Zawody muzyczne

Wprowadzenie

Farrokh Bulsara [czytaj: faroh bulsara] - znany lepiej jako Freddie Mercury [czytaj: fredi merkjuri] powiedział kiedyś tak sam o sobie:

Który utwór jest najpiękniejszy? A który z nich jest najdłuższy? Najulubieńsze brzmienia dla mojego ucha są na skrzypcach czy być może na… ukulele? A jaka jest różnica w ilości strun wiolonczeli i gitary? Czy potrafisz odpowiedzieć na te pytania?

Warto stworzyć sobie własną listę przebojów „Muzycznego naj…”. W trakcie jej tworzenia należy uwzględnić taki rodzaj współzawodnictwa czy wręcz zawodów muzycznych (nie mylić ze sportowymi), gdzie według ustalonych kryteriów stworzymy listę najbardziej: głośnych utworów muzycznych, najdłużej trwających czy takich, których tempo przyprowadza o zawrót głowy. Ważnym czynnikiem jest również sposób opanowania techniki gry na danym instrumencie, bowiem już od zarania dziejów był to jeden z wyznaczników osiągnięcia popularności przez muzyków i współzawodniczenia w grupie.

Zanim jednak człowiek odkrył kolejną zdolność szybkiej obsługi technicznej instrumentu trzeba oddać pierwszeństwo całej obszernej dziedzinie historii muzyki, dotyczącej rozwoju i technologicznego postępu w budowie przypadkowych czasami przedmiotów, którym po nadaniu charakterystycznych kształtów i cech nadawano nazwy instrumentów muzycznych.

Podział instrumentów w muzyce

Instrumenty muzyczne przez całe wieki rozwijały się i miały wielorakie zastosowanie. Prowizoryczne, pierwsze instrumenty zbudowane ze znalezionych materiałów, np. kamieni, kości, czy drewna z biegiem czasu stawały się coraz bardziej skomplikowanymi przedmiotami, wydobywającymi różne dźwięki i wprawiające w rytmiczne tany całe społeczności plemienne. Kolejne lata sztuki doskonalenia ich na różne okazje sprawiały, że można było wyodrębnić określone grupy instrumentów, które stosujemy do dzisiaj.

Warto wspomnieć, że w 1914 r. została opublikowana praca autorstwa Curta Sachsa [czytaj: kurta zaksa] i Erichem von Hornbostelem [czytaj: erisiem fon hornbosztelem], która stosowana i rozwijana jest do dzisiaj, jako naukowa klasyfikacja instrumentów muzycznych (zwana klasyfikacją Hornbostela‑Sachsa [czytaj: hornboszetla‑zaksa]).

W ten naukowy sposób poddane są wszystkie znane instrumenty, których podział uzależniony jest od źródła powstania dźwięku. Zatem w zależności, w jaki sposób powstaje dźwięk lub co jest jego źródłem, do takiej grupy zostaje dodany.

RETOq9DC8uvbQ

Ilustracja przedstawia grawer ukazujący muzyków w trakcie gry na różnych instrumentach (między innymi na skrzypcach, flecie, wiolonczeli oraz fortepianie). Muzycy znajdują się w pomieszczeniu i posiadają stroje barokowe. Jeden z nich (prawdopodobnie dyrygent) unosi rękę do góry.

Polecenie 1

Zapoznaj się z ilustracją, w której przedstawione zostało umiejscowienie poszczególnych grup instrumentów we współczesnym układzie orkiestrowym. Spróbuj je porównać z wcześniej zaprezentowaną ilustracją i zapamiętać współczesny układ orkiestry.

