Wyrażanie emocji w Pamiętniku z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń zna życie i twórczość Mirona Białoszewskiego, w tym lekturę Pamiętnika z powstania warszawskiego. Uczeń wie, czym jest pamiętnik i zna jego cechy gatunkowe.

b) Umiejętności

Uczeń analizuje fragmenty Pamiętnika z powstania warszawskiego (tok narracji, jaki świat się z nich wyłania, jaki obraz powstania jest w nich zawarty). Potrafi scharakteryzować pamiętnik jako gatunek literacki.

2. Metoda i forma pracy

W formie krótkiej notki biograficznej, jeden z uczniów prezentuje sylwetkę Mirona Białoszewskiego. Nauczyciel, przypominając fakty z historii, kieruje do uczniów pytania, sprawdzające ich wiedzę na temat powstania warszawskiego.
Metoda podająca: przybliżenie cech gatunkowych pamiętnika; zapisanie w zeszytach najważniejszych punktów.
Głośna lektura fragmentu *Pamiętnika…*Wspólna analiza.
Uczniowie nazywają emocje towarzyszące autorowi w trakcie wspominania i zapisywania przeżyć z powstania.

3. Środki dydaktyczne

1. Słownik terminów literackich.

2. Pamiętnik z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego.

3. Zdjęcia przedstawiające Warszawę z czasu powstania.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Biografia Mirona Białoszewskiego i jego dorobek twórczy.
Białoszewski urodził się 1922 r. w Warszawie, zmarł tamże w 1983. Studiował polonistykę na tajnych kompletach UW. Pracował jako dziennikarz, prowadził amatorski teatrzyk awangardowy. Debiut to Obroty rzeczy z 1956 roku. Kolejne zbiory to między innymi: Rachunek zachciankowy, Mylne wzruszenia, Było i było. W 1970 ukazuje się Pamiętnik z powstania warszawskiego, potem Donosy rzeczywistości, Szumy, zlepy, ciągi.

b) Faza realizacyjna

Powstanie warszawskie.

1. Data i przyczyny wybuchu.

2. Przebieg powstania.

3. Data upadku powstania.

4. Poniesione straty i konsekwencje powstania.

Dlaczego powinniśmy pamiętać o powstaniu i podobnych mu wydarzeniach? Skąd możemy czerpać wiedzę o powstaniu? (podręczniki, encyklopedie, pamiętniki, dzienniki, relacje uczestników). Czym różnią się informacje zamieszczone w podręcznikach, encyklopediach od informacji zawartych w pamiętnikach, dziennikach? (obiektywizm, bezstronność, suche fakty, daty, liczby, zabarwienie emocjonalne, fakty przefiltrowane przez czyjąś osobowość, linearny, logiczny przebieg wydarzeń).

Pamiętnik z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego – subiektywne spojrzenie na powstanie warszawskie.
Utwór napisany pod koniec lat 60., ukazuje losy dwudziesto dwu letniego autora podczas powstania.
Pamiętnik jako zapis doświadczeń cywila.

Wspólna lektura wybranego fragmentu.
Pytanie o odczucia uczniów wobec przywołanego fragmentu.
W jaki sposób narrator ukazuje piwniczną egzystencję, codzienną krzątaninę wokół zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych? Jaki świat wyłania się z jego słów? Jaki efekt przynosi proces wspominania?

c) Faza podsumowująca

Wskazanie na emocje, pęd myśli i wydarzeń, strach, chaos, pośpiech jako na czynniki kształtujące język narratora; czynniki, poprzez które Białoszewski ukazuje nam powstanie warszawskie.

5. Bibliografia

1. Białoszewski M., Pamiętnik z powstania warszawskiego, Warszawa, PIW 1984.

2. Davies N., Powstanie’44, przekł. E. Tabakowska, Kraków, Znak 2004.

3. Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa, PWN 1985.

4. Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, Wrocław, Ossolineum 2000.

5. Żenczykowski T., Samotny bój Warszawy, Lublin, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 1990.

6. Załączniki

a) Zadanie domowe

Jaki obraz powstania warszawskiego wyłania się z Pamiętnika z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego? Przygotuj wypowiedź ustną.

7. Czas trwania lekcji

90 minut

8. Uwagi do scenariusza

Scenariusz jest przewidziany na dwie godziny lekcyjne. Pierwsza będzie poświęcona biografii pisarza, ze szczególnym uwzględnieniem okresu wojennego w życiu Białoszewskiego. Przedstawienie faktów historycznych dotyczących powstania warszawskiego stanowić będzie wprowadzenie do drugiej części zajęć, która posłuży analizie fragmentu Pamiętnika
z powstania warszawskiego. Pośpiech, urywkowość i tempo języka, którym narrator opisuje swoje przeżycia z czasów powstania dobrze oddają siłę emocji, które wiążą Polaków z jego historią.