Z dziejów Ziemi Dobrzyńskiej w średniowieczu
zapoznasz się z historią Ziemi Dobrzyńskiej,
poznasz historię miejscowości: Rypin, Lipno, Bobrowniki oraz zamków znajdujących się na tych terenach, rozpoznasz je na ilustracji,
określisz lokalizację miast Ziemi Dobrzyńskiej,
wskażesz postacie historyczne, które przyczyniły się do rozwoju regionu.
Na terenach obecnej Ziemi Dobrzyńskiej, za czasów pierwszych Piastów i na początku rozbicia dzielnicowego, istniały trzy grody kasztelańskiegrody kasztelańskie o wielkim znaczeniu, które zostały wymienione w falsyfikacie mogileńskimfalsyfikacie mogileńskim w 1065 roku: Dobrzyń nad Wisłą, Rypin (Starorypin) i Steklin. W tym ostatnim znajdował się prężny ośrodek władzy i handlu, co poświadczają badania archeologii podwodnej i naziemnej. Po kilkakrotnych najazdach na to grodziskogrodzisko przez Prusów, Jaćwingów i Litwinów oraz spaleniu grodu siedziba kasztelanii została na krótko przeniesiona do miejscowości Kikół, a następnie do Słońska.
O Ziemi Dobrzyńskiej
Ziemia Dobrzyńska istnieje od 1291 roku, kiedy to książę Siemowit, syn Kazimierza Kujawskiego, wnuk Konrada Mazowieckiego, który posiadał zamek w Dobrzyniu nad Wisłą zaczął się tytułować księciem dobrzyńskim. Jego syn Władysław zw. Garbaczem zbudował gród warowny - zamek w Bobrownikach. Na tym zamku między innymi nadał przywilej lokacyjnyprzywilej lokacyjny dla miasta Lipna.
Ziemię Dobrzyńską, na której terenach rozciągały się puszcze i lasy, przyjęło się umiejscawiać w widłach trzech rzek: Wisły, Skrwy i Drwęcy.
Zapoznaj się z krótkim wykładem na temat historii Ziemi Dobrzyńskiej.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RZiEZZeOUz69j
Film z audiodeskrypcją na temat Ziemi Dobrzyńskiej. Film jest swego rodzaju wycieczką po Ziemi Dobrzyńskiej. Prowadzący wykład mężczyzna opowiada o znajdujących się na jej terenie grodach, zamkach, dworach, kościołach, szlaku Chopina, miejscach bitew i potyczek. Wspomina również o parkach krajobrazowych i rezerwatach przyrody.
Mapa zatytułowana „Mapa Ziemi Dobrzyńskiej”.
W lewym górnym rogu napis: „Ziemia Dobrzyńska (woj. inowrocławskie). Ukształtowanie powierzchni terenu, połowa XVI wieku”. Pod tekstem skala: 20 km.
Niżej, w centralnej części ilustracji, zielona mapa Ziemi Dobrzyńskiej. Tereny Ziemi Dobrzyńskiej znajdują się między rzekami:
Drwęca,
Pisiak,
Pissa,
Brynica,
Wkra,
Skrwa,
Wisła.
Na mapie zostały zaznaczone miasta:
Złotoria,
Dobrzejewice,
Łążyn,
Ciechocin,
Osiek,
Czernikowo,
Mazowsze,
Wola,
Sumin,
Nieszawa,
Bobrowniki,
Lipno,
Ostrowite,
Wielgie,
Chełmica,
Zaduszniki,
Szpetal,
Grochowalsk,
Dobrzyń,
Mokowo,
Tłuchowo,
Bądkowo Kościelne,
Sobowo,
Rokcice,
Siecień,
Wierzbick,
Karnkowo,
Skępe,
Ligowo,
Sudrągi,
Kikół,
Grodzień,
Chrostkowo,
Chojno,
Gójsk,
Szczutowo,
Łukomie,
Rogowo,
Żałe,
Ruże,
Wielgie,
Działyń,
Nowogród,
Dulsk,
Radomin,
Płonne,
Trąbin,
Gulbiny,
Radziki Duże,
Osiek,
Strzygi,
Świedziebnia,
Sadłowo,
Rypin,
Księte,
Górzno,
Szczutowo,
Skrwilno.
Punkty wysokościowe zaznaczone na mapie:
ujście Drwęcy (36 m. n.p.m.),
Zielona Góra (68 m. n.p.m.),
Sowia Góra (86 m. n.p.m.),
Ruska Góra (184 m. n.p.m.).
U dołu ilustracji, w lewym dolnym rogu skala koloru zielonego zatytułowana „Wysokości bezwzględne” z wartościami od 36 do 184 m. n.p.m., a niżej krótka legenda uwzględniająca:
miasto,
rzeki i jeziora, podmokłości,
wieś,
punkty wysokościowe,
granica ziemi.
Ziemia DobrzyńskaDobrzy ludzie tu mieszkają
obok niezbyt dobrych jak wszędzie
i dobrze
słońce się tu kąpie w trzystu czterdziestu czterech jeziorach
że nie wspomnę o bagnach stawach sadzawkach kałużach i baliach na deszczówkępotyka się wiatr o małe wzgórza i parowy moreny drumliny
gładzi ostatnie strzechy słomiane
cichnie w zagajnikach
szemrze w grądach
leniwie sączą się drobne strumyki
by wraz ze Skrwą Mienią i Drwęcą
wyciągnąć ręce do Bałtykuwznoszą się tu jeszcze przedpiastowskie wzgórza grodowe
i piastowskie miasta Władysławów
pojagiellońskie wsie
gdzie szlachta bliższa jakoś chłopskiej biedzie
świątynie o posmaku gotyku
ale jak i klasztory – baroku
pełne modlitw do Bolesnej
czy Skępskiej Matki o urodzaj
czy odpuszczenie winziemia co szczyci się kobietą
która uczyć się chciała wbrew prawu
i taką co się zamieniła w gwiazdę
za oceanem mówiąc wzrokiem w kamerę
mężem co poezji ziarno zawiózł na Sybir
a też na Wyspy
i przywiózł by je inni tutaj ponieśli
chłopcem co nauczył się pierwszych min i gestów
nad Mienią
by je na deskach w stolicy pokazać
człowiekiem co chciał się uczyć
i zaszedł daleko i takim co nie chciał się uczyć
i zaszedł dalekoziemia na której nie stoi żadna fabryka
a chmury i tak są pełne łezziemia gdzie się urodziłem
gdzie śmiać się nauczyłem
i płakaćŹródło: Dariusz Chrobak, Po-toki słów, Toruń 2006, s. 138–139. z cyklu Dobrzynalia o Ziemi Dobrzyńskiej.
Zapoznaj się z tekstem źródłowym, a następnie wykonaj poniższe polecenia.
Tekst zachowanego dokumentu lokacji Lipna z 1349 roku przekazanego na zamku w Bobrownikach dla Mikołaja Rudnika - zasadźcy przez Władysława GarbaczaW Imię Pańskie. Amen.
Ponieważ pamięć ludzkiego stanu jest niestałą, gdyż czas jest biegiem rzeczy zmiennych, jest rzeczą konieczną, aby wszystkie wydarzenia, które za naszych niestałych czasów mają miejsce, ku pamięci przyszłych, w dokumentach stosownie były spisane i podpisami świadków zostały uwiecznione. W tym celu niech będzie znane obecnym i przyszłym pokoleniom, spośród których obecnie słuchającym została odczytana treść Naszej woli. Wiadomym czynimy, że My Władysław, z Bożej łaski Książę Łęczycki i Dobrzyński, pragnący osiągnąć korzyści z ziemi Naszej Dobrzyńskiej i na przyszłość jeszcze bardziej cieszyć się terenami najbardziej urodzajnymi. Ponadto radować się bogactwem plonów. Za rozsądną, właściwą radą Naszych Możnowładców, mężowi wielkiej uczciwości i niezwykłej przyzwoitości zalet oraz jaśniejącemu pięknem najbardziej wytwornych obyczajów, Mikołajowi Rudnikowi nazwanemu, którego wiernych służb jego wobec Nas dotąd spełnianych. Obietnicę tychże dobrodziejstw dotąd okazanych i w przyszłości oczekiwanych. Chcący odwdzięczyć się przywilejami, osadę Naszą nazwaną potocznie Lippe i wolnych włók w liczbie dwadzieścia sześć przyznaliśmy. Użyczyliśmy jednocześnie przywileju lokacji miasta na prawie niemieckim albo chełmińskim. Dajemy temuż miastu i wszystkim zamieszkującym go prawa używania w pełni wszelkiego rodzaju swobody […].
