy utwór Odę do turpistów).

3. Charakterystyka wybranych nurtów poezji powojennej: lingwizmu, turpizmu i neoklasycyzmu.

b) Faza realizacyjna

1. Miron Białoszewski - realizator poezji lingwistycznej:

1. Niedopisanie, Sufitowość, Tłumaczenie się z twórczości:

• Które utwory rozbawiły was?

• Co jest charakterystycznego w tych utworach?

• Kto jest bohaterem tych utworów?

• Na czym polega humor w tych utworach?

  2. polka z sobą:

• Jakie znaczenie polka realizuje się w utworze?

• Co oznacza w potocznym języku mieć polkę?

• Jakie elementy wskazują na wieloznaczność i zaszyfrowanie utworu?

• Wyjaśnij tytuł - czy chodzi o kłopot z zaimkiem sobą czy też może ze swoim ja?

  3. Podłogo, błogosław!

• Co jest tematem wiersza?

• Jaka jest podłoga?- cytaty i opiszcie ją.

• Co ma na myśli podmiot liryczny, mówiąc o skrojonych profilach buraka?

• Co możemy zobaczyć w rysunkach i kształtach zatartych na starej podłodze*?*

• Jakim językiem i co mówi o języku podmiot liryczny?

• Znajdźcie znaki sakralne w utworze. Jaka jest ich funkcja?

• Jakimi środkami poeta uwzniośla i uświęca wyrażane treści?

2. Stanisław Grochowiak - przedstawiciel turpizmu:

1. Don Kiszot - analiza wiersza:

   • Jakie środki wykorzystał Grochowiak do zaakcentowania brzydoty?

   • Jaki jest humor tego utworu?

   • Jakie uczucia towarzyszą tobie przy czytaniu wiersza?

   • Czy poeta korzysta ze źródeł kultury?

2. Uroda pokory i Introdukcja:

   • Jakie sceny zostały przedstawione w obydwu utworach?

   • Wskaż estetyczne walory brzydoty w wierszach.

   • Jak pojmuje Grochowiak brzydotę?

3. Andrzej Bursa - elementy turpistyczne w poezji:

1. Rzeźnia:

• Czy możemy mówić o brzydocie w tym wierszu?

• Na czym polega realizm tego utworu?

  2. Dyskurs z poetą:

• W jaki sposób wykorzystał poeta walory estetyczne brzydoty?

• Porównaj wykorzystanie turpizmu przez Grochowiaka i Bursę. Na czym polega różnica?

4. Zbigniew Herbert – przedstawiciel neoklasycyzmu:

1. Apollo i Marsjasz - reinterpretacja mitu:

   • Przypomnienie mitu.

   • Przyjrzyjcie się, jak w słowie oddany jest krzyk Marsjasza – opis, cytaty.

   • Co Marsjasz próbuje przekazać?

   • Jaka jest reakcja boga o słuchu absolutnym?

   • Jak zatem Herbert rozwiązuje problem relacji między sztuką a cierpieniem?

   • Jak rewiduje koncepcję klasyków, iż krzyk jest wrogiem poezji, iż piękno, które jest harmonijną syntezą prostoty i wielkości, ma swoje odbicie w ciszy i spokoju?

c) Faza podsumowująca

Przypomnienie i utrwalenie wiadomości:

1. Sytuacja poezji po II wojnie światowej.

2. Rodowody poezji powojennej.

3. Charakterystyka poezji:

a) lingwistycznej,

b) turpistycznej,

c) neoklasycystycznej.

5. Bibliografia

1. Kopciński J., Przeszłość to dziś, Stentor, Warszawa 2005.

2. Wysłouch S., Literatura współczesna, Nakom, Poznań 1997.

6. Załączniki

Załącznik 1

Rodowody polskiej poezji współczesnej

od lat międzywojennych skamandrycki

(Wierzyński)

awangardowy (Przyboś ) klasyczny (Miłosz)

od 1956 Różewicz

klasycyzm tradycja

Herbert Nowak

lingwizm turpizm

Bursa Szymborska

Grochowiak

Białoszewski nurt religijny po 1970

i inni

kontestatorzy Twardowski Oszajca

od 1968

pokolenie 1968 Stachura

Barańczak Lipska Wojaczek Kamieńska

Krynicki

Zagajewski

Wykres [w:] B. Chrząstowska, Literatura współczesna, Wyd. NAKOM, Poznań 1997, rozdz. I (cz. II), s. 86.

Zadanie domowe

Przeczytaj z podręcznika wiersze Ewy Lipskiej i przygotuj się do ich analizy.

7. Czas trwania lekcji

2 x 45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Cykl dwóch lekcji poświęconych analizie poezji powojennej – przeznaczony dla klasy trzeciej liceum.