1965 – praca zapowiadająca kierunek działań konceptualizmu: Joseph Kosuth, Jedno i trzy Krzesła
1967 – pojawienie się terminu konceptualizm w artykule Sola Le Witta Paragraphs on conceptual art
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
RWljKP7RIVksh1
1) Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych i środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce.
2) Zapoznawanie z najwybitniejszymi osiągnięciami w zakresie architektury i sztuk plastycznych.
4) Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką, techniką wykonania.
I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych i środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:
I.10. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce oraz środowisk artystycznych.
I.9. analizuje teksty pisarzy, filozofów, krytyków sztuki i artystów, interpretuje je i wskazuje wpływ tych wypowiedzi na charakter stylów, epok i tendencji w sztuce oraz na kształt dzieła;
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi osiągnięciami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
II.1. wymienia i rozpoznaje najbardziej znane dzieła sztuki różnych epok, stylów oraz kierunków sztuk plastycznych;
II.10. określa funkcję dzieła i wskazuje jej wpływ na kształt dzieła;
II.18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
II.2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;
II.3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
III.1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;
III.2. zna najwybitniejsze dzieła z dorobku artystycznego wybitnych przedstawicieli poszczególnych epok, kierunków i tendencji w sztuce od starożytności po czasy współczesne, z uwzględnieniem artystów schyłku XX i początku XXI wieku;
III.4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych.
Nauczysz się
analizować koncepcje nurtu;
omawiać strategie opracowania dzieł konceptualnych;
identyfikować prace z ich twórcami.
Geneza i założenia konceptualizmu
W sztuce awangardowej I poł XX w. pojawiły się dzieła, które nie były ani obrazami, ani rzeźbami. Ich formy nie pasowały do pojęcia sztuki. Dadaiści tworzyli improwizowane spektakle kabaretowe, Duchamp prezentował ready‑madesReady‑madesready‑mades [przedmioty - obiekty], w dzieła sztuki zamieniano ilustracje popularnych czasopism, powstawały pierwsze instalacjeInstalacjeinstalacje. Eksperymenty zmierzały do zbadania granic sztuki jako takiej. Podobne działania kontynuowane były w II połowie XX wieku, w nurcie neoawangardowym.
Nurt konceptualizmu rezygnował z przystawalności przedmiotu, materialności. Dla jego reprezentantów sztuką była sama idea, pomysł, koncepcja. Konceptualizm przybrał dwoistą naturę: pierwsza oparta była na minimalistycznych, syntetycznych formach opartych na działaniach konstruktywistów, druga wzorowała się na dadaistach i przypadkowości działań artystycznych. Konceptualiści dążyli do uwolnienia sztuki od typowej dzieł sztuki. Zamiast tradycyjnych form proponowali dokumentacje działań, instrukcje do wykonania, rysowali plany, mapy, tworzyli katalogi, notatki itp. Podstawą stała się praca nad ideą (koncepcją) dzieła. Jego materialna forma nie miała kluczowego znaczenia.
Konceptualizm można (…) podzielić na umiarkowany i skrajny. W przypadku pierwszego sztuka‑idea prezentowana jest poprzez różne wykresy i diagramy, które same w sobie nie są sztuką, ale ją określają. Natomiast skrajna odmiana związana była z grupą Art and Language, która kompletnie odrzucała wizualną część sztuki. Najważniejsza bowiem była analiza pojęcia sztuki, dlatego bardzo często artyści skrajnego konceptualizmu uznawani byli za teoretyków sztuki. Do najważniejszych artystów sztuki konceptualnej na świecie zaliczyć można: Carla Beuysa, Josepha Kosuth, Barbarę Kruger oraz Wolfa Vostella. W gronie polskich przedstawicieli tego nurty wymienić należy: Włodzimierza Borowskiego, Wandę Gołkowska, Zbigniewa Gostomskiego, Andrzeja Lachowicza, Andrzeja Matuszewskiego, Romana Opałkę oraz Kajetana Sosnowskiego i Ryszarda Waśko.
Źródło: http://www.rhij.nl/konceptualizm.htm (dostęp z dnia 31.03.2018)
Działania konceptualistów
Głównym teoretykiem i praktykiem konceptualizmu był Joseph Kosuth (ur. 1945), który sztukę postrzegał w kategoriach filozoficznych. Według artysty koncepcja dzieła mogła mieć formę wyłącznie teoretyczną (np. traktat). Jego pogląd zakładał więc możliwość jedynie zamysłu dzieła bez jego realizacji. Kosuth powołał konceptualne (istniejące jedynie jako idea) Museum of Normal Art. Najbardziej jego znanym konceptualnym jest Jedno i trzy krzesła z 1965 roku, jednak pomysł ten został powielany wielokrotnie także z innymi przedmiotami wyprodukowanymi fabrycznie. Równie popularną pracą jest Zegar (numer jeden i pięć), wersja angielsko‑łacińska (wystawowa).
