Zdjęcie przedstawia mysz polną. Mysz siedzi na dłoni odzianej w jasną skórzaną rękawiczkę. W tle widać siano.
Zdjęcie przedstawia mysz polną. Mysz siedzi na dłoni odzianej w jasną skórzaną rękawiczkę. W tle widać siano.
Z polskich legend
Mysz
Źródło: domena publiczna.
Twoje cele
poznasz podanie o Popielu,
wskażesz różnice między legendą i podaniem,
wskażesz w treści podania elementy fantastyczne i realistycznerealistycznyrealistyczne,
ułożysz plan wydarzeń podania o Popielu,
opiszesz cechy Popiela i jego żony,
zgromadzisz informacje na temat Mysiej Wieży w Kruszwicy.
Podania i legendy przekazywano ustnie z pokolenia na pokolenie. Opowieści snuto w zaciszu domowym, w klasztornych dormitoriachdormitoriadormitoriach czy komnatach zamkowych. Powstanie legend wiąże się z średniowiecznymi klasztorami. Mnisi podczas posiłków czytali żywoty świętych, w których kładziono szczególny nacisk na ich niezwykłe cuda oraz treści moralizatorskie. Bohaterami legend są święci lub osoby, które swoją świątobliwą postawą i zachowaniem wyróżniły się w danej społecznościspołecznośćspołeczności. Podania zaś wiążą się z ważnymi wydarzeniami w państwie, regionie czy miejscowości. Zawierają zwykle ważne detaledetaledetale, który pomagają umieścić opowieść w konkretnym miejscu i czasie. Bohaterami podań są niezwykłe postaci: królowie, królowe, wojownicy, lokalni bohaterzy.
Z czasem te fikcyjne opowieści spisano i dziś są integralną częścią każdego społeczeństwa.
Jedną z takich historii jest podanie o władcy Popielu, którego siedziba mieściła się na zamku w Kruszwicy nad jeziorem Gopło.
R6R66oGhkfr7P
Grafika przedstawia mapę Polski, jasne linie wyznaczają tereny województw. Na mapie zaznaczono miasto z podpisem Kruszwica. Znajduje się ono w południowej części województwa kujawsko‑pomorskiego.
Kruszwica na mapie Polski
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ciekawostka
Kruszwica jest niewielkim, liczącym 9 tys. mieszkańców miasteczkiem, leżącym w województwie kujawsko‑pomorskim. Malowniczo położona nad jeziorem Gopło przyciąga turystów pięknymi widokami. Nazwa miejscowości pochodzi od walcowatej bryłki soli, zwanej kruszą, która wówczas była symbolem bogactwa. Nazwa miasta - Kruszwica miała odzwierciedlać zamożność i znaczenie grodu. Czy wiesz, że na początku naszej ery przez te tereny wiódł szlak bursztynowy łączący Cesarstwo Rzymskie z Morzem Bałtyckim? Kruszwica była wówczas ważnym ośrodkiem handlowym i największym grodem plemienia Goplan. Jednak do rozsławienia miasta przyczyniła się Mysia Wieża, pozostałość po zamku wybudowanym w XIV wieku przez Kazimierza Wielkiego.
RXBMw85yhkpsl
Kolorowa fotografia przedstawia fragment jeziora Gopło widziany z lotu ptaka. Otaczają je lasy i łąki. Z prawej strony widać przystań dla jachtów. Stoją tu zacumowane jachty z opuszczonymi żaglami.
Jezioro Gopło, widok z Mysiej Wieży
Źródło: Ośrodek Rozwoju Edukacji, licencja: CC BY 3.0.
RWmXINxQeOZuU
Kolorowa fotografia przedstawia jezioro Gopło widziane z lotu ptaka. Dookoła jeziora rozciągają się gęste lasy.
Jezioro Gopło
Źródło: Ośrodek Rozwoju Edukacji, licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 1
Rqa6zaq8nN4tp
Nazwij elementy na ilustracji, które kojarzą ją z podaniem o Popielu. Nazwij element i przeciągnij go we właściwe miejsce na ilustracji. Propozycje Nadaj tytuł rysunkowi
Nazwij elementy na ilustracji, które kojarzą ją z podaniem o Popielu. Nazwij element i przeciągnij go we właściwe miejsce na ilustracji. Propozycje Nadaj tytuł rysunkowi
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Elementy świata przedstawionego to: czas i miejsce wydarzeń, bohaterowie i wydarzenia.
Czas i miejsce: dawno temu, jezioro Gopło, Kruszwica. Bohaterowie: Popiel, myszy. Wydarzenia: Ucieczka Popiela przed myszami. Schronienie się na wieży zamkowej.