R1dRIeTHf1zse

Od dyrygenta instrumenty ułożone są w kształt przypominający wiele półkoli. Najbliżej dyrygenta, po jego lewej stronie znajdują się skrzypce, pierwsze i drugie, ułożone w rzędach, po dwa obok siebie. Jest ich 30. Zaraz obok skrzypiec, przed dyrygentem znajdują się altówki, ułożone w rzędach, po dwa obok siebie. Jest ich 12. Po prawej stronie dyrygenta stoją wiolonczele, ułożone w rzędach, po dwa obok siebie. Jest ich 10. Za wiolonczelami oraz altówkami znajdują się kontrabasy, ułożone w dwóch półokręgach. Jest ich 8. Skrajnie po lewej stronie, za skrzypcami stoi fortepian. Obok niego saksofon, obok klarnet basowy, flet piccolo, dwa flety, dwa klarnety, dwa oboje i rożek angielski, a trochę dalej od dyrygenta – kontrafagot i dwa fagoty. W następnym półokręgu po lewej stronie znajdują się harfy, cztery waltornie, trzy trąbki, trzy puzony i tuba po prawej stronie, obok kontrabasów. W kolejnym półokręgu, po lewej stronie znajdują się jedne marakasy, obok trójkąt, tamburyn, jednie kastaniety, jedne talerze, mały bęben, wielki bęben oraz cztery kotły skrajnie po prawej stronie. Ostatni półokrąg orkiestry symfonicznej zawiera po lewej stronie dzwony rurowe, obok nich gong, wibrafon, ksylofon.

R3aI4kwyWxIbo

(Uzupełnij).

Zapoznaj się z podziałem instrumentów:

ChordofonyChordofonyChordofony – to instrumenty, których dźwięk powstaje poprzez wprowadzenie w drganie struny (są to np. harfa, skrzypce, cytra, wiolonczela czy spotykana w muzyce ludowej lira korbowa). We współczesnej orkiestrze kwintet smyczkowyKwintet smyczkowykwintet smyczkowy tworzą pierwsze skrzypce z koncertmistrzem, drugie skrzypce, altówki, wiolonczele i kontrabasy.

AerofonyAerofonyAerofony – to kolejna rodzina instrumentów, której źródłem dźwięku jest słup powietrza. Przykładami aerofonów będą m.in.: waltornia, trąbka, klarnet, flet.

RLOCqVWfQOUQa

Ilustracja przedstawia cztery ligawki ułożone stojąco przy murku/bramie. Są to instrumenty ludowe z grupy aerofonów stroikowych, zbliżone do fletu prostego, o drewnianej konstrukcji. Ligawki charakteryzują się specyficznym brzmieniem, które zależy od techniki gry oraz od konstrukcji i materiału, z którego zostały wykonane. Składają się z jednego lub dwóch odcinków drewna, które są wywiercone, tworząc kanał dźwiękowy.

Instrumenty dęte drewniane:

RlRlaMPHny0aH

Ilustracja przedstawia instrumenty dęte drewniane. Kolejno od lewej strony są to: Flet prosty, Flet poprzeczny, Klarnet, Saksofon tenorowy, Saksofon sopranowy, Saksofon altowy, Obój i Fagot.

Instrumenty dęte blaszane:

R5nnNHuLcCHyi

Ilustracja przedstawia instrumenty dęte blaszane. Kolejno od lewej strony są to: Trąbka, Puzon, Waltornia i Tuba.

MembranofonyMembranofonyMembranofony – źródłem dźwięku jest drgająca membrana. Wśród licznych instrumentów z tej grupy znaleźć można werbel, wszelkie bębny czy chociażby orkiestrowe kotły.

R10eoYVXgYfq3

Zdjęcie przedstawia dwóch czarnoskórych mężczyzn grających na bębnach. Znajdują się na zewnątrz przed budynkiem, na którego ścianie znajduje się malowidło łodzi na wodzie. Mężczyźni siedzą na drewnianych ławkach. Jeden z nich ma na sobie różową koszulkę z krótkim rękawem, krótkie, czerwone spodenki oraz brązowo zielone buty sportowe z pomarańczowymi sznurówkami. Bęben, na którym gra jest brązowy i średniego rozmiaru. Drugi mężczyzna ma na sobie odpiętą, niebieską koszulę z długim rękawem w białe kropki, szare jeansy z pomarańczowymi lampasami oraz niebiesko czarne klapki. Gra na małym bębnie, koloru biało niebieskiego.

