Atlas pod tytułem Zabiegi impregnacyjne tynków, stiuków, sztablatur składa się z dwunastu rozdziałów. Każdy z rozdziałów posiada opis i odtwarzacz audio umożliwiający odsłuchanie opisu.

Rozdział 1 Zabiegi impregnacyjne tynków, stiuków, sztablatur

Dezynfekcja tynków, stiuków i sztablatur, zwłaszcza tynków elewacyjnych niezawierających wkomponowanych w nie środków biobójczych, to jedna z podstawowych czynności, którą technik renowacji elementów architektury wykonuje regularnie podczas swojej pracy.

Zabrudzenia na ścianach zewnętrznych budynku mogą powstawać na skutek wielu czynników, zwykle niezależnych od sposobu użytkowania. Pierwszym z nich jest usytuowanie budynku. Jeśli budynek znajduje się bardzo blisko ruchliwej ulicy lub dużego zakładu produkcyjnego, z którego ulatniają się znaczne ilości szkodliwych i zanieczyszczających powietrze substancji, czyszczenie elewacji będzie konieczne o wiele częściej. Zanieczyszczenia są szczególnie dobrze widoczne na fasadach budynków zacienionych, bez stałego dostępu do promieni słonecznych. Ich rozwojowi sprzyja również ustawienie obiektu względem stron świata. Glony i porosty zdecydowanie częściej pojawiają się od strony północnej, gdzie dociera najmniej naturalnego światła.

Kolejnym czynnikiem jest wilgoć stanowiąca dobre środowisko do rozwoju grzybów i glonów. Budynek usytuowany nad jeziorem, w lesie lub stojący blisko gęstej roślinności mogą atakować mikroorganizmy. Szczególnie podatne są na to chropowate i nierówne powierzchnie, w których łatwo osiada brud i kurz.

O tempie rozwoju zanieczyszczeń decyduje też, co oczywiste, rodzaj i jakość wykorzystanego tynku; zanieczyszczenia najszybciej rozwiną się na tynku akrylowym, nieco później – na silikonowo‑silikatowym, jeszcze później na silikonowym i nanosilikonowym, a najpóźniej na tynku, w którego składzie znajduje się środek biobójczy.

Do podstawowych zadań technika renowacji w zakresie w zakresie wykonywania zabiegów impregnacyjnych tynków należą dwie czynności: dezynfekcja (oczyszczenie) tynku i jego zabezpieczenie przed dalszymi zanieczyszczeniami.

Rozdział 2. Chemiczne i fizyczne metody dezynfekcji tynków

Dezynfekcja tynków polega na niszczeniu drobnoustrojów, szczególnie tych chorobotwórczych. Zabiegowi temu poddaje się powierzchnie, na których znajdują się grzyby, glony i wszelkiej maści zanieczyszczenia organiczne.

W trakcie dezynfekcji nie dochodzi do usunięcia wszystkich drobnoustrojów, które są obecne w materiale. Znacząco się je jednak ogranicza, dzięki czemu nie stanowią już one zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego, a także nie obniżają estetyki budynku.

Skuteczna dezynfekcja tynków możliwa jest za pomocą dwóch zestawów metod: chemicznej i fizycznej.

Rozdział 3. Chemiczne metody dezynfekcji tynków

Dezynfekcja chemiczna, inaczej: mikrobiologiczna, to jeden z etapów kompleksowego czyszczenia tynków. Polega ona na nałożeniu na zewnętrzną powierzchnię ścian budynku specjalnego preparatu, którego zadaniem jest pozbycie się elementów mikroflory zagrażających trwałości materiałów.

Dezynfekcja chemiczna to czynność wykonywana w celu wstępnego oczyszczenia powierzchni elewacji przed właściwym usuwaniem zanieczyszczeń komunikacyjnych. Podczas przeprowadzania dezynfekcji mikrobiologicznej tynk oczyszczany jest z zalegających tam glonów, porostów, wykwitów i innych niewielkich organizmów.

Dezynfekcja chemiczna tynków opiera się na korzystaniu ze środków chemicznych, czyli wody utlenionej, nadmanganianów, alkoholu etylowego, formaldehydów, mydła i wielu innych.

