R11pjRld5jGMU1

Wzornictwo przemysłowe. Tworzę opakowania

Źródło: online-skills, licencja: CC0.
1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

R106qtkkqPj591
Scenariusz lekcji do pobrania.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.

I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:

1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;

2) rozróżnia cechy i rodzaje kompozycji w naturze oraz w sztukach plastycznych (odnajduje je w dziełach mistrzów, a także w tworach i zjawiskach przyrody); tworzy różnorodne układy kompozycyjne na płaszczyźnie i w przestrzeni (kompozycje otwarte i zamknięte, rytmiczne, symetryczne, statyczne i dynamiczne); ustala właściwe proporcje poszczególnych elementów kompozycyjnych, umiejętnie równoważy kompozycję, wykorzystując kształt i kontrast form;

3) klasyfikuje barwy w sztukach plastycznych; wykazuje się znajomością pojęć: gama barwna, koło barw, barwy podstawowe i pochodne, temperatura barwy, walor barwy; rozróżnia i identyfikuje w dziełach mistrzów i własnych kontrasty barwne: temperaturowe, dopełnieniowe i walorowe; podejmuje działania twórcze z wyobraźni i z zakresu interpretacji natury, uwzględniające problematykę barwy;

II. Doskonalenie umiejętności plastycznych – ekspresja twórcza przejawiająca się w działaniach indywidualnych i zespołowych. Uczeń:

6) stosuje różnorodne techniki plastyczne (proste techniki graficzne, rzeźbiarskie, malarskie, elementy obrazowania cyfrowego fotograficznego i z wykorzystaniem wybranych graficznych programów komputerowych);

7) podejmuje działania z zakresu estetycznego kształtowania otoczenia; projektuje i realizuje formy dekoracyjne, podnoszące estetykę otoczenia (wykorzystuje elementy gotowe, aranżując własny pokój, np. projektując nakrycie stołu na uroczystość rodzinną z wykorzystaniem m.in. dekoracji kwiatowej; uwzględnia zasady estetyki podawania potraw).

mcb151d5561465c54_0000000000021
Nauczysz się

wymieniać podstawowe założenia Ruchu Arts and Crafts i Ruchu Art Nouveau oraz szkoły Bauhausu;

definiować pojęcia, takie jak: wzornictwo artystyczne, wzornictwo przemysłowe, przedmioty użytkowe, masowa produkcja, dizajn;

określać genezę masowej produkcji przedmiotów użytkowych;

rozpoznawać przykłady przedmiotów codziennego użytku, produkowanych na masową skalę;

wskazywać różnice między rękodziełem a masową produkcją przedmiotów użytkowych;

projektować proste opakowania.

Wzornictwo - wprowadzenie

Wzornictwo artystyczneWzornictwo artystyczneWzornictwo artystyczne to dziedzina sztuki związana z wytwarzaniem przedmiotów użytkowych o walorach estetycznych. Utożsamiane jest z rzemiosłem artystycznym, tworzeniem m.in. mebli, ceramiki, ozdób, ubiorów, witraży, tkanin. Przedmioty użytkowe powstawały w zakładach rzemieślniczych, a także w manufakturach, gdzie były produkowane na większą skalę. Pod koniec XIX w. wzornictwo artystyczne stało się samodzielną dziedziną plastyczną o wysokich walorach estetycznych i dekoracyjnych. W XX w. masowa produkcja zaczęła wypierać wyroby rękodzielnicze. Zamiennie z tradycyjnym pojęciem wzornictwa artystycznego funkcjonuje określenie dizajn (od ang. design).

Wzornictwo przemysłoweWzornictwo przemysłoweWzornictwo przemysłowe - obejmuje projektowanie wzorów wyrobów przeznaczonych do masowej produkcji. Istotne jest podnoszenie estetyki wytwarzanych przemysłowo przedmiotów codziennego użytku. Wzornictwo przemysłowe jest specyficzną dziedziną, która łączy technikę, ekonomię, sztukę, modę, ergonomię, a nawet ekologię.

