Zawodowe i środowiskowe odmiany języka polskiego

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

- zna następujące pojęcia: gwara środowiskowa, gwara zawodowa, profesjonalizm, termin, stylizacja środowiskowa,

- zna cechy gwary uczniowskiej i zawodowej.

b) Umiejętności

Uczeń:

- rozumie poznane na lekcji pojęcia i poprawnie je stosuje,

- rozumie proces powstawania zawodowych i środowiskowych odmian języka polskiego,

- tworzy słownik gwary uczniowskiej,

- wskazuje elementy różniące gwarę uczniowską od języka ogólnego.

2. Metoda i forma pracy

Praca zbiorowa, praca indywidualna, heureza, praca z tekstem, analizy i twórczego wykorzystania wzorów.

3. Środki dydaktyczne

1. J. Kowalikowa, U. Żydek – Bednarczuk, Współczesna polszczyzna. Podręcznik języka polskiego dla klas I – V szkół średnich, Wydawnictwo Od nowa, Kraków 1996.

2. J. Tuwim, Jarmark rymów, Biblioteka Narodowa, Wrocław 1934.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel zapoznaje uczniów z celami i tokiem lekcji. Następnie czyta z ksiązki J. Tuwima fragment mówiący o spotkaniu autora ze ślusarzem. Po przeczytaniu prosi uczniów, by powiedzieli, o czym ten tekst traktuje. Uczniowie z pewnością nie zrozumieją czytanego przez nauczyciela fragmentu. Nauczyciel pyta więc, co jest przyczyną trudności w zrozumieniu opowiadania J. Tuwima. Uczniowie wskazują na słowa, które nie należą do zasobu języka ogólnego.

b) Faza realizacyjna

1. Nauczyciel wprowadza pojęcie gwary zawodowej. Nadmienia, iż większośc zawodów posiada charakterystyczny dla siebie język.

2. Nauczyciel pyta uczniów o cechy gwary zawodowej. W ich odnalezieniu powinien pomóc tekst.

3. Kiedy uczniowie wskażą na występowanie charakterystycznych dla tej odmiany języka słów, nauczyciel powinien wprowadzić pojęcie terminu i profesjonalizmu. W tym miejscu musi skierować uwagę uczniów na różnice między tymi pojęciami, warto też podać kilka przykładów dla zilustrowania obu definicji.

4. Jeśli uczniowie nie podadzą samodzielnie wszystkich cech, nauczyciel powinien im pomóc zadając pytania.

5. Ten etap lekcji podsumowuje pytanie dotyczące celowości tworzenia zawodowej odmiany jezyka.

6. Następnie nauczyciel pyta uczniów, jakim językiem oni się posługują. Jak nazywają np. przedmioty nauczane w szkole lub oceny. To pytanie jest pomocne przy wprowadzeniu pojęcia gwary środowiskowej.

7. Uczniowe tworzą własny słownik. Możemy ograniczyć się do najbliższej uczniom sfery życia i zapytać, jak nazywają spotkanie towarzyskie, dom, rodziców, szkołę itp., możemy także pozwolić im na samodzielny wybór.

8. Następnie uczniowe podają cechy gwary środowiskowej. Pytamy również, dlaczego tworzą swój własny język.

c) Faza podsumowująca

Lekcję podsumowuje wskazanie różnic między zawodowymi i środowiskowymi odmianami języka a polszczyzną ogólną. Nauczcyiel zadaje pracę domową.

5. Bibliografia

1. Kowalikowa J., Żydek – Bednarczuk U., Współczesna polszczyzna. Podręcznik języka polskiego dla klas I – V szkół średnich, Wydawnictwo Od nowa, Kraków 1996.

2. Tuwim J., Jarmark rymów, Biblioteka Narodowa, Wrocław 1934.

6. Załączniki

Zadanie domowe

Ponieważ jest to zadanie dość trudne, proponuję, by była to praca dla chętnych: Stwórz mini słownik dla wybranej przez siebie gwary zawodowej.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak