Zasada nieinterwencji – czy państwa mogą ingerować w sprawy wewnętrzne innych państw?
Zasada nieinterwencji – czy państwa mogą ingerować
w sprawy wewnętrzne innych państw?
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
Po przeprowadzonej lekcji uczeń:
zna zapisy Karty Narodów Zjednoczonych dotyczące zasady nieinterwencji,
zna poszczególne zapisy Deklaracji zasad prawa międzynarodowego (…) z 1970 roku,
zna doktrynę Calvo‑Drago,
wie, co to są kompetencje własne państwa,
zna rezolucje Rady Bezpieczeństwa dotyczące Iraku i byłej Jugosławii,
definiuje słowo: ingerować jako „mieszać się w cudze sprawy, aby osiągnąć jakiś cel”.
b) Umiejętności
Uczeń:
analizuje zapisy prawa międzynarodowego dotyczące zasady nieinterwencji,
konfrontuje zapisy prawne z rzeczywistością w oparciu o konkretne przykłady,
bierze czynny udział w dyskusji, potwierdza własną argumentację wiadomościami
z lekcji i cytatami z prawa międzynarodowego,analizuje współczesne stosunki międzynarodowe pod kątem funkcjonowania zasady nieinterwencji,
wyciąga ogólne wnioski i na ich podstawie poszukuje rozwiązań dla konkretnych problemów.
2. Metoda i forma pracy
Metoda poszukująca: nauczyciel zarysowuje hipotetyczną sytuację. Uczniowie odnajdują się w niej i proponują konkretne rozwiązania dla określonych problemów.
Metoda podająca: nauczyciel przedstawia i analizuje zasadę nieinterwencji w zapisach prawa międzynarodowego.
Dyskusja: uczniowie oceniają określone wydarzenia polityczne w świetle zasady nieinterwencji.
3. Środki dydaktyczne
Skopiowane fragmenty Karty NZ i Deklaracji zasad prawa międzynarodowego (…).
Słownik języka polskiego.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Nauczyciel zarysowuje hipotetyczną sytuację: Żyjemy w demokratycznym państwie X. Cieszymy się pełnią swobód obywatelskich. Nasza gospodarka rozwija się w szybkim tempie. W kraju panuje ogólny dobrobyt. Tymczasem u naszych sąsiadów w wyniku antydemokratycznego przewrotu władzę przyjmuje dyktator Z. Rządzi on w sposób całkowicie sprzeczny z zasadami demokracji. Prawa człowieka nie są przestrzegane, wszystkie wolności obywatelskie są łamane. Opozycja jest represjonowana, dochodzi do częstych aresztowań. Młodzież sprzeciwiająca się dyktaturze jest usuwana ze szkół i uczelni wyższych. Granice pomiędzy naszymi krajami pozostają otwarte i istnieje, choć w niektórych sytuacjach utrudniona, możliwość jej przekraczania w obydwu kierunkach. Postawienie pytania: Czy jako obywatel państwa X powinienem czuć się zobowiązany do interesowania się sytuacją wewnętrzną państwa Y? Czy obojętność może tu być usprawiedliwiona? Czy jako jednostka (ewentualnie członek organizacji pozarządowej) mogę w jakikolwiek sposób pomagać tym, którzy są prześladowani przez Z?
Postawienie tej samej kwestii w odniesieniu do naszego rządu. Czy wspieranie opozycji w państwie Y byłoby niedopuszczalnym ingerowaniem w sprawy wewnętrzne tego kraju?
Przedstawienie sytuacji, w której Z cieszy się poparciem większości społeczeństwa, a opozycja jest w zdecydowanej mniejszości. Czy w takim wypadku należy uznać, że każdy naród ma prawo sam decydować o swoim ustroju, nawet jeśli jest on całkowicie sprzeczny z naszymi wartościami?
Postawienie się w sytuacji opozycjonisty w państwie Y. Czy liczylibyśmy na pomoc i wsparcie ze strony obywateli i rządu państwa X?
Nauczyciel przypomina historię polskich zrywów niepodległościowych i reakcje Zachodu: od głosów, że to wewnętrzna sprawa Rosji do demonstracji poparcia dla naszej sprawy. Komentarz.
b) Faza realizacyjna
Przywołanie ogólnej definicji zasady nieinterwencji jako „zakazu mieszania się państw w sprawy należące do kompetencji własnej innych państw”.
Wyjaśnienie, czym są kompetencje własne państwa.
Kształtowanie się zasady nieinterwencji w poprzednich stuleciach.
Omówienie doktryny Calvo‑Drago dotyczącej ściągania zagranicznych wierzytelności.
Zasada nieinterwencji w prawie międzynarodowym – głośna lektura poszczególnych zapisów Karty NZ (artykuł 2.) i Deklaracji zasad prawa (…).
Kompetencje NZ do ingerencji w przypadku zagrożenia pokoju; przywołanie odpowiednich artykułów Karty NZ (art. 39‑42).
Przypomnienie genezy mandatu NZ do interwencji w Iraku (wojna w Zatoce Perskiej 1991) i byłej Jugosławii (Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Kosowo).
Przedstawienie różnych form interwencji (m.in. zbrojna, dyplomatyczna, jawna, niejawna).
Dyskusja na temat obecnej sytuacji w Iraku. Czy interwencja i obecność USA
i sojuszników w tym państwie była i jest uzasadniona?
c) Faza podsumowująca
Zebranie wiadomości z lekcji w celu przeanalizowania problemu Korei Północnej. Przeprowadzenie dyskusji.
5. Bibliografia
Bieleń S., Prawo w stosunkach międzynarodowych. Wybór dokumentów, UW, Warszawa 1998.
Góralczyk W., Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie, wyd. 6 popr. i uzup., Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 1998.
Mały słownik stosunków międzynarodowych, pod red. G. Michałowskiej, wyd. 3, WSiP, Warszawa 1999.
Uniwersalny słownik języka polskiego, pod red. S. Dubisza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
6. Załączniki
a) Zadanie domowe
Wyobraź sobie, że jesteś szefem zespołu doradców prezydenta Stanów Zjednoczonych
ds. bezpieczeństwa. Twoim zadaniem jest przedłożenie głowie państwa argumentów za
i przeciw interwencji Ameryki w Korei Północnej. Konkluzją raportu będzie sugerowana decyzja. Weź pod uwagę następujące fakty: falę głodu, która ogarnęła Koreę, ponowienie przez rząd w Phenianie prób z bronią nuklearną oraz brak jednolitego stanowiska świata wobec sposobu rozwiązania tego problemu. (Praca pisemna; objętość pracy około 600 słów).
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
Zasada niemieszania się w sprawy wewnętrzne innego państwa z punktu widzenia prawa
i logiki wydaje się być dobrą i słuszną. Niestety rzeczywistość bywa dużo bardziej złożona, niż mogą to przewidzieć przepisy. Stąd rodzące się wątpliwości, czy w każdej sytuacji zakaz ingerowania w kompetencje własne drugiego kraju powinien być przestrzegany. Lekcja nie jest próbą odpowiedzi na to pytanie, ale sugeruje jej słuchaczom odchodzenie od uproszczonej wizji rzeczywistości na rzecz pogłębionej analizy jej złożonego charakteru.