Przyjrzyj się przedmiotom codziennego użytku produkowanym na masową skalę. Wybór i zakup tych przedmiotów zależy od potrzeb i gustu użytkownika.

Początki designu

W II poł. XIX w. rewolucja przemysłowa w Anglii rozpoczęła nowy okres w historii designu. Masowa produkcja stała się możliwa dzięki rozwojowi technologii, powstawaniu fabryk, zmianom w miejskim stylu życia. Wzrost liczby nowych wynalazków wiązał się z głębszym zainteresowaniem wzornictwem. Wytwarzane maszynowo przedmioty musiały być zaprojektowane świadomie, tak aby posiadały walory zarówno estetyczne, jak i praktyczne.

Kosztowne i czasochłonne rękodzieło zastąpił system produkcji. Robotnicy za pomocą wyspecjalizowanych maszyn wykonywali elementy, a następnie łączyli je w całość. Towary wytwarzano w ogromnej liczbie egzemplarzy i po przystępnych cenach, co przyczyniło się do sukcesu wyrobów takich, jak np. maszyna do szycia Singera.

Najedź na punkt, a poznasz sylwetkę projektanta.

Rsuu7uFVwW4QW1
Ilustracja interaktywna przedstawia starą, metalową maszynę do szycia koloru czarnego z elementami drewna. Na maszynie widnieje napis "Singer" i motywy dekoracyjne w kolorze złotym. Z boku znajduje się duża korba. Na maszynie umieszczona została duża, drewniana szpula. Na ilustracji znajduje się interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Amerykański wynalazca i przedsiębiorca Merritt Singer opatentował pierwszą, praktyczną maszynę do szycia.
Maszyna do szycia, pixabay.com, CC BY 3.0
RvEccjJHlTEwM1
Ilustracja interaktywna przedstawia pracownię krawca. Na pierwszym planie widać maszynę do szycia, brązowe, drewniane krzesło oraz sukienkę wiszącą na wieszaku. Na ilustracji umieszczone są niebieskie pulsujące punkty. Po zaznaczeniu punktu wyświetlą się dodatkowe informacje.
Pracownia krawcowej, pixabay.com, CC BY 3.0

Ruch Arts and Crafts

Powstały w Anglii ruch Arts and Crafts był protestem przeciwko gorszej jakości towarów produkowanych masowo. Reprezentowali go Augustus Pugin, John Ruskin i William Morris, którzy dbali o wysoki poziom wzornictwa. Uważali, że przemysł wypiera tradycyjne rzemiosła i umiejętności. Twórcy dążyli do wyeliminowania sztuczności i słabego wykonania. Ruch kładł nacisk na rękodzieło, projektowanie form użytecznych i funkcjonalnych, ale także estetycznych, oryginalnych, wykonanych z naturalnych, lokalnych materiałów.

Morrisowi zależało na poprawie gustu społeczeństwa. Podczas projektowania wzorów tkanin obiciowych czy tapet, stosował drobiazgowy ornament inspirowany motywami roślinnymi.

Aby dowiedzieć się więcej, kliknij w interaktywne punkty.

RST9xcpe0qydb1
lustracja interaktywna przedstawia Salon w Standen House zaprojektowany przez Philipa Webba z dbałością o wysoki poziom rzemiosła. Na końcu pomieszczenia znajduje się kominek. W centralnym punkcie zdjęcia stoi okrągły stolik oraz dwa fotele. Na nim są dwie filiżanki. Pomieszczenie wystrojone jest na dawny styl. Na ilustracji umieszczone są niebieskie pulsujące punkty. Po zaznaczeniu punktu wyświetlą się dodatkowe informacje.
P. Webb, Salon w Standen House, 1894, E. Wilhide, „Historia designu”, CC BY 3.0
RU8Xlvo8o8BsG1
Ilustracja interaktywna przedstawia tkaninę zaprojektowaną przez Williama Morrisa. Tkanina dekorowana jest motywami roślinnymi. Ma symetryczny układ. Osią symetrii jest duży kwiat z wicią roślinną. Po bokach znajdują się małe kielichy kwiatowe otoczone niebieskimi i zielonymi liśćmi na powyginanych łodygach. Na ilustracji znajduje się interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Wzór tkaniny zaprojektowany przez Williama Morrisa w 1876 r.
W. Morris, tkanina zaprojektowana przez artystę, 1876, wikimedia, domena publiczna
RThhkpAb8d6rt1
Ilustracja interaktywna przedstawia wzór tapety zaprojektowany przez Williama Morrisa. Podstawowym motywem tapety są długie, blaszkowate liście wijące się wokół dużych, białych kwiatów osadzonych na łodygach. Pomiędzy liśćmi pojawiają się liczne, drobne, żółte kwiatki. Na ilustracji znajduje się interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Wzór tapety zaprojektowany przez Williama Morrisa w 1876 r. Motywy roślinne są cechą charakterystyczną stylu artysty.
W. Morris, wzór tapety, 1876, E. Wilhide, „Historia designu”, CC BY 3.0

Art Nouveau

Styl Art Nouveau wykształcił się z ruchu Arts and Crafts. Jego przedstawiciele dążyli do tworzenia wzorów, które docierały do szerokiego kręgu odbiorców, godząc masową produkcję z rzemiosłem. Twórcy inspirowali się formami naturalnymi, stąd dominującym elementem ich wytworów w dziedzinach rzemiosła artystycznego, architektury wnętrz, rzeźby i grafiki, stały się płynne, faliste linie, organiczne kształty, inspiracje sztuką japońską, swobodne układy kompozycyjne oraz subtelna pastelowa kolorystyka.

Najedź na punkty, a poznasz szczegółowe informacje o projektach.

RVGAn3Havf5Fw1
lustracja interaktywna przedstawia czarne krzesło, wykonane z drewna i skórzanego lub skóropodobnego obicia. Na oparciu ze skóry wytłaczane są motywy roślinne z wijących się wici. Krzesło ma płynne linie i dekorowane jest motywami roślinnymi. Konstrukcja wykonana jest bez łączeń. Na ilustracji znajduje się interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Krzesło do jadalni z drewna orzechowego i skóry, o płynnych liniach i organicznej rzeźbiarskiej formie przypominającej gałęzie drzewa.
Krzesło, E. Wilhide, „Historia designu”, CC BY 3.0
R1QFYc10b9H781
Ilustracja interaktywna przedstawia złote pudełko na papierosy wykonane ze srebra. Dekorowane jest wytłaczanymi, wijącymi się i przeplatającymi liniami o różnej grubości. Na bokach i u góry znajdują się niebieskie kamienie szlachetne. Na ilustracji znajduje się interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Pudełko na papierosy wykonane ze srebra. Wzór typowy dla angielskiej odmiany Art Nouveau.
Pudełko na papierosy, E. Wilhide, „Historia designu”, CC BY 3.0
RoJV3YSFyD58i1
Ilustracja interaktywna przedstawia plakat, który ilustruje życie Paryża. Plakat zaprojektował Alfons Mucha, ilustrujący życie Paryża. Charakterystycznym motywem twórczości Muchy były kobiety w zwiewnych sukniach, otoczone dekoracyjnymi motywami kwiatowymi. Na plakacie znajdują się postacie w eleganckich strojach. Na ilustracji umieszczone są niebieskie pulsujące punkty. Po zaznaczeniu punktu wyświetlą się dodatkowe informacje.
A. Mucha, plakat ilustrujący życie Paryża, E. Wilhide, „Historia designu”, CC BY 3.0
R18tMY6ZntZT61
lustracja interaktywna przedstawia złoty pierścionek z perłami. Zawiera on dekorację z emaliowanego na niebiesko motywu roślinnego oraz ośmiu pereł. Obrączka pierścionka na zewnątrz również jest emaliowana. Na ilustracji znajduje się interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Złoty pierścionek z perłami. Nowatorstwo projektu polegało na zastosowaniu organicznych kształtów i połączeniu niestosowanych wcześniej materiałów: emalii i kamieni półszlachetnych.
Złoty pierścionek z perłami, E. Wilhide, „Historia designu”, CC BY 3.0

