ROsNydXhzgsi4
Obraz przedstawia grupę osób zgromadzonych na ganku. Na pierwszym planie, w centralnej części obrazu widoczni są dwaj mężczyźni. Mężczyzna z lewej strony ubrany jest w czerwony, elegancki płaszcz i czerwone spodnie do kolan. Od kolan ma białe rajtuzy i czarne półbuty. Pod rozpiętym płaszczem widać złotą kamizelkę oraz biały koronkowy kołnierz. Mężczyzna ma długie rude włosy związane na karku czarną wstążką. Opiera się lewą ręką o rzeźbione oparcie drewnianego krzesła. Jest odwrócony prawym profilem do widza i patrzy na drugiego mężczyznę, który jest odwrócony swoim lewym profilem do widza. Drugi mężczyzna ubrany jest w podobny sposób jak pierwszy, z tym że jego płaszcz i spodnie są czarne, a kamizelka szara. Włosy ma białe, półdługie. Mężczyźni stoją na ganku domu. Na drugim planie po lewej stronie widać siedzących na trawie kobietę i chłopca, a obok nich dwa niewielkie bawiące się psy. Po prawej stronie obrazu, na ganku, przy niewielkim stoliku siedzą dwie kobiety. W jedną z nich wtula się mała dziewczynka. W tle widać ogród z równo przystrzyżoną trawą, drzewa i białą altankę.

Za ich wolność

Spotkanie La Fayetta z J. Waszyngtonem w posiadłości Waszyngtona w Mount Vernon
Źródło: Thomas Prichard Rossiter, Louis Rémy Mignot, 1859, olej na płótnie, The Metropolitan Museum of Art, domena publiczna.

W wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych, po stronie kolonii brali udział ochotnicy z kilku krajów europejskich, między innymi Marie Joseph de La Fayette, Tadeusz Kościuszko, Kazimierz Pułaski. Po stronie brytyjskiej walczyła armia najemna Hesji‑Kassel .

Polecenie 1

Zapoznaj się z tekstem źródłowym Ustawy o prawach Wirginii ogłoszonej
12 VI 1776 r.

Ustawa o Prawach Wirginii z 12 VI 1776
Ustawa o Prawach Wirginii z 12 VI 1776

1. Że wszyscy ludzie z natury są równi, wolni i niezależni, i posiadają pewne przyrodzone prawa (…)
2. Że cała władza spoczywa w narodzie i w konsekwencji pochodzi od narodu; (…)
5. Że państwowa władza ustawodawcza i wykonawcza winny być oddzielone i odróżniane od sądowej (…)
6. Że wybory osób, które pełnić mają funkcje reprezentantów narodu w zgromadzeniu, winny być wolne; (…).
12. Że wolność prasy jest jednym z wielkich bastionów wolności i nie może być nigdy ograniczona, gdyż oznaczałoby to wprowadzenie rządów despotycznych. (…) wszyscy ludzie są równouprawnieni w zakresie wolnego wyznawania religii zgodnie z nakazami sumienia;

kolonie
Polecenie 2

Opisz, jakie prawa człowieka głosiła Ustawa o prawach Wirginii.

Rwxryy6vAw5ja
(Uzupełnij).
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 3

Napisz, jakie zasady ustrojowe (organizacji państwa) głosiła Ustawa o prawach Wirginii.

RGOP7yuPNk8oz
(Uzupełnij).
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 4

Podaj imię i  nazwisko filozofa, na poglądach którego oparły się idee wojny o niepodległość.

RL7IIkRgpt8ND
(Uzupełnij).
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Liga Zbrojnej Neutralności

Bunt dobrem powszechnym – europejski wydźwięk rewolucji amerykańskiej

Konfliktowi w koloniachkoloniekoloniach amerykańskich od początku przyglądały się z dużym zainteresowaniem kraje europejskie, szczególnie Francja. Nie zapomniano tam bowiem upokorzenia związanego z zakończeniem wojny siedmioletniej i niemal zupełnym zniszczeniem francuskiego imperium kolonialnego. Chęć rewanżu była we Francji bardzo silna.

Nastroje antybrytyjskie bardzo umiejętnie podsycał przebywający w Paryżu Benjamin FranklintZKlLqrOJO_000tp001Benjamin Franklin - znany wynalazca i bywalec salonów. Wśród elit intelektualnych walka w Ameryce była postrzegana jako wymarzona realizacja walki z despotyczną monarchią. Poparcie dla niej traktowano zaś jako swoistą deklarację ideową przeciwko absolutyzmowi. Nieważne przy tym było, że buntownicy walczyli z najbardziej 'demokratyczną' – 'parlamentarną' monarchią starego kontynentu.

