Ilustracja jest tłem tematu lekcji. Przedstawia dwa motywy roślinne, ułożone po prawej i lewej stronie na białym tle. Pośrodku, na czarnym pasku znajduje się tekst: "Wzór na tapecie - kompozycja rytmiczna".
Wprowadzenie
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela:
R1TaYnRzlCXeP
I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:
1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafikiGrafikagrafiki, architekturyArchitekturaarchitektury(łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;
2) rozróżnia cechy i rodzaje kompozycjiKompozycjakompozycji w naturze oraz w sztukach plastycznych (odnajduje je w dziełach mistrzów, a także w tworach i zjawiskach przyrody); tworzy różnorodne układy kompozycyjne na płaszczyźnie i w przestrzeni (kompozycje otwarte i zamknięte, rytmiczne, symetryczne, statyczne i dynamiczne); ustala właściwe proporcje poszczególnych elementów kompozycyjnych, umiejętnie równoważy kompozycję, wykorzystując kształt i kontrast form;
II. Doskonalenie umiejętności plastycznych – ekspresja twórcza przejawiająca się w działaniach indywidualnych i zespołowych. Uczeń:
1) w zadaniach plastycznych interpretuje obserwowane przedmioty, motywyMotywmotywyi zjawiska, stosując środki wyrazu zgodnie z własnym odczuciem; w wyższych klasach podejmuje również próby rysunkowego studium z natury;
6) stosuje różnorodne techniki plastyczne (proste techniki graficzne, rzeźbiarskie, malarskie, elementy obrazowania cyfrowego fotograficznego i z wykorzystaniem wybranych graficznych programów komputerowych);
III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:
8) zna i stosuje zasady prezentacji i upowszechniania dzieł zgodnie z prawem i etyką.
Nauczysz się
opisywać cechy kompozycji rytmicznej w plastyce;
wskazywać rytm w dziełach plastycznych oraz w sytuacjach z życia codziennego;
identyfikować sytuacje i dzieła, w których została zaburzona zasada rytmu w kompozycji;
tworzyć kompozycję rytmiczną za pomocą narzędzia komputerowego.
Wstęp
Rytm w sztuce pojawia się dzięki powtórzeniom pewnych elementów kompozycji w określonych odstępach. Występuje w utworach muzycznych, malarskich, rzeźbiarskich, graficznych i innych.
R1XcPsUzd5aY31
Na co dzień najłatwiej można zaobserwować rytm w architekturze.
Rx4uvd3Larjty1
Kompozycje rytmiczne w sztuce ludowej
Powtarzanie motywu nie tylko wprowadza ład do dzieła, ale ułatwia i przyspiesza jego wykonanie. Wystarczy raz wymyślić wzór, by potem powielić go dowolną ilość razy. Z tego powodu bardzo często rytm pojawia się w wytworach ręcznych takich, jak koronki, haftyHafthafty, wycinankiWycinankawycinanki ludowe, zdobienia naczyń, różne plecionki (np. koszyki).
R1ZrfaA2oq63X1
RPUSVEqqWaNk41
Rytmiczne‑techniczne
Regularne odstępy podobnych elementów spotyka się tam, gdzie użyto miary. W ten sposób powstają kompozycje rytmiczne dzięki działaniom technicznym: w budownictwie (powielone elementy zewnętrzne budynku,
RMWK2HQ8HQWbx1
jednakowe domy w zabudowie szeregowejZabudowa szeregowazabudowie szeregowej), w ogrodnictwie (powtórzone rabaty, grządki, donice), drogownictwie (drzewa posadzone w równych odstępach).
Przedmioty codziennego użytku też bywają przyozdobione wzorem o rytmicznym charakterze.
R1bYJSRr0MtXm1
Różnorodne zastosowanie mogą znaleźć geometryczne wzory utworzone komputerowo.
