Z czego składają się słowa – poznajemy głoski
Z czego składają się słowa – poznajemy głoski
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
Uczeń:
zna definicję głoski,
wie, czym zajmuje się fonetyka,
wymienia rodzaje głosek,
zna rolę samogłoski „i”,
zna podział głosek na samogłoski i spółgłoski,
zna pojęcia: głoska, głoska ustna i nosowa, samogłoska dźwięczna i bezdźwięczna, samogłoska, spółgłoska.
b) Umiejętności
Uczeń potrafi:
wskazywać i określać rodzaje głosek,
wymienić spółgłoski i samogłoski,
prawidłowo zapisywać wyrazy, w których zachodzą różnice między wymową
a pisownią,określać rodzaje spółgłosek.
2. Metoda i forma pracy
Podająca, ćwiczenia wdrażające, pytania pomocnicze.
3. Środki dydaktyczne
Zeszyt ćwiczeń, ćwiczenia przygotowane przez nauczyciela.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Nauczyciel wymienia kilka wyrazów. Prosi o wskazanie elementów składowych. Uściśla odpowiedzi uczniów i proponuje, by wiadomości na ten temat zapisać w zeszytach w formie punktów:
Najmniejszą, dającą się wyodrębnić cząstką mowy, jest głoska.
Głoski dzielą się na:
spółgłoski – np. b, w, m, r, s, dz, cz
samogłoski – a, o, e, i, y, u, ą, ę
Przy opisie głosek bierzemy pod uwagę ruchy narządów mowy przy ich wymawianiu. Z tego względu dzielimy je na:
ustne – to takie, przy wymowie których wydychane powietrze przechodzi jedynie przez jamę ustną: a, z, d
nosowe – powstają wtedy, gdy wydychane powietrze przechodzi jednocześnie przez jamę ustną i nosową: ą, ę, m, n, r, l, ł
dźwięczne – to takie, przy wymawianiu których daje się odczuć drżenie krtani, należą do nich spółgłoski: b, m, w, z, g, d, z, ź, dz, dź, ł, r, l, ł, n oraz wszystkie samogłoski
bezdźwięczne – podczas ich wymowy krtań nie wibruje, są to spółgłoski: f, s, ś, sz, k, p, t, c, ć, cz, k
twarde – wymawia się je bez udziału środkowej części języka**,** np. z, g, f, k
miękkie – to takie, które zapisujemy z kreseczką, lub takie, które zostają zmiękczone przez sąsiedztwo samogłoski „i”, jak w wyrazach: leń, toń, noś, miękko, wiem.
b) Faza realizacyjna
Nauczyciel wyjaśnia ewentualne wątpliwości. W celu utrwalenia wiadomości proponuje wykonanie ćwiczeń zawartych w karcie pracy.
5. Bibliografia
Chwastek D., Nowosielska E., Oglądam świat. Język polski 6. Podręcznik do kształcenia językowego, Wydawnictwo Arka, Poznań 2000.
Klemensiewicz Z., Podstawowe wiadomości z gramatyki języka polskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984.
6. Załączniki
a) Karta pracy ucznia
Zadanie 1. Poniżej znajduje się grupa głosek. Określ ich cechy.
Wzór: b – spółgłoska, twarda, dźwięczna, ustna
m – ......................................................................................................................................
e – ......................................................................................................................................
p – ......................................................................................................................................
ę – ......................................................................................................................................
dz – ....................................................................................................................................
s – ......................................................................................................................................
o – ......................................................................................................................................
Zadanie 2. Poniżej znajduje się grupa wyrazów. Poproś kolegę, aby głośno je przeczytał, a następnie wskaż wyrazy i głoski, w przypadku których zachodzą różnice między wymową i pisownią.
Wzór: ławka – pisze się „w”, wymawia „f”
krzew – .......................................................................................................................…
prośba – ..........................................................................................................................
krzyczeć – ...................................................................................................................…
przeć – .......................................................................................................................….
kawka – .......................................................................................................................…
gąbka – .......................................................................................................................….
twardy - .......................................................................................................................….
Zadanie 3. Udowodnij, iż podane niżej wyrazy zostały napisane prawidłowo.
Wzór: grabki, bo grabie lub grabić
gadka .......................................................................................................................….
mróz .......................................................................................................................…...
żabka .......................................................................................................................…..
trawka .......................................................................................................................…
babka .......................................................................................................................…..
środkowy ..................................................................................................................….
b) Zadanie domowe
Naucz się nowych wiadomości gramatycznych zapisanych na lekcji w zeszycie.
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
brak