Jeżeli źródło zanieczyszczenia jest znane, stosuje się środki chemiczne celowane (np. algicydy do zwalczania glonów, fungicydy do zwalczania grzybów), a jeśli nie jest pewne, co spowodowało zanieczyszczenie – stosuje się środki uniwersalne.

Odmianą dezynfekcji chemicznej jest dezynfekcja termiczno‑chemiczna. W tej metodzie stosuje się środki chemiczne w niższych stężeniach, dodatkowo korzystając z działania wysokiej temperatury (np. sparzając tynk wrzątkiem). 

Rozdział 4. Fizyczne metody dezynfekcji tynków

Dezynfekcja fizyczna tynków różni się od dezynfekcji chemicznej tym, że eliminacji zanieczyszczeń dokonuje się bez użycia inwazyjnych chemicznych środków biobójczych.

Do fizycznych metod dezynfekcji należą: dezynfekcja parą wodną, promieniami gamma oraz promieniami UV.

Parowe czyszczenie tynku, czyli czyszczenie myjnią parową, jest bardzo proste i bezpieczne. Już przy wykorzystaniu około 2 litrów wody na godzinę pracy otrzymujemy strumień gorącej pary wodnej, który wykonuje dokładną dezynfekcję powierzchni ścian. Myjka parowa wytwarza tak zwaną suchą parę, która wnika głęboko w powierzchnię ściany, usuwając glony, grzyby, brud, tłusty osad, a nawet ślady smarów. Ciepło pary działa skuteczniej niż silne środki chemiczne i nie zostawia zadrapań ani odbarwień. Po kilku godzinach pracy mobilnej myjni parowej ściana jest jak nowa.

Dezynfekcja tynków promieniowaniem (gamma lub UV) to najnowszy i najbardziej zaawansowany technologicznie rodzaj dezynfekcji tynków.  

Promieniowanie ultrafioletowe, ze szczególnym uwzględnieniem promieniowania UV‑C, oraz promieniowanie gamma znajdują zastosowanie w pracach renowacyjnych nie tylko podczas oczyszczania tynku, ale i do wspierania procesów rozkładu zanieczyszczeń organicznych w różnych konfiguracjach zaawansowanych procesów utleniania.

Dezynfekcja prowadzona przy wykorzystaniu promieniowania

UV i gamma może być realizowana w urządzeniach z lampami niskociśnieniowymi i średniociśnieniowymi. Użycie tego rodzaju dezynfekcji powoduje usunięcie w znacznym stopniu mikroorganizmów. Działanie promieniowania wywołuje zmiany w materiale genetycznym mikroorganizmów, powodując utratę ich zdolności do rozmnażania się.

Rozdział 5. Zadania zawodowe związane z dezynfekcją (odgrzybianiem) powierzchni tynków Impregnacja i hydrofobizacja tynków

Dezynfekcja to pierwszy etap kompleksowego czyszczenia tynku. Po pozbyciu się mchów, porostów i wszelkiego rodzaju glonów metodą wybraną spośród wcześniej wymienionych, wykonywane są właściwe prace czyszczące mające na celu usunięcie z tynku wszelkich tzw. zanieczyszczeń komunikacyjnych w postaci spalin z pojazdów drogowych, sadzy, smogu czy rdzy. Do usuwania zabrudzeń wykorzystywana jest woda o podwyższonej temperaturze oraz specjalnie dobierane do tego procesu środki chemiczne. Najlepiej korzystać tutaj wyłącznie z metody niskociśnieniowej, która jest całkowicie bezpieczna dla powierzchni tynku.

Oczyszczając tynk metodą chemiczną lub parową, należy kierować strumień na tynk pod różnymi kątami. Mycie zawsze należy zacząć od części górnej i stopniowo przesuwać się ku dołowi. Czynności czasem należy powtórzyć kilka razy.

Pamiętaj, że, zanim przystąpisz do prac, musisz przetestować moc i jakość strumienia na niewielkim elemencie tynku. Najlepiej wybrać takie miejsce, które w przypadku uszkodzenia łatwo będzie zatuszować.

Przed użyciem myjki musisz sprawdzić temperaturę wody. Nie może być ona zbyt gorąca, gdy temperatura na zewnątrz jest niska; gdy budynek jest zmrożony, np. po zimie, ciepła woda może spowodować odrywanie się elementów tynku.

