Na banerze grupa młodych ludzi uczestniczących w imprezie masowej. Młodzież obsypuje się kolorowymi proszkami, barwiącymi włosy, skórę i ubrania. Tytuł lekcji: Zabawa i żart w muzyce.
1886 – skomponowanie cyklu miniatur Karnawał zwierząt przez Camille'a Saint‑Saënsa.
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
RmY7uekA3o2Vp1
I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna
4. W zakresie słuchania i percepcji muzyki. Uczeń:
1) świadomie słucha wybranych dzieł literatury muzycznej (w całości lub fragmentów):
a) reprezentatywnych dla kolejnych epok (od średniowiecza do XX w.);
2) rozpoznaje ze słuchu:
a) brzmienie instrumentów muzycznych;
b) brzmienie głosów ludzkich: sopran, alt, tenor, bas;
Nauczysz się
omawiać zabawę oraz żart w muzyce;
wskazywać kompozytorów, zamieszczających żarty w swoich dziełach;
charakteryzować takie utwory, jak Duet Kotów Gioacchino Rossiniego, Lot trzmiela Mikołaja Rimskiego‑Korsakowa oraz Słoń z cyklu Karnawał zwierząt Camille'a Saint‑Saënsa.
Muzyka a rozrywka
Muzyka dla wielu ludzi stanowi pracę, pasję oraz spełnienie. Z tego względu sporo osób podchodzi do tej dziedziny sztuki bardzo nabożnie, ze sporą powagą oraz szacunkiem. Jest to prawidłowa postawa, jednak ważne, aby przy tym nie utracić umiejętności bawienia się oraz cieszenia muzyką. Wybitni kompozytorzy, którzy są dziś znani na całym świecie, starali się tworzyć dzieła, które będą dawały radość oraz rozrywkę. Część z nich pozwoliła sobie nawet na napisanie kompozycji, których głównym celem był żart bądź zaproszenie do zabawy.
RLQdAZoyxqqjs1
R18qgPN9xgTAZ
RdXEe6eO1TPb1
Duetto buffo di due gatti
[czyt.: dułetto buffo di dułe gatti]
Materiał muzyczny przedstawia utwór o nazwie Duetto buffo di due gattiDuetto buffo di due gattiDuetto buffo di due gatti, znany w Polsce pod nazwą Duet kotów bądź duet dwóch kotów. Dzieło jest przypisywane kompozytorowi Gioacchino Rossiniemu. Część historyków wskazuje, iż prawdopodobnie zostało stworzone przez kogoś innego, kto zaadaptował fragmenty utworów Rossiniego oraz dodał humorystyczny wydźwięk. Duet kotów jest zazwyczaj wykonywany przez dwa soprany, a jego tekst składa się z powtarzanego na wiele sposobów słowa miau, mającego imitować miauczenie kota. Kompozycja jest bardzo chętnie wykonywana podczas bisów w czasie koncertów i stanowi przykład popularnego dzieła, które zachwyca nie tylko swoim artyzmem, ale także pozwala na uśmiech oraz zabawę podczas występów.
Nun liebes Weibchen
[czyt.: nun libes wajbśien]
Der Stein der Weisen, oder die Zauberinsel
[czyt.: der sztajn der wajsen, oder di całberynsel]
Co ciekawe, omawiany utwór nie jest jedynym, który odnosi się do kotów. Innym przykładem może być skomponowany przez Wolfganga Amadeusza Mozarta duet Nun liebes WeibchenNun liebes WeibchenNun liebes Weibchen pochodzący z singspieluSingspielsingspieluDer Stein der Weisen, oder die ZauberinselDer Stein der Weisen, oder die ZauberinselDer Stein der Weisen, oder die Zauberinsel (polska nazwa to Kamień filozoficzny albo zaczarowana wyspa). W nim również pojawia się imitacja miauczenia kota, wykonywana przez głos ludzki. Kolejnym dziełem, w którym można odnaleźć podobny fragment, jest opera L'enfant et les sortilèges: Fantaisie lyrique en deux partiesL'enfant et les sortileges: Fantaisie lyrique en deux partiesL'enfant et les sortilèges: Fantaisie lyrique en deux partiesL'enfant et les sortileges: Fantaisie lyrique en deux partiesL'enfant et les sortileges: Fantaisie lyrique en deux parties (polska nazwa to Dziecko i czary) Maurice Ravela wraz z duetem Duo miauléDuo miauleDuo miaulé.