Źródło: Przywileje, nadania i swobody przez królów polskich, książąt mazowieckich i biskupów płockich udzielone miastom województwa płockiego, Warszawa 1828, s. 108–118, dostępny w internecie: https://www.sbc.org.pl/dlibra/show-content/publication/edition/7492?id=7492 [dostęp 18.08.2022]. Biblioteka Główna Uniwersytetu Opolskiego,.
Wymień nazwę, którą w dokumencie lokacyjnym określane jest Lipno.
Określ, kto był zasadźcą miasta Lipna.
Kliknij poniższe pole, aby wyświetlić oryginalną treść dokumentu Konrada Mazowieckiego sporządzoną w 1252 roku w Drobrzynie.
Książę Władysław Garbacz
Władysław SiemowitowicSiemowitowic zw. Garbaczem był ostatnim księciem władającym Ziemią Dobrzyńską. Jego ojciec, który był synem Kazimierza Kujawskiego i wnukiem księcia Wielkiego Mazowsza - Konrada MazowieckiegoKonrada Mazowieckiego, w 1291 roku władał Ziemią Dobrzyńską i Łęczycką.
Po śmierci Władysława, w imieniu jego małoletnich synów Władysława i Bolesława Siemowitowiców, Ziemią Dobrzyńską rządziła wdowa po księciu księżna Anastazja, która rezydowała w Dobrzyniu nad Wisłą.
Zagrożenie ze strony Prusów
Zdecydowanie największym zagrożeniem dla Ziemi Dobrzyńskiej nie były wówczas najazdy plemion Prusów, Jaćwingów a nawet Litwinów na grody i wsie Ziemi Dobrzyńskiej lecz rodząca się potęga Zakonu Krzyżackiego.
Konrad Mazowiecki, starając się zabezpieczyć Północne Mazowsze, sprowadził w 1222 roku do Polski Zakon Rycerzy Braci Chrystusowych nazwanych lokalnie - od nadanym im w administrację terytorium wokół Dobrzynia - Braćmi Dobrzyńskimi. Niestety kontakty Braci Dobrzyńskich ze sprowadzonym i osadzonym na ziemi chełmińskiej Zakonem Krzyżackim spowodowały przeniesienie ich do Drohiczyna.
Od połowy XIII w. a szczególnie od pocz. XIV w. po zajęciu Pomorza Gdańskiego, na północy wyrosła wroga potęga - Zakon Krzyżacki.
Lokacja Rypina
Tymczasem Władysław wraz z bratem Bolesławem lokowali nad Rypienicą miasto Rypin, którego nazwa etymologicznie wywodzi się od ripa (brzeg rzeki) lub od jego założyciela - niejakiego Rypa. Natomiast zasadźcą miejscowości, którą zasiedlili niemieccy koloniści, był wójt Eberhard. Miasto bardzo prężnie się rozwijało i wkrótce stało się jedną z najważniejszych miejscowości regionu. Na jego terenie zbudowano zamek drewniano‑ziemny.
W późniejszym czasie miasto obwarowano. Brama Sierpecka, stanowiąca zachowaną do XX w. część średniowiecznych murów obronnych, została zniszczona podczas II wojny światowej.
Natomiast mury miejskie miasta Rypina przetrwały jedynie na jego herbie.
Lokacje miast dobrzyńskich
data | miasto |
1230 | Dobrzyń nad Wisłą |
1327 | Górzno |
1345 | Rypin |
1349 | Lipno |
1400 | Bobrowniki |
1445 | Skępe |
Lokacja Lipna na zamku w Bobrownikach
Książę Władysław Garbacz zdecydował się przenieść swoją siedzibę do Bobrownik. Nie oznaczało to jednak przeniesienia stolicy, którą niepodzielnie był Dobrzyń nad Wisłą. Na zamku w Bobrownikach w kwietniu 1349 roku książę nadał przywilej lokacyjny Mikołajowi Rudnikowi na lokację miasta nad Mienią. Tu z kolei dominujący był żywioł polski. Lokalizacja Lipna okazała się doskonałą decyzją. Położone w centrum Ziemi Dobrzyńskiej miasto zostało wkrótce siedzibą kasztelanii, potem siedzibą powiatu i centralnym miastem regionu. Nawet sejmiki odbywały się w Lipnie. Natomiast Bobrowniki stały się po wejściu do Korony siedzibą sądów grodzkich.