Ćwiczenie 1
Określ elementy świata przedstawionego podania o Popielu, Wypisz bohaterów i wydarzenia, ustal czas i miejsce wyda
R1UOuvI2xymKv
Elementy świata przedstawionego to: czas i miejsce wydarzeń, bohaterowie i wydarzenia.
Czas: dawno temu. Miejsce: jezioro Gopło, Kruszwica. Bohaterowie: Popiel, myszy. Wydarzenia: Ucieczka Popiela przed myszami. Schronienie się na wieży zamkowej.
Ciekawostka
Najwcześniejszym źródłem, w jakim pojawia się legendarny władca Popiel, jest „Kronikapolska” Galla Anonima spisana prawdopodobnie w latach 1113‑1116. O legendarnym władcy Polan (lub Goplan) z IX wieku - Popielu pisali też inni kronikarze np. Wincenty Kadłubek czy anonimowy autor „Kroniki wielkopolskiej”.
Legenda czy podanie?
Podanie i legenda to dwa różne gatunki literackie, potocznie używane zamiennie. Warto jednak zwrócić uwagę na zasadnicze różnice między nimi.
Legenda
przekazywana ustnie z pokolenia na pokolenie;
opowiada o czynach i cudach świętych lub osób świątobliwychświątobliwychświątobliwych;
legendarne wydarzenia dzieją się zazwyczaj w nieokreślonym miejscu lub w małej społeczności lokalnej;
słowo wywodzi się z języka łacińskiego „legare”, oznacza coś, co należy przeczytać;
początki legend wiąże się ze średniowiecznymi klasztorami, podczas posiłków czytano opowieści o świętych, które ilustrowały niezwykłe cuda, jakich dokonywali;
szczególny nacisk kładziono na pouczenia wypływające z treści.
Przykładem może być legenda o Wandzie, o królowej Jadwidze czy o świętej Kindze.
Podanie
przekazywane ustnie z pokolenia na pokolenie;
jest opowieścią silnie związaną z daną miejscowością, regionem lub narodem;
zawiera elementy, które pomagają umieścić wydarzenia w konkretnym miejscu lub czasie, na przykład nazwę miejscowości, regionu, imię władcy;
wyjaśnia przyczyny powstania pewnych tradycji, miejscowości, krain geograficznych;
tłumaczy powstawanie na przykład nazw geograficznych czy nazw miejscowości;
bohaterami podań są niezwykłe postaci: królowie, królowe, wojownicy, lokalni bohaterzy, czasem postacie fantastycznefantastycznyfantastyczne: diabły (Boruta) czy czarownicy (Pan Twardowski), które swoją postawą i zachowaniem utrwaliły się w wyobraźni mieszkańców danej miejscowości lub regionu.
Przykładem może być podanie o Lechu, Czechu i Rusie, o poznańskich koziołkach, o Tatrach, o Wiśle.
R108bVNwWOO6f
Ćwiczenie 2
Przypisz elementy pasujące do legendy i podania. Wykorzystaj wiedzę z powyższego fragmentu. Legenda Możliwe odpowiedzi: 1. vcbcv, 2. opisywała żywoty świętych, 3. literatura hagiograficzna Podanie Możliwe odpowiedzi: 1. vcbcv, 2. opisywała żywoty świętych, 3. literatura hagiograficzna
Przypisz elementy pasujące do legendy i podania. Wykorzystaj wiedzę z powyższego fragmentu. Legenda Możliwe odpowiedzi: 1. vcbcv, 2. opisywała żywoty świętych, 3. literatura hagiograficzna Podanie Możliwe odpowiedzi: 1. vcbcv, 2. opisywała żywoty świętych, 3. literatura hagiograficzna
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Podanie o Popielu
R26KnM6t3nzYN
Animacja przedstawia podanie o Popielu.
Animacja przedstawia podanie o Popielu.
Animacja na podstawie: „Podanie o Popielu”, [w:] Cecylia Niewiadomska, „Czasy przedchrześcijańskie”, Warszawa 1918.
Animacja na podstawie: „Podanie o Popielu”, [w:] Cecylia Niewiadomska, „Czasy przedchrześcijańskie”, Warszawa 1918.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Animacja przedstawia podanie o Popielu.
Polecenie 1
Jakim władcą był Popiel? Scharakteryzuj krótko cechy księcia.
RM4pgyWIRAsap
(Uzupełnij).
Polecenie 2
Oceń zachowanie księcia Popiela i jego żony.
Riv2b7W6AaDfi
(Uzupełnij).
Polecenie 3
Sformułuj morałmorałmorał, pouczenie, które wynika z podania o Popielu.
R1UgxAEYuE2ag
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 3
Omów elementy świata przedstawionego w „Podaniu o Popielu”.
R9n2sl8BU1R8T
(Uzupełnij).
Do elementów świata przedstawionego należą: czas akcji, miejsce wydarzeń, bohaterowie, wydarzenia.
Elementy świata przestawionego w „Podaniu o Popielu” to:
czas akcji – czasy przedhistoryczne;
miejsce akcji – gród w Kruszwicy nad jeziorem Gopłem;
bohaterowie – książę Popiel, jego żona, kmiecie, stryjowie;
wydarzenia, np.: panowanie Popiela, kłótnie z kmieciami, otrucie stryjów.
RK2EiVeGlkwGF
Ćwiczenie 4
Wskaż, który z podanych cytatów z Podania o Popielu w opracowaniu Cecylii Niewiadomskiej świadczą o występowaniu w podaniu elementów fantastycznych. Możliwe odpowiedzi: 1. Tam mieszkał książę Popiel, jeden z następców Lecha., 2. Taka rada, z kmieci złożona, nazywała się wiecem., 3. Z ciał potopionych stryjów wylęgły się tysiące myszy i wyruszyły wszystkie do Kruszwicy, prosto na dwór zbrodniarza., 4. Zaprosił więc stryjów na ucztę, żona przyprawiła trucizną miód i wino i otruła wszystkich.
Wykorzystano fragmenty podania o Popielu z: Cecylia Niewiadomska, „Podanie o Popielu", [w:] „Czasy przedchrześcijańskie", Warszawa 1918
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RTC4qL1dNhxBO
Ćwiczenie 5
Uporządkuj elementy tak, by powstał chronologiczny spis wydarzeń opisanych w „Podaniu o Popielu". Elementy do uszeregowania:
Uporządkuj elementy tak, by powstał chronologiczny spis wydarzeń opisanych w „Podaniu o Popielu". Elementy do uszeregowania:
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 6
Oceń Popiela i jego żonę Gerdę, dopisując po trzy przymiotniki oddające ich charakter i osobowość.
R19czi0UQJiWg
{duze pole - Tutaj wpisz odpowiedź}.
Zastanów się, jakim władcą był Popiel, jak zachowywał się w stosunku do ludzi. Jakie cechy można przypisać człowiekowi, który planuje zbrodnię na najbliższych członkach rodziny.
Zaznacz emocje, które mogli odczuwać stryjowie, gdy zorientowali się, że zostali otruci. Możliwe odpowiedzi: 1. przerażenie, 2. entuzjazm, 3. złość, 4. niedowierzanie, 5. zdumienie, 6. odprężenie, 7. życzliwość, 8. strach
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1Aev8SwgMi3u
Ćwiczenie 8
Łączenie par. Oceń, czy poniższe stwierdzenia odnoszące się do treści „Podania o Popielu" są prawdziwe.. Niepoprawna odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: Nagłówek 2, Nagłówek 3. A. Możliwe odpowiedzi: Nagłówek 2, Nagłówek 3
Łączenie par. Oceń, czy poniższe stwierdzenia odnoszące się do treści „Podania o Popielu" są prawdziwe.. Niepoprawna odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: Nagłówek 2, Nagłówek 3. A. Możliwe odpowiedzi: Nagłówek 2, Nagłówek 3
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Mysia Wieża w Kruszwicy
R2w7l2D4KLlmJ
Czarno‑biała litografia przedstawia brzeg jeziora z Mysią Wieżą. Na pierwszym planie znajdują się wody jeziora, po którym pływają dwie łódki, jedna z nich z żaglem. Siedzą w nich ludzie. Przy brzegu jeziora rosną pojedyncze drzewa. Na drugim planie wśród drzew i krzewów stoi wielokątna wieża. Budowla ma niewielkie, wąskie okienka, góruje ponad budynkami i okalającymi ją krzewami oraz drzewami. Z prawej strony wśród krzewów stoją dwie chaty ze spadzistymi dachami, z lewej jedna. Do wieży prowadzi polna droga. W tle znajdują się pola i łąki, po niebie płyną kłębiaste chmury.
Mysia Wieża na litografii Napoleona Ordy
Źródło: Napoleon Orda, Mysia Wieża, 1880, domena publiczna.
Historia Mysiej Wieży
RJcFTMeX9Tz7S
Film przedstawia historię Mysiej Wieży w Kruszwicy.
Film przedstawia historię Mysiej Wieży w Kruszwicy.