Duo miaule
[czyt,: du mjole]
L'enfant et les sortileges: Fantaisie lyrique en deux parties
[czyt.: le enfą et el sortileż: fantasi lyrik ą du parti]
R16WTSkBmvsRU1
RxGXbB6RP6uOF
RyloUIGkv5EX3
RrWFabEa6maeC
Rpa9lprlhJdxR1
Jednym z najbardziej znanych dzieł Mikołaja Rimskiego‑Korsakowa jest Lot trzmiela z opery baśniowej Bajka o carze Sałtanie. Jest on ciekawy z wielu względów: przez krytyka operowego, Piotra Kamińskiego, został w leksykonie Tysiąc i jedna opera nazwany przebojem, który zapewnił całej operze sławę. Jego rozpoznawalność zaowocowała powstaniem mnóstwa przeróbek oraz interpretacji na różne instrumenty. Utwór jest dobrym przykładem ilustracyjności muzyki. Lot trzmiela posiada potencjał muzyczny do zabawy. Podobieństwo dźwięków do przypadkowego lotu owada nie tylko bawi nawet w dzisiejszych czasach, ale także zdumiewa polotem i błyskotliwością. Dzieło Rimskiego‑Korsakowa jest szeroko znane i przytaczane w kulturze; co ciekawe, istnieje też Rekord Guinnessa związany z jego wykonaniem. Jest on związany z najszybszym, ale też bezbłędnym wykonaniem utworu.
RyE3PVMiiRf4c1
Camille Saint‑Saëns
Camille Saint‑Saëns był francuskim kompozytorem, dyrygentem oraz wirtuozem grającym na fortepianie oraz organach. Tworzył podczas epoki romantyzmu. Urodził się w 1835 roku i bardzo szybko został uznany za cudowne dziecko - było to związane z jego wyjątkowym talentem muzycznym. Bardzo poważnie podchodził do swojej twórczości. W 1886 roku po długiej trasie koncertowej miał zająć się pisaniem zamówionej symfonii, jednak postanowił odpocząć przez jakiś czas. Podczas przerwy w poważnym komponowaniu dla rozrywki oraz w formie żartu postanowił stworzyć dzieło, które miało służyć tylko i wyłącznie rozrywce. W taki właśnie sposób powstał Karnawał zwierząt. Jest to cykl czternastu miniaturMiniaturaminiatur na różne obsady instrumentalne. Sam autor określał Karnawał jako fantazjęFantazjafantazję zoologiczną. W zamyśle każda z jego części ma imitować lub ilustrować zwierzę. Wśród nich można odnaleźć: lwa, kury i koguty, osły, żółwie, kangury, kukułkę czy łabędzia. W ocenie wielu słuchaczy jednym z najzabawniejszych jest Słoń, w postać którego ma wcielić się basowe i donośne brzmienie kontrabasu.