Ilustracja interaktywna zatytułowana „Zamki na Ziemi Dobrzyńskiej”.
Ilustracja przedstawia mapę terenów Ziemi Dobrzyńskiej. Obok, z prawej strony ilustracji, lista składająca się z czterech punktów. Po wciśnięciu wybranego punktu, wybrany fragment zostaje podświetlony.
Gród i zamek w Dobrzyniu.
Dobrzyń nad Wisłą - Góra Zamkowa - Grodzisko. Pozostałość po zamku z XIV wieku, zniszczony w 1409 przez Krzyżaków.
Niżej zdjęcie przedstawiające widok na zieloną górę, porośniętą zielonymi drzewami. W tle niebieskie niebo. Pod zdjęciem podpis: „Licencja: CC BY SA 2.5, autor: Semu”.
Na mapie zostaje podświetlony południowy teren Ziemi Dobrzyńskiej.Zamek w Bobrownikach.
Zamek w Bobrownikach XIV/XV wieku.
Niżej zdjęcie przedstawiające ruiny zamku zbudowanego z czerwonej cegły. Wokół zamku zielone drzewa, a przed nim woda. Niżej podpis: „Licencja: CC BY 3.0, autor: Jerzy Strzelecki”. Na samym dole zdjęcie przedstawiające ruiny zamku widziane z lotu ptaka. Zamek składa się z wieży i murów obronnych. Całość jest zbudowana z czerwonej cegły. Wokół zamku zielona trawa i drzewa.
Na mapie zostaje podświetlony południowo‑zachodni teren Ziemi Dobrzyńskiej.Zamek w Radzikach Dużych.
Zamek Ogończyków w Radzikach XIV/XV wiek.
Niżej zdjęcie przedstawiające trzy ściany ruin zamku. W ścianie na wprost są otwory na okna. Zamek nie ma dachu i wykonany jest z czerwonej cegły. Przed zamkiem zielona trawa. Pod zdjęciem podpis: „Licencja: CC BY 3.0, autor: Konarski, wikimedia commons”.
Na mapie zostaje podświetlony północy teren Ziemi Dobrzyńskiej.Zamek w Złotorii.
Zamek w Złotorii XIV wiek - stan obecny.
Niżej zdjęcie przedstawiające ścianę wykonaną z czerwonej cegły. Przed i za ścianą zielona trawa i drzewa. Pod zdjęciem podpis: „Creative, Licencja: CC BY 3.0, autor: Jerzy Strzelecki”. Niżej tekst: „wizualizacja:”, a dalej czarno‑biała ilustracja przedstawiająca niski, parterowy zamek wraz z wysoką wieżą umieszczoną z prawej strony budowli. Pod ilustracją podpis: „rekonstrukcja zamku z XIV wieku według F. Kanclerza”.
Na mapie zostaje podświetlony zachodni teren Ziemi Dobrzyńskiej.
Wymień leżące nad Wisłą zamki, z których obecnie pozostały jedynie ruiny.
Wymień miasto leżące nad Mienią.
Wymień miasto leżące nad Drwęcą, które od 1950 roku ma dwuczłonową nazwę.
Sama nazwa Bobrowniki wskazuje, że była to osada służebna dostarczająca księciu skór bobrowych znad Mienia i Wisły. Na zamku w Bobrownikach najprawdopodobniej znajdował się skromny dwór książęcy, gdzie pierwsze umiejętności jako paziowie zdobywali młodzi chłopcy z rycerskich rodów. Jako giermkowie pomagali już rycerzom i księciu w polowaniach, wyprawach, turniejach. Doskonalili swe umiejętności w walce, do których okazji nie brakowało. Z czasem niektórzy z nich doświadczeni na polach bitwy, zostawali rycerzami.
Losy Ziemi Dobrzyńskiej w I poł XIV w.
