I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych i środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:
I.10. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce oraz środowisk artystycznych.
I.4. prawidłowo sytuuje w czasie i w przestrzeni geograficznej poszczególne epoki, style, kierunki i tendencje w sztuce;
I.5. charakteryzuje i opisuje sztukę powstałą w obrębie poszczególnych epok, kierunków i tendencji;
I.7. łączy najistotniejsze dzieła ze środowiskiem artystycznym, w którym powstały;
I.8. porównuje style i kierunki oraz ich wzajemne oddziaływania; uwzględnia źródła inspiracji, wpływ wydarzeń historycznych i kulturalnych oraz estetyki na cechy tych stylów;
I.9. analizuje teksty pisarzy, filozofów, krytyków sztuki i artystów, interpretuje je i wskazuje wpływ tych wypowiedzi na charakter stylów, epok i tendencji w sztuce oraz na kształt dzieła;
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi osiągnięciami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
II.10. określa funkcję dzieła i wskazuje jej wpływ na kształt dzieła;
II.13.a) w architekturze: planu, układu przestrzennego, opisu fasady i elewacji, wnętrza,
II.18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
II.2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;
II.3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;
II.4. zna plany i układy przestrzenne najbardziej znanych dzieł architektury oraz dzieł charakterystycznych dla danego stylu i kręgu kulturowego;
II.9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
III.6. porównuje dzieła różnych artystów tworzących w podobnym czasie;
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką, techniką wykonania. Uczeń:
IV.1. definiuje terminy związane z opisem formy i struktury dzieła architektonicznego, w tym określenia dotyczące typów i elementów planów budowli, elementów konstrukcyjnych i dekoracyjnych (dekoracji fasady i wnętrza) oraz układu przestrzennego;
IV.5. analizując i opisując dzieła architektoniczne, właściwie stosuje terminy i pojęcia dotyczące struktury architektury;
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
V.2. zna najistotniejszych fundatorów, mecenasów i marszandów, na których zlecenie powstawały wybitne dzieła sztuki;
V.4. łączy dzieło z fundatorem, mecenasem lub marszandem, dla którego powstało.
Nauczysz się
rozpoznawać najważniejsze budynki w Krakowie, które wiążą się z rozkwitem renesansu w Polsce: Kaplicę Zygmuntowską, Bramę Wjazdową Zamku Królewskiego na Wawelu, Dziedziniec Zamku Królewskiego na Wawelu oraz Sukiennice;
wskazywać w jaki sposób trendy włoskie zostały przeniesione na ziemie polskie;
rozpoznawać artystów, którzy wnieśli największy wkład w rozwój renesansowego stylu architektonicznego w Krakowie;
rozpoznawać i określać detale architektoniczne, które są charakterystyczne dla budowli renesansowych w Polsce.
Wprowadzenie do zajęć
Renesans w Polsce pojawił się na początku XVI wieku. Stanowił on nową koncepcję ideowo – artystyczną, która nie miała nic wspólnego z miejscową tradycją artystyczną. Dlatego, jak podkreśla historyk sztuki Janusz Kębłowski, tak ważny był tutaj patronat monarchy. Okres renesansu w architekturze polskiej wiąże się z działalnością Aleksandra Jagiellończyka oraz Zygmunta Starego. To właśnie z inicjatywy obu władców, wcześniej gotycka, królewska rezydencja, zyskała renesansowy kształt. Kaplica Zygmuntowska oraz dziedziniec zamku królewskiego w Krakowie są najczystszymi i najmniej obciążonymi gotycką tradycją dziełami renesansu poza Włochami. Drugim miejscem w Polsce, w którym możemy podziwiać renesansowe budynki jest Zamość – miasto idealne. Zostało ono założone przez hetmana Jana Zamojskiego, a za plany budowy był odpowiedzialny włoski architekt Bernardo Morando. Plan miasta został opracowany na podstawie nowożytnych idei miasta idealnego (città‑ideale). W 1978 roku krakowskie Stare Miasto wraz z m.in. Wawelem zostało wpisane na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Czternaście lat później tego samego zaszczytu dostąpiło również zamojskie Stare Miasto.
1
Aktywne punkty - Zamość Bernarda Moranda
RgkqP2vQMizYN1
Ilustracja interaktywna przedstawia „Pomnik Jana Zamoyskiego” w Zamościu. Jan Zamoyski siedzi na koniu. Jedną rękę ma podniesioną do góry. Pomnik znajduje się na wysokim cokole. Za pomnikiem widoczne są budynki. Na ilustracji znajdują się dwa interaktywne punkty. Po kliknięciu kursorem myszki w punkt pojawią się dodatkowe informacje: Punkt 1: Renesansowi architekci w swoich pracach dużo miejsca poświęcali urbanistyce. Na ten temat, w tym okresie, powstało kilka traktatów. O prestiżu, potędze i zamożności miasta świadczyły przede wszystkim: majestatyczne budowle publiczne i prywatne. Nośnikiem tych idei miały być klasyczne formy kojarzące się z cywilizacją, ładem i władzą. Przykładem polskiego miasta, które odpowiadało renesansowym ideałom był Zamość. Ze względu na swój niezwykły charakter, przez ówczesnych, nazywany był: miastem arkad, Padwą Północy bądź perłą renesansu. Punkt 2: Założycielem Zamościa był kanclerz i hetman Jan Zamoyski, a autorem projektu miasta włoski architekt – Bernardo Morando. W zamyśle artysty metropolia miała być miastem idealnym, a cały projekt odzwierciedlał najmodniejsze wtedy we Włoszech, renesansowe założenia urbanistyczne.