W trakcie pracy może się okazać, że mycie ukaże defekty w pokryciu budynku. Wówczas zadaniem technika jest poinformowanie inwestora o konieczności dokonania napraw.

Ostatnim etapem prac jest zabezpieczenie elewacji preparatami hydrofobowymi.

Zadania zawodowe związane z dezynfekcją (odgrzybianiem) powierzchni tynków oraz impregnacją i hydrofobizacją tynków wymagają przestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP):

• Zabezpieczenie osobistej ochrony 

Pracownicy powinni nosić odpowiednią odzież ochronną, w tym rękawice, okulary ochronne i odpowiednie obuwie, aby chronić się przed potencjalnymi zagrożeniami chemicznymi oraz mechanicznymi. 

• Wentylacja 

Prace powinny być wykonywane w miejscach dobrze wentylowanych, aby uniknąć nagromadzenia toksycznych oparów lub pyłów. 

• Zachowanie ostrożności przy manipulacji substancjami chemicznymi 

Pracownicy powinni być przeszkoleni w prawidłowym obchodzeniu się z substancjami chemicznymi, w tym środkami dezynfekcyjnymi i impregnatami. Należy unikać kontaktu skóry z tymi substancjami i stosować się do zaleceń producenta. 

• Unikanie skażenia krzyżowego 

Narzędzia i sprzęt używane do dezynfekcji i impregnacji nie powinny być używane do innych celów, aby uniknąć skażenia krzyżowego z innymi substancjami. 

• Przechowywanie i usuwanie środków chemicznych 

Substancje chemiczne powinny być przechowywane w odpowiednich pojemnikach zgodnie z instrukcjami producenta. Odpadki chemiczne powinny być usuwane zgodnie z przepisami dotyczącymi odpadów niebezpiecznych. 

• Ochrona przed skażeniem biologicznym 

Podczas prac związanych z dezynfekcją i odgrzybianiem, szczególnie w przypadku obecności pleśni lub mikroorganizmów, pracownicy powinni być odpowiednio zabezpieczeni przed skażeniem biologicznym, na przykład poprzez stosowanie masek ochronnych lub kombinezonów. 

• Ewakuacja i pierwsza pomoc 

Pracownicy powinni być przeszkoleni w procedurach ewakuacji w przypadku awarii oraz w udzielaniu pierwszej pomocy w razie potrzeby. 

• Przestrzeganie regulacji i norm prawnych 

Wszystkie prace związane z dezynfekcją i impregnacją powinny być wykonywane zgodnie z obowiązującymi regulacjami i normami bezpieczeństwa, a także zgodnie z zaleceniami producenta konkretnych produktów.

Rozdział 6. Impregnacja i hydrofobizacja tynków

Hydrofobizacja to zabezpieczenie tynku przed wodą opadową (deszczem, śniegiem) oraz warunkami atmosferycznymi, czyli tymi czynnikami, które w największym stopniu wpływają na rozwój mikroorganizmów.

Hydrofobizacja to naniesienie odpowiedniego środka na materiał (cegłę, mur, tynk), dzięki któremu zablokowane jest wnikania wody. Po procesie hydrofobizacji woda nie jest już zasysana przez podłoże, a wypychana na zewnątrz, co daje charakterystyczny efekt perlenia się kropel wody na materiale. Blokowanie wnikania wody nie hamuje przy tym „oddychania” powierzchni.

Działanie impregnacji hydrofobizującej oparte jest na zjawisku obniżania adhezji pomiędzy ściankami porów i wnikającymi molekułami wody.

Rozdział 7. Zabezpieczenie tynków woskami naturalnymi i syntetycznymi

Prostym, choć rzadko dziś stosowanym, materiałem hydrofobowym jest wosk (naturalny lub syntetyczny). Wosk może być różnorodną mieszanką materiałów określanych jako ciągliwe ciała stałe; jest to zasadniczo substancja, która może zmieniać formę ze stałej do ciekłej w temperaturze otoczenia lub lekko podwyższonej. Wosk służy jako ochronna, redukująca uszkodzenia bariera pomiędzy tynkiem a środowiskiem.

Ważną rzeczą, na którą należy zwrócić uwagę, jest to, że wosk stosowany w hydrofobizacji nie jest w 100% czystym woskiem. Aby wosk stał się środkiem skutecznym hydrofobowo, należy dodać do niego rozpuszczalniki oraz oleje.