R3wVZv2jTUToE
Rxt2WvAKAqzyJ1
Ze wspomnień wynika, iż pierwsze wykonania cyklu powodowały liczne śmiechy publiczności. Humorystyczne przedstawienie zwierząt bardzo przypadło do gustu słuchaczom; o wysłuchanie utworu starał się nawet Franz Liszt. Co jednak ciekawe, początkowo był on prezentowany jedynie nielicznym podczas prywatnych, zamkniętych uroczystości. Było to związane z wolą kompozytora, który obawiał się, iż dzieło zaszkodzi jego poważnej reputacji. Z całego cyklu za życia Saint‑Saënsa opublikowano jedynie Łabędzia. Pozostałe części kompozycji zostały upublicznione dopiero po śmierci twórcy. Kompozytor obawiał się nie tylko utraty wizerunku, ale również bycia zapamiętanym z uwagi na dowcipny utwór. Można powiedzieć, iż słuchacze zrobili żart Saint‑Saënsowi - dziś jest sławny właśnie z uwagi na Karnawał zwierząt i jest to najczęściej wykonywane jego dzieło.
R8K6B0Zy8bGbv1
Muzyka jako zabawa
Każdy z prezentowanych wcześniej utworów jest traktowany zarówno jako dzieło wybitne i ważne, jednak towarzyszy im też żart oraz zabawa wpisana w tworzenie lub odbiór muzyki. Skojarzenia ze zwierzętami są jednym z najczęstszych motywów, jednak nie jedynym. W wielu kompozycjach humor jest przekazany w inny sposób - w postaci nawiązań do innych twórców, a czasem także w formie notacji muzycznej. Jeden z utworów Wolfganga Amadeusza Mozarta można grać zarówno solo, jak i w duecie - jeden z wykonawców gra wtedy z odwróconej kartki. Warto pamiętać, iż muzyka ma również formę rozrywki, a jej twórcy mają czasem ochotę na stworzenie dzieła nie do końca poważnego, mającego na celu żart bądź swoistą zabawę.
RphCNv3wKhFDI1
Ty również możesz wykorzystać muzykę do zabawy. Powyższy utwór to W grocie króla gór z I suity Peer Gynt op. 46 Edwarda Griega. Jest to muzyczne przedstawienie jaskini górskiego trolla, do której zakrada się tytułowy bohater suity. Po chwili musi salwować się ucieczką, gdyż król gór dostrzega go i rzuca się za nim w pogoń. Początek ma imitować ciche kroki człowieka, dalsza część pościg.
RUCF1dhaFhF4X
Zadania
R1JFjjeff60En
Ćwiczenie 1
RXKyLgLmY9LX6
Ćwiczenie 2
R168BHwdTb5xT
Ćwiczenie 3
Ruwr8HKdWjYeG
Ćwiczenie 4
Połącz kompozytora z dziełem. Mikołaj Rimski-Korsakow Możliwe odpowiedzi: 1. W grocie króla gór, 2. Słoń, 3. Lot Trzmiela Camille Saint-Saëns Możliwe odpowiedzi: 1. W grocie króla gór, 2. Słoń, 3. Lot Trzmiela Edward Grieg Możliwe odpowiedzi: 1. W grocie króla gór, 2. Słoń, 3. Lot Trzmiela
Połącz kompozytora z dziełem. Mikołaj Rimski-Korsakow Możliwe odpowiedzi: 1. W grocie króla gór, 2. Słoń, 3. Lot Trzmiela Camille Saint-Saëns Możliwe odpowiedzi: 1. W grocie króla gór, 2. Słoń, 3. Lot Trzmiela Edward Grieg Możliwe odpowiedzi: 1. W grocie króla gór, 2. Słoń, 3. Lot Trzmiela
Połącz kompozytora z dziełem.