RHNaJypkp54RZ1
RTF3R5hhA9l5S1
Amerykański artysta rosyjskiego pochodzenia, Sol LeWitt (1928‑2007) zerwał z mistyczną teorią ekspresjonizmu abstrakcyjnego, pozbawiając sztukę narracji i wybierając za podstawę swoich prac modularną konstrukcję sześcianu. Skupił się na syntetyzacji formy, prowadząc grę z elementem, rozbijając elementy plastyczne na szereg osobnych segmentów i uzasadniając, że sama idea czy koncept są dziełem sztuki. W instalacji Dwa otwarte sześciany artysta obalił przyjęte dotychczas przekonanie o wyrażaniu osobistych wrażeń i doświadczeń twórcy. Brak takiej możliwości interpretacyjnej zmusza do oceny przedmiotu jako pomysłu, a nie jako dzieła LeWitta.
R1KWvRC7Teb4t1
Lawrence Weiner, (ur. 1942) to amerykański konceptualista, najbardziej znany z tekstowych instalacji i radykalnych definicji sztuki. Uważany jest za jedną z ważniejszych postaci w ruchu konceptualizmu lat 60. Podstawowym czynnikiem motywującym prace artysty była chęć ich udostępnienia bez konieczności zakupu biletu lub zrozumienia tajnego języka wizualnego. Twierdził, że język dociera do szerszej publiczności podczas rezygnacji z tradycyjnych, muzealnych form prezentacji. W ten sposób zaczął tworzyć dzieła składające się ze słów i zdań lub fragmentów zdań, które pokazywał w przestrzeni publicznej, książkach, filmach i innych dostępnych mediach, odsuwając instytucje kulturalne, które mogłyby zniechęcić do masowej oglądalności. W swoim oświadczeniu Weiner zapewnił, że dzieło sztuki może pozostać konceptualne - w formie języka - lub może zostać stworzone, jeśli będzie to pożądane.
Lawrence Weiner - Dwie minuty rozpylania farby na podłogę, bezpośrednio ze standardowej puszki sprayu
Ru2a1okUtsXO21
Konceptualiści w Polsce
W Polsce konceptualizm rozwinął się od połowy lat 60. pojawiały się działania konceptualne, a szczególnego nasilenia nabrał w latach 70. Bezpośrednio wiązał się z otwarciem artystów na działania napływające z Zachodu. Przestrzenią szczególnie sprzyjającą tym działaniom była warszawska Galeria Foksal, organizująca sympozja, biennaleBiennalebiennale. Konsekwentnie do zachodnich założeń, krytykowano tradycyjną przestrzeń galeryjną. Ważną rolę wśród rodzimych konceptualistów w tym czasie odegrali m.in. Roman Opałka i Tadeusz Kantor. Fascynacja Kantora konceptualizmem została zaprezentowana podczas Sympozjum Plastycznego Wrocław '70 w projekcie Usytuowanie krzesła. Niezrealizowany zamysł artysty zakładał umieszczenie gigantycznego mebla w przestrzeni publicznej, co szokować i zaskakiwać odbiorcę.
Krzesło nie może być izolowane, musi być w samym środku życia, ruchu, na równi ze wszystkimi domami i kioskami, słupami, autami, trotuarami, sklepami, ludźmi, na tych samych prawach, wtedy będzie znajdowało się w sytuacji życiowej i wtedy będzie działało.
Źródło: T. Kantor, Usytuowanie krzesła, [w:] Sympozjum Plastyczne Wrocław '70, red. Z. Makarewicz, D., Dziedzic, Wrocław 1983, s. 99
Roman Opałka od połowy lat 50. Otworzył prace o charakterze konceptualnym. Były to monochromatyczne kompozycje o nieregularnej fakturze oraz prace graficzne. W 1965 roku Roman rozpoczął realizowanie programu Opałka 1965 / 1 - ∞, w którym znalazły się zapisane na taśmie magnetofonowej wymawiane liczby, które artysta jednocześnie zapisywał na płótnie, a do skończonego obrazu dodawał swoje aktualne zdjęcie. Cykl ma przedstawiać upływ czasu człowieka.
Pierwszy obraz namalowany w ramach tego projektu, nazwany przez twórcę „Detalem”, znajduje się w kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi. To czarne płótno o wymiarach 193 na 135 cm pokryte białymi liczbami od 1 do 35327 namalowanymi cienkim pędzelkiem, zapisanymi kolejno w ciasnych równych poziomych rzędach. Następne obrazy są kontynuacją pierwszego - zapełnione są kolejnymi rzędami następujących po sobie liczb.