Rozdział 8. Zabezpieczenie tynków żywicami sztucznymi (związkami krzemoorganicznymi, czyli silikonami)

Impregnaty stanowiące mieszaniny silikonów, silanów i żywic to dziś zdecydowanie najpopularniejsze środki impregnujące tynki.

Środki te są uniwersalne, to znaczy nadają się do zastosowań wewnętrznych i zewnętrznych. Można nimi impregnować posadzki, ściany, sufity i elewacje. Służą one do hydrofobizującej impregnacji monolitycznych i prefabrykowanych elementów budowlanych (ścian, słupów, podciągów, stropów itp.), budowli z betonu i żelbetu (mostów, wiaduktów, tuneli, estakad drogowych, ścian oporowych, kominów, chłodni kominowych, zamkniętych i otwartych garaży, barier, ogrodzeń itp.) oraz porowatych podłoży mineralnych: murów z cegły ceramicznej i silikatowej i tynków mineralnych w celu ich ochrony przed zmiennymi warunkami atmosferycznymi, zabrudzeniem, porostem alg, powstawaniem wysoleń oraz penetracją jonów chlorkowych pochodzących z atmosfery i z soli odladzających.

Impregnaty silikonowe, silanowe i oparte na żywicach mają wiele zalet. Są łatwe w użyciu, wysokoparoprzepuszczalne, trwałe, możliwe do aplikacji na podłoża suche i lekko wilgotne, przezroczyste i ekologiczne (nie zawierają rozpuszczalników), a przede wszystkim – spełniają wymagania normy PN‑EN 1504‑2 dla klasy głębokości penetracji I.

Rozdział 9. Zabezpieczenie tynków przed gazami atmosferycznymi

Niezwykle istotne jest zabezpieczenie tynków zewnętrznych przed erozją atmosferyczną – czyli przed wpływem wiatru, temperatury czy gazów przemysłowych.

W celu takiej impregnacji stosuje się ekologiczne materiały powłokowe, w skład których wchodzą żywice organiczne. Podstawowym składnikiem takich materiałów są węglowodorowy, które w swoim składzie zawierają chemiczne grupy aktywne (funkcyjne) zapewniające wiązanie fizykochemiczne z wodą.

Takie materiały powłokowe są niezwykle skuteczne, mają jednak pewne wady – niekiedy powodują utratę pierwotnej kolorystyki, ubytki materiału wiążącego czy pojawianie się różnokolorowych plam obniżających walory estetyczne budowli.

Rozdział 10. Zadania zawodowe związane z hydrofobizacją (nakładaniem powłok zabezpieczających przed działaniem wody opadowej, atmosfery powietrza)

Podstawowym warunkiem właściwie wykonanej impregnacji jest odpowiednio przygotowana powierzchnia podłoża.

Powierzchnia ta powinna być równomiernie porowata i czysta, a zwłaszcza niezatłuszczona.

Podłoże do impregnacji musi być całkowicie suche lub lekko wilgotne. Nowe tynki cementowo‑wapienne i beton można impregnować nie wcześniej niż po upływie 21–28 dni od wykonania prac, natomiast spoiny w elewacjach kamiennych dopiero po ich całkowitym utwardzeniu. Podłoża naprawiane zaprawami lub szpachlówkami typu PCC można impregnować po upływie 6 dni. Hydrofobizację należy prowadzić w warunkach suchej, bezdeszczowej pogody przy temperaturze od +5 do +30 °C przy względnej wilgotności powietrza do 80%. W przypadku niskochłonnych materiałów (granit, marmur) niewchłoniętą warstwę impregnatu należy usunąć przed jej wyschnięciem. Impregnację dachówki ceramicznej szkliwionej należy przeprowadzić po wcześniejszym wykonaniu próby.

Impregnację można wykonać przy użyciu pędzla, wałka lub natryskowo. Zaleca się dwukrotną impregnację w krótkich odstępach czasu metodą „mokre na mokre”. Drugą warstwę nakładać w zależności od temperatury otoczenia i porowatości materiału nie później niż po upływie 30 minut, tj. dopóki powierzchnia jest wilgotna. Powierzchnia powinna być nasycona dokładnie i równomiernie.