<em>Lot Trzmiela</em>, <em>Słoń</em>, <em>W grocie króla gór</em>
Mikołaj Rimski-Korsakow
Camille Saint-Saëns
Edward Grieg
R1RI9bHkPM8xx
Ćwiczenie 5
Połącz utwór z większym dziełem, w ramach którego został stworzony. Lot trzmiela Możliwe odpowiedzi: 1. Bajka o carze Sałtanie, 2. Peer Gynt, 3. Karnawał zwierzątSłoń Możliwe odpowiedzi: 1. Bajka o carze Sałtanie, 2. Peer Gynt, 3. Karnawał zwierzątW grocie króla gór Możliwe odpowiedzi: 1. Bajka o carze Sałtanie, 2. Peer Gynt, 3. Karnawał zwierząt
Połącz utwór z większym dziełem, w ramach którego został stworzony. Lot trzmiela Możliwe odpowiedzi: 1. Bajka o carze Sałtanie, 2. Peer Gynt, 3. Karnawał zwierzątSłoń Możliwe odpowiedzi: 1. Bajka o carze Sałtanie, 2. Peer Gynt, 3. Karnawał zwierzątW grocie króla gór Możliwe odpowiedzi: 1. Bajka o carze Sałtanie, 2. Peer Gynt, 3. Karnawał zwierząt
Połącz utwór z większym dziełem, w ramach którego został stworzony.
<i>Karnawał zwierząt</i>, <i>Peer Gynt</i>, <i>Bajka o carze Sałtanie</i>
Lot trzmiela
Słoń
W grocie króla gór
RQFiTf8rULPuA
Ćwiczenie 6
RPQQdQIdGXAFr
Ćwiczenie 7
Słownik pojęć
Ansambl
Ansambl
1) scena zespołowa w sztuce teatr., operze, oratorium, kantacie; 2) utwór muz. dla kilku solistów śpiewaków lub instrumentalistów.
Fantazja
Fantazja
Muz. utwór instrumentalny o swobodnej budowie, często improwizowany, nawiązujący także do istniejących już w danym okresie form i gatunków, np. w renesansie, baroku do ricercaru, capriccia, niekiedy do preludium, lub będący wynikiem krzyżowania się różnych form, np. w klasycyzmie: sonaty, formy sonatowej, koncertu; w XIX w. popularne były fantazje na tematy operowe, cykle fantazji — miniatur, fantazje typu programowej uwertury; fantazja chorałowa, w niemieckiej muzyce organowej fantazja wariacyjna - oparta na chorale protestanckim.
Miniatura
Miniatura
Mały utwór muzyczny, przeznaczony na instrument solo lub z towarzyszeniem fortepianu; wzorowana na formie pieśni; niekiedy opatrzona programowym tytułem.
Opera
Opera
Dramatyczno‑muzyczny, wokalno‑instrumentalny, z akcją dramatyczną, monologami i dialogami ujętymi w libretcie, przeznaczony do wykonania na scenie (z odpowiednią scenografią), zwykle w specjalnie do tego celu zbudowanym teatrze operowym, również zwanym operą.
Singspiel
Singspiel
Śpiewogra, utwór sceniczny, słowno‑muz., o charakterze popularnym, z tekstem mówionym i wstawkami muz. w postaci prostych, na ogół zwrotkowych piosenek, prostych arii i ansambli.
Suita
Suita
Muz. cykliczna forma instrumentalna, tzn. zbudowana z kilku lub kilkunastu części, gł. o charakterze tanecznym, utrzymanych na ogół w tej samej lub pokrewnej tonacji. (np. dwie suity Peer Gynt E. Griega, Arlezjanka G. Bizeta, czy suita z baletu Dziadek do orzechów P.I. Czajkowskiego).
Słownik pojęć opracowano na podstawie:
encyklopedia.pwn.pl
Biblioteka muzyczna
R18qgPN9xgTAZ
RxGXbB6RP6uOF
RyloUIGkv5EX3
RrWFabEa6maeC
R3wVZv2jTUToE
RUCF1dhaFhF4X
Bibliografia
Andrzej Chodkowski (red.), Encyklopedia muzyki, PWN, Warszawa 1995.
Henri Bergson, Śmiech. Esej o komizmie, przekład: S. Cichowicz, Kraków 1977.
Johan Huizing, Homo ludens.Zabawa jako źródło kultury, przekład: M. Kurecka i W. Wirpsza, Warszawa 1985.
Zofia Lissa, O komizmie muzycznym; O cytacie w muzyce, w: Szkice z estetyki muzycznej, PWM, Kraków 1965.