Strona główna Wyrazy dźwiękonaśladowcze w poezji i prozie
Powrót
Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R1LLERm0NL7LK1

Wyrazy dźwiękonaśladowcze w poezji i prozie

Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Wstęp

Czy zdajecie sobie sprawę, że świat jest pełen dźwięków? Człowiek mówi, ptaki śpiewają, wicher huczy, piorun grzmi, śnieg pod nogami skrzypi. Wystarczy tylko wsłuchać się w przyrodę, w nasze otoczenie, aby wychwycić różnorodność odgłosów, które nam towarzyszą.

Aby oddać dźwięki i odgłosy świata, używamy specjalnych słów – wyrazów dźwiękonaśladowczych, inaczej nazywanych onomatopejamiOnomatopejaonomatopejami. Naśladują one dźwięki wydawane przez przedmioty, np. dzwonek: dzyń‑dzyń, trąbkę: trutututu, odtwarzają głosy zwierząt: hau hau, odgłosy maszyn: wrrr. Są to także słowa, których brzmienie przypomina odgłosy otaczającego świata, np. szuranie, chlapanie, kapanie, pukanie, kwiczenie.

RGgHeO20DPEaL1
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Rcl2pB6cxV9BL1
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Nauczysz się

rozpoznasz wyrazy dźwiękonaśladowcze związane ze zjawiskami przyrody;

określisz ich funkcję w tekstach literackich;

stworzysz tekst z użyciem onomatopei.

1

Cele edukacyjne zgodne z etapem kształcenia

Po zapoznaniu się z e‑materiałem uczeń:

  1. rozwija umiejętność słuchania i czytania utworów literackich;

  2. rozwija umiejętność tworzenia wypowiedzi inspirowanych utworem poetyckim i prozatorskim;

  3. analizuje tekst poetycki i prozatorski, odnajdują wyrazy dźwiękonaśladowcze;

  4. wyjaśnia funkcję użytych w utworach wyrazów dźwiękonaśladowczych;

  5. tworzy nagranie, w którym ilustrują za pomocą dźwięków i wyrazów dźwiękonaśladowczych wymyślone scenki.

m10280c076d6302d6_1502093859156_0

WYRAZY DŹWIĘKONAŚLADOWCZE W OTACZAJĄCYM NAS ŚWIECIE, W POEZJI I W PROZIE – audiobook

Rozdziały:

  1. Odgłosy natury

  2. Małgorzata Szyszko Odkurzacz

  3. Ken Follett Igła

1
Notatka dla prowadzącego

Notatka dla prowadzącego:

Przed rozpoczęciem pracy z audiobookiem, możesz skorzystać z przygotowanego scenariusza lekcji, który pokazuje, jak włączyć materiały multimedialne w tok lekcji.

R10CWxBPtgqp91
W prostokątnym polu znajduje się strzałka skierowana w dół (symbol pobierania pliku) i napis „Pobierz załącznik”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Wskazówka

Uważnie wysłuchaj nagrania. Skoncentruj uwagę na przykładach wyrazów związanych z nazywaniem, odtwarzaniem, naśladowaniem dźwięków zjawisk przyrody.

RhWyyVtxTh6p4m10280c076d6302d6_1536836514645_01
Na ekranie pokazany jest panel sterowania z aktywnymi klawiszami do odtwarzania zawartości audiobooka. W części górnej części znajdują się trzy klawisze. Pierwszy od lewej „Widok” umożliwia przełączenie między odtwarzaczem dźwiękowym audiobooka oznaczonym jako „Odtwarzacz” na liście wyboru a podglądem treści audiobooka oznaczonym jako „Tekst”. Odtwarzacz dźwiękowy oznaczony jako „Odtwarzacz” przedstawia żółty pasek, na którym podczas odtwarzania pojawia się tekst. Widok „Tekst” prezentuje pełny tekst pojawiający się w nagraniu. Widok „Dynamiczny” stanowi połączenie widoku „Odtwarzacz” i „Tekst". Klawisz środkowy „Książka” umożliwia nawigację po treści audiobooka. Klawisz trzeci od lewej „Więcej” – zawiera informacje o programie. Poniżej oddzielony linią znajduje się panel sterowania odtwarzacza nagrania. Poniżej panelu sterowania znajduje się żółty pasek, na którym w trakcie odtwarzania pokazywany jest tekst nagrania.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Wersja tekstowa z wyróżnieniem pojęć

Wyrazy dźwiękonaśladowcze w poezji i prozie

Rozdział 1 
Odgłosy natury

Nagranie zawiera dźwiękiDźwiękdźwięki wydawane przez naturę.