Nadmiar impregnatu należy usunąć po 15 minutach od impregnacji. Zalecane jest przeprowadzenie próby aplikacyjnej do oceny ostatecznego efektu impregnacji.

Rozdział 11. Obsługa i zastosowania sprzętu wykorzystywanego do realizacji zadań zawodowych

Myjka wysokociśnieniowa doskonale sprawdza się przy czyszczeniu dużych powierzchni elewacji, nawet tych o skomplikowanym ukształtowaniu. Wysoka moc ciśnienia wody skutecznie usuwa wszelkie zabrudzenia ze wszystkich rodzajów fasad, bez względu na materiał, z którego są wykonane – tynki, drewno, metal, kamień, tworzywa sztuczne, cegła.

Myjka ciśnieniowa do mycia elewacji gwarantuje szybką, efektywną i bezwysiłkową pracę oraz niskie zużycie wody. Ponadto umożliwia równomierną aplikację specjalnych środków czyszczących.

Do czyszczenia elewacji rekomendowane są urządzenia wysokociśnieniowe i o dużej wydajności tłoczenia wody – to one pozwalają na usuwanie nawet uciążliwych zanieczyszczeń z rozległych powierzchni w krótkim czasie. Konstrukcja takich urządzeń jest przystosowana do długotrwałej pracy. Posiadają one wytrzymałe silniki chłodzone wodą, pozwalają na łatwą regulację poziomu ciśnienia i siły natrysku, mają w zestawie pistolet wysokociśnieniowy, który bezpośrednio na ekranie pokazuje wybrane ustawienia ciśnienia podawanej wody.

Najnowsze modele myjek wyposażone są w funkcję Bluetooth, co pozwala im łączyć się z odpowiednimi aplikacjami. Dzięki temu ma się dostęp do praktycznych wskazówek przygotowanych przez producenta sprzętu, dzięki czemu unika się błędów i uszkodzeń podczas czyszczenia.

Zdecydowana większość myjek wysokociśnieniowych zasilana jest elektrycznie (230V lub 400V – siła), a wybrane modele, w większości przemysłowe, mogą być zasilane paliwem (myjki spalinowe). Jeśli korzystasz z myjki zasilanej elektrycznie, upewnij się, że twoja instalacja elektryczna jest odpowiednia do obsługiwania silnika myjki oraz zabezpieczona odpowiednimi bezpiecznikami. Pamiętaj także o standardowych zasadach posługiwania się sprzętem elektrycznym. Jeżeli planujesz użyć myjki zasilanej spalinowo, wykorzystaj rodzaj paliwa wskazany przez producenta. Doprowadzaj wodę do myjki wysokociśnieniowej za pomocą węży ogrodowych o średnicy 3/4”, a przed przystąpieniem do pracy odpowietrz układ wysokociśnieniowy myjki. Przygotuj akcesoria, których planujesz używać i podłącz je do pistoletu spryskującego. Jeżeli chcesz używać podczas mycia środka czyszczącego, wykonaj odpowiednią mieszankę, posiłkując się instrukcją zamieszczoną na etykiecie, a jeśli nie ma takiej potrzeby, wlej środek do dozownika lub włóż butelkę z płynem w odpowiednie miejsce na myjce wysokociśnieniowej. Jeśli wykonałeś powyższe kroki, myjka jest gotowa do pracy.

Rozdział 12. Zasady BHP przy realizacji zadań zawodowych związanych z dezynfekcją i impregnacją tynków

Impregnacja materiałów wymaga zachowania okresów sezonowania do czasu zaniku zapachu impregnatu. Wszystkie prace impregnacyjne należy wykonywać, stosując okulary, rękawice

i odzież ochronną. Przy metodzie natryskowej należy stosować maskę zabezpieczającą drogi oddechowe. Zachować ostrożność taką jak przy pracach z rozpuszczalnikami palnymi oraz przestrzegać ogólnych zasad BHP oraz innych wskazówek podanych na etykietach produktów.

Przed przystąpieniem do impregnacji należy starannie zabezpieczyć wszystkie powierzchnie, które nie będą impregnowane (np. szyby, błyszczące części metalowe, polerowane kamienie, drewno itp.). W przypadku zanieczyszczenia należy natychmiast zmyć je benzyną lakową.