Władysław Garbacz stał się wiernym sojusznikiem swojego stryja, a od 1320 roku króla Polski - Władysława Łokietka, a następnie jego syna Kazimierza Wielkiego. Po najeździe Krzyżaków w 1331 roku na Ziemię Dobrzyńską i Kujawy Władysław Garbacz administrował Ziemią Łęczycką w zamian za zajętą przez Krzyżaków Ziemię Dobrzyńską. Po pokoju kaliskim w 1343 roku powrócił na swoją schedę i podjął olbrzymią akcję osadniczą, lokując nowe wsie i wspomniane już miasta Rypin (1345) i Lipno (1349) oraz umacniając gród - zamek w Bobrownikach. Zmarł w latach 50‑tych XIV wieku (najczęściej podaje się rok 1352). Wówczas Ziemia Dobrzyńska przeszła bezpośrednio w ręce Kazimierza Wielkiego.
Losy Ziemi Dobrzyńskiej w pocz. XV w.
Natomiast same Bobrowniki w roku 1400 znalazły się w rękach krzyżackich, którzy rozbudowali zamek, czyniąc z niego olbrzymią warownię ceglaną. W dodatku lokowali miasto Bobrowniki, nadając miejscowości prawa miejskie. Co prawda Władysław Jagiełło odzyskał region, zamki w Bobrownikach i Złotorii w 1403 roku. Jednakże już w 1409 roku Krzyżacy ponownie najechali Ziemię Dobrzyńską, zdobywając zamek w Złotorii, dokonując rzezi bohaterskich obrońców Dobrzynia z Janem Chełmickim z Płomian, a dzięki poddaniu Bobrownik przez Warcisława z Gotartowic, zdobywając tę warownię bez większych strat własnych.
Tereny te oraz zamki odzyskano, wraz z Ziemią Dobrzyńską i Michałowską, dopiero po bitwie pod Grunwaldem i zawarciu pokoju w Toruniu w 1411 roku.
Losy zamku w Bobrownikach
Zamek w Bobrownikach utracił znaczenie po wojnach szwedzkich w XVII wieku oraz po likwidacji starostwa bobrownickiego po rozbiorach. Stał się malowniczą ruiną na wyspie. Do dziś stanowi nadwiślańską atrakcję średniowieczną nie tylko o zasięgu regionalnym.
Warto podkreślić, że bobrownickie sądy grodzkie istniały aż do upadku Rzeczypospolitej. Ostatnim sędzią grodzkim był poseł na sejm 4‑letni Jan Ośmiałowski.
Inne zamki na Ziemi Dobrzyńskiej
Nie sposób przy tej okazji nie wspomnieć o zamkach rycerskich rodu Świnków w Sadłowie (w pobliżu Rypina), Ogończyków w Radzikach Dużych (nad Drwęcą), na pograniczu z ziemią chełmińską i państwem zakonu krzyżackiego. Były to warownie wzniesione w XIV/ XV wieku przez potężne rody, które uzyskiwały od księcia i króla nadania ziemskie. Budowały one siedziby z cegły, co wzmacniało ich pozycję jako rodów rycerskich i zabezpieczało przed najazdami wrogów. Zamek w Radzikach Dużych, który zniszczono w połowie XVII wieku po wojnie ze Szwecją, nie został odbudowany. Jego malownicze ruiny do dziś są atrakcją turystyczną.
Przekleństwo matki - legenda o zamku w Radzikach Dużych opowiadana wśród mieszkańców (z relacji uzyskanej od Zbigniewa Żuchowskiego)
Za czasów króla Władysława Łokietka majątek w Radzikach Dużych, którego najważniejszą częścią był zamek obronny położony w pobliżu polsko‑krzyżackiej granicy na rzece Drwęcy, znajdował się w posiadaniu wdowy, która miała dwóch synów. Główną część majątku matka przekazała starszemu z nich, bo był sprawiedliwy i rzetelny. Młodszy z braci zazdrościł starszemu, wszedł więc w konszachty z Krzyżakami. Obiecał, że wskaże im sposób zdobycia zamku, za co miał otrzymać cały majątek. Gdy Krzyżacy najechali na Ziemię Dobrzyńską, wskazał im wejście do prowadzącego do zamku tunelu (znajdującego się w pobliskim lesie). Gdy obrońcy twierdzy zajęci byli walką na murach, młodszy brat odsunął głaz w podziemiach zamku, otwierając wrogowi wejście do tunelu. W czasie walki zginął starszy brat, a zdrajca otrzymał zamek i dobra od Krzyżaków. Na wieść o tych tragicznych zdarzeniach jego matka udała się do pobliskiego kościoła, przed ołtarzem wyrzekła się młodszego syna i rzuciła na niego klątwę. Ludzie do dziś wierzą, że przekleństwo matki sprowadziło na niego zły los. Wkrótce z odsieczą przybył król, odbił zamek i schwytał zdrajcę. Ku przestrodze skazał go na okrutną, ale sprawiedliwą karę obcięcia członków. Szczątki zdrajcy pogrzebano na granicy dóbr i na pamiątkę usypano trzy kopce. Miejsce to istnieje do dziś w okolicach Radzik Dużych.
