RIh5hT0AwQRNN

Zaimki wskazujące – ille, illa, illud

Autor nieznany, Aleksander na Bucefale w czasie bitwy pod Issos (333 r. p.n.e.). Fragment Mozaiki Aleksandra pochodzi z domu Fauna w Pompejach. Mozaika została wykonana w II wieku p.n.e., Muzeum Archeologicznne w Neapolu, wikimedia.org, domena publiczna

Ważne daty

333 r. p.n.e. – bitwa pod Issos.

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela.

RCqngw7qvacqA1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online skills, licencja: CC0.

I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
d) formy fleksyjne i zasady użycia zaimków.

Nauczysz się

tworzyć krótkie wypowiedzi w języku łacińskim na bazie przeczytanego tekstu;

konstruować krótkie dialogi w języku łacińskim na bazie przeczytanego tekstu.

tworzyć zdania z użyciem zaimków wskazujących;

definiować pojęcie karneolKarneolkarneol.

Zaimek wskazujący

Wyjaśnienie znaczenia zaimka wskazującego ille, illa, illud oraz przedstawienie formy zaimka we wszystkich rodzajach i liczbach:

R1VcrV5N2dMQB1
Ilustracja przedstawia kartkę papieru, na której znajdują się zapisane zaimki: hic, haec, hoc, ille, illa, illud. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Znasz już zaimek wskazujący hic, haec, hoc. Najwyższa pora na poznanie zaimka ille, illa, illud.

1

1.

Znasz już zaimek wskazujący hic, haec, hoc. Najwyższa pora na poznanie zaimka ille, illa, illud.

R1b3ha9ZDLVIN1
Ilustracja przedstawia kartkę papieru, na której znajduje się grafika złotego pierścionka z niebieskim kamieniem. Ułożony jest on w centralnym punkcie kartki. Z lewej strony widoczna jest dłoń mężczyzny. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Hīc ānulus.

1

1.

Hīc ānulus.

RfnHbEGpcF5Nd1
Ilustracja przedstawia kartkę papieru, na której znajduje się grafika złotego pierścionka z niebieskim kamieniem. Ułożony jest on bliżej górnej granicy kartki. Z lewej strony widoczna jest dłoń mężczyzny. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Ille ānulus.

1

1.

Ille ānulus.

RKDiz6k8KouMS1
Ilustracja przedstawia kartkę papieru, na której znajduje się grafika złotego pierścionka z niebieskim kamieniem oraz złotego pierścionka z różowym kamieniem. Ułożone są one w centralnym punkcie kartki. Z lewej strony widoczna jest dłoń mężczyzny. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Hī ānulī.

1

1.

Hī ānulī.

R1K1AMw1Ki7C31
Ilustracja przedstawia kartkę papieru, na której znajduje się grafika złotego pierścionka z niebieskim kamieniem oraz złotego pierścionka z różowym kamieniem. Ułożone są one bliżej górnej granicy kartki. Z lewej strony widoczna jest dłoń mężczyzny. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Illī ānulī.

1

1.

Illī ānulī.

R1ZrtMTBRWbzG1
Ilustracja przedstawia kartkę papieru, na której znajduje się grafika białej perły. Ułożona jest ona w centralnym punkcie kartki. Z lewej strony widoczna jest dłoń mężczyzny. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Haec margarīta.

1

1.

Haec margarīta.

Rz0mgKTLVMmQx1
Ilustracja przedstawia kartkę papieru, na której znajduje się grafika białej perły. Ułożona jest ona bliżej górnej granicy kartki. Z lewej strony widoczna jest dłoń mężczyzny. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Illa margarīta.

1

1.

Illa margarīta.

RxkqHa3shmCrx1
Ilustracja przedstawia kartkę papieru, na której znajduje się grafika trzech białych pereł. Ułożone są one w centralnym punkcie kartki. Z lewej strony widoczna jest dłoń mężczyzny. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Hae margarītae.

1

1.

Hae margarītae.

R1AZ4Dacu6kns1
Ilustracja przedstawia kartkę papieru, na której znajduje się grafika trzech białych pereł. Ułożone są one bliżej górnej granicy kartki. Z lewej strony widoczna jest dłoń mężczyzny. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Illae margarītae.