Poznaj odgłosyOdgłosodgłosy i dźwięki wydawane przez naturę. Usłyszysz między innymi takie zjawiska natury, jak: strumyk, poranek, ocean, woda, wiatr, burza, deszcz. Dzięki dźwiękom przeniesiesz się do lasu, nad staw lub nad morze.
— strumyk
— ocean
— woda
— deszcz
— wiatr
— leśna polana
— staw wodny
— burza
— skrzypienie śniegu
— bzyczenie muchy
— lodowiec
— szum nadmorskiego lasu
— szum liści

Rozdział 2 
Małgorzata Szyszko Odkurzacz

Nagranie zawiera recytację wiersza Małgorzaty Szyszko.

Trochę mam ze słonia,
trochę z węża boa,
Biegam po podłodze, aż turkoczą koła.
Burczę, kicham, duszę.

Syczę, prycham, sapię,
czasem guzik znajdę,
czasem papier złapię.

Ach, jak mnie się boją
kurz i pajęczyna,
kiedy wszystko łykam
Z najgroźniejszą miną.

Dziś spostrzegłem muchę,
Chciałem za nią biec.
Już... już ją miałem,
Nagle – nosem w piec.

Rozdział 3 
Ken Follett Igła

Nagranie zawiera fragment powieści Kena Folleta, przedstawiający bohaterkę, która wsłuchuje się w odgłosy świata.

Lucy też nie mogła zasnąć. Nasłuchiwała odgłosów, które dochodziły ze wszystkich stron. Sztorm był jak orkiestra, w której deszcz walił w bęben tłukąc o dach, wiatr grał na flecie gwiżdżąc na poddaszu, a morze plażą wykonywało glissando. Stary dom trzeszczał i skrzypiał, poszturchiwany przez bezlitosną burzę. Ale i w środku słychać było różne dźwięki, chociażby powolny regularny oddech, który na szczęście nie przechodził w głośne chrapanie. Z drugiego pokoju dochodziło szybkie i płytkie sapanie małego Jo, który rozłożył się wygodnie na łóżku polowym przysuniętym do ściany. „Ten hałas nie pozwala mi usnąć – pomyślała Lucy. – Kogo właściwie chcę oszukać?” […].

Polecenie 1

Jakie emocje wywołują w tobie usłyszane dźwięki? Nazwij je.

Polecenie 2

Stwórz komiks, który będzie ilustrował wiersz Odkurzacz.

Polecenie 3

Dlaczego Lucy nie może zasnąć? Odpowiedz, używając jak najwięcej wyrazów nazywających dźwięki.

m10280c076d6302d6_1536836514645_0
m10280c076d6302d6_1502093867461_0

Podsumowanie

Z wysłuchanych nagrań i ich analizy wynika, że:
— niektórym zjawiskom przyrody towarzyszą dźwięki;
— dźwięki przyrody w różny sposób wpływają na ludzi;
— słowa nazywające dźwięki to wyrazy dźwiękonaśladowcze.

Wskazówka ortograficzna:
Czy wiesz, że w pisowni wyrazów dźwiękonaśladowczych nie obowiązują ścisłe reguły? Jeśli nie jesteś pewny, jak zapisać wyraz dźwiękonaśladowczy, koniecznie zajrzyj do słownika ortograficznego!

R1WL3yJzOihcE1
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Praca domowa

Zadanie 1.

Z załączonego tekstu wybierz 6 nazw ptaków i dopisz do nich wyrazy dźwiękonaśladowcze nazywające wydawane przez nie odgłosy.

R7bnJIRwMZ7yX1
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R13CaIBUjMMDZ1
W prostokątnym polu znajduje się strzałka skierowana w dół (symbol pobierania pliku) i napis „Pobierz załącznik”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego załącznik do Zadania 1. z pracy domowej.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Zadanie 2.