IdiofonyIdiofonyIdiofony – to ostatnia grupa z drgającymi blaszkami, kawałkami drewna lub innymi materiałami. Najprościej nazwać te instrumenty perkusyjnymi. Wysokość dźwięku w tej grupie uzależniona jest od właściwości fizycznych elementu drgającego. Część z tych przykładowych instrumentów składa się z wielu odrębnych wibratorów, gdzie takimi typowymi przykładami są: wibrafon, dzwony rurowe czy ksylofon.

R1G2JicGN2Q45

Ilustracja przedstawia dwa drewniane marakasy o kulistym kształcie z podłużnymi uchwytami. Leżą na drewnianej półce i posiadają ozdobny element/wyżłobienia na uchwytach jak i na kulach.

Zawody muzyczne czy współzawodnictwo?

W zależności od epoki, kiedy zmieniały się style i formy muzyczne, wykorzystywano instrumenty, by tworzyć zespoły. Muzyka nie stanowiła rodzaju sztuki, która biernie stała w miejscu. Starając się sprostać modzie i aktualnym trendom postępowała naprzód w dziedzinie rozwoju instrumentów oraz współzawodniczenia w grze doprowadzając ją do perfekcji.

Zawody muzyczne – jako temat- można rozpatrywać wielotorowo wraz z formą pojawiającej się rywalizacji. Z języka łacińskiego prowadzić zawody, współzawodniczyćConcertantewspółzawodniczyć czy wręcz spierać się, walczyć to znaczenie tak popularnego słowa koncertKoncertkoncert. W tym wypadku można tą definicję przypisać wykonaniu utworu muzycznego przez artystę lub grupę muzyczną na żywo przed publicznością.

W drugim znaczeniu tego słowa koncertem nazywano gatunek i jednocześnie formę muzyczną. Stanowił on już od czasów późnego renesansu najlepszy sposób na pokazanie istoty współzawodnictwa. W czasach świetności koncertu - m.in. w baroku, koncertowanie polegało w głównej mierze na przedstawieniu dwóch kontrastujących ze sobą partii - solowej i zespołu (orkiestry) lub kilku partii solowych i orkiestrowych. Taki układ dominował np. w formie concerto grossoConcerto grossoconcerto grosso [czytaj: koncerto grosso].

W dalszych dziejach muzyki (epoka romantyzmu) spójne z współzawodnictwem staje się słowo recitalRecitalrecital [czytaj: reczital], rozumiane jako występ jednego artysty (solisty), prezentującego zazwyczaj dorobek jednego kompozytora w blisko godzinnym występie.

R1UXPDQ4Z5do3

Na zdjęciu widoczna jest grupa osób siedzących na drewnianych krzesłach, zwróconych w stronę kobiety grającej na czarnym fortepianie. Ma ona na sobie długą, granatową suknię oraz upięte klamrą włosy. Osoby na zdjęciu znajdują się w pomieszczeniu o białych ścianach. Na jednej z nich wisi obraz przedstawiający elegancko ubranego mężczyznę. Okna są ozdobione białymi i beżowymi firanami.

Cechą wspólną każdego z tych muzycznych „wyczynów” jest jednak wykazanie się kunsztem i wirtuozeriąWirtuozeriawirtuozerią w grze na danym instrumencie lub w konkretnej formie. Jedną z ciekawszych form muzycznych wspomnianych powyżej, już w czasach baroku była forma koncertu. Podczas słuchania odbiorca koncertu nie mógł się nudzić. Forma była na tyle ciekawa i zróżnicowana melodycznie, artykulacyjnie czy chociażby pod względem tempa: szybka‑wolna‑szybka, że do dzisiaj preferowany jest ten styl prezentowania wielu utworów.

Takie „zawody muzyczne” były zauważalne również w kolejnej formie, nazywanej formą sonatowąForma sonatowaformą sonatową, polegającą na przedstawieniu dwóch ekspozycjiEkspozycja muzycznaekspozycji: orkiestrowej i solistycznej lub w formie ronda. Forma ta stała się jedną z najpopularniejszych postaci muzyki epoki klasycyzmu z twórczością takich geniuszy jak: Haydn [czytaj: hajdn], Mozart [czytaj: mocart] i Beethoven [czytaj: betowen].