1

1.

Illae margarītae.

R1IjxuMAlarQV1
Ilustracja przedstawia kartkę papieru, na której znajduje się grafika złotego, wiszącego kolczyka z błękitnymi dwoma kamieniami. Ułożony jest on w centralnym punkcie kartki. Z lewej strony widoczna jest dłoń mężczyzny. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Hōc ōrnāmentum.

1

1.

Hōc ōrnāmentum.

R1MarGx6EOHEq1
Ilustracja przedstawia kartkę papieru, na której znajduje się grafika złotego, wiszącego kolczyka z błękitnymi dwoma kamieniami. Ułożony jest on bliżej górnej granicy kartki. Z lewej strony widoczna jest dłoń mężczyzny. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Illud ōrnāmentum.

1

1.

Illud ōrnāmentum.

Rwuv75seGVWQc1
Ilustracja przedstawia kartkę papieru, na której znajduje się grafika złotej biżuterii. Są to: naszyjnik z pereł, perła, bransoletka z niebieskim kamieniem, wiszący kolczyk z błękitnymi dwoma kamieniami oraz diament. Ułożona jest ona w centralnym punkcie kartki. Z lewej strony widoczna jest dłoń mężczyzny. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Haec ōrnāmenta.

1

1.

Haec ōrnāmenta.

R6kepwf2Txgmm1
Ilustracja przedstawia kartkę papieru, na której znajduje się grafika złotej biżuterii. Są to: naszyjnik z pereł, perła, bransoletka z niebieskim kamieniem, wiszący kolczyk z błękitnymi dwoma kamieniami oraz diament. Ułożona jest ona bliżej górnej granicy kartki. Z lewej strony widoczna jest dłoń mężczyzny. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Illa ōrnāmenta.

1

1.

Illa ōrnāmenta.

RDwQY8pEYpYPb1
Ćwiczenie 1
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
R1ACw2vD8Dp2y1
Ilustracja przedstawia drogocenny i stary naszyjnik. Naszyjnik wykonany jest ze złota i zdobiony jest kamieniami. Widoczne są po trzy koraliki z każdej strony łańcuszka, a także złota tarcza poniżej. Naszyjnik znajduje się na ciemnym tle.
Autor nieznany, Naszyjnik wykonany ze złota i karneolu, I w. p.n.e. - I w. n.e., Galeria sztuki Walters w Baltimore, USA, wikimedia.org, CC BY 3.0

Tekst łaciński:

Ecce tabernam5a392598e1b34b88_0000000000004taberna Rōmāna, in quā gemmaem5a392598e1b34b88_0000000000005gemmae et margarītae multae sunt. Gemmae et margarītae sunt ōrnāmenta. Cūius est haec taberna? Albinī est. Albīnus hanc tabernam habet. Quī tabernam habet tabernārius est. Albīnus est tabernārius quī gemmās et margarītās vēndit. Aliī tabernāriī librōs vēndunt, aliī rosās. Albīnus clāmat: Ōrnāmenta! Ōrnāmenta fēminārum! Or‑nā‑mēn‑ta! Emite ōrnāmenta! Lȳdia cōnsistitm5a392598e1b34b88_0000000000006cōnsistit oculōsque ad tabernam Albinī vertit: Lȳdia tabernam aspicitm5a392598e1b34b88_0000000000007aspicit. Mēdus nōn cōnsistit neque tabernam aspicit.

Lȳdia: Cōnsiste, Mēdē! Aspice illam tabernam!

Źródło: Fragment podręcznika H. Ørberga Lingua Latina per se illustrata. Pars I Familia Romana, Focus Publishing/R. Pullins Co, New York 2011

Tłumaczeniem5a392598e1b34b88_0000000000003Tłumaczenie

R1c4Lyl86eQQo
Ćwiczenie 2
Lydia zwraca się do Medusa. Prosi, żeby zwrócił uwagę na sklep Albinusa. Zaraz wykrzyknie: Och, jak piękne są tamte ozdoby!. Czy wiesz w jaki sposób to powie? Możliwe odpowiedzi: 1. Ō, quam pulchra sunt haec ōrnāmenta!, 2. Ō, quam pulchra sunt illa ōrnāmenta!, 3. Ō, quam pulchra sunt illae ōrnāmenta!
tamte ozdoby!. Czy wiesz w jaki sposób to powie?">

Lydia zwraca się do Medusa. Prosi, żeby zwrócił uwagę na sklep Albinusa. Zaraz wykrzyknie: Och, jak piękne są tamte ozdoby!. Czy wiesz w jaki sposób to powie?