Ilustracja interaktywna przedstawia „Pomnik Jana Zamoyskiego” w Zamościu. Jan Zamoyski siedzi na koniu. Jedną rękę ma podniesioną do góry. Pomnik znajduje się na wysokim cokole. Za pomnikiem widoczne są budynki. Na ilustracji znajdują się dwa interaktywne punkty. Po kliknięciu kursorem myszki w punkt pojawią się dodatkowe informacje: Punkt 1: Renesansowi architekci w swoich pracach dużo miejsca poświęcali urbanistyce. Na ten temat, w tym okresie, powstało kilka traktatów. O prestiżu, potędze i zamożności miasta świadczyły przede wszystkim: majestatyczne budowle publiczne i prywatne. Nośnikiem tych idei miały być klasyczne formy kojarzące się z cywilizacją, ładem i władzą. Przykładem polskiego miasta, które odpowiadało renesansowym ideałom był Zamość. Ze względu na swój niezwykły charakter, przez ówczesnych, nazywany był: miastem arkad, Padwą Północy bądź perłą renesansu. Punkt 2: Założycielem Zamościa był kanclerz i hetman Jan Zamoyski, a autorem projektu miasta włoski architekt – Bernardo Morando. W zamyśle artysty metropolia miała być miastem idealnym, a cały projekt odzwierciedlał najmodniejsze wtedy we Włoszech, renesansowe założenia urbanistyczne.
RYqPMApCvwH8u1
Ilustracja interaktywna przedstawia plany miejskie Zamościa z XVII wieku. Na planie widoczne jest rozmieszczenie budowli oraz mury miejskie. Na ilustracji znajdują się trzy interaktywne punkty. Po kliknięciu kursorem myszki w punkt pojawią się dodatkowe informacje: Punkt 1: Prace rozpoczęły się w 1580 roku i trwały przez prawie cały okres życia Jana Zamojskiego. W kompozycji zastosowano zarówno zasadę centralności, jak i osiowości. Punkt 2: Jedną z najważniejszych cech Zamościa była jego reprezentacyjność, dlatego najważniejszym miejscem był pałac Jana Zamojskiego, znajdujący się w wydzielonej części miasta. W ten sposób podkreślono przewagę właściciela i władcy. Po lewej stronie rezydencji znajduje się Akademia Zamojska, a po prawej Katedra Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła. W ten sposób hetman chciał zaznaczyć, że jego władza opierała się zarówno na nauce, jak i na religii. Zabudowa części mieszkalnej miasta rozwinęła się na planie regularnego prostokąta, wpisanego w pięciobok. Renesansowa teoria urbanistyczna podkreślała wagę regularnej, jednorodnej przestrzeni, zakładała operowanie kwadratem i kątem prostym oraz zasadą symetrii. Punkt 3: Założenie urbanistyczne miasta, chociaż czerpało z rozwiązań typowo włoskich, zostało też dostosowane do warunków polskich. Przykładem może być wieloboczna twierdza, która nadawała miastu charakter obronny i miała chronić jego mieszkańców przed Tatarami i Kozakami. Jednak i tutaj widzimy wpływy z Italii, ponieważ poszczególne krańce twierdzy wyznaczają osie.
Ilustracja interaktywna przedstawia plany miejskie Zamościa z XVII wieku. Na planie widoczne jest rozmieszczenie budowli oraz mury miejskie. Na ilustracji znajdują się trzy interaktywne punkty. Po kliknięciu kursorem myszki w punkt pojawią się dodatkowe informacje: Punkt 1: Prace rozpoczęły się w 1580 roku i trwały przez prawie cały okres życia Jana Zamojskiego. W kompozycji zastosowano zarówno zasadę centralności, jak i osiowości. Punkt 2: Jedną z najważniejszych cech Zamościa była jego reprezentacyjność, dlatego najważniejszym miejscem był pałac Jana Zamojskiego, znajdujący się w wydzielonej części miasta. W ten sposób podkreślono przewagę właściciela i władcy. Po lewej stronie rezydencji znajduje się Akademia Zamojska, a po prawej Katedra Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła. W ten sposób hetman chciał zaznaczyć, że jego władza opierała się zarówno na nauce, jak i na religii. Zabudowa części mieszkalnej miasta rozwinęła się na planie regularnego prostokąta, wpisanego w pięciobok. Renesansowa teoria urbanistyczna podkreślała wagę regularnej, jednorodnej przestrzeni, zakładała operowanie kwadratem i kątem prostym oraz zasadą symetrii. Punkt 3: Założenie urbanistyczne miasta, chociaż czerpało z rozwiązań typowo włoskich, zostało też dostosowane do warunków polskich. Przykładem może być wieloboczna twierdza, która nadawała miastu charakter obronny i miała chronić jego mieszkańców przed Tatarami i Kozakami. Jednak i tutaj widzimy wpływy z Italii, ponieważ poszczególne krańce twierdzy wyznaczają osie.
Plan miasta Zamość, Polska, foto-polska.eu, CC BY 3.0
RxAOLoJKUPiMm1
Ilustracja interaktywna przedstawia widok z lotu ptaka na stare miasto w Zamościu. Zdjęcie zostało wykonane z wysokości około 100 metrów. W oddali widoczny jest ratusz w Zamościu. Na ilustracji znajdują się dwa interaktywne punkty. Po kliknięciu kursorem myszki w punkt pojawią się dodatkowe informacje: Punkt 1: Zamość stał się ważnym międzynarodowym centrum handlu tranzytowego, a także centrum wytwórczo - rzemieślniczym. Poświadczyć o tym może, występowanie aż trzech oddzielnych rynków w mieście. Najważniejszym z nich jest Rynek Większy. Od niego wychodzi ulica Północna – prowadząca do Rynku Solnego oraz ulica Południowa do Rynku Wodnego. Punkt 2: Regularna zabudowa przewidywała także kilka wielkości działek, które miały być dostosowane do potrzeb rzemieślników i kupców.