Warto jeszcze wspomnieć o XIV‑wiecznym zamku w Złotorii nad Wisłą i Drwęcą zbudowanym jako przeciwwaga dla Zakonu. Po śmierci Kazimierza Wielkiego zdobywali go Władysław Biały i Kaźko Słupski. Stracił on znaczenie po II pokoju toruńskim.
Historia zamku, z którego pozostały tajemnicze szczątki wieży obrosła legendami o skarbach zamkowych, o tajemniczym przejściu podziemnym pod Wisłą, o Utopcach i Rusałkach pilnujących skarbu. A tajemnicza nazwa Złotoria podpowiada legendy o złotym skarbie. A i zamek stał się przedmiotem opisów literackich- J.I. Kraszewskiego „Biały książę” gdzie w książce o Władysławie Białym wspomniane są walki o Złotorię z Kaźkiem Słupskim, który zmarł w 1476 roku pod wpływem ran odniesionych pod Złotorią. Powstał też film realizowany przez powiat toruński .
Herb Ziemi Dobrzyńskiej
Rycerze dobrzyńscy stanęli w 1410 roku do obrony Polski na polach Grunwaldu pod sztandarem Ziemi Dobrzyńskiej. Przedstawiał on wyobrażenie głowy Kazimierza Wielkiego. Ten wizerunek stał się wkrótce herbem regionu, znalazł się w herbarzach Jana Długosza i Paprockich. Widnieje także na nagrobkach Kazimierza Wielkiego, Władysława Jagiełły i Kazimierza Jagiellończyka.
Zapoznaj się z poniższą prezentacją, a następnie wykonaj polecenia.
Dzisiaj Dobrzyń nad Wisłą to małe miasteczko w powiecie lipnowskim.Miasto zostało założone przez Konrada Mazowieckiego w 1230 roku ale wspomniane jest już w źródłach w falsyfikacie mogileńskim z 1065 roku. Niegdyś była to dumna stolica Ziemi Dobrzyńskiej z zamkiem, czterema kościołami. Z dawnych kościołów pozostał tylko jeden. Z zamku przetrwała jedynie nazwa – Góra Zamkowa i łatwo znaleźć skorupy w rozsypującej się skarpie wiślanej podmytej przez spiętrzone wody Zalewu Wiślanego.
Zamek w Dobrzyniu został zaatakowany i zniszczony przez Krzyżaków w 1409 roku. Wzgórze zamkowe zostało podmyte przez zalew wiślany. Zamek nigdy więcej nie wrócił do świetności.
Już wcześniej jednak następca księcia Siemowita Władysław Garbacz po powrocie Ziemi Dobrzyńskiej z rąk Krzyżaków do Polski po pokoju kaliskim w 1343 roku swoją siedzibę wybudował również nad Wisłą – w Bobrownikach.
Nie znamy dokładnie wyglądu zamku Władysława, wiemy za to jak wyglądał ceglany zamek po przebudowie przez Krzyżaków w latach 90–tych XIV wieku (po zastawieniu ziemi Krzyżakom przez Władysława Opolczyka).
W tym czasie – podaje się rok ok. 1400, Krzyżacy lokowali też miasto – herb miasta Bobrowniki.
Zamek bobrownicki był długo siedzibą sądów grodzkich. W czasie potopu szwedzkiego zamek został zniszczony, podupada i już się nigdy nie podnosi. Funkcjonuje jako atrakcyjna ruina na wyspie i tak utrwalali ją rysownicy w XVIII/XIX wieku (rysunek).
Dzisiaj zamek jest nadal atrakcyjną ruiną.
Pięknie wygląda od strony Wisły.
Równie pięknie rysują się kamienne przedmurze i majestatyczne mury od strony lądu.