  • Ō, quam pulchra sunt haec ōrnāmenta!
  • Ō, quam pulchra sunt illa ōrnāmenta!
  • Ō, quam pulchra sunt illae ōrnāmenta!
m5a392598e1b34b88_0000000000003
m5a392598e1b34b88_0000000000004
m5a392598e1b34b88_0000000000005
m5a392598e1b34b88_0000000000006
m5a392598e1b34b88_0000000000007

Tekst łaciński - podział na role

R7hl6TwcHs4DL1
Ilustracja przedstawia zdjęcie pary złotych bransolet. Bransolety zostały wykonane w kształcie węży. Biżuteria znajduje się na jasnym tle.
Autor nieznany, Para złotych bransolet w kształcie węży z I w. n.e., Galeria sztuki Walters w Baltimore, USA, wikimedia, CC BY 3.0

Tekst łaciński:

Lȳdia: Ō, quam pulchra sunt illa ōrnāmenta! Lȳdia tabernam Albinī digitō mōnstratm5a392598e1b34b88_0000000000008digitō mōnstrat. Mēdus sē vertit, tabernam videt, cum Lȳdia ad tabernam adit. Mēdus et Lȳdia ante tabernam cōnsistunt. Albīnus Mēdō ānulum gemmātum ostendit.

Mēdus: Quid?

Albīnus: Pretium hūius ānulī est centum sēstertiī

Mēdus: Centrum sestēriī? Id magnum pretium est!

Mēdus, quī alium ānulum gemmātum post Albīnum videt: Hīc ānulus pulcher nōn est. Quot sēstertiīs cōnstat ille ānulus?

Albīnus: Quī ānulus?

Mēdus: Ille post tē. Quantum est pretium illīus ānulī? Mēdus ānulum post Albīnum digitō mōnstrat.

Albīnus lle quoque ānulus centum sēstertiīs cōnstat. Pretium illīus ānulī tantum est quantum hūius; sed amīca tua hunc ānulum amat, nōn illum.

Lȳdia ānulum gemmātum ante oculōs tenet. Lȳdia: Ō, quam pulchrum est hōc ōrnāmentum! Illud ōrnāmentum nōn tam pulchrum est quam hoc, neque illa gemma tanta est quanta haec. Dā huic tabernāriō centum sēstertiōs!

Źródło: Fragment podręcznika H. Ørberga Lingua Latina per se illustrata. Pars I Familia Romana, Focus Publishing/R. Pullins Co, New York 2011

Tłumaczeniem5a392598e1b34b88_0000000000010Tłumaczenie

Rs7IJ83jSrR70
Ćwiczenie 3
Lydia i Medus znajdują się w sklepie, rozmawiają z Albinusem i oglądają dostępny asortyment. Poniżej znajduje się kilka zdań, które zostały przed chwilą wypowiedziane przez naszych bohaterów. Uzupełnij zdania odpowiednimi zaimkami wskazującymi. Pretium 1. ille, 2. illīus, 3. illa, 4. illud, 5. illum, 6. illīus ānulī tantum est quantum hūius.
Amīca tua hunc ānulum amat, nōn 1. ille, 2. illīus, 3. illa, 4. illud, 5. illum, 6. illīus.
Quot sēstertiīs cōnstat 1. ille, 2. illīus, 3. illa, 4. illud, 5. illum, 6. illīus ānulus?
1. ille, 2. illīus, 3. illa, 4. illud, 5. illum, 6. illīus ōrnāmentum nōn tam pulchrum est quam hōc!
Quantum est pretium 1. ille, 2. illīus, 3. illa, 4. illud, 5. illum, 6. illīus ānulī?
1. ille, 2. illīus, 3. illa, 4. illud, 5. illum, 6. illīus gemma nōn tanta est quanta haec.