Roman Opałka sfrustrowany przez obecny w sztuce lat 60. paradygmat automatyzmu czy nieskrępowanej ekspresji, opracował rygorystyczną formułę obrazu, która miała racjonalistycznie opanować chaotyczny proces upływu czasu. Malarz zakładając ścisłe reguły swojego twórczego procesu – takie jak liczenie, wierzył, że poprzez powtarzalność i konsekwencję pracy jest w stanie dostrzec procesy kierujące ludzkim życiem. Opałka był zafascynowany dualizmem swojej artystycznej metody, z jednej strony życie autora zaanektowane jest w samą materię konceptu, a z drugiej skończone prace stanowią ostateczny rezultat w wymiarze nieskończoności założenia. Powyższy dualizm poświadcza wiara artysty w definicję życia oderwanego od śmierci.
Źródło: https://desa.pl/pl/auctions/215/object/24583/roman‑opalka‑19651‑nieskonczonosci‑1965‑r-detail‑2890944‑2910059 (dostęp z dnia 31.03.2018)
R1bMHUg2oDDf41
Wpływ konceptualizmu na neokonceptualizm
W latach 70. XX wieku ukształtowało się wiele zjawisk i tendencji artystycznych, krytycznie nastawionych do norm artystycznych i kulturalnych, określanych jako neokonceptualizm. Ten postmodernistyczny nurt obejmował prace inspirowane feminizmem, homoseksualizmem, ruchami obrony praw mniejszości etnicznych. Jego reprezentanci atakowali wartości kulturowe, określające, kto jest, a kto nie jest artystą, negowali rangę tradycyjnego pojęcia sztuki.
RMlD1VLkd9gkO1
R1Tjn17LRdMHE1
R18IdhdHRPt24
Ćwiczenie 1
R1AzkBsZaYlYV
Ćwiczenie 2
RZsAJq98q6S84
Ćwiczenie 3
R195Xzwerc74R
Ćwiczenie 4
RMCLjA3NajSbf
Ćwiczenie 5
R1PsWamJyulZn
Ćwiczenie 6
Dziełom przyporządkuj miejsca, w których się znajdują. Jedno i trzy krzesła Możliwe odpowiedzi: 1. Muzeum Sztuki, Łódź, 2. Museum Of Modern Art, Nowy Jork, 3. Tate Modern, Londyn. Opałka 1965 / 1 - ∞ Możliwe odpowiedzi: 1. Muzeum Sztuki, Łódź, 2. Museum Of Modern Art, Nowy Jork, 3. Tate Modern, Londyn. Dwa otwarte sześciany Możliwe odpowiedzi: 1. Muzeum Sztuki, Łódź, 2. Museum Of Modern Art, Nowy Jork, 3. Tate Modern, Londyn.
Dziełom przyporządkuj miejsca, w których się znajdują. Jedno i trzy krzesła Możliwe odpowiedzi: 1. Muzeum Sztuki, Łódź, 2. Museum Of Modern Art, Nowy Jork, 3. Tate Modern, Londyn. Opałka 1965 / 1 - ∞ Możliwe odpowiedzi: 1. Muzeum Sztuki, Łódź, 2. Museum Of Modern Art, Nowy Jork, 3. Tate Modern, Londyn. Dwa otwarte sześciany Możliwe odpowiedzi: 1. Muzeum Sztuki, Łódź, 2. Museum Of Modern Art, Nowy Jork, 3. Tate Modern, Londyn.
Dziełom przyporządkuj miejsca, w których się znajdują.
Museum Of Modern Art, Nowy Jork, Muzeum Sztuki, Łódź, Tate Modern, Londyn
Jedno i trzy krzesła
Opałka 1965 / 1 - ∞
Dwa otwarte sześciany
RDD3SjQettV8R
Ćwiczenie 7
Słownik pojęć
Biennale
Biennale
wł., dwuletni’; nazwa imprezy artystycznej (wystawy, festiwalu), zwykle międzynarodowej, organizowanej co 2 lata.
Instalacje
Instalacje
dzieła plastyczne składające się z wielu elementów (gotowych lub specjalnie wykonanych), tworzących razem całość, wyrażającą pewną treść, zbudowane przez artystę w przestrzeni.
Ready‑mades
Ready‑mades
ang. przedmioty gotowe; nazwa nadana 1915 przez M. Duchampa fabrycznie produkowanym, tanim przedmiotom, które od ok. 1914 wybierał i sygnował swoim nazwiskiem, podnosząc je tym samym do rangi dzieła sztuki.
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
encyklopedia.pwn.pl
m710a60229cf949d4_0000000000146
Galeria dzieł sztuki
R1EXrJVqwfDzw
RGok1mQcWffEp
R10llYRGfjcUV
RA3b26XzKY6UM
RFmBNz8zbeyyS
RYHznpbRb3KRb
Bibliografia
S. Little, Sztuka. Kierunki, mistrzowie, arcydzieła, Elipsa, Poznań 2007
T. Kantor, Usytuowanie krzesła, [w:] Sympozjum Plastyczne Wrocław '70, red. Z. Makarewicz, D., Dziedzic, Wrocław 1983