R1OMQgaygouXK
Zaburzenia rytmu
Mówi się o rytmie w przyrodzie, a także o życiu zgodnie z jej rytmem. Po zimie przychodzi wiosna, podczas której roślinność budzi się do życia. Potem będzie lato, a wraz z nim upragnione wakacje. Wkrótce po powrocie do szkoły pojawi się jesień. Po niej znów zima i wszystko się powtórzy.
Rozpoczynanie i kończenie zajęć o tych samych porach, również nadaje naszemu życiu rytm. Gdy nagle zachorujemy i musimy zostać w domu, mówimy o zaburzeniu rytmu. Podobne zjawisko można odnaleźć w twórczości plastycznej.
R13ZO2Nh3KxNE1
RszdxaIs9ehrC1
RiRLhWGLmOoIg1
Narzędzia do tworzenia kompozycji rytmicznej
Aby uzyskać kompozycję rytmiczną, potrzebny jest program, który umożliwia wielokrotne wstawienie tego samego motywu. Można skorzystać z darmowego programu graficznego GIMP. Na wykonanie regularnie powtarzającego się wzoru pozwala opcja Pattern. Po zapisaniu wzoru, także PowerPoint pozwala na ręczne wypełnienie projektowanej powierzchni - kompozycją złożoną z powtórzonych motywów, które kopiujemy do schowka. Wymaga to, jednak więcej czasu i nie zawsze gwarantuje dokładność. Trzeba pamiętać, że program ten jest płatny.
Wśród interaktywnych narzędzi do skorzystania online znajduje się program Canva, ma część opcji darmowych oraz oferuje gotowe grafiki do pobrania. Trzeba jednak zwrócić uwagę na oznaczenie free, bo tylko te ilustracje są bezpłatne.
Rcyo0jCDIyGOK1
Zadania
Rs3clVc0jWzon
Ćwiczenie 1
R1PQ2DBSKsujS
Ćwiczenie 2
R1UQMaTogW33w1
Ćwiczenie 3
Połącz w pary terminy plastyczne i definicje, korzystając z podanych poniżej.
Terminy:
- rytm;
- architektura;
- harmonia;
- wycinanka.
Definicje:
- sztuka projektowania, wznoszenia i artystycznego kształtowania budowli;
- powtórzenie elementów kompozycji w określonych odstępach;
- ludowa ozdoba wycięta ręcznie z papieru;
- zgodność, wzajemne dopełnianie się lub właściwe proporcje.
Połącz w pary terminy plastyczne i definicje, korzystając z podanych poniżej.
Terminy:
- rytm;
- architektura;
- harmonia;
- wycinanka.
Definicje:
- sztuka projektowania, wznoszenia i artystycznego kształtowania budowli;
- powtórzenie elementów kompozycji w określonych odstępach;
- ludowa ozdoba wycięta ręcznie z papieru;
- zgodność, wzajemne dopełnianie się lub właściwe proporcje.
Przyporządkuj nazwy pojęć do ich definicji.
zgodność, wzajemne dopełnianie się lub właściwe proporcje., ludowa ozdoba wycięta ręcznie z papieru., sztuka projektowania, wznoszenia i artystycznego kształtowania budowli., powtórzenie elementów kompozycji w określonych odstępach., masa ceramiczna używana m.in. do wyrobu delikatnych naczyń stołowych lub przedmiotów artystycznych; też: wyroby z tej masy., powtarzający się element kompozycyjny lub zdobniczy w dziełach sztuki lub przedmiotach użytkowych.
Architektura
Harmonia
Rytm
Porcelana
Wycinanka
Motyw
R17WIQDVj6EFe
Ćwiczenie 4
R4szxeYQNyhws1
Ćwiczenie 5
Ćwiczenie 6
Uzupełnij wybrane elementy metryczki poniższego dzieła.