Lydia i Medus znajdują się w sklepie, rozmawiają z Albinusem i oglądają dostępny asortyment. Poniżej znajduje się kilka zdań, które zostały przed chwilą wypowiedziane przez naszych bohaterów. Uzupełnij zdania odpowiednimi zaimkami wskazującymi.

illud, illīus, illum, illa, ille, illīus

Pretium .............. ānulī tantum est quantum hūius.
Amīca tua hunc ānulum amat, nōn ...............
Quot sēstertiīs cōnstat .............. ānulus?
.............. ōrnāmentum nōn tam pulchrum est quam hōc!
Quantum est pretium .............. ānulī?
.............. gemma nōn tanta est quanta haec.

m5a392598e1b34b88_0000000000008
m5a392598e1b34b88_0000000000009
m5a392598e1b34b88_0000000000010

Tekst łaciński - podział na role

ROnuefeMvN8po1
Ilustracja przedstawia zdjęcie trzech złotych pierścieni wysadzanych drogocennymi kamieniami. Kamienie są w kolorach: zielonym, niebieskim, brązowym, czarnym.
Autor nieznany, Złote pierścienie wysadzane kamieniami z IV w. n.e., Muzeum Brytyjskie, Londyn, Wielka Brytania, staticflickr.com, CC BY 3.0

Tekst łaciński:

Mēdus: Id nimis magnum pretium est! Aliī tabernāriī ānulum gemmātum octōgintā sēstertiīs vēndunt.

Albīnus: Quī sunt illī tabernāriī?

Mēdus: Quī in aliīs viīs tabernās habent.

Albīnus: Quae sunt illae viae in quibus illae tabernae sunt? Et quae sunt illa ōrnāmenta quae in illīs tabernīīs parvō pretiō emuntur? Nōn sunt ōrnāmenta! Sed aspicite haec ōrnāmenta: hōs ānulōs, hās gemmās, hās margarītās! Haec ōrnāmenta proba sunt!

Mēdus: Accipem5a392598e1b34b88_0000000000011Accipe nummōs. Satisne est?

Źródło: Fragment podręcznika H. Ørberga Lingua Latina per se illustrata. Pars I Familia Romana, Focus Publishing/R. Pullins Co, New York 2011

TłumaczenieTłumaczenieTłumaczenie

R1d7myX6Lr2Jk
Ćwiczenie 4
Znasz już historię Lydii, Medusa i Albinusa. Odpowiedz więc na poniższe pytanie. Emitne Mēdus ānulum gemmātum? Możliwe odpowiedzi: 1. Sīc. Mēdus enim amīcam suam amat. 2. Nōn, quia satis nummōrum nōn habuit. 3. Nescīmus, quia Albīnus nihil respondet.

Znasz już historię Lydii, Medusa i Albinusa. Odpowiedz więc na poniższe pytanie. Emitne Mēdus ānulum gemmātum?

  • Sīc. Mēdus enim amīcam suam amat.
  • Nōn, quia satis nummōrum nōn habuit.
  • Nescīmus, quia Albīnus nihil respondet.
R1Cj0NObNRmiK
Ćwiczenie 5
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem abstraktu.

Znasz już treść całej opowieści. Spróbujmy teraz uporządkować poznany materiał gramatyczny. Uzupełnij poniższą tabelę poznanymi formami zaimków wskazujących.

Nominativus, Genetivus, Dativus, Accusativus, Ablativus, illī, illō, illī, illā, illōrum, illōs, illīs, illārum, illīs, illās, illōrum, illīs, illa, illīs

Singularis m Singularis f Singularis n Pluralis m Pluralis f Pluralis n
Nominativus            
Genetivus       illōrum illārum illōrum
Dativus illī illī     illīs illīs
Accusativus       illōs illās illa
Ablativus illō illā   illīs   illīs
m5a392598e1b34b88_0000000000011
m5a392598e1b34b88_0000000000012

Zaimek wskazujący

Singularis

Pluralis

m

f

n

m

f

n

Nominativus

ille

illa

illud

illī

illae

illa

Genetivus

illīus

illōrum

illārum

illōrum

Dativus

illī

illīs

Accusativus

illum

illam

illud

illōs

illās

illa

Ablativus

illō

illā

illō

illīs

Treść merytoryczna

Zapamiętaj:

1) ille może mieć znaczenie „ten znany”, „ten sławny” np. Achilles ille tłumaczymy jako „ten znany Achilles”

2) W tekstach łacińskich często występuje zestawienie hic... ille... Hic zawsze odnosi się do rzeczownika stojącego bliżej po linii tekstu (lub bliższego emocjonalnie nadawcy), a ille do rzeczownika stojącego dalej po linii tekstu (lub dalszego emocjonalnie nadawcy). Przy czym nie jest istotne, w jakiej kolejności one występują.

Np. Duō collēs Rōmae ex cēterīs ēminent: Capitōlinus et Palātīnus. In illō (scil. Capitōlinō) templum Iovis erat, in hōc (scil. Palātīnō) Rōmulus Rōmam condidit.

ŹródłoŹródłoŹródło

Źródło

Zadania

RqjARx227FhTm
Ćwiczenie 6
Przeczytaj poniższe zdania i odpowiedz na pytanie. Magister Paulum et Titum docet. Hīc discere nōn vult atque in lūdō dormit, ille autem semper bene respondet et ā magistrō laudātur.
Quis bonus discipulus est? Możliwe odpowiedzi: 1. Magister, 2. Paulus, 3. Titus

Przeczytaj poniższe zdania i odpowiedz na pytanie. Magister Paulum et Titum docet. Hīc discere nōn vult atque in lūdō dormit, ille autem semper bene respondet et ā magistrō laudātur.
Quis bonus discipulus est?

  • Magister
  • Paulus
  • Titus
R18HqsBU9yRwl
Ćwiczenie 7
Do zaimka ille, illa, illud wyrażonego w liczbie pojedynczej, dobierz jego odpowiednik w liczbie mnogiej. illum – 1. illās , 2. illōs , 3. illī , 4. illae , 5. illōrum, 6. illīs , 7. illa
ille – 1. illās , 2. illōs , 3. illī , 4. illae , 5. illōrum, 6. illīs , 7. illa
illud – 1. illās , 2. illōs , 3. illī , 4. illae , 5. illōrum, 6. illīs , 7. illa
illa – 1. illās , 2. illōs , 3. illī , 4. illae , 5. illōrum, 6. illīs , 7. illa
illīus – 1. illās , 2. illōs , 3. illī , 4. illae , 5. illōrum, 6. illīs , 7. illa
illam – 1. illās , 2. illōs , 3. illī , 4. illae , 5. illōrum, 6. illīs , 7. illa
illa – 1. illās , 2. illōs , 3. illī , 4. illae , 5. illōrum, 6. illīs , 7. illa

Do zaimka ille, illa, illud wyrażonego w liczbie pojedynczej, dobierz jego odpowiednik w liczbie mnogiej.

illī , illa , illīs , illae , illōrum, illās , illōs

illum – ..................
ille – ..................
illud – ..................
illa – ..................
illīus – ..................
illam – ..................
illa – ..................

Polecenie 1

Zapoznaj się z tekstem o Aleksandrze Wielkim, a następnie z pomocą słownika łacińsko‑polskiego przełumacz go na język polski.

Magnus ille Alexander multōs scrīptōrēs factōrum suōrum sēcum semper habēbat. Is enim ante tumulum Achillis ōlim stetit et dīxit haec verba: Fuistī fortūnātus, ō adulēscēns, quod Homērum laudātōrem virtūtis tuae invēnistī. Et vērē! Nam, sine Īliade illa, idem tumulus et corpus ēius et nōmen obruere potuit. Nihil corpus hūmānum cōnservāre potest; sed litterae magnae nōmen virī magnī saepe cōnservāre possunt.