Bauhaus

Bauhaus to najważniejsza szkoła architektury, wzornictwa i sztuki XX stulecia. Została założona przez Waltera Gropiusa w Weimarze, który pod wpływem m.in. ruchu Arts and Crafts dążył do tego, aby wzornictwo stało się funkcjonalne i ogólnodostępne. Zarówno architektura, jak i formy użytkowe miały być projektowane na bazie prostych, lecz eleganckich form geometrycznych. Powstające w Bauhausie wzory w zakresie wzornictwa przemysłowego są nadal inspiracją dla współczesnych projektantów mebli przystępnych, funkcjonalnych i estetycznych. Zamieszczone poniżej fotografie ilustrują wzory wytworzone w Bauhausie. Projektanci czerpali inspirację z nowoczesnych maszyn, jak i z nowych materiałów, takich jak stalowe rury. Odrzucono ornament i położono nacisk na funkcję i powiązaną z nimi uproszczoną formę wizualną.

W projektach krzeseł, szezlonga, lampy, stolika, popielniczki i imbryka do herbaty zastosowano podstawowe kształty geometryczne. Wzory z epoki maszynowej zostały przeznaczone dla szerokiego kręgu odbiorców.

W związku z rozwojem produkcji przedmiotów wytwarzanych masowo, powstał zawód projektanta, a wzornictwo przemysłowe wykrystalizowało się jako dziedzina twórcza.

Projektant wzornictwaProjektant wzornictwaProjektant wzornictwa - tworzy projekty wzorów przemysłowych przedmiotów powszechnego użytku, takich jak: meble, odzież, maszyny i urządzenia przemysłowe, środki transportu, o walorach artystycznych, funkcjonalnych i użytkowych.

Mniej znaczy więcej to hasło głoszone przez niemieckiego projektanta, architekta Mies van der Rohe. Twórca uważał, że mniej elementów dekoracyjnych, ale odpowiednio użytych, oddziałuje mocniej niż ich nadmiar.

Uproszczenie, unowocześnienie, oszczędność, funkcjonalność były obecne w twórczości projektantów i pojawiły się we wszystkich formach designu, włącznie z opakowaniami, projektowaniem graficznym i typografią.

RvcE3jQwQxknH
Ćwiczenie 1
Wskaż założyciela szkoły Bauhausu. Możliwe odpowiedzi: 1. William Morris, 2. John Ruskin, 3. Walter Gropius.
classicmobile
Ćwiczenie 2
R1T7SpFWQ2nQ31
Przeczytaj tekst i odpowiedz na zamieszczone po tekstem pytanie. W drukarkach przestrzennych 3D do użytku domowego eksploatuje się przede wszystkim tworzywa sztuczne, materiały drewnopodobne, kompozyty plastiku i drewna, kompozyty plastiku i gipsu. Drukarki przemysłowe i mniej typowe modele mogą zużywać też inne materiały, np.: żywice, gumy czy też czekoladę lub metal, a nawet beton, papier, czy nawet cukier. Kolorowe modele można uzyskać dzięki technologii, w której materiał proszkowy jest spajany lepiszczem i barwiony tuszami. Pytanie: Jaką rolę pełni druk 3D we wzornictwie przemysłowym?
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
static

Epoka cyfrowa

Nastanie epoki cyfrowej wywarło ogromny wpływ na zasięg designu i szybkość docierania produktów do odbiorców. Projektowanie wspomagane komputerowo, aplikacje mobilne, drukowanie 3D oraz niezliczone innowacje, zapoczątkowały nowy rodzaj produktów.

RpuCTdWMiJ5eJ1
Samuel N. Bernier, drukarka 3D, E. Wilhide, „Historia designu”, CC BY 3.0

Projektant Samuel N. Bernier zastosował druk 3D do stworzenia zatrzaskowych przykrywek do pustych puszek, słoików i butelek. Dzięki temu z pojemników można korzystać wielokrotnie.

Projekty opakowań

Masowe wytwórstwo przedmiotów do użytku w domu i biurze, a także produktów spożywczych sprzedawanych w świadomie zaprojektowanych opakowaniach, było wspierane reklamą nowych produktów.