Bezpośrednia pomoc ograniczała się jednak do działań i zaangażowania się konkretnych osób np. markiza La Fayette’atZKlLqrOJO_000tp002La Fayette’a, Pierre’a Beaumarchais’atZKlLqrOJO_000tp003Pierre’a Beaumarchais’a i innych Francuzów.

tZKlLqrOJO_000tp001
tZKlLqrOJO_000tp003

Francuscy pomocnicy

Najbardziej spektakularny charakter miała działalność La Fayette’atZKlLqrOJO_000tp002La Fayette’a, który wbrew rodzinie, przejęty ideami oświecenia wystawił własnym sumptem niewielki oddział wojska, zaokrętował je i w 1777 r. przybył do Ameryki oferując swoją pomoc. Kongres nadał mu stopień generała majora. Walczył m.in. pod Yorktown, a po powrocie do Francji witany był entuzjastycznie jak bohater, przyczyniając się do kolejnego propagandowego sukcesu idei 'rewolucji'.

Dopiero klęska Anglików pod Saratogą w 1777 r. oraz umiejętne zabiegi Franklina doprowadziły do podpisania przez rząd Ludwika XVItZKlLqrOJO_000tp004Ludwika XVI dwóch traktatów: handlowego (francusko‑amerykański traktat o przyjaźni i handlu z 6 lutego 1778 roku) oraz militarno‑obronnego (zawarty w Paryżu pakt sojuszu pomiędzy USA a Francją
z 6 lutego 1778 roku, będący podstawą wypowiedzenia wojny Wielkiej Brytanii przez Francję. Według traktatu Francja po raz pierwszy uznawała istnienie Stanów Zjednoczonych). Uznanie nowego państwa oraz wzajemne zagwarantowanie nienaruszalności posiadłości uzupełniał sojusz wojskowy i decyzja prowadzenia wojny aż do uznania niepodległości Stanów Zjednoczonych. W połowie 1778 r. Francja wypowiedziała wojnę Wielkiej Brytanii. Kolejnymi etapami umiędzynarodowienia konfliktu stało się przystąpienie do koalicji Hiszpanii (1779) i Holandii (1780). W Europie natomiast powstała Liga Zbrojnej NeutralnościLiga Zbrojnej NeutralnościLiga Zbrojnej Neutralności składająca się z Rosji, Szwecji, Danii i Prus. Wszyscy życzyli sobie klęski Zjednoczonego Królestwa. Działania te z pewnością ułatwiły zadanie 'buntownikom'.

R314lEARgwsjy
Scena kapitulacji brytyjskiego gen. Johna Burgoyne przed gen. Horatio Gates’em po bitwie pod Saratogą w 1777 r. Obraz Johna Trumbulla (1756 - 1843) eksponowany na Kapitolu w Waszyngtonie powstał w 1822 r. na zamówienie Kongresu. Cała seria zamówionych w tym czasie dzieł stanowić miała ilustrację wydarzeń historycznych związanych z nowopowstałym państwem. Stąd malarz uważany jest za twórcę amerykańskiego malarstwa historycznego. Trumbull był podczas wojny o niepodległość m.in. sekretarzem J. Waszyngtona i gen Horatio Gates’a, jednak z armii wystąpił jeszcze przed namalowaną później przez siebie bitwą
Źródło: John Trumbull, 1821, olej na płótnie, United States Capitol, domena publiczna.
konfederacja barska
RoKI4PnYweWwd
Monument upamiętniający miejsce zwycięstwa Amerykanów pod Sarratogą w stanie Nowy Jork. Budowla powstała dokładnie w miejscu podpisania kapitulacji prezentowanym na obrazie J. Trumbulla
Źródło: Americasroof, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 2.5.
Polecenie 5

Opisz, kto z Francuzów i w jaki sposób pomógł kolonistom amerykańskim w walce o wolność?

RFRYPpfKv3v7b
(Uzupełnij).
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 6

Wymień państwa europejskie, które przystąpiły do wojny po stronie kolonistów amerykańskich.

Rs1UZgDygaVB1
(Uzupełnij).
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
tZKlLqrOJO_000tp004
tZKlLqrOJO_000tp002

Zemsta rywali – Francja i inne państwa przystępują do wojny

Bezpośrednie działania francuskie i hiszpańskie koncentrowały się raczej na Karaibach czy europejskich strategicznych punktach wydartych Hiszpanii
– Gibraltarze i Minorce. Wprawdzie flota francuska działała wokół wybrzeży północnoamerykańskich, skutecznie przełamując brytyjską blokadęblokada brytyjskabrytyjską blokadę, ale na spektakularne sukcesy trzeba było czekać aż do 1781 r. Głównodowodzący armii amerykańskiej Jerzy Waszyngton zdecydował się na wielką ofensywę przeciwko działającemu na południu generałowi CornwallisowitZKlLqrOJO_000tp005Cornwallisowi. Zamknięcie sił brytyjskich na półwyspie Yorktown i skuteczne blokowanie przez flotę francuską ewentualnej pomocy czy prób ewakuacji doprowadziły do kapitulacji 19 października 1781 r.

Do obu stron coraz wyraźniej docierała świadomość braku możliwości rozstrzygnięcia konfliktu na drodze militarnej. Anglicy zauważyli, że zajęcie nawet najważniejszych ośrodków oporu nie powodowało, że Amerykanie uznawali się za pokonanych. Tak było przy okupacji Bostonu, zajęciu Filadelfii, Nowego Jorku czy stanów południowych. Podobnie zresztą i druga strona nic nie wskórała mimo zwycięstw w Kanadzie.

Ostatecznie zdecydowano się na rokowania pokojowe.

tZKlLqrOJO_000tp005
Thomas Jefferson
blokada brytyjska

Polacy w awangardzie buntowników. Kościuszko

Tadeusz Kościuszko po ukończeniu Szkoły RycerskiejSzkoła RycerskaSzkoły Rycerskiej w Warszawie w 1769 r. wyruszył najpierw do Francji, a następnie do Ameryki. Szczególnie zasłynął podczas oblężenia Saratogi oraz budowy umocnień West Point.

W uznaniu zasług obdarzony stopniem generała armii Stanów Zjednoczonych Kościuszko otrzymał majątek ziemski (ale pod warunkiem zamieszkania w nowej ojczyźnie) oraz gratyfikację pieniężną (płatną w późniejszym terminie). Ważniejsza jednak była międzynarodowa sława, jaka od 'czasów amerykańskich' towarzyszyła Kościuszce. Już po wypuszczeniu z niewoli rosyjskiej po klęsce powstania kościuszkowskiego, w 1797 r. sporządził bohater testament, w którym przeznaczył swój amerykański majątek na cele wsparcia ruchu abolicyjnego – czyli walki z niewolą czarnoskórych. Wykonawcą tego postanowienia miał być Thomas JeffersonThomas JeffersonThomas Jefferson.

1
R1c2RLMo6bJDe
Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych 
Źródło: Krystian Chariza i zespół, licencja: CC BY-SA 3.0.

Mapa zatytułowana 'Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych'.

Na mapie zostały zaznaczone:

  • posiadłości brytyjskie,

  • posiadłości hiszpańskie z terytoriami odzyskanymi w 1783 roku,

  • granica, poza którą zakazano kolonistom swobodnego zajmowania ziemi (1763),

  • miejsce buntu kolonistów w 1773 roku (tzw. herbatka bostońska),

  • działania floty i wojsk brytyjskich,

  • działania wojsk amerykańskich,

  • działania floty francuskiej i hiszpańskiej, sprzymierzonych ze Stanami Zjednoczonymi,

  • uchwalenie i proklamacja Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych (4 lipca 1776 roku),

  • ważniejsze bitwy,

  • ważniejsze bitwy z udziałem Polaków,

  • miejsca ufortyfikowane przez Tadeusza Kościuszkę,

  • granice Stanów Zjednoczonych w 1783 roku,

  • uchwalenie konstytucji Stanów Zjednoczonych.

Posiadłości brytyjskie:

  • Floryda,

  • Terytorium Missisipi,

  • Terytorium Północno‑Zachodnie,

  • Kanada,

  • Quebec,

  • Akadia,

  • Nowa Szkocja,

  • Posiadłości Kompanii Zatoki Hudsońskiej.

Posiadłości hiszpańskie z terytoriami odzyskanymi w 1783 roku:

  • Luizjana,

  • Karolina Południowa.

Granica, poza którą zakazano kolonistom swobodnego zajmowania ziemi (1763 rok). Granica przebiegała między posiadłościami brytyjskimi a stanami należącymi do Stanów Zjednoczonych:

  • Georgia,

  • Karolina Północna,

  • Wirginia,

  • Maryland,

  • Pensylwania,

  • Nowy Jork,

  • New Hampshire,

  • Massachusetts.

Miejsce buntu kolonistów w 1773 roku (tzw. herbatka bostońska): Boston.

Działania floty i wojsk brytyjskich:

  • 1776 z Wielkiej Brytanii – Halifax – Nowy Jork – CharlestonCowpensGuilford Court HouseWilmingtonYorktown,

  • Nowy Jork – Savannah – Augusta,

  • Fort DetroitFort Vincennes,

  • QuebecMontreal – Saratoga,

  • MontrealOriskany.

Działania wojsk amerykańskich:

  • Bunker HillPortlandQuebec,

  • West Point – Saratoga,

  • West PointOriskany,

  • West Point – Nowy Jork,

  • West Point – Filadelfia – Yorktown,

  • Cowpens,

  • Augusta,

  • Fort RedstoneFort Pitt (Pittsburgh) – Fort ChartresSaint LouisFort Vincennes.

Działania floty francuskiej i hiszpańskiej, sprzymierzonych ze Stanami Zjednoczonymi:

  • 1780 z Francji – Rhode Island – Zatoka Chesapeake,

  • 1781 z Hispanioli (Haiti) – Zatoka Chesapeake.

Uchwalenie i proklamacja Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych 4 lipca 1776 roku: Filadelfia.

Ważniejsze bitwy:

  • Bunker Hill (1775),

  • Lexington (1775),

  • Saratoga (1777),

  • Oriskany (1777),

  • Nowy Jork (1776),

  • Zatoka Chesapeake (1781),

  • Yorktown (1781),

  • Cowpens (1781),

  • Augusta (1779),

  • Fort Vincennes (1779).

Ważniejsze bitwy z udziałem Polaków:

  • Charleston (1779, 1780),

  • Savannah (1778, 1779).

Miejsca ufortyfikowane przez Tadeusza Kościuszkę:

  • Saratoga,

  • West Point.

Granice Stanów Zjednoczonych w 1783 roku:

  • Terytorium Missisipi,

  • Georgia,

  • Karolina Południowa,

  • Karolina Północna,

  • Wirginia,

  • Maryland,

  • Delaware,

  • Pensylwania,

  • New Jersey,

  • Nowy Jork,

  • Connecticut,

  • New Hampshire,

  • Massachusetts,

  • Terytorium Północno‑Zachodnie.

Uchwalenie konstytucji Stanów Zjednoczonych (1778): Filadelfia.

tZKlLqrOJO_0000004O
Szkoła Rycerska

Pułaski

Kazimierz PułaskitZKlLqrOJO_000tp006Kazimierz Pułaski przybył do Ameryki w 1777 r. z doświadczeniem zdobytym jako regimentarz w walkach podczas konfederacji barskiej.konfederacja barskakonfederacji barskiej. Ten mazowiecki szlachcic będący wcześniej marszałkiem ziemi łomżyńskiej brał udział w potyczkach z Rosjanami na Ukrainie, w Małopolsce i na Litwie. Doświadczenia miał raczej z działań 'partyzanckich', choć wsławił się obroną Berdyczowa czy klasztoru jasnogórskiego.

RL4BYhQyfaflJ1
Portret Kazimierza Pułaskiego namalowany niemal 150 lat później (ok. 1925) przez Kazimierza Stykę
Źródło: Jan Styka, Kazimierz Pułaski, domena publiczna.

Uznawany jest za twórcę kawalerii amerykańskiej, co zawdzięcza dowodzeniu brygadą tej właśnie formacji wojskowej oraz zorganizowaniu w 1778 r. legionu znanego jako 'legion Pułaskiego'. Sława przyszła po zwycięstwie odniesionym nad Anglikami pod Charleston w 1779 r. Śmiertelnie ranny został w kolejnej bitwie pod Savannah. Kazimierz Pułaski pozostaje obok Kościuszki najbardziej znanym polskim bohaterem amerykańskiej wojny o niepodległość, a w Nowym Jorku oraz Chicago do dzisiaj organizowane są słynne parady Pułaskiego.

W Polsce niesławę przyniosło mu jednak zorganizowanie kompromitującego porwania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego 3 listopada 1771 r.

R16gCIU1UXJfU
Grafika przedstawiająca porwanie w 1771 r. króla Stanisława Augusta Poniatowskiego przez konfederatów barskich w tym też Kazimierza Pułaskiego
Źródło: a. nn., domena publiczna.
Polecenie 7

Omów/opisz zasługi Tadeusza Kościuszki w walce o wolność Stanów Zjednoczonych.

R1Bayp3vJli7h
(Uzupełnij).
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 8

Omów/opisz zasługi Kazimierza Pułaskiego w walce o wolność Stanów Zjednoczonych.

RGwWCoAHGgwOe
(Uzupełnij).
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
tZKlLqrOJO_000tp006

Niemcy, Hiszpanie też chcą się zasłużyć

Spory udział w walce o niepodległość mieli także przedstawiciele innych nacji. Szczególnie duży był udział Niemców, choć przeważnie odnajdujemy ich w wojskach brytyjskich w zaciągach z Hanoweru czy Hesji. Do najbardziej znanych uczestników, którzy opowiedzieli się po stronie amerykańskiej należał baron Fridrich Wilhelm von SteubentZKlLqrOJO_000tp007Fridrich Wilhelm von Steuben z Prus. Przybył do kolonii na dwa lata przed wybuchem rewolucji, zapewne pod wpływem zachęty poznanego w Paryżu Benjamina Franklina. Jako dawny, nieźle wykształcony oficer pruski przydał się przy organizacji od 1778 r. armii kontynentalnej w obozie założonym przez Waszyngtona w Valley Forge. Uzyskał wówczas stopień generała, a jego umiejętności przyczyniły się do przekształcenia dość chaotycznej milicji obywatelskiej w regularne wojsko.

Udział Hiszpanów w walkach o niepodległość kolonii amerykańskich sprowadzał się głownie do pomocy finansowej oraz walk o odzyskanie Florydy i utraconych na rzecz Brytyjczyków innych terytoriów. Niezwykle ważne było też zaopatrywanie w broń walczących kolonistów. Diego de GardoquitZKlLqrOJO_000tp008Diego de Gardoqui dostarczył im znacznych ilości dział, karabinów i innego sprzętu.

Ćwiczenie 1
R1BJ1l1acbCLj1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o.
tZKlLqrOJO_000tp007
tZKlLqrOJO_000tp008

Pomniki i pamięć – Statua Wolności

W stulecie walk zbuntowanych kolonistów amerykańskich o niepodległość rząd francuski postanowił przypomnieć o sojuszu francusko‑amerykańskim. Ofiarowano monumentalną rzeźbę przypominającą nieco kobietę wiodącą lud na barykady w znanym obrazie wybitnego malarza Eugène’a Delacroix’a. Monumentalną rzeźbę wysokości 46,5 m stworzył F.A. Bartholdi, ale bardziej znane było nazwisko inżyniera i konstruktora, który zdołał zapewnić rzeźbie niezbędną stabilność i trwałość. Był nim Gustav Eiffel – twórca słynnej paryskiej wieży. Rzeźba ustawiona na wielkim postumencie ma w sumie 93 m wysokości i wita wszystkich przybywających do Nowego Jorku od strony morza.

R1K4JzryVcv171
Szkic konstrukcji podtrzymującej  Statuę Wolności zaprojektowanej przez Gustava Eiffla
Źródło: Gustav Eiffel, domena publiczna.

Monument ten spełniał i spełnia wielorakie funkcje: polityczne
– podkreślające związki Ameryki z Europą (Francja wykorzystywała go
dla swojej polityki antyniemieckiej przed I wojną światową i później), memoratywne (upamiętniające), ale też stała się symbolem wolności społecznej i politycznej dla tysięcy emigrantów. Teraz jest ucieleśnieniem Ameryki jako kraju 'wolności'.

Jerzy III – ofiara rewolucji?

W okresie walk o niepodległość amerykańskich kolonii królem Wielkiej Brytanii był Jerzy III z dynastii hanowerskiej. Miał on wysokie wyobrażenie o swojej władzy i dążył do stłumienia buntu na drodze siłowej. Kolejne klęski zmusiły wprawdzie do wycofania się z działań militarnych, ale władca i tak nie chciał zgodzić się na rokowania pokojowe. Jerzy III miał ponoć przygotowane dokumenty abdykacyjne,
ale ostatecznie zgodził się na podjęcie rokowań i zawarcie pokoju paryskiego w 1783 r. Stany Zjednoczone uzyskały niepodległość, ale stan zdrowia króla ulegał od tego momentu szybkiemu pogarszaniu.

W literaturze i sztuce często przypisuje się gwałtowne pogorszenie stanu zdrowi Jerzego III klęskom jakie ponosili Anglicy w Ameryce Północnej. W okresach pogarszania się stanu zdrowia władca wręcz uznawany był za 'obłąkanego', ale mimo to społeczeństwo darzyło go ciepłymi uczuciami.

RAakNrU4PR0yD
Jerzy III na portrecie znanego angielskiego malarza Thomasa Gainsborough. (1781); portret znajduje się obecnie w Buckingham Palace w Londynie.
Źródło: Thomas Gainsborough, 1781, olej na płótnie, Buckingham Palace, domena publiczna.