Z „człowiekiem ze złotym parasolem” wędrujemy po świecie poezji
Scenariusz zajęć
II etap edukacyjny, język polski
Temat: Z „człowiekiem ze złotym parasolem” wędrujemy po świecie poezji. Utrwalamy wiadomości o środkach poetyckich
Treści kształcenia:
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.
2. Analiza. Uczeń:
4) rozpoznaje w tekście literackim: porównanie, przenośnię, epitet, wyraz dźwiękonaśladowczy i objaśnia ich rolę.
Cele operacyjne:
Uczeń:
Utrwala wiadomości o następujących środkach poetyckich: porównanie, przenośnia, epitet, wyraz dźwiękonaśladowczy (onomatopeja),
Potrafi wyszukiwać środki poetyckie w tekście,
Wie, kto wypowiada się w wierszu.
Nabywane umiejętności:
Dostrzeganie różnic między językiem prozy i poezji,
Określanie środków poetyckich,
Czytanie i rozumienie tekstów kultury,
Wyrażanie swoich spostrzeżeń i myśli w sposób prawidłowy,
Współpraca w grupie.
Kompetencje kluczowe:
Porozumiewanie się w języku ojczystym,
Umiejętność uczenia się,
Świadomość i ekspresja kulturalna.
Środki dydaktyczne:
Kartki z wypisanymi cechami poezji i prozy,
Parasol,
Kserokopie z tekstem wiersza Danuty Wawiłow „Człowiek ze złotym parasolem”Indeks górny 11,
Kartoniki z wypisanymi nazwami środków poetyckich,
Sprzęt multimedialny (komputer, ewentualnie podłączony do telewizora projektor multimedialny, tablica interaktywna),
Zasób multimedialny: film „Onomatopeja”.
Metody nauczania:
Podające: pogadanka,
Problemowe: aktywizujące, gra dydaktyczna,
Eksponujące: film,
Praktyczne: ćwiczenie.
Formy pracy:
Indywidualna,
Grupowa jednolita,
Zbiorowa jednolita.
Przebieg zajęć:
Etap wstępny
Nauczyciel wita uczniów i wprowadza ich w tematykę zajęć – będzie ona dotyczyć utrwalania wiadomości o języku poezji. Na początek proponuje młodzieży ćwiczenie, które przypomina informacje o różnicach między poezją a prozą: rozdaje uczniom kartki z wypisanymi cechami liryki i epiki.
Napisy:
- Wypowiada się podmiot liryczny,
- Wypowiada się narrator,
- Przedstawia myśli i przeżycia osoby mówiącej,
- Przedstawia bohaterów i zdarzenia z nimi powiązane,
- Charakteryzuje się obecnością środków poetyckich,
- Tekst, w którym nie ma rymów i podziału na zwrotki.
Na tablicy nauczyciel rysuje dwa koła, jedno z napisem „proza”, drugie – „poezja”. Uczniowie zgłaszają się i zawieszają w zbiorach odpowiednie karteczki (w kole „poezja”: wypowiada się podmiot liryczny, przedstawia myśli i przeżycia osoby mówiącej, charakteryzuje się obecnością środków poetyckich. W kole „proza”: wypowiada się narrator, przedstawia bohaterów i zdarzenia z nimi powiązane, przedstawia świat realistyczny bądź fantastyczny). Następnie nauczyciel koryguje ewentualne błędy i uzupełnia informacje dotyczące cech liryki i epiki.
Etap realizacji
Prowadzący zajęcia rozdaje uczniom kartony lub kartki (widoczne z daleka) z wypisanymi nazwami środków poetyckich (każdy uczeń ma swój komplet):
EPITET,
PRZENOŚNIA POETYCKA, METAFORA,
PORÓWNANIE,
WYRAZ DŹWIĘKONAŚLADOWCZY, ONOMATOPEJA.
Następnie prowadzący zajęcia czyta definicje środków poetyckich i prosi uczniów
o podnoszenie kartek z odpowiednim hasłem:
Wyraz określający cechy i właściwości rzeczownika, najczęściej jest przymiotnikiem (EPITET).
Wyrażenie lub zwrot, w którym poszczególne wyrazy występują w nowym znaczeniu (PRZENOŚNIA).
Zestawienie ze sobą podobnych cech osób, przedmiotów, zjawisk. Charakteryzują je słówka: jak, jakby, jakoby, niby, niczym, na kształt (PORÓWNANIE).
Wyraz naśladujący różne dźwięki (WYRAZ DŹWIĘKONAŚLADOWCZY, ONOMATOPEJA).
Ćwiczenie można powtórzyć dla lepszego zapamiętania i utrwalenia definicji.
Następne zadanie rozpoczyna się demonstracją ukrytego wcześniej rekwizytu, czyli parasola. Nauczyciel pyta, co kojarzy się uczniom z tym przedmiotem (sugerowane odpowiedzi: deszcz, niepogoda, ochrona, schronienie, dźwięk kropli uderzających o parasol, jesień), a potem rozdaje im kartki z wydrukowanym tekstem wiersza Wawiłow.
W kolejnym etapie zajęć prowadzący zajęcia dzieli klasę na kilkuosobowe grupy. Uczniowie pracują z tekstem przez około dziesięć minut, odnajdując w wierszu znane im środki poetyckie. Na koniec jedna osoba z każdego zespołu prezentuje efekty pracy. Sugerowane odpowiedzi:
EPITETY, np. żółtą drogą, zielonym polem, parasol złoty, śmieszne bajki, oboje weseli.
PRZENOŚNIA POETYCKA, METAFORA, np. parasol był cały złoty, coś mu śpiewał, śmieszne bajki plótł mu do ucha...
PORÓWNANIE, np. parasol bzykał jak mucha.
WYRAZ DŹWIĘKONAŚLADOWCZY, ONOMATOPEJA, np. bzykał.
Nauczyciel zapisuje odpowiedzi na tablicy, uczniowie notują je wraz z przykładami w zeszytach. Dla utrwalenia wiadomości prowadzący zajęcia odtwarza film (zasób multimedialny).
Po emisji materiału nauczyciel pyta, o jakim środku stylistycznym była mowa w filmie; prosi uczniów o przytoczenie innych jego przykładów.
Etap końcowy
Nauczyciel zapisuje na tablicy inne przykłady środków poetyckich, które uczniowie nazywają i notują w zeszytach, np.:
malinowy zapach – epitet,
brzoza jak dziewczyna – porównanie,
uśmiech losu – przenośnia,
jesienny deszcz – epitet,
smak szczęścia – przenośnia,
szelest – wyraz dźwiękonaśladowczy,
włosy jak ocean – porównanie,
brzdęk – wyraz dźwiękonaśladowczy.
Na koniec prowadzący zajęcia prosi uczniów, aby podsumowali lekcję, powiedzieli, jakie wiadomości powtórzyli, a czego nowego dowiedzieli się na zajęciach. Zadaje im pracę domową, aby w dowolnie wybranym wierszu wyszukali środki poetyckie i opisali je.
Dodatkowo:
Uczeń zdolny może napisać własny wiersz, w którym zastosuje onomatopeję.
przykładowe źródło: Danuta Wawiłow, Człowiek ze złotym parasolem, Wydawnictwo Literatura, Łódź 2013.↩