W logo Coca‑Coli występuje styl kaligraficznego pisma odręcznego. Wykorzystywano go przed rozpowszechnieniem maszyny do pisania.

RBVB78lKqSu6i1
Reklama Coca-Coli z 1904, E. Wilhide, „Historia designu”, CC BY 3.0
R1b76SgmAoMIQ1
Butelki coca-coli od 1899-2007, thebalance.com, CC BY 3.0
classicmobile
Ćwiczenie 3
Ra62poKG4p0hP1
Odpowiedz na pytanie. Czym charakteryzują się wyroby współczesnego wzornictwa przemysłowego?
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
static

Butelka perfum Chanel nr 5

R6vTRIwteYhPk1
Ilustracja interaktywna przedstawia opakowanie perfum Coco Chanel. Zarówno flakon jak i korek są geometryczne, proste. Mają kształty kubiczne, jednak ich wykończenie dodaje elegancji. Na ilustracji znajdują się interaktywne punkty z informacją: Punkt 1: Inspiracją fazowanych krawędzi butelki było XVIII-wieczne lustro w apartamencie projektantki mody Gabrielle „Coco” Chanel Punkt 2: Korek przezroczysty, o fazowanych brzegach,nawiązuje do kształtu i krawędzi butelki Punkt 3: Etykieta Logo i krój pisma Chanel zarejestrowano w amerykańskim urzędzie patentowym w 1924 r.
Butelka perfum Chanel nr 5, wikimedia, domena publiczna

Zadania

R195L0uoU156v1
Opakowaie Jif Lemon, wikimedia, CC BY-SA 2.5
R1cZdNbEy9Gdi
Ćwiczenie 4
Fotografia przedstawia opakowanie Jif Lemon stworzone w 1954 r. przez Billa Pugha. Dokończ zdanie. Produkt znajdujący się wewnątrz pojemnika, czyli sok z cytryny, można przede wszystkim rozpoznać poprzez: Możliwe odpowiedzi: 1. kształt i kolor opakowania, 2. fakturę powierzchni, która z wyglądu przypomina skórkę cytryny, 3. napis wytłoczony na powierzchni opakowania.
Ciekawostka

Aby otrzymać charakterystyczną fakturę, formę do wyrobu pojemnika pokryto prawdziwą skórką cytrynową.

classicmobile
Ćwiczenie 5
R6n4EovE9RJQy1
Wyjaśnij, jaką rolę pełni design opakowania jako znaku firmowego.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
static
classicmobile
Ćwiczenie 6
RK38gi815Hypy1
Wymień dwa przykłady opakowań produktów znanych koncernów przemysłowych.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
static

Etykieta

Etykieta to informacja umieszczana bezpośrednio na produkcie lub jego opakowaniu, mówi o cechach produktu, producencie, dacie ważności, cenie itp., najczęściej występuje w postaci naklejki.

Produkty różnego rodzaju mogą być pakowane do pojemników, kartoników, w taki sposób, że ich wygląd poznajemy dopiero po wyjęciu z opakowania. Czasami producenci decydują się na umieszczanie na danym produkcie samej etykiety. Wówczas produkt jest częściowo widoczny.

Przyjrzyj się poniższym produktom, które posiadają etykietę.

Etykiety w postaci naklejki

Etykieta w postaci paska wykonanego z kartonu z nadrukiem, owiniętego dookoła produktu.

R1JOufeIoVvCy1
Szare mydła, pixabay.com, CC BY 3.0
classicmobile
Ćwiczenie 7
RWLGC3EsYVXF51
Odpowiedz na pytanie. Co charakteryzuje styl secesyjny we wzornictwie przemysłowym? Możliwe odpowiedzi: 1. Płynność linii, 2. Kubiczne kształty, 3. Obecność motywów roślinnych, 4. Geometryzacja form.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
static
Polecenie 1

Zaprojektuj etykietę do wybranego mydełka za pomocą narzędzi programu Mini Paint.

R14er0ZIEH00Y1
Naturalne mydła i tkaniny z włoczki, pixabay.com, CC BY 3.0
R1WeXxTCzczJ71
Uruchom wyobraźnię i zaplanuj ilustrację do mitologicznej przygody Odyseusza, Syzyfa lub Achillesa. Opowiedz, który epizod z życia bohatera został przez Ciebie wybrany i jaką masz wizję plastyczną. Poproś kogoś z klasy o jej zrealizowanie.
Źródło: ViliusL, GNU GENERAL PUBLIC LICENSE Version 3, 29 June 2007 Copyright (C) 2007 Free Software Foundation, Inc. <http://fsf.org/> Everyone is permitted to copy and distribute verbatim copies of this license document, but changing it is not allowed..

Jeżeli chcesz zapakować samodzielnie wykonany produkt, możesz wybrać odpowiedni pojemnik i go ozdobić,
w taki sposób, aby elementy dekoracyjne pasowały do rodzaju produktu, jego przeznaczenia, koloru.

R1RVZFoKJwQor1
Ozdobne opakowanie, pixabay.com, CC BY 3.0

Kokardki z czerwonej wstążki ze złotymi liniami i laska cynamonu są wystarczającymi elementami dekoracyjnymi, kolorystycznie pasującymi do zawartości słoiczka.

R1ds9h1m46fHt1
Ozdobne opakowanie, pixabay.com, CC BY 3.0

Etykiety wykonane z kartonu, z subtelnym jasnym nadrukiem oraz różowa słomka pasują kolorystycznie do składników deseru zapakowanych w słoiczku zamykanym na korek.

Polecenie 2

Wybierz materiały, za pomocą których ozdobisz słoik z suszonymi owocami. Możesz zaprojektować etykietę (naklejaną na słoik lub w postaci zawieszki), wykonać ją ręcznie klasycznymi technikami plastycznymi lub zaprojektować za pomocą narzędzi programu graficznego i wydrukować.

RPPXGcOqFT71K1
Słoiki z suszonymi owocami, pixabay.com, CC BY 3.0

Do stworzenia opakowania możesz wykorzystać np.

zawieszkę (dodaj napisy, zastanów się nad kolorem i krojem czcionki, narzędziem do wykonania napisu. Możesz wybrać, np. piórko i tusz, cienkopis, ołówek);

R2HQazkaLpm391
Zawieszki, pixabay.com, CC BY 3.0

naklejkę (samodzielnie wybierz kolor papieru samoprzylepnego, wytnij wybrany kształt, dodaj napisy);

ROFLgmR5ZL82B1
Naklejka, pixabay.com, CC BY 3.0

sznurek (naturalny lub barwiony) do przywiązania zawieszki lub wykonania ozdobnej kokardki;

RVG5FEwaHAXp31
Sznurek, pixabay.com, CC BY 3.0

papier kolorowy gładki lub ozdobny, wzorzysty, który możesz nałożyć na zakrętkę od słoika;

R1SfKza6m1mX51
Papier kolorowy, pixabay.com, CC BY 3.0

Słownik pojęć

Projektant wzornictwa
Projektant wzornictwa

osoba tworząca projekty wzorów przemysłowych przedmiotów powszechnego użytku, takich jak: meble, odzież, maszyny i urządzenia przemysłowe, środki transportu, o walorach artystycznych, funkcjonalnych i użytkowych.

Wzornictwo artystyczne
Wzornictwo artystyczne

dziedzina sztuki związana z wytwarzaniem przedmiotów użytkowych o walorach estetycznych, m.in. mebli, ceramiki, ozdób, ubiorów, witraży, tkanin. Utożsamiane jest z rzemiosłem artystycznym.

Wzornictwo przemysłowe
Wzornictwo przemysłowe

obejmuje projektowanie wzorów wyrobów przeznaczonych do masowej produkcji. Jest specyficzną dziedziną, która łączy technikę, ekonomię, sztukę, modę, ergonomię, a nawet ekologię.

Źródło:

encyklopedia.pwn.pl

E. Wilhide, Historia designu, Warszawa 2017

Galeria dzieł sztuki