Zapożyczenia w języku polskim

Choć wszyscy posługujemy się językiem polskim, nie zawsze jesteśmy świadomi tego, że wiele słów w polszczyźnie ma obce pochodzenie. Czasem wynika to z mody, czasem po prostu w naszym ojczystym języku nie ma wyrazów rodzimych, które odpowiednio nazywałyby jakiś przedmiot, obiekt lub zjawisko. Warto jednak pamiętać, że język żyje (niektóre wyrazy, ich znaczenia, formy gramatyczne wychodzą z użycia, inne natomiast zmieniają swoją postać albo sens) i ciągle ewoluuje wraz  ze zmieniającym się światem.

Maria Nagajowa Słowo do słowa

Życie wyrazów przejawia się w ich wędrówkach z kraju do kraju. Wyraz koszula na przykład, taki zdawałoby się swojskiswojskiswojski, przybył do Polski i do innych krajów słowiańskich ze starożytnej Italii. W języku łacińskim brzmiał casulacasulacasula i znaczył tyle co <szata noszona w domu > (od causacausacausa – dom).

Wyraz rodzynki przywędrował do nas z Czech, dokąd przybył z Niemiec jako rosinerosinerosine. Do Niemiec dostał się z Francji, gdzie brzmiał raisinraisinraisin, a we Francji zjawił się ze starożytnego Rzymu jako gość pod nazwiskiem racemus.

Polskie wyrazy też przekraczały granice. O naszej polskiej bryczcebryczkabryczce można by powiedzieć bryczka – wędrowniczka. Przeniosła się bowiem do Rosji i Czech, znalazła się w Anglii, gdzie zmieniła swoją postać na britzkabritzkabritzka, zadomowiła się też jako briskabriskabriska we Francji.

Nawet we własnym kraju wyrazy zmieniają swoją zewnętrzną postać, czyli brzmienie, i osobowość, czyli znaczenie. Trzeba mieć nieraz zdolności detektywistyczne, aby dojść prawdy o ich pochodzeniu i przemianach.

Wszyscy wiecie, co znaczy wyraz księżyc. Usłyszawszy go, wyobrażacie sobie noc, ciemne niebo i na nim wędrujący świetlisty krąg lub sierp. Ale nie domyślacie się, że pierwotniepierwotniepierwotnie wyraz księżyc nazywał nie planetę, lecz syna księcia, tak jak panic (dziś panicz) był synem pana. A skąd się wziął wyraz książę? Ten z kolei pochodzi od niemieckiego KuningkuningKuning, późniejszego KöningKöningKöning, czyli król. Wyraz - Kuning przedostał się do naszego języka, przekształcił swoją postać na wyraz kniądz, potem zmienił ją jeszcze na ksiądz. Od tego utworzono formę zdrobniałą książę (który właśnie miał syna księżyca). Z czasem nastąpiło rozdwojenie osobowości, czyli podział znaczeniowy wyrazu ksiądz – nazwę ksiądz pozostawiono stanowi duchownemu, nazwę książę, która zatraciła cechę zdrobnienia – władcom. A syna księcia – księżyca – ulokowano na niebie, bo przecież księżyc to tak jak mały książę w przeciwieństwie do wielkiego księcia – słońca.

Nagajowa Źródło: Maria Nagajowa, Słowo do słowa, Warszawa 1981, s. 150–151.