Ilustracja interaktywna przedstawia widok z lotu ptaka na stare miasto w Zamościu. Zdjęcie zostało wykonane z wysokości około 100 metrów. W oddali widoczny jest ratusz w Zamościu. Na ilustracji znajdują się dwa interaktywne punkty. Po kliknięciu kursorem myszki w punkt pojawią się dodatkowe informacje: Punkt 1: Zamość stał się ważnym międzynarodowym centrum handlu tranzytowego, a także centrum wytwórczo - rzemieślniczym. Poświadczyć o tym może, występowanie aż trzech oddzielnych rynków w mieście. Najważniejszym z nich jest Rynek Większy. Od niego wychodzi ulica Północna – prowadząca do Rynku Solnego oraz ulica Południowa do Rynku Wodnego. Punkt 2: Regularna zabudowa przewidywała także kilka wielkości działek, które miały być dostosowane do potrzeb rzemieślników i kupców.
Stare Miasto w Zamościu, widok z góry, fot. Robert Danieluk, Polska, wikimedia.org, CC BY 4.0
R1McjLwIULUoL1
Ilustracja interaktywna przedstawia widok na Katedrę Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła w Zamościu. To budowla trzynawowa typu bazylikowego, o czym świadczy nawa środkowa wyższa od naw bocznych. Od frontu oraz wzdłuż ściany bocznej znajdują się duże otwory okienne, umieszczone w regularnych odstępach, półkoliście zakończone. Na elewacji bocznej jest pięć okien. Na ilustracji znajdują się interaktywny punkt. Po kliknięciu kursorem myszki w punkt pojawią się dodatkowe informacje: Punkt 1: W 1587 Bernardo Morando rozpoczął budowę Kolegiaty Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła. Świątynia swoją okazałością miała wspierać idee soboru trydenckiego (1545-1653) i kontrreformacji. Była także wotum dziękczynnym za zwycięstwa Jana Zamojskiego oraz najważniejszym ośrodkiem religijnym w Ordynacji Zamojskiej. Budowla jest bazyliką trójnawową. Bryła kościoła została podzielona, zgodnie z renesansowym ideałem, na pięć części: nawę główną, dwie nawy boczne, oraz na dwie części, w których znajduje się po pięć kaplic. Na uwagę zasługują także okna, w kształcie arkad, które przedzielono pilastrami w stylu doryckim. Również we wnętrzu świątyni, można odnaleźć elementy świadczące o wpływach Italii, na które składają się: korynckie filary arkadowe, rozety oraz kolebkowe sklepienie ozdobione geometrycznymi wzorami.
Ilustracja interaktywna przedstawia widok na Katedrę Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła w Zamościu. To budowla trzynawowa typu bazylikowego, o czym świadczy nawa środkowa wyższa od naw bocznych. Od frontu oraz wzdłuż ściany bocznej znajdują się duże otwory okienne, umieszczone w regularnych odstępach, półkoliście zakończone. Na elewacji bocznej jest pięć okien. Na ilustracji znajdują się interaktywny punkt. Po kliknięciu kursorem myszki w punkt pojawią się dodatkowe informacje: Punkt 1: W 1587 Bernardo Morando rozpoczął budowę Kolegiaty Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła. Świątynia swoją okazałością miała wspierać idee soboru trydenckiego (1545-1653) i kontrreformacji. Była także wotum dziękczynnym za zwycięstwa Jana Zamojskiego oraz najważniejszym ośrodkiem religijnym w Ordynacji Zamojskiej. Budowla jest bazyliką trójnawową. Bryła kościoła została podzielona, zgodnie z renesansowym ideałem, na pięć części: nawę główną, dwie nawy boczne, oraz na dwie części, w których znajduje się po pięć kaplic. Na uwagę zasługują także okna, w kształcie arkad, które przedzielono pilastrami w stylu doryckim. Również we wnętrzu świątyni, można odnaleźć elementy świadczące o wpływach Italii, na które składają się: korynckie filary arkadowe, rozety oraz kolebkowe sklepienie ozdobione geometrycznymi wzorami.
R1GidfVmRHzIK1
Grafika z tekstem: Przywilej lokacyjny Zamościa został wystawiony 10 kwietnia 1580 roku. Wybór daty nie był przypadkowy: był to dzień św. Tomasza, patrona rodu Zamoyskich. Pomysłodawcą i fundatorem nowego ośrodka miejskiego był Jan Zamoyski, najwybitniejszy polski mąż stanu przełomu XVI i XVII wieku, osadźcą i pierwszym wójtem Wojciech Wnuk, zaś głównym projektantem i faktycznym budowniczym znakomity architekt włoski Bernardo Morando. Miejsce lokacji Zamościa zostało wybrane nieprzypadkowo. Zamoyski uznał, że nowopowstałe miasto przyspieszy rozwój gospodarczy terenów Roztocza oraz będzie stanowić centrum jego dóbr. W tym celu wystarał się u króla o liczne przywileje: m.in. zgody na wielkie jarmarki i cotygodniowe targi tudzież piętnastoletnie zwolnienie z podatków na rzecz państwa. Dla wzrostu handlu i rzemiosła Zamoyski sprowadził do swego miasta licznych kupców i rzemieślników. Początkowo mieli być to sami katolicy, ale z czasem pozwolono osiedlać się Ormianom, Żydom i Grekom, którzy prowadzili zyskowny handel ze Wschodem. Od samego początku miasto miało być wizytówką potęgi rodu Zamoyskich, dlatego też został wzniesiony pałac i potężne nowoczesne fortyfikacje, czyniące z miasta jedną z najpotężniejszych twierdz Rzeczypospolitej, której nie potrafiły zdobyć wojska Chmielnickiego, ani Szwedzi w czasie potopu. Przechadzając się po zamojskiej starówce, można podziwiać osobliwy urok renesansowego miasta, będącego być może najdoskonalszym i najtrwalszym dziełem genialnego kanclerza.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Wpływy włoskie
Wpływy włoskie w polskiej sztuce renesansowej są najbardziej widoczne w architekturze świeckiej, rezydencjonalnej oraz oraz kaplicy – królewskiego mauzoleum. Ich echa odnajdziemy także w dekoracji rzeźbiarskiej oraz koncepcji pomnika. Renesans jako antykizująca sztuka włoska, przez pierwsze kilkadziesiąt lat był domeną ówczesnej elity: króla, członków jego dworu, biskupów oraz magnatów. W Polsce nadal dominującym stylem pozostawał więc gotyk. Nowe wpływy są szczególnie widoczne w zdobieniach belkowań, archiwolt a także w zastosowaniu charakterystycznej dla ornamentyki włoskiej - podwójnych pilastrów.
