Z czego też to chleb się rodzi?
poznasz tradycyjny sposób wypieku chleba,
wskażesz wartości związane z chlebem w kulturze polskiej,
określisz rolę i znaczenie chleba w codziennym życiu,
zapoznasz się z procesem wytwarzania chleba od ziarenka do bochenka,
uzupełnisz związki frazeologiczne dotyczące chleba.
Chleb od wieków był najważniejszym składnikiem diety człowieka. Początkowo zbierano ziarno z dziko rosnących zbóż i spożywano je bez żadnej obróbki. Od zebrania pierwszych nasion dzikich zbóż do wypieku prawdziwego chleba minęły tysiąclecia. Początkowo rozcierano nasiona, do powstałej mąki dodawano wodę i na rozgrzanych w ognisku kamieniach pieczono podpłomyki, płaskie placki. Nie wiadomo kiedy człowiek spostrzegł, że zostawiona w garnku zagęszczona mąka z wodą po jakimś czasie rośnie i zmienia zapach oraz konsystencję. Pewnie ktoś upiekł z takiego ciasta chleb i tak wynaleziono zaczyn, zakwas niezbędny do wypieku pulchnego chleba. Badania archeologiczne wskazują, że na terenie Polski chleb pieczony na zakwasie zaczęto jadać między I a V wiekiem n.e.
Czy wiesz, że pierwszy cech piekarzy powstał w 1260 roku, założył go Bolesław Wstydliwy.
Chleb odgrywa ważną rolę w wielu kulturach, jest symbolem życia, dostatku, urodzaju, pracy, gościnności i hojności Boga. Szacunek do chleba jest częścią naszego dziedzictwa kulturowego. Piecze się go z okazji różnych uroczystości i świąt. Chlebem weselnym wita się państwa młodych na weselu, z okazji Bożego Narodzenia dzielimy się podczas Wigilii symbolem chleba – opłatkiem, na Wielkanoc piecze się baby i mazurki. Siadając do posiłku, zdejmujemy nakrycie głowy. Warto pielęgnować stary zwyczaj, gdy kęs chleba upadnie na ziemię, powinniśmy, podnosząc go, całować jakby dla przeproszenia za zniewagę. Chleb pojawia się w przysłowiach, przypowieściach, legendach, baśniach, w poezji i prozie. Motyw chleba jest ściśle związany z Biblią, a szczególnie z przypowieściami biblijnymi. Wszyscy znamy ewangeliczną historię o pomnożeniu chleba przez Pana Jezusa lub modlitwę: „Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj …”.
Pięknie o chlebie pisał Cyprian Kamil Norwid w wierszu „Moja piosnka”:
„Do kraju tego, gdzie kruszynę chleba
Podnoszą z ziemi przez uszanowanie
Dla darów nieba,
Tęskno mi, Panie.”
Wymień, jakie znasz rodzaje chleba.
Ułóż zdanie z wybranych związkiem frazeologicznym dotyczącym chleba.
Obejrzyj film o tym, jak się piecze chleb, a następnie wykonaj polecenia.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RgIA4HJliwVVp
Film pokazuje krok po kroku proces pieczenia chleba.
Odpowiedz, czy twoim zdaniem upieczenie chleba jest łatwą, czy trudną czynnością. Odpowiedź krótko uzasadnij.
Wyjaśnij, dlaczego lepiej upiec chleb w domu, niż kupować go w supermarkecie.
Na podstawie filmu zredaguj przepis na wypiek chleba.
Przeczytaj wiersz Władysława Bełzy, a następnie wykonaj ćwiczenia.
Abecadło o chlebieA. B. C.
Chleba chcę,
Lecz i wiedzieć mi się godzisię godzi,
Z czego też to chleb się rodzi?
D. E. F.
Naprzód siewsiew:
Rolnik orze ziemię czarną,
I pod skibęskibę rzuca ziarno.
H. K. J. (jot)
Ziarno w lot,
Zakiełkuje w ziemi łoniełonie,
I kłos buja na zagonie.
Ł. i L.
Gdy już cel,
Osiągnięty gospodarza,
Zboże wiozą do młynarza.
M. N. O.
Każde źdźbło,
Za obrotem kół, kamienia,
W białą mąkę się zamienia.
P. Q. S.
To już kreskres!
Z młyna piekarz mąkę bierze,
I na zacierzacier rzuca w dzierzędzierzę.
R. T. U.
I co tchu,
W piec ogromny wkłada ciasto,
By chleb miały wieś i miasto.
W. X. Z.
I chleb wnet!
Patrzcie, ile rąk potrzeba,
Aby mieć kawałek chleba.
Źródło: Władysław Bełza, Abecadło o chlebie, [w:] tegoż, Dla polskich dzieci, Lwów 1912, s. 5–6.
Zaproponuj inny tytuł do wiersza Władysława Bełzy i uzasadnij swój wybór.
Słownik
drewniane naczynie używane dawniej do wyrabiania ciasta, w zależności od regionu słowo to zapisuje się na różne sposoby: dzieszka, dzieża, dzierza, dźeza
należy, wypada, można
koniec jakiegoś okresu, trwania czegoś
wnętrze brzucha ciężarnej kobiety
rzucanie nasion w przygotowaną glebę i przykrywanie ich ziemią
wąski pas gleby odcinany i odkładany przez pług w czasie orki
wąski, długi pas ziemi uprawnej, ograniczony bruzdami
mieszanina otrzymywana z zalania wodą roztartych ziaren zbóż
Notatki ucznia
Bibliografia
Bełza W., (1912), „Dla polskich dzieci”, Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Kopaliński W., (2006), „Słownik symboli”, Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM.