Za oknem zima, a ptak stołówkę pustą ma
Scenariusz zajęć
I etap edukacyjny, edukacja wczesnoszkolna
Temat: Za oknem zima, a ptak stołówkę pustą ma
Treści kształcenia:
Uczeń:
1) Potrafi twórczo i krytycznie myśleć, rozwiązywać problemy, podejmować decyzje, pokonywać trudności o charakterze praktycznym i teoretycznym – edukacja społeczna, treści rozszerzające,
2) Podejmuje aktywne działania; przewiduje konsekwencje własnych działań i zachowań; ponosi odpowiedzialność za podejmowane decyzje i działania – edukacja społeczna, treści rozszerzające,
3) Podejmuje działania na rzecz ochrony przyrody w swoim środowisku; chroni przyrodę: nie śmieci, szanuje rośliny, zachowuje ciszę, pomaga zwierzętom – edukacja przyrodnicza (6.6),
4) Umie uważnie słuchać i korzysta z przekazywanych informacji – edukacja polonistyczna (1.1a),
5) Czyta i rozumie teksty przeznaczone dla dzieci i wyciąga z nich wnioski – edukacja polonistyczna (1.1b),
6) Uczestniczy w zabawie teatralnej, ilustruje mimiką, gestem, ruchem zachowania bohatera literackiego lub wymyślonego – edukacja polonistyczna (1.4a),
7) Rozumie umowne znaczenie rekwizytu i umie posłużyć się nim w odgrywanej scence – edukacja polonistyczna (1.4b),
8) Współpracuje z innymi w zabawie, w nauce szkolnej i w sytuacjach życiowych; przestrzega reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej – edukacja społeczna (5.4).
Cele operacyjne:
Uczeń:
Działa twórczo i aktywnie,
Pokonuje trudności o charakterze praktycznym,
Podejmuje odpowiedzialne decyzje,
Przewiduje konsekwencje podjętych działań i zachowań,
Pomaga zwierzętom,
Uczestniczy w zabawie teatralnej,
Wykorzystuje rekwizyty w odgrywanej scence,
Czyta z odpowiednią intonacją,
Współpracuje w nauce i zabawie.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
Działa twórczo i aktywnie,
Pokonuje trudności,
Podejmuje decyzje,
Dostrzega potrzeby zwierząt,
Tworzy teatrzyk,
Współpracuje w grupie,
Przestrzega obowiązujących reguł.
Środki dydaktyczne:
Zasoby multimedialne: zadanie interaktywne Przezorne i lekkoduchy, karty pracy (Ptaszki dla igraszki oraz Jak można pomóc wróbelkowi?),
Komputer z głośnikami,
Tablica interaktywna, jeśli szkoła dysponuje takim sprzętem,
Nożyczki, tektura, zszywacz, zszywki lub klej, drewniane patyki,
Tablica, kreda/pisak.
Metody nauczania:
Problemowe: aktywizujące – dyskusja dydaktyczna, gra dydaktyczna (inscenizacja),
Programowana: z użyciem komputera,
Eksponująca: pokaz,
Praktyczna: realizacji zadań wytwórczych.
Formy pracy:
Indywidualna jednolita,
Grupowa jednolita,
Zbiorowa jednolita.
Przebieg zajęć:
1. Nauczyciel wita uczniów i rozdaje karty pracy Ptaszki dla igraszki, na których widnieją ilustracje ptaków: wróbla, pliszki, gila, sikorki, kosa, drozda. Dzieci oglądają je uważnie i opisują wygląd każdego gatunku.
2. Przygotowanie inscenizacji pt. Głodny wróbelek według scenariusza znajdującego się na karcie pracy Jak można pomóc wróbelkowi?.
Etapy pracy:
Przydział ról – należy przygotować podwójne lub potrójne obsady, tak żeby każde dziecko mogło wziąć udział w inscenizacji.