R6mo8OQR44O1V1
Ilustracja przedstawia widok na Katedrę św. Stanisława i św. Wacława na Wawelu w Krakowie, od strony południowej. Najbardziej przykuwającym uwagę elementem południowej fasady są dwie, niemal identyczne kaplice: kaplica Zygmuntowska i kaplica Wazów. Kaplica Zygmuntowska jest zwieńczona złoconą kopułą na ośmiobocznym bębnie z okrągłymi otworami okiennymi. Na szczycie kopuły znajduje się latarnia.
Kaplica Zygmuntowska wykonana w latach 1519-1533 według projektu Bartolomeo Berrecciego, Kraków, Polska, polskaniezwykla.pl, CC BY 3.0
R1W4LDe5pCA8f1
Ilustracja przedstawia zbliżenie na złotą kopułę kaplicy Zygmuntowskiej. Za nią znajduje się kaplica Wazów, w tle - wieża kościelna tzw. Srebrnych Dzwonów, zbudowana z czerwonej cegły.
Kopuła kaplicy Zygmuntowskiej projektu Bartolomeo Berrecciego, Kraków, Polska, zwaliska.pl, CC BY 3.0
Projektantem bramy wjazdowej Zamku Królewskiego na Wawelu jest Bartolomeo Berrecci. Po bokach środkowego wejścia widoczne są charakterystyczne dla sztuki włoskiej dwie półkolumny w stylu korynckim. Ich cokoły są ozdobione rombami. Podobne geometryczne motywy odnajdziemy także na korpusie Kaplicy Zygmuntowskiej. Dodatkową ozdobą jest przyczółek. Nad nim widnieje łaciński napis: SI DEUS NOBISCUM QUIS CONTRA NOS – jeśli Bóg z nami któż przeciw nam. Na budynku znajduje się motyw heraldyczny orła piastowskiego pochodzący z końca XIV wieku. W korytarzu znajdują się tarcze z herbami Polski, Litwy i Sforzów oraz rozetyRozetarozety autorstwa Bartolomeo Berrecciego i Francesco Fiorentino.
Ro4O6ubHhQXIn1
Ilustracja przedstawia bramę wjazdową do zamku królewskiego na Wawelu. Budynek jest dwupiętrowy z trzema oknami na każdym piętrze, zwieńczony attyką i wjazdem zwieńczonym półokrągłym łukiem. Znajduje się pomiędzy zwartą zabudową.
Brama wjazdowa Zamku Królewskiego na Wawelu, 1513, Bartolomeo Berrecci (projektant), Kraków, Polska, wikimedia.org, domena publiczna
Za przebudowę Zamku Królewskiego w Krakowie był odpowiedzialny Francesco Fiorentino zwany Franciszkiem Florentczykiem. Na szczególną uwagę zasługuje dziedziniec wawelski, który został przebudowany w latach 1502- 1507. Nawiązuje do pałacu włoskiego, z patio w środku. Dziedziniec został zbudowany na planie kwadratu. Nowym elementem stały się krużganki, a dominującym motywem arkady, które nadają całej konstrukcji lekkość ale także rytmiczności i regularności. Krużganki powstały w czasie przebudowy zamku w latach 1507‑1536, kierowanej przez Florentczyka, a po jego śmierci w 1516 – przez Berrecciego. Na szczególną uwagę zasługuje najwyższe piętro, gdzie znajdują się charakterystyczne smukłe kolumny. Mamy więc tutaj do czynienia z tzw. piano nobile, czyli „piętrem szlachetnym”, reprezentacyjnym. Na tej kondygnacji znajdowały się królewskie komnaty. O ile jednak we Włoszech funkcję piano nobile sprawowało pierwsze piętro, to w przypadku Wawelu jest to piętro drugie.
R8aZLAFqcT9Yg1
lustracja przedstawia widok na dziedziniec Wawelski. Przed nami rozciąga się harmonijna, uporządkowana i rytmiczna kompozycja, nadająca lekkości budowli dzięki równowadze elementów pionowych z poziomymi. Trójkondygnacyjne krużganki są zwieńczone dachem o dużym spadku, co stanowi znaczną część wysokości budynku. Dwie pierwsze, niemal identyczne kondygnacje arkad wprowadzają do elewacji partie wyraźnie oświetlone i zacienione. Kondygnacja trzecia jest tak wysoka, jak dwie pierwsze. Architekt wrażenie lekkości piętra osiągnął przez zastosowanie cienkich kolumn, które w połowie wysokości przewiązał pierścieniami. W ten sposób cała kondygnacja jest bardzo dobrze doświetlona. Zdjęcie zostało wykonane podczas słonecznego dnia, a nad spacerującymi ludźmi, ponad dachem zamku widoczne jest błękitne niebo.
Źródło: online-skills.
Dzięki przebudowie dziedziniec nie tylko spełniał funkcję reprezentacyjną ale także umożliwiał szybszą komunikację. Ponadto krużganki mogły stanowić galerię dla widzów podczas odbywających się tu turniejów i innych uroczystości. Pomimo tego, że artyści przy planowaniu przebudowy Wawelu kierowali się wzorami florenckimi, to sam dziedziniec różni się od tych spotykanych we Włoszech. Przykładem może być inna konstrukcja dachu – stroma, a nie płaska. Ponadto dwuspadowy dach posiadał dekoracyjne akcenty, barwne dachówki i był nasunięty na krużganek. Innymi odstępstwami od florenckiego pałacu są: baszty, dodanie więcej niż jednej kondygnacji budynku, a także wymiary turniejowego dziedzińca.