Wyszukaj w Internecie nagrania z odgłosami ptaków. Następnie zaprezentuj je klasie. Niech twoje koleżanki i koledzy odgadną, jaki to ptak śpiewa. Następnie podzielcie się na grupy (5/6‑osobowe) i stwórzcie krótkie opowiadania (narrację i dialogi) z wykorzystaniem nagranych dźwięków.

m10280c076d6302d6_1503905579466_0

Ćwiczenia

Wskazówka

W przypadku braku możliwości rozwiązania zadania z klawiatury lub trudności z odczytem przez czytnik ekranu skorzystaj z innej wersji zadania.

classicmobile
Ćwiczenie 1
Rti7kkmyA14od1
Na ekranie pokazane jest w ramce Ćwiczenie 1. zatytułowane „Świat wokół nas wydaje dźwięki”. Pod tytułem podane jest polecenie, które brzmi: „Dopasuj wyrazy dźwiękonaśladowcze do obrazków”. Poniżej polecenia znajduje się osiem ilustracji. Należy dopasować zdjęcia do podpisów, przesuwając kafelki „w górę” lub „w dół”. W prawym dolnym rogu ćwiczenia jest klawisz służący sprawdzeniu poprawności wykonania ćwiczenia.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
static
Inna wersja zadania
R1USgun3Xgm4T1
Na ekranie wyświetla się inna wersja zadania pierwszego. Ćwiczenie ma tytuł: „ŚWIAT WOKÓŁ NAS WYDAJE DŹWIĘKI”. Polecenie ćwiczenia brzmi: „Dopasuj wyrazy dźwiękonaśladowcze do obrazków”. Poniżej znajduje się osiem zdjęć. Pierwsze zdjęcie przedstawia błyskawicę na ciemnym niebie. Drugie zdjęcie przedstawia szczekającego psa. Trzecie zdjęcie przedstawia drzewo, którego gałęzie są poruszane przez powiew wiatru. Czwarte zdjęcie przedstawia krowy pasące się na łące. Piąte zdjęcie przedstawia złamaną gałąź. Szóste zdjęcie przedstawia szaro-pomarańczowego ptaszka siedzącego na gałęzi. Siódme zdjęcie przedstawia morskie fale uderzające o kamienisty brzeg. Ósme zdjęcie przedstawia świnkę wietnamską. Pod zdjęciami jeden pod drugim wymienione zdjęcia jako: obrazek jeden, obrazek dwa, i tak dalej. Obok każdej nazwy obrazka znajduje się rozwijana lista. Na rozwijanej liście należy wskazać dźwięk pasujący do danego zdjęcia. W prawym dolnym rogu znajdują się klawisze „Zapisz odpowiedź” i „Sprawdź” umożliwiający sprawdzenie poprawności rozwiązania odpowiedzi.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
classicmobile
Ćwiczenie 2
R16jfm2Wi9Zot1
Na ekranie pokazane jest w ramce Ćwiczenie 2. zatytułowane „Jakie dźwięki wydaje otoczenie?”. Pod tytułem podane jest polecenie, które brzmi: „Połącz nazwy urządzeń i sprzętów domowych z wydawanymi przez nie dźwiękami”. Poniżej znajduje się pięć kafelków z nazwami urządzeń i sprzętów domowych oraz pięć kafelków z wydawanymi przez nie dźwiękami. Należy połączyć urządzenie z dźwiękiem, przesuwając kafelki w górę lub w dół. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest klawisz „Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności wykonania zadania.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
static
Inna wersja zadania
R1gR7yzGaBUo31
Ćwiczenie 3
Na ekranie wyświetla się inna wersja zadania drugiego. Ćwiczenie ma tytuł: „JAKIE DŹWIĘKI WYDAJE OTOCZENIE?”. Polecenie ćwiczenia brzmi: „Połącz nazwy urządzeń i sprzętów domowych z wydawanymi przez nie dźwiękami”. Poniżej wymienionych jest sześć urządzeń lub sprzętów domowych. Pod każdym urządzeniem lub sprzętem domowym znajduje się rozwijana lista. Na rozwijanej liście należy zaznaczyć dźwięk, który dane urządzenie wydaje. W prawym dolnym rogu znajdują się klawisze „Zapisz odpowiedź” i „Sprawdź” umożliwiający sprawdzenie poprawności rozwiązania odpowiedzi.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
