Ważne daty

Dzieciństwo Wolfganga Amadeusza Mozarta

Austriacki kompozytor i wirtuoz gry na instrumentach klawiszowych, którego twórczość związana była głównie z austriackim Wiedniem. Razem z Haydnem oraz Beethovenem zaliczany jest do trójki klasyków wiedeńskich.

RaU9nBCHL6d081

Fotografia przedstawia młodego Wolfganga Amadeusza Mozarta w wieku około dziesięciu lat. Młody kompozytor został uchwycony podczas gry na instrumencie klawiszowym. Ubrany jest w białą koszulę i frak.

R1487DlBe9l7F1

Fotografia przedstawia malowniczy Salzburg jest to rodzinna miejscowość Wolfganga Amadeusza Mozarta. Widok na miasto jest zrobiony z lotu ptaka na pierwszym planie widać budynki miejscowości. Na drugim planie widać rzekę i zachód słońca.

Mozart od najmłodszych lat wykazywał niezwykłe zdolności muzyczne. Pierwsze lekcje muzyki (m. in. gry na skrzypcach, altówce, czy fortepianie) pobierał u ojca, Leopolda Mozarta – skrzypka, pedagoga i kompozytora. Począwszy od 1762 r. Mozart wraz z ojcem i starszą o 5 lat siostrą Marią Anną, zwaną Nannerl, odbył wiele podróży koncertowych po całej Europie, grywając na dworach i w pałacach arystokracji jako cudowne dziecko.
Okoliczności rozwoju talentu Mozarta są wręcz niespotykane w historii muzyki – z 1761 r. pochodzi jego pierwszy utwór Menuet i Trio KV 1. Na klawesynie zaczął grać w wieku 3 lat, pierwszą symfonię skomponował w wieku lat 8, a operę w wieku lat 12. Szczególnym osiągnięciem 14‑letniego kompozytora było zanotowanie z pamięci po jednokrotnym wysłuchaniu Miserere Allegriego.

Twórczość

Wolfgang Amadeusz Mozart komponował we wszystkich popularnych wówczas gatunkach. Był mistrzem zarówno muzyki wokalnej i instrumentalnej. Jego olbrzymia ilościowo twórczość powstała w stosunkowo krótkim czasie (żył niecałe 36 lat), co świadczy o niezwykłym talencie muzycznym, popartym doskonałym słuchem i niespotykaną pamięcią muzyczną, pozwalającą Mozartowi na komponowanie bez szkiców, prób czy poprawek. Stworzył ponad 50 symfonii, kilkadziesiąt koncertów fortepianowych, skrzypcowych, fletowych i na inne instrumenty solowe z towarzyszeniem orkiestry, blisko 20 mszy (a także słynne, acz niedokończone przez niego Requiem) oraz inne utwory muzyki kościelnej, 13 oper.

R1XjUBYp14sS51

Ilustracja przedstawia zapis nut na pięciolinii jest to fragment pierwszej strony „Requiem d-moll” Mozarta.

Mozart nawiązywał do zastanych tradycji muzycznych, osiągając ponadczasową harmonię muzyki i tekstu. Za główny środek wyrazu uważał kantylenę, stąd jego muzyka odznacza się dużą śpiewnością.

Twórczość operowa

Mozart z największym entuzjazmem, o którym świadczą również jego listy, pisał opery. W ciągu niespełna 23 lat skomponował ponad 20 dzieł scenicznych, przede wszystkim w panującym wówczas stylu włoskim i do włoskich na ogół tekstów. Mozart to urodzony człowiek teatru – miał doskonałe wyczucie sceny. Teraz mu w głowie ciągle opera, którą chce wystawić z samą młodzieżą w Salzburgu – pisał Leopold Mozart.

Wśród najważniejszych cech oper Mozarta wymienić należy:

• dominację stylu włoskiego (w stylu francuskim brakowało mu arii),

• podporządkowanie muzyki akcji scenicznej – tekst jest podstawą dramaturgiczną, muzyka dopowiada sens,

• włoską melodyjność i wdzięk,

• przykładanie dużej wagi do należytej koordynacji muzyki i słowa oraz do muzycznej charakterystyki sytuacji czy postaci, które nawet w scenach zbiorowych zachowują swoje indywidualne cechy.

Mozart był mistrzem przede wszystkim postaci komicznych, dla których rozwijał często charakterystyczny szybki recytatyw, powtarzanie tych samych słów. Bogate arie koloraturowe w jego operach są zawsze usprawiedliwione np. charakterem postaci (Królowa Nocy z Czarodziejskiego fletu) czy potrzebą uzyskania specjalnego efektu dramatycznego. Mozart wzbogacił i usamodzielnił partię orkiestry, która przedtem ograniczona była zwykle do prostego, niesamodzielnego akompaniamentu. U niego orkiestra utrzymuje i potęguje napięcia w całym utworze, a instrumenty biorą udział w charakterystyce postaci. W celu uzyskania dodatkowych walorów barwowych i wyrazowych kompozytor wprowadzał czasami nietypowe instrumenty: czelestę i dzwonki w Czarodziejskim flecie, mandolinę w Don Giovannim, rozbudowaną grupę perkusyjną w Uprowadzeniu z seraju.

Twórczość operowa Mozarta dzieli się na trzy podstawowe rodzaje:

• operę poważną (seria),

• operę komiczną (buffa),

• singspiel.

Opery seria i bufa

Mozart nawiązywał tu głównie do szkoły neapolitańskiej, ograniczył jednak koloraturę, rozbudował partie zespołowe i podniósł znaczenie postaci drugoplanowych.
Do oper seria należą m. in.: Idomeneo, król Krety, Łaskawość Tytusa czy Lucio Silla.