Włoskie renesansowe wpływy są widoczne na krakowskim rynku. Renesansowy gmach sukiennic powstał w II połowie XVI wieku w pracach wzięło udział kilku wybitnych włoskich artystów. Najważniejszym z nich był Giovanni Maria Mosca (znany jako Jan Maria Padovano). Według projektu była to trójnawowa bazylikaBazylikabazylika z kramami. Ściany attykowe zostały zwieńczone grzebieniem. Ich autorami byli: mistrz Pankratius oraz Santi Gucci. Na uwagę zasługują także boczne schody projektu Jana Frankensteina z Ząbkowic Śląskich. Jak podkreśla Kębłowski (1987) zatrudnienie przy tej budowie najwybitniejszych artystów dało dobre wyniki: powstał nie tylko nowy motyw konstrukcyjno‑dekoracyjny - attykaAttykaattyka zwieńczona – znakomicie nadający się do tworzenia niezliczonych wariantów, ale równocześnie zupełnie nowa bryła budynku: z horyzontalnym dekoracyjnym zamknięciem, o motywach architektonicznych, geometrycznych, roślinnych i figuralnych, tworzącym główny akcent plastyczny. Obowiązek stawiania ścian przeciwpożarowych w Krakowie przyczynił się do popularyzacji attyki.
R1OymzDeVpuNK1
Ilustracja przedstawia widok na Krakowskie Sukiennice: długi, poziomy budynek z wysokimi ścianami attykowymi z podziałem na ślepe arkady. Attyki utworzone zostały z powtarzających się rytmicznie i ujętych w leżące woluty cokolików z maszkaronami. Widoczne na zdjęciu arkadowe podcienia w stylu neogotyckim powstały w II połowie XIX wieku.
Źródło: online-skills.
RvfcICpagR7i51
Ilustracja przedstawia widok z lotu ptaka na Krakowskie Sukiennice. Za rynkiem rozciąga się panorama miasta, na horyzoncie widoczne są wzgórza. Przed Sukiennicami przechadzają się ludzie.
Sukiennice projektu Giovanni Maria Mosca, widok z lotu ptaka, ok. 1588, Kraków, Polska, wikimedia.org, CC BY 3.0
Zadania
R1S3YRToyp1HQ
Ćwiczenie 1
Polecenie do zadania brzmi: Jak nazywa się charakterystyczny detal architektoniczny w formie głowy ludzkiej lub na wpół zwierzęcej w groteskowym ujęciu, zastosowany w Sukiennicach w Krakowie? Możliwe odpowiedzi: 1. maszkaron, 2. rozeta, 3. akant.
Polecenie do zadania brzmi: Jak nazywa się charakterystyczny detal architektoniczny w formie głowy ludzkiej lub na wpół zwierzęcej w groteskowym ujęciu, zastosowany w Sukiennicach w Krakowie? Możliwe odpowiedzi: 1. maszkaron, 2. rozeta, 3. akant.
Jak nazywa się charakterystyczny detal architektoniczny widoczny na zdjęciu poniżej?
rozeta
akant
maszkaron
Rlg7CHNKQ5wmU
Ćwiczenie 2
Polecenie do zadania brzmi: Wymień trzy obiekty architektoniczne znajdujące się na wzgórzu wawelskim w Krakowie.
Polecenie do zadania brzmi: Wymień trzy obiekty architektoniczne znajdujące się na wzgórzu wawelskim w Krakowie.
Przyjrzyj się wybranym miejscom i dopasuj do nich nazwy.
Kaplica Zygmuntowska, Brama wjazdowa zamku królewskiego na Wawelu, Dziedziniec Wawelski
.................
.................
.................
REHYhJtRe2a47
Ćwiczenie 3
Polecenie do zadania brzmi: Jakie miasto w Polsce powstało na wzór włoskiej idei miasta idealnego?
Polecenie do zadania brzmi: Jakie miasto w Polsce powstało na wzór włoskiej idei miasta idealnego?
Przyjrzyj się wybranym miejscom i dopasuj do nich nazwy.
Katedra Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła, Sukiennice
.................
.................
R15227oWIXVEK1
Ćwiczenie 4
Polecenie do zadania brzmi: Przyporządkuj nazwiska renesansowych twórców do ich dzieł. Nazwiska twórców: 1. Bartłomiej Berrecci. Możliwe odpowiedzi: A. Sukiennice. B. Katedra Zmartwychwstania Pańskiego i świętego Tomasza Apostoła. C. Kaplica Zygmuntowska. D. Dziedziniec Zamku Królewskiego na Wawelu.2. Jan Maria Padovano. Możliwe odpowiedzi: A. Sukiennice. B. Katedra Zmartwychwstania Pańskiego i świętego Tomasza Apostoła. C. Kaplica Zygmuntowska. D. Dziedziniec Zamku Królewskiego na Wawelu.3. Franciszek Florentczyk. Możliwe odpowiedzi: A. Sukiennice. B. Katedra Zmartwychwstania Pańskiego i świętego Tomasza Apostoła. C. Kaplica Zygmuntowska. D. Dziedziniec Zamku Królewskiego na Wawelu.4. Bernardo Morando. Możliwe odpowiedzi: A. Sukiennice. B. Katedra Zmartwychwstania Pańskiego i świętego Tomasza Apostoła. C. Kaplica Zygmuntowska. D. Dziedziniec Zamku Królewskiego na Wawelu.