Postacie: Narrator, Wróbelek, Pliszka, Gil, Sikorka, Kos, Dziecko.
Przygotowanie lalek teatralnych: uczniowie wycinają ilustracje ptaków z karty pracy Ptaszki dla igraszki, przyklejają na tekturkę, a następnie zszywają z tekturowym „pierścieniem”, który nakłada się na palec i dzięki temu animuje postacią. Wycięte ilustracje ptaków można także przymocować do patyków albo do papierowej przepaski na głowę (żywy teatrzyk).
Ciche czytanie całego tekstu.
Wielokrotne czytanie tekstu dotyczącego roli przydzielonej w przedstawieniu – praca indywidualna ucznia.
Tworzenie grup aktorskich.
Dziecko widzem i aktorem – kiedy jedna grupa prezentuje swój spektakl, inne są widzami i odwrotnie.
Jeśli nauczyciel dysponuje okienkiem do teatrzyku kukiełkowego, a w inscenizacji są używane lalki teatralne – warto je wykorzystać.
Zadanie to można również wykonać, uwzględniając szczególne uzdolnienia dzieci i pamiętając, że uczeń, który np. nie jest uzdolniony aktorsko, może mieć wybitne zdolności plastyczne lub techniczne itp. Zatem dziecko mające uzdolnienia przywódcze powinno odgrywać rolę reżysera, a jego asystenta – dziecko o dużych kompetencjach społecznych. Uczniowie o uzdolnieniach aktorskich, literackich i empatycznych odgrywają role wynikające ze scenariusza inscenizacji, natomiast dzieci o uzdolnieniach plastycznych i technicznych nadzorują wykonanie lalek oraz przygotowują scenografię.
Praca z teatrzykiem, a w szczególności praca w grupach zadaniowych, pozwala na rozwijanie umiejętności interpersonalnych uczniów. Przydzielenie im różnych funkcji, w zgodzie z ich zdolnościami, daje możliwość pokonywania nieśmiałości i poczucie sprawczości, akceptacji oraz satysfakcji z wykonanego zadania.
3. Po zaprezentowaniu przedstawień przez wszystkie grupy nauczyciel prowokuje rozważania dziecięce, zadając następujące pytania:
Czy podobało wam się tworzenie teatrzyku?
Jak czuliście się w roli animatorów lalek, a jak będąc aktorami?
Dlaczego wróbelek odczuwał głód?
Czy zwierzęta przygotowują się do zimy?
4. Zadanie interaktywne Przezorne i lekkoduchy.
Uczniowie tworzą dwie grupy zwierząt. Do pierwszej będą należeć te, które przygotowują się do zimy, a do drugiej – niemające tego w zwyczaju.
Zwierzęta, które dzieci mają odpowiednio pogrupować, to: wiewiórki, niedźwiedzie, wróble, sarny, wilki, mrówki i bociany.
5. Po wykonaniu zadania uczniowie próbują z pomocą nauczyciela odpowiedzieć na pytanie: „Jak zwierzęta występujące w zadaniu przygotowują się do zimy?”.
Odpowiedzi:
Wiewiórki: gromadzą w dziuplach orzechy, szyszki, zapadają w sen zimowy, zwany hibernacją, która polega na znacznym spowolnieniu procesów życiowych.
Niedźwiedzie: gromadzą w swoim organizmie zapasy tłuszczu i zapadają w sen zimowy w gawrach.
Pszczoły: nie popadają zimą w letarg jak inne owady, ale zachowują aktywność życiową i od wiosny gromadzą nektar, który przetwarzają na miód – produkt łatwy do przechowania i spożycia w czasie zimy.
Mrówki: zbijają się w kłąb i na dnie mrowiska przesypiają niesprzyjający okres przytulone do siebie.
Bociany: odlatują do ciepłych krajów.