R1GiI4Bvp5RCy1

Ilustracja przedstawia Wesele Figara. Na czarno-białym obrazie jest pięć osób, które dyskutują. Postaci ubrane są w charakterystyczne stroje epokowe. Ludzie znajdują się w budynku, nad ich głowami widać ptaka i klatkę.

To grupa o ogromnym znaczeniu w twórczości operowej Mozarta, opery te cieszą się bowiem największym uznaniem i popularnością.
Najważniejsze wśród nich to: Wesele Figara, Fałszywa ogrodniczka (La finta giardiniera), Tak czynią wszystkie (Cosi fan tutte ), Udana naiwność (La finta semplice), Don Giovanni – opera semiseria, w której krzyżują się wątki komiczne i tragiczne.

Utwory Singspiel

Rroo7Fmj42yaJ1

Ilustracja przedstawia chłopca grającego na czarodziejskim instrumencie - flecie. Czarnobiałe dzieło przedstawia zdjęcie osoby znajdującym się na wzgórzu obok charakterystycznej dla epoki budowli. Chłopiec na plecach ma klatkę dla ptaków.

To rodzaj opery o stosunkowo prostej budowie, pogodnej tematyce, gdzie recytatyw zastąpiony zostaje dialogami mówionymi (stąd pojawić się tu mogą role, postaci wyłącznie mówione).
Największe znaczenie w tej grupie mają następujące opery: Bastien i Bastienne, Uprowadzenie z Seraju, Czarodziejski flet.
Przyjrzyjmy się trzem najbardziej znanym operom Mozarta.

Opera Don Giovanni opowiada o podbojach miłosnych Don Giovanniego i karze, jaka spotkała rozpustnego uwodziciela. Don Giovanni to opera w dwóch aktach Wolfganga Amadeusza Mozarta z librettem Lorenzo Da Ponte na podstawie sztuki Moliera Don Juan. Premiera odbyła się 29 października 1787 r. w Pradze, natomiast premiera zmienionej nieco przez Mozarta wersji miała miejsce w Wiedniu 7 maja 1788 r. Opera należy do gatunku dramma giocoso, czyli dramatu zawierającego elementy komiczne i nadnaturalne. Sam Mozart określił ją w manuskrypcie słowami opera buffaOpera buffaopera buffa.

R1M8OUb3lOmoq1

Fotografia przedstawia teatralną, współczesną realizację występu pt. „Don Giovanni", w tle widać wiele osób przebranych w charakterystyczne stroje z epoki, na twarzach mają maski. Na pierwszym planie stoi dziewczyna odwrócona plecami do widza, natomiast na stole widzimy mężczyznę krzyczącego do młodej kobiety, ręce ma rozłożone na boki.

Opera ukazuje pełną fantastycznych przygód historię wędrówki i miłości młodego księcia, który pragnie zdobyć rękę ukochanej dziewczyny. Razem przechodzą przez wielorakie próby, by poznać prawdę i dostąpić wtajemniczenia. To dwuaktowa opera w języku niemieckim (ściślej singspiel) z librettem Emanuela Schikanedera i muzyką Wolfganga Amadeusza Mozarta. Prapremiera odbyła się 30 września 1791 r. w Theater im Freihaus auf der Wieden, zwanym teatrem Schikanedera. Zgodnie z chronologią wystawień Czarodziejski flet jest ostatnią operą Mozarta (Łaskawość Tytusa nosi kolejny numer KV, natomiast premiera odbyła się wcześniej). LibrettoLibrettoLibretto, wykorzystuje wolnomularską symboikę.
Czarodziejski flet od dnia prapremiery cieszył się u publiczności wielkim powodzeniem i do dzisiaj uchodzi za jedną z najpopularniejszych oper Mozarta.

RwZt3XgYGiFia1

Fotografia przedstawia współczesną realizację opery pt. „Czarodziejski Flet". Kobiety grające w operze ubrane są w długie, granatowe i czarne suknie. Dwie z nich mają czarną apaszkę na głowie. Kobiety na fotografii spoglądają w lewą stronę.

Wesele Figara jest komedią o wartkiej, pełnej niespodziewanych zwrotów intrydze erotycznej i znakomicie nakreślonymi portretami ludzkimi. Co więcej, jest pierwszym dziełem operowym, w którym odbija się krytyka stosunków społecznych. Akcja rozgrywa się w XVII w., w zamku hrabiego Almavivy w pobliżu Sewilli. To czteroaktowa opera buffa z muzyką Wolfganga Amadeusa Mozarta i librettem Lorenza Da Ponte na podstawie Le marriage de Figaro – sztuki Pierre’a Beaumarchais’go z 1784 r. Wesele Figara kontynuuje historię przedstawioną w sztuce Cyrulik sewilski Pierre’a Beaumarchais’go i operze Giovanniego Paisiella pod tym samym tytułem, do tematu, także w Cyruliku sewilskim, powróci później Rossini.

Podsumowanie

Choć opery są jednymi z najbardziej rozpoznawalnych dzieł Mozarta, trzeba pamiętać, iż uprawiał on wszystkie gatunki muzyczne (symfonię, koncert, sonatę, mszę, serenadę itd.) i każdy z nich doprowadził do szczytu doskonałości. Świadomy swej niezwykłości, starał się tworzyć muzykę, która zadowoli nie tylko wybitnych znawców, lecz zachwyci również zwykłych słuchaczy, odwołując się do całego spektrum ludzkich emocji. Dzięki temu był i jest inspiracją dla kolejnych pokoleń kompozytorów oraz najpopularniejszym twórcą muzyki poważnej.

Zadania

Słownik pojęć

Źródło:

sjp.pwn.pl

Biblioteka muzyczna