Polecenie do zadania brzmi: Przyporządkuj nazwiska renesansowych twórców do ich dzieł. Nazwiska twórców: 1. Bartłomiej Berrecci. Możliwe odpowiedzi: A. Sukiennice. B. Katedra Zmartwychwstania Pańskiego i świętego Tomasza Apostoła. C. Kaplica Zygmuntowska. D. Dziedziniec Zamku Królewskiego na Wawelu.2. Jan Maria Padovano. Możliwe odpowiedzi: A. Sukiennice. B. Katedra Zmartwychwstania Pańskiego i świętego Tomasza Apostoła. C. Kaplica Zygmuntowska. D. Dziedziniec Zamku Królewskiego na Wawelu.3. Franciszek Florentczyk. Możliwe odpowiedzi: A. Sukiennice. B. Katedra Zmartwychwstania Pańskiego i świętego Tomasza Apostoła. C. Kaplica Zygmuntowska. D. Dziedziniec Zamku Królewskiego na Wawelu.4. Bernardo Morando. Możliwe odpowiedzi: A. Sukiennice. B. Katedra Zmartwychwstania Pańskiego i świętego Tomasza Apostoła. C. Kaplica Zygmuntowska. D. Dziedziniec Zamku Królewskiego na Wawelu.
Przyporządkuj nazwiska renesansowych twórców do ich dzieł.
Sukiennice, Kaplica Zygmuntowska, Dziedziniec Zamku Królewskiego na Wawelu, Katedra Zmartwychwstania Pańskiego i świętego Tomasza Apostoła
Bartłomiej Berrecci
Jan Maria Padovano
Franciszek Florentczyk
Bernardo Morando
Źródło: Katarzyna Michalewicz.
R1Mww4nLhOPFm1
Ćwiczenie 5
Polecenie do zadania brzmi: Zadanie polega na dopasowaniu prawidłowych odpowiedzi do następującego zdania: Katedra pod wezwaniem Zmartwychwstania Pańskiego i świętego Tomasza Apostoła. Możliwe odpowiedzi: 1. Jest bazyliką trójnawową. 2. Posiada kolebkowe sklepienie ozdobione geometrycznymi wzorami. 3. Swoją okazałością miała wspierać idee soboru laterańskiego V oraz idee kontrreformacji.
Polecenie do zadania brzmi: Zadanie polega na dopasowaniu prawidłowych odpowiedzi do następującego zdania: Katedra pod wezwaniem Zmartwychwstania Pańskiego i świętego Tomasza Apostoła. Możliwe odpowiedzi: 1. Jest bazyliką trójnawową. 2. Posiada kolebkowe sklepienie ozdobione geometrycznymi wzorami. 3. Swoją okazałością miała wspierać idee soboru laterańskiego V oraz idee kontrreformacji.
Które z poniższych zdań jest prawdziwe? Katedra pod wezwaniem Zmartwychwstania Pańskiego i świętego Tomasza Apostoła (...)?
posiada kolebkowe sklepienie ozdobione geometrycznymi wzorami
jest bazyliką trójnawową
swoją okazałością miała wspierać idee soboru laterańskiego V oraz idee kontrreformacji
Źródło: Katarzyna Michalewicz.
RfPWdZXgyqgw51
Ćwiczenie 6
Polecenie do zadania brzmi: Dopasuj treść wyjaśnienia do właściwego określenia. Definicja 1: Z języka włoskiego znaczy „miasto idealne”, które według włoskich projektantów renesansowych łączyło w sobie kilka funkcji: m.in.: obronną, reprezentacyjną oraz użytkową. Możliwe odpowiedzi: A. citta ideale. B. akant. C. rozeta. D. bazylika. Definicja 2: motyw dekoracyjny w formie splotu liści akantu (niekiedy wici lub kwiatów tej rośliny). Możliwe odpowiedzi: A. citta ideale. B. akant. C. rozeta. D. bazylika. Definicja 3: Typ kościoła wielonawowego z nawą główną wyższą od naw bocznych, z oknami ponad dachami naw bocznych. Możliwe odpowiedzi: A. citta ideale. B. akant. C. rozeta. D. bazylika. Definicja 4: Ornament architektoniczny w kształcie stylizowanego rozwiniętego kwiatu (róży). Możliwe odpowiedzi: A. citta ideale. B. akant. C. rozeta. D. bazylika.
Polecenie do zadania brzmi: Dopasuj treść wyjaśnienia do właściwego określenia. Definicja 1: Z języka włoskiego znaczy „miasto idealne”, które według włoskich projektantów renesansowych łączyło w sobie kilka funkcji: m.in.: obronną, reprezentacyjną oraz użytkową. Możliwe odpowiedzi: A. citta ideale. B. akant. C. rozeta. D. bazylika. Definicja 2: motyw dekoracyjny w formie splotu liści akantu (niekiedy wici lub kwiatów tej rośliny). Możliwe odpowiedzi: A. citta ideale. B. akant. C. rozeta. D. bazylika. Definicja 3: Typ kościoła wielonawowego z nawą główną wyższą od naw bocznych, z oknami ponad dachami naw bocznych. Możliwe odpowiedzi: A. citta ideale. B. akant. C. rozeta. D. bazylika. Definicja 4: Ornament architektoniczny w kształcie stylizowanego rozwiniętego kwiatu (róży). Możliwe odpowiedzi: A. citta ideale. B. akant. C. rozeta. D. bazylika.
Połącz w pary słowo z odpowiadającą mu definicją.
Motyw dekoracyjny w formie splotu liści akantu (niekiedy wici lub kwiatów tej rośliny)., Z języka włoskiego znaczy <i>miasto idealne</i>, które według włoskich projektantów renesansowych łączyło w sobie kilka funkcji: m.in. obronną, reprezentacyjną oraz użytkową., Ornament architektoniczny w kształcie stylizowanego rozwiniętego kwiatu (róży)., Typ kościoła wielonawowego z nawą główną, wyższą od naw bocznych, z oknami ponad dachami naw bocznych.
rozeta
akant
citta ideale
bazylika
Źródło: Katarzyna Michalewicz.
R1MBzV2e4FBof
Ćwiczenie 7
Polecenie do zadania brzmi: Wskaż elementy architektoniczne Kaplicy Zygmuntowskiej. Możliwe odpowiedzi: 1. Kopuła. 2. Attyka. 3. Latarnia. 4. Arkady 5. Tambur.
Polecenie do zadania brzmi: Wskaż elementy architektoniczne Kaplicy Zygmuntowskiej. Możliwe odpowiedzi: 1. Kopuła. 2. Attyka. 3. Latarnia. 4. Arkady 5. Tambur.
Poniżej znajduje się zdjęcie przedstawiające fragment Kaplicy Zygmuntowskiej. Wstaw nazwy odpowiadające określonym częściom budynku.
tambur, pilaster, oculus, kopuła, latarnia
.................
.................
.................
.................
.................
RZWQ8f1E30tjA1
Ćwiczenie 8
Polecenie do zadania brzmi: Podaj rok, w którym Wawel został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Możliwe odpowiedzi: A. 1992. B. 1972. C. 1978.
Polecenie do zadania brzmi: Podaj rok, w którym Wawel został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Możliwe odpowiedzi: A. 1992. B. 1972. C. 1978.
Podaj rok, w którym Wawel został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO?
1992
1978
1972
Źródło: Katarzyna Michalewicz.
Polecenie 1
R14bSHK3oSIYr
Polecenie do zadania brzmi: Napisz, na czym polegała idea miasta idealnego.
Polecenie do zadania brzmi: Napisz, na czym polegała idea miasta idealnego.
m6f0f0b589043684c_0000000000254
Słownik pojęć
Akant
Akant
ornament roślinny, dla którego wzorem były liście akantu; stosowany do dekoracji kapiteli korynckich i kompozytowych
Attyka
Attyka
ścianka, balustrada, rząd sterczyn ponad gzymsem wieńczącym fasadę
Bazylika
Bazylika
w starożytnym Rzymie budowla na planie prostokąta, służąca jako sala sądowa lub targowa. Składała się z nawy głównej i dwóch naw bocznych, często z galeriami. Termin ten odnosi się również do kościołów, na przykład wczesnochrześcijańskich, o wnętrzu podzielonym na nawę główną i boczne, gdzie nawa główna była wyższa od naw bocznych.
Citta ideale
Citta ideale
z języka włoskiego oznacza miasto idealne, które według włoskich projektów renesansowych łączyło w sobie kilka funkcji: m.in. obronną, reprezentacyjną oraz użytkową.
Kolegiata
Kolegiata
[łac.], kościół nie będący katedrą, przy którym istnieje kolegium kanoników; duchowieństwo kolegiaty ma przywileje honorowe wyróżniające je spośród duchowieństwa innych kościołów w danej miejscowości.
Latarnia
Latarnia
arch. okrągła lub wieloboczna wieżyczka nad dachem lub kopułą, z gęsto rozmieszczonymi oknami, zwieńczona hełmem;
Maszkaron
Maszkaron
fr. mascaron, wł. mascherone, szt. plast. dekoracja w formie stylizowanej głowy ludzkiej lub na pół zwierzęcej, o zdeformowanych groteskowo rysach i fantastycznej fryzurze;
Oculus
Oculus
[łac.], okrągły otwór w ścianie lub sklepieniu (najczęściej w szczytowej części kopuły) przepuszczający do wnętrza światło;
Rozeta
Rozeta
[fr.< łac.], różyca, arch. w średniowiecznej architekturze kościelnej duży kolisty otwór okienny, na ogół w fasadzie lub innej ścianie szczytowej (np. transeptu);
m6f0f0b589043684c_0000000000281
Galeria dzieł sztuki
R17FCY9hEER6c1
Polecenie do zadania brzmi: Napisz, na czym polegała idea miasta idealnego.
[ilustracja] Ilustracja przedstawia „Pomnik Jana Zamoyskiego” w Zamościu. Jan Zamoyski siedzi na koniu. Jedną rękę ma podniesioną do góry. Pomnik znajduje się na wysokim cokole. Za pomnikiem widoczne są budynki.
Źródło: online-skills.
RyiVogEevcaf61
Ilustracja przedstawia plany miejskie Zamościa z XVII wieku. Na planie widoczne jest rozmieszczenie budowli, oraz mury miejskie.
Plan miasta Zamość, Polska, foto-polska.eu, CC BY 3.0
R13Qzd0VBBOXr1
Ilustracja przedstawia widok z lotu ptaka na stare miasto w Zamościu. Zdjęcie zostało wykonane z wysokości około sto metrów. Na drugim planie widoczny jest ratusz w Zamościu.
Stare Miasto w Zamościu, widok z góry, fot. Robert Danieluk, Polska, wikimedia.org, CC BY 4.0
RkTUtZtoHZhCx1
Ilustracja przedstawia widok na Katedrę Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła w Zamościu. To budowla trzynawowa typu bazylikowego, o czym świadczy nawa środkowa wyższa od naw bocznych. Od frontu oraz wzdłuż ściany bocznej znajdują się duże otwory okienne, umieszczone w regularnych odstępach, półkoliście zakończone. Na elewacji bocznej jest pięć okien.
Katedra Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła w Zamościu, fot. Maciej Ukleja, Polska, wikimedia.org, CC BY 3.0
R6mo8OQR44O1V1
Ilustracja przedstawia widok na Katedrę św. Stanisława i św. Wacława na Wawelu w Krakowie, od strony południowej. Najbardziej przykuwającym uwagę elementem południowej fasady są dwie, niemal identyczne kaplice: kaplica Zygmuntowska i kaplica Wazów. Kaplica Zygmuntowska jest zwieńczona złoconą kopułą na ośmiobocznym bębnie z okrągłymi otworami okiennymi. Na szczycie kopuły znajduje się latarnia.
Kaplica Zygmuntowska wykonana w latach 1519-1533 według projektu Bartolomeo Berrecciego, Kraków, Polska, polskaniezwykla.pl, CC BY 3.0
R1W4LDe5pCA8f1
Ilustracja przedstawia zbliżenie na złotą kopułę kaplicy Zygmuntowskiej. Za nią znajduje się kaplica Wazów, w tle - wieża kościelna tzw. Srebrnych Dzwonów, zbudowana z czerwonej cegły.
Kopuła kaplicy Zygmuntowskiej projektu Bartolomeo Berrecciego, Kraków, Polska, zwaliska.pl, CC BY 3.0
Ro4O6ubHhQXIn1
Ilustracja przedstawia bramę wjazdową do zamku królewskiego na Wawelu. Budynek jest dwupiętrowy z trzema oknami na każdym piętrze, zwieńczony attyką i wjazdem zwieńczonym półokrągłym łukiem. Znajduje się pomiędzy zwartą zabudową.
Brama wjazdowa Zamku Królewskiego na Wawelu, 1513, Bartolomeo Berrecci (projektant), Kraków, Polska, wikimedia.org, domena publiczna
R1STXhi6ga8Op1
Ilustracja przedstawia bramę wjazdową do zamku królewskiego na Wawelu. Budynek jest koloru różowego. Nad wejściem znajduje się łaciński napis. W przejściu znajduje się tłum ludzi.
Brama wjazdowa Zamku Królewskiego na Wawelu, 1513, Bartolomeo Berrecci (projektant), Kraków, Polska, wikimedia.org, CC BY 3.0
R8aZLAFqcT9Yg1
lustracja przedstawia widok na dziedziniec Wawelski. Przed nami rozciąga się harmonijna, uporządkowana i rytmiczna kompozycja, nadająca lekkości budowli dzięki równowadze elementów pionowych z poziomymi. Trójkondygnacyjne krużganki są zwieńczone dachem o dużym spadku, co stanowi znaczną część wysokości budynku. Dwie pierwsze, niemal identyczne kondygnacje arkad wprowadzają do elewacji partie wyraźnie oświetlone i zacienione. Kondygnacja trzecia jest tak wysoka, jak dwie pierwsze. Architekt wrażenie lekkości piętra osiągnął przez zastosowanie cienkich kolumn, które w połowie wysokości przewiązał pierścieniami. W ten sposób cała kondygnacja jest bardzo dobrze doświetlona. Zdjęcie zostało wykonane podczas słonecznego dnia, a nad spacerującymi ludźmi, ponad dachem zamku widoczne jest błękitne niebo.
Źródło: online-skills.
R1OymzDeVpuNK1
Ilustracja przedstawia widok na Krakowskie Sukiennice: długi, poziomy budynek z wysokimi ścianami attykowymi z podziałem na ślepe arkady. Attyki utworzone zostały z powtarzających się rytmicznie i ujętych w leżące woluty cokolików z maszkaronami. Widoczne na zdjęciu arkadowe podcienia w stylu neogotyckim powstały w II połowie XIX wieku.
Źródło: online-skills.
RvfcICpagR7i51
Ilustracja przedstawia widok z lotu ptaka na Krakowskie Sukiennice. Za rynkiem rozciąga się panorama miasta, na horyzoncie widoczne są wzgórza. Przed Sukiennicami przechadzają się ludzie.
Sukiennice projektu Giovanni Maria Mosca, widok z lotu ptaka, ok. 1588, Kraków, Polska, wikimedia.org, CC BY 3.0
m6f0f0b589043684c_0000000000297
Bibliografia
Dzieje rezydencji monarszej [w:] www.wawel.kraków.pl [dostępny na stronie:] http://wawel.krakow.pl/pl/op/4/Dzieje‑rezydencji‑monarszej [dostęp z dnia 29.01.2018r.
Architektura – style i detale, red. Emily Code, Warszawa 2016 r.
Brama Bartłomieja Berrecciego na Wawelu,[w:] www.wikipedia.pl
Rewitalizacja Starego Miasta w Zamościu, [w:] http://www.rpo‑unesco.zamosc.pl
Anna Willman, Polska. Skarby architektury, Warszawa 2013.
Jan Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto, Warszawa, 2017.
Janusz Kębłowski, Dzieje sztuki polskiej, Warszawa, 1987.
Kościół Katedralny [w:] www.katedrazamojskalubaczowska.pl
Magdalena Gutowska, Bartłomiej Gutowski, Historia sztuki. Rzeźba, Warszawa 2016,
Maria Brodzky – Bestra, Historia sztuki. Architektura, Warszawa, 2016.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Zamo%C5%9B%C4%87#/media/File:Pomnik_zamoyskiego6.jpg [dostęp z dnia 29.01.2017 r.]
http://zamosc.fotopolska.eu/395195,foto.html [dostęp z dnia 29.01.2017 r.]
https://pl.wikipedia.org/wiki/Zamo%C5%9B%C4%87#/media/File:Stare_Miasto_w_Zamo%C5%9Bciu.jpg, [dostęp z dnia 29.01.2017 r.]
Kościół Katedralny [w:] www.katedrazamojskalubaczowska.pl, [dostępny na stronie:] http://www.katedra.zamojskolubaczowska.pl/pl/historia/kosciol‑katedralny [dostęp z dnia 29.01.2017 r.]
https://pl.wikipedia.org/wiki/Zamo%C5%9B%C4%87#/media/File:Zamo%C5%9B%C4%87,katedra(4).jpg, [dostęp z dnia 29.01.2017 r.]
![Polecenie do zadania brzmi: Napisz, na czym polegała idea miasta idealnego.
[ilustracja] Ilustracja przedstawia „Pomnik Jana Zamoyskiego” w Zamościu. Jan Zamoyski siedzi na koniu. Jedną rękę ma podniesioną do góry. Pomnik znajduje się na wysokim cokole. Za pomnikiem widoczne są budynki.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R17FCY9hEER6c/1/1f41OuFj9QT0Gnlv8c61mAnnbxEwkrpQ.jpg)