classicmobile
Ćwiczenie 4
RuwIYoOLezlVA1
Na ekranie pokazane jest w ramce Ćwiczenie 3 zatytułowane „Jakie dźwięki wydaje otoczenie 2.?”. Pod tytułem podane jest polecenie, które brzmi: „Połącz odgłosy natury z podobnymi do nich odgłosami przedmiotów domowych”. Poniżej znajduje się sześć kafelków z odgłosami natury oraz sześć kafelków z odgłosami przedmiotów domowych. Należy połączyć odgłos natury z dźwiękiem, przesuwając kafelki w górę lub w dół. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest klawisz „Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności wykonania zadania.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
static
Inna wersja zadania
RkPmwAppqv2Ik1
Ćwiczenie 5
Na ekranie wyświetla się inna wersja zadania trzeciego. Ćwiczenie ma tytuł: „JAKIE DŹWIĘKI WYDAJE OTOCZENIE?”. Polecenie ćwiczenia brzmi: „Połącz odgłosy natury z podobnymi do nich odgłosami przedmiotów domowych”. Poniżej wymienionych jest sześć odgłosów natury. Pod każdym z nich znajduje rozwijana lista. Na liście należy zaznaczyć odgłos przedmiotu domowego, który podobny jest do danego odgłosu natury. W prawym dolnym rogu znajdują się klawisze „Zapisz odpowiedź” i „Sprawdź” umożliwiający sprawdzenie poprawności rozwiązania odpowiedzi.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
classicmobile
Ćwiczenie 6
R1MOXEWbTKORl1
Na ekranie pokazane jest w ramce Ćwiczenie 4 zatytułowane „Dźwięki w przyrodzie”. Pod tytułem podane jest polecenie, które brzmi: „Uzupełnij wypowiedź geografa o efektownych zjawiskach przyrodniczych podanymi poniżej wyrazami dźwiękonaśladowczymi lub związkami wyrazów dźwiękonaśladowczych.” Pod poleceniem znajduje się tekst z lukami do wypełnienia oraz siedem kafelków, którymi należy wypełnić tekst. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest klawisz „Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności wykonania zadania.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
static
Inna wersja zadania
R11RZmOLOUnfY1
Ćwiczenie 7
Na ekranie wyświetla się inna wersja zadania czwartego. Ćwiczenie ma tytuł: „DŹWIĘKI W PRZYRODZIE”. Polecenie ćwiczenia brzmi: „Uzupełnij wypowiedź geografa o efektownych zjawiskach przyrodniczych podanymi wyrazami dźwiękonaśladowczymi lub związkami wyrazów dźwiękonaśladowczych”. Poniżej znajduje się tekst dotyczący zjawisk przyrodniczych. Tekst zawiera siedem luk. W miejscu każdej luki znajduje się rozwijana lista. Na rozwijanej liście należy zaznaczyć wyraz dźwiękonaśladowczy lub związek wyrazów dźwiękonaśladowczych pasujący do danego fragmentu tekstu. W prawym dolnym rogu znajdują się klawisze „Zapisz odpowiedź” i „Sprawdź” umożliwiający sprawdzenie poprawności rozwiązania odpowiedzi.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
m10280c076d6302d6_1502358147126_0

Słowniczek

Dźwięk
Dźwięk

wszelkie wrażenia słuchowe. 

Odgłos
Odgłos

dźwięk towarzyszący jakiejś czynności lub wydawany przez coś.

Dźwiękonaśladownictwo
Dźwiękonaśladownictwo

wyrazy naśladujące dźwięki i odgłosy, np. miauczeć, pukać.

Onomatopeja
Onomatopeja

wyraz lub ciąg wyrazów naśladujących swym brzmieniem dźwięki naturalne, np. bum, bum, miau, kwa‑kwa.

m10280c076d6302d6_1522759004116_0

Powrót do e‑podręcznika

E‑podręcznik „Piąta strona świata”

http://www.epodreczniki.pl/reader/c/221804/v/latest/t/student-canon

115. Ożywić zjawiska przyrody

http://www.epodreczniki.pl/reader/c/221804/v/latest/t/student-canon/m/j0000008IIB5v22