R1b3Zr02pdP3N
R1FdLyMznK2cr
RPzpbTZuN41ox
Ćwiczenie 7
Polecenie 1
Korzystając z programu graficznego (np.: GIMP, Canva), zaprojektuj fragment tapety, przeznaczonej na wybraną ścianę w twoim pokoju. Zadanie wykonaj jako kompozycję rytmiczną na powierzchni 300 na 500 pikseli. Elementy, które wykorzystasz do powtórzeń, możesz pobrać z materiałów do lekcji lub utworzyć sam (zdjęcia, kształty geometryczne). Posługując się ilustracjami z Internetu, zawsze upewnij się, czy autor wyraził na to zgodę. Zadanie zapisz na dysku lub w sieci i prześlij na wskazany przez nauczyciela adres.
R1WeXxTCzczJ71
mf1fdecf7072a5544_0000000000012
mf1fdecf7072a5544_0000000000012
Przyjrzyj się jeszcze raz wybranym ilustracjom i połącz obraz z rodzajem kompozycji.
Odpowiedzi: A - Rytm w architekturze B - Kompozycja rytmiczna w sztuce ludowej C - Zaburzona kompozycja rytmiczna D - Przykład współczesnego malarstwa krajobrazowego
Rozwiązanie: 1‑D 2‑C 3‑A 4‑B
mf1fdecf7072a5544_0000000000013
mf1fdecf7072a5544_0000000000013
Przeciągając podane elementy z prawej kolumny do lewej, przyporządkuj nazwy pojęć do ich definicji.
Odpowiedzi: A - zgodność, wzajemne dopełnianie się lub właściwe proporcje. B - masa ceramiczna używana m.in. do wyrobu delikatnych naczyń stołowych lub przedmiotów artystycznych; też: wyroby z tej masy. C - ludowa ozdoba wycięta ręcznie z papieru. D - sztuka projektowania, wznoszenia i artystycznego kształtowania budowli. E - powtarzający się element kompozycyjny lub zdobniczy w dziełach sztuki lub przedmiotach użytkowych. F - powtórzenie elementów kompozycji w określonych odstępach.
Rozwiązanie: 1‑D 2‑A 3‑F 4‑B 5‑E 6‑C
mf1fdecf7072a5544_0000000000014
mf1fdecf7072a5544_0000000000014
Przyjrzyj się jeszcze raz ilustracjom, na których przedstawiono zaburzenie rytmu w kompozycji.
Odpowiedzi: A - Zaburzenie rytmu kompozycji powstało przez przypadkowe ułożenie kolorów kółek, mimo że kształty powtarzają się regularnie. B - W przypadku zaburzeń rytmu serca wykres EKG ma nieregularną postać. C - Przez stworzenie iluzji 3D rytm został zaburzony.
Rozwiązanie: 1‑B 2- 3‑C
Słownik pojęć
Architektura
Architektura
sztuka projektowania, wznoszenia i artystycznego kształtowania budowli.
Grafika
Grafika
dział sztuk plastycznych obejmujący wykonanie techniką powielania na dowolnym podłożu odbitek z uprzednio wykonanej formy; też: dzieło wykonane tą techniką.
Haft
Haft
ornament [wzór ozdobny] wyszyty na tkaninie. Wyszywanie takiego ornamentu.
Harmonia
Harmonia
zgodność, wzajemne dopełnianie się lub właściwe proporcje.
Kompozycja
Kompozycja
układ elementów, tworzących jakąkolwiek estetyczną całość.
Motyw
Motyw
powtarzający się element kompozycyjny lub zdobniczy w dziełach sztuki lub przedmiotach użytkowych.
Porcelana
Porcelana
masa ceramiczna używana m.in. do wyrobu delikatnych naczyń stołowych lub przedmiotów artystycznych; też: wyroby z tej masy.
Starożytność
Starożytność
okres dziejów najstarszych cywilizacji od około 4000 p.n.e. do 476 n.e.
Tkanina
Tkanina
wyrób włókienniczy z nici, uzyskiwany w procesie tkania.