Nie tylko zamek w Bobrownikach był świadkiem średniowiecznej historii – także wybudowany przez Kazimierza Wielkiego i rozbudowany przez Władysława Jagiełłę zamek w Złotorii – przeciwwaga do Torunia – po tej stronie Drwęcy.
Dzisiaj z zamku w Złotorii – po okresie szabrowania cegły na kościół św Janów w Toruniu i zapewne inne obiekty prezentuje resztki świetności (ale w ziemi ukryte są potężnych rozmiarów mury podpiwniczenia.
Mówiąc o zamkach, nie można nie wspomnieć o wspaniałych założeniach zamkowych rycerskich – Sadłowo (Świnków) i Radziki Wielkie (Ogończyków) – makiety.
Dziś przetrwały mury zamku w Radzikach i są atrakcją turystyczną miejscowości.
Wspomnijmy o innych budowlach gotyckich, które przetrwały, choć przebudowane do dzisiaj – to gotyckie ceglane kościoły w Rypinie i Lipnie ale także w Czernikowie, Osieku Rypińskim, Radzikach i znacząco przebudowany w Górznie. A nawet zachował się jeden romański – w Rokiciu.
W kilku miejscach miał swoją siedzibę Zakon Rycerzy Stróżów Grobu Jerozolimskiego – Bożogrobców zw Miechowitami – w Suminie, Rypinie i Górznie.
Rozpoznaj miejscowość na Ziemi Dobrzyńskiej, w której znajduje się poniższy zamek:
a) Złotoria
b) Bobrowniki
c) Golub‑Dobrzyń
Wymień dowolną miejscowość Ziemi Dobrzyńskiej, w której znajduje się zamek.
Spośród poniższych władców wybierz tego, do którego dokonań należą: lokacje Rypina i Lipna, budowa grodu w Bobrownikach.
Rozpoznaj miasto, którego herb przedstawia białą wieżę oraz litery D i B.
Film dotyczący zamku w Radzikach Dużych oraz innych obiektów historycznych w tej miejscowości.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1BoSJRbMHraF
Film przedstawiający miejsca znajdujące się na Ziemi Dobrzyńskiej.
Napisz jakie było pokrewieństwo Władysława Garbacza z Konradem Mazowieckim.
Wybierz zakon rycerski, który został sprowadzony w 1222 roku przez Konrada Mazowieckiego.
Zaznacz prawidłową odpowiedź. W jakim mieście w średniowieczu znajdowała się stolica Ziemi Dobrzyńskiej?
Zaznacz poprawną odpowiedź. Dla jakiego miasta na zamku w Bobrownikach książę dobrzyński Władysław nadał w 1349 roku przywilej lokacyjny?
Zaznacz, w którym zamku załoga poddała się Krzyżakom w 1409 roku.
Na podstawie informacji w tekście i mapy wymień trzy rzeki graniczne Ziemi Dobrzyńskiej.
Na podstawie informacji w tekście wymień trzy rzeki graniczne Ziemi Dobrzyńskiej.
Zaznacz datę powstania Ziemi Dobrzyńskiej.
Zaznacz, czyj wizerunek znajduje się na herbie Ziemi Dobrzyńskiej.
Jednym z wyróżników średniowiecza w architekturze są kościoły, mury miejskie i zamki. Wymień trzy zamki średniowieczne na Ziemi Dobrzyńskiej (obecnie ruiny).
Słownik
dokument królewski, wystawiony rzekomo w Płocku w 1065 roku, a faktycznie powstał w połowie XII wieku (1155 rok), opisujący nadania dla klasztoru benedyktynów w Mogilnie; własnością klasztoru stały się m.in. 23 miejscowości z obszaru Wielkopolski i Kujaw, 7 wsi z rejonu Płocka oraz dochody z 5 grodów łęczycko‑sieradzkich
struktura, będąca pozostałością po osadzie lub grodzie obronnym, w formie kolistej lub owalnej
fortyfikacja obronna, dowodzona przez zarządcę - kasztelana; kasztelan w średniowiecznej Polsce był urzędnikiem ziemskim; zajmował się administracją, w tym ściąganiem podatków, gospodarką i obroną grodu
dokument wystawiany przez fundatora na rzecz zasadźcy - zakładającego miasto lub wieś; wystawienie dokumentu wiązało się z rozpoczęciem procesu lokacji miasta lub wsi, poprzez wyznaczenie działek, formy zabudowy i przywilejów nadanych przez fundatora
określenie syna Siemowita pochodzące od imienia ojca (np. syn Konrada to Konradowic)
Notatnik
Bibliografia
Bartoszewski R. (red.), (2022), Z dziejów Ziemi Dobrzyńskiej, [w:] Materiały z sesji historycznych SGZD w latach 1996‑2022, nr 1‑25.