Ra8eSNho17xcX
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Źródło:m5a392598e1b34b88_0000000000013Źródło:

TłumaczenieTłumaczenieTłumaczenie

m5a392598e1b34b88_0000000000013
Tłumaczenie
RIh5hT0AwQRNN1
Ilustracja przedstawia fragment mozaiki. Na obrazie znajduje się Aleksander na Bucefale w czasie bitwy pod Issos pochodzący z domu Fauna w Pompejach. Aleksander to młody, uzbrojony mężczyzna dosiadający konia. W tle widoczny jest inny mężczyzna na koniu.
Autor nieznany, Aleksander na Bucefale w czasie bitwy pod Issos (333 r. p.n.e.). Fragment Mozaiki Aleksandra pochodzi z domu Fauna w Pompejach. Mozaika została wykonana w II wieku p.n.e., Muzeum Archeologicznne w Neapolu, wikimedia.org, domena publiczna

Słowniki

Słownik pojęć

Karneol
Karneol

minerał, półszlachetny kamień barwy czerwonej lub brunatnoczerwonej.

Karneol
Definicja: Karneol
Aleksander III Wielki
Aleksander III Wielki

urodził się w 356 p.n.e., w Pelli. Był synem Filipa II i Olimpias. Jako następca tronu był wychowywany przez Arystotelesa (od 342 p.n.e.). W 340 sprawował regencję pod nieobecność ojca; 338 odznaczył się w bitwie pod Cheroneą; rozwód Filipa II z Olimpias (337) poróżnił go z ojcem, ale wkrótce doszło do pojednania; po śmierci Filipa (336), w którą zdaniem niektórych miała być zaangażowana Olimpias, Aleksander Wielki wyeliminował wszystkich konkurentów i został królem Macedonii oraz hegemonem Związku Korynckiego.

Słownik łacińsko‑polski

RBFFPRyjB8uOm1
Słownik łacińsko-polski.
Źródło: online skills, licencja: CC0.

Galeria dzieł sztuki

R1ACw2vD8Dp2y1
Ilustracja przedstawia drogocenny i stary naszyjnik. Naszyjnik wykonany jest ze złota i zdobiony jest kamieniami. Widoczne są po trzy koraliki z każdej strony łańcuszka, a także złota tarcza poniżej. Naszyjnik znajduje się na ciemnym tle.
Autor nieznany, Naszyjnik wykonany ze złota i karneolu, I w. p.n.e. - I w. n.e., Galeria sztuki Walters w Baltimore, USA, wikimedia.org, CC BY 3.0
R7hl6TwcHs4DL1
Ilustracja przedstawia zdjęcie pary złotych bransolet. Bransolety zostały wykonane w kształcie węży. Biżuteria znajduje się na jasnym tle.
Autor nieznany, Para złotych bransolet w kształcie węży z I w. n.e., Galeria sztuki Walters w Baltimore, USA, wikimedia, CC BY 3.0
ROnuefeMvN8po1
Ilustracja przedstawia zdjęcie trzech złotych pierścieni wysadzanych drogocennymi kamieniami. Kamienie są w kolorach: zielonym, niebieskim, brązowym, czarnym.
Autor nieznany, Złote pierścienie wysadzane kamieniami z IV w. n.e., Muzeum Brytyjskie, Londyn, Wielka Brytania, staticflickr.com, CC BY 3.0
RIh5hT0AwQRNN1
Ilustracja przedstawia fragment mozaiki. Na obrazie znajduje się Aleksander na Bucefale w czasie bitwy pod Issos pochodzący z domu Fauna w Pompejach. Aleksander to młody, uzbrojony mężczyzna dosiadający konia. W tle widoczny jest inny mężczyzna na koniu.
Autor nieznany, Aleksander na Bucefale w czasie bitwy pod Issos (333 r. p.n.e.). Fragment Mozaiki Aleksandra pochodzi z domu Fauna w Pompejach. Mozaika została wykonana w II wieku p.n.e., Muzeum Archeologicznne w Neapolu, wikimedia.org, domena publiczna

Bibliografia

H. Ørberg, Lingua Latina per se illustrata. Pars I Familia Romana,  Focus Publishing/R. Pullins Co, New York 2011

F. M. Wheelock, Wheelock's Latin, revised by Richard A. LaFleur, 6th Edition Revised, HarperCollins, New York 2005

J. Wikarjak Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978.

Nowa Encyklopedia Powszechna, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1995

L. Winniczuk Lingua Latina; Łacina bez pomocy Orbiliusza, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1975