6. Ćwiczenie śródlekcyjne: ustawieni gęsiego uczniowie poruszają się wolno i naśladują lot ptaków, tworząc tym samym „klucz” odlatujących żurawi. Gdy nauczyciel daje umówiony znak, dzieci tworzą dwie odnogi klucza – uczeń prowadzący klucz przechodzi na prawo, dziecko za nim na lewo itd.
7. Prowadzący zajęcia zadaje uczniom pytania problemowe. Odpowiedzi na ostatnie pytanie uczniowie poszukają na drodze burzy mózgów. Pytania:
Co według was dzieje się ze zwierzętami, które nie przygotowują się do zimy?
Przykładowa odpowiedź:
Zwierzęta stałocieplne – ptaki i ssaki – przed zimnem przywdziewają zimową szatę w postaci gęstszego niż latem upierzenia lub futerka.
Dlaczego według was nie gromadzą zapasów jedzenia?
Kto może im pomóc?
Co możemy zrobić, żeby pomagać wróbelkom i sikorkom?
Przebieg burzy mózgów:
Nauczyciel przypomina zasady: nie oceniamy pomysłów; ważna jest ich liczba, a nie jakość.
Uczniowie podają różne pomysły, które prowadzący zapisuje na zwykłej lub interaktywnej tablicy.
Po odczytaniu pomysłów uczniowie mogą zadawać pytania ich autorom, np. jak wyobrażają sobie ich realizację.
Analiza i ocena pomysłów pod względem realności wykonania.
Wybór zadania – każdy uczeń stawia znak przy pomyśle, który uważa za najlepszy.
Klasa ustala, kto i w jaki sposób będzie urzeczywistniał pomysł.
8. Nauczyciel podsumowuje zajęcia i stymuluje rozważania uczniów pytaniami:
Co może stać się ze zwierzętami, jeśli zapomnimy o podjętym zobowiązaniu?
Czy sami możemy pomagać wszystkim zwierzętom?
Prowadzący zwraca uwagę na konieczność rozważenia potencjalnych konsekwencji swoich działań i wagę dbałości o własne bezpieczeństwo w trakcie udzielania pomocy zwierzętom – niektóre z nich mogą być groźne lub chore, np. na wściekliznę.
Dodatkowo:
1. Zajęcia powinny mieć dalszy ciąg związany z wykonaniem wybranego zadania. Jeśli uczymy dzieci odpowiedzialności za podjęte zobowiązanie, to musimy tworzyć odpowiednie warunki i atmosferę do realizacji pomysłów.
2. Uczniowie mający zainteresowania przyrodnicze mogą realizować indywidualne projekty, polegające na poszukiwaniu odpowiedzi na pytania:
Skąd ptaki wiedzą, kiedy należy odlecieć do ciepłych krajów?
Gdzie zimują nasze jaskółki i bociany?
Skąd wiedzą, dokąd mają lecieć? Jaką drogę pokonują i jak?
Ile ptaków ginie w tej podróży?
Skąd ptaki wiedzą, kiedy wracać?
W jaki sposób ptaki powracające znajdują swoje gniazda?
Projekty edukacyjne mogą być realizowane w klasie, ale także w domu; przez jednego ucznia lub grupę. W ostatnim przypadku każdy członek grupy wybiera lub losuje jedno pytanie, na które szuka odpowiedzi w różnych dostępnych mu źródłach informacji.
3. Realizując scenariusz zajęć, nauczyciel może również wykorzystać wiersz Karoliny Kusek pt. Odloty ptaków, proponując uczniom jego odczytanie:
Karolina Kusek Odloty ptaków
Już do ciepłych krajów
odlatują ptaki,
lecz gdzie są ich torby
podróżne,
plecaki?
Gdzie wizy, kompasy,
gdzie mapa przestworzy?
Gdzie woda w manierce?
Woreczek
ze zbożem?
Gdzie bilet?
Przepraszam!
Biletu nie trzeba…
Ptak może na gapę
oblecieć pół nieba.