Bieniak J., (1986), Kształtowanie się terytorium ziemi dobrzyńskiej w średniowieczu [w:] „Zapiski Historyczne”, z. 3.
Bieniak J., (1997), Średniowiecze na Ziemi Dobrzyńskiej (cz. 1/cz. 2) [w:] Z dziejów Ziemi Dobrzyńskiej, red. Góźdź Z., Dobrzyń nad Wisłą.
Budkiewicz M., Kostecka D., Grubecka I., (2015), Materiały źródłowe do dziejów Lipna, Lipno.
Chrobak D., Żuchowski Z., (2020), Ziemia Dobrzyńska. Podręcznik do historii regionalnej dla szkół podstawowych i ponadpodstawowych - na potrzeby konkursów regionalnych, Dobrzyń nad Wisłą.
Gałkowski P., (1997), Genealogia ziemiaństwa do 1918 roku, Rypin.
Gałkowski P., Grążawski K., (2006), Strzygi w Ziemi Dobrzyńskiej, Brodnica‑Osiek- Rypin.
Gałkowski P., Żuchowski Z., (2003), Wąpielsk i okolice (monografia historyczna wsi ziemi dobrzyńskiej), Rypin‑Wąpielsk.
Grzymowicz M. z zespołem (red.), (2007), Edukacja regionalna, nr 7.
Koprowski J., (2016), Krajobraz Ziemi Dobrzyńskiej, Olsztyn.
Krajewski M. (red.), (2019), Almanach poezji Dobrej Ziemi, wraz z wypisami prozy dobrzyńskiej, Dobra Ziemia.
Krajewski M., (2018), Okolica Chopina, Dąbrowskiej i Dziewanowskich, Brodnica.
Krajewski M., (2006), Retrospektywa historiograficzna Ziemi Dobrzyńskiej, Rypin.
Krajewski M. (red.), (2008‑2021), Roczniki Dobrzyńskie DTN. t. I‑X, Dobrzyń nad Wisłą.
Krajewski J. (red.), (2010‑2019), Słownik Biograficzny Powiatu Toruńskiego, t. 1‑4, Toruń.
Krajewski M., (1998), Słownik biograficzny ziemi dobrzyńskiej, Lipno.
Krajewski J. (red.), (2011), Wartości kulturowe Ziemi Dobrzyńskiej, Dobrzyń nad Wisłą.
Karasiński M., (2009), Ziemia Dobrzyńska, Piękna nieznajoma, Toruń.
Kajzer L., Horonziak H., (1995), Budownictwo obronne ziemi dobrzyńskiej, Włocławek.
Kuczkowski K. (red.), (1998), Kikół i okolice na tle dziejów Ziemi Dobrzyńskiej, Kikół.
Mietz A., Krajewski M., (1999), Zabytki Ziemi Dobrzyńskiej, Dobrzyń.
Rouba M. (red.), (2015), Bajki i Legendy Powiatu Toruńskiego (Złotoria, Czernikowo, Lubicz), Toruń.
Rozynkowski W. (red.), (2017), Mniejszości wyznaniowe i etniczne w regionie kujawsko‑pomorskim, Toruń.
Siołkowski P. (red.), (2014), Monografia parafii św. Bartłomieja w Czernikowie, Czernikowo.
Wojciechowski M. (red.), (1987), Studia z dziejów ziemi dobrzyńskiej XV‑XX w.,
Warszawa‑Poznań‑Toruń.
Wróbel A., (2014), Krajobraz nazewniczy gm. Wielgie i okolic, Wielgie.
„Zapiski Kujawsko‑Dobrzyńskie”, t. 29 (2014), t. 31 (2016), Włocławek WTN.
„Ziemia Dobrzyńska: Zeszyty historyczne Dobrzyńskiego Oddziału WTN”, (2002), Rypin.