Idąc na przód i wkraczając w ramy czasowe epoki romantyzmu (aż po współczesne czasy) warto wspomnieć o kontynuacji powyższych form muzyki tj. powstaniu tzw. koncertu jednoczęściowego (Ferenc Liszt) [czytaj: ferenc list] i czteroczęściowego (Johannes Brahms) [czytaj: johanes brams].

Rvy05Ih1PBe5z

Ilustracja przedstawia pięciu mężczyzn znajdujących się w pomieszczeniu. Od lewej strony to kolejno: Josef Kriehuber, Hector Berlioz, Carl Czerny, Franz Liszt, Heinrich Wilhelm Ernst. Kriehuber siedzi na fotelu, podpierając głowę ręką. Berlioz i Czerny stoją przy pianinie, na którym gra Liszt. Wilhelm Ernst także siedzi na fotelu, trzyma skrzypce. Rysunek wyróżnia się realistycznymi detalami i wyrazistymi rysami twarzy.

• Koncert f‑moll Fryderyka Chopina [czytaj: szopena];

• I Koncert fortepianowy b‑moll op. 23 Piotra Czajkowskiego;

• Koncert na fortepian, skrzypce i wiolonczelę C‑dur op. 56 (koncert potrójny) Ludwiga van Beethovena [czytaj: ludwiga wan betowena];

• Koncert skrzypcowy d‑moll op. 22 (Allegro moderato, Romance andante, Finale allegro) Henryka Wieniawskiego;

• Koncert wiolonczelowy a‑moll op. 129 Roberta Schumanna [czytaj: roberta szumana];

• Koncert na fortepian Pawła Szymańskiego.

Współzawodnictwo w muzyce i rekordy Guinnessa [czytaj: ginesa]

Aktualnie kiedy poszukujemy kategorii naj… w dziale muzyka prawdziwą kopalnią interesujących osiągnięć jest… Księga Rekordów Guinnessa [czytaj: ginesa] oraz YouTube [czytaj: jutjub]. Okazuje się, że świat muzyki także jest pełen wielkich niespodzianek.

Poniżej kilka imponujących przykładów z historii muzyki, które warto zapamiętać:

Najwięcej instrumentów muzycznych użytych podczas występu, prócz znanej „Symfonii Tysiąca”, czyli VIII Symfonii Es‑dur Gustawa Mahlera [czytaj: gustawa malera] lub chociażby w pokaźnej obsadzie w dziele Arnolda Schoenberga [czytaj: arnolda szynberga] „Gurre - lieder” [czytaj: gur‑lida], można doszukać się również w trakcie jednego z występów w indyjskim Jorhat, gdzie użyto 315 różnych instrumentów. Ze względu na to, że niektóre z nich się powtarzały, łączna liczba wyniosła aż 370!

W kategorii najszybszych i zarazem jednym z najtrudniejszych utworów uchodzą „Etiudy Transcendentalne” Ferenca Liszta, które przez lata leżały odłogiem, gdyż uważano je za… niewykonalne!

O „pakt z diabłem” (w dosłownym tego słowa znaczeniu) podejrzewano również Nicolo Paganiniego [czytaj: nikolo paganiniego], którego „24 KaprysyKaprys24 Kaprysy” stanowią jedną z obowiązkowych i zarazem najtrudniejszych skrzypcowych pozycji prawie każdego konkursu skrzypcowego na świecie. Jednym z najdłużej trwających utworów oznacza się gigantyczny zarówno pod względem obsady monumentalny cykl operowy Ryszarda Wagnera zatytułowany „Pierścień Nibelunga” trwający blisko 14 godzin z małymi przerwami.

W czasach współczesnych dorównuje mu jedynie Robert Wilson [czytaj: robert łilson], który w 1973 roku stworzył operę pod tytułem „Życie i czasy Józefa Stalina”. Dzieło to trwa (ciągle!) około 12 godzin! Wysiedzenie tyle czasu w operze powinno stanowić odrębną kategorię i kolejne wyzwanie.

Pozostając w kategorii czasu tym razem komponowania utworu - czyli jego tworzenia, przykładami stanowiącymi zupełne skrajności są: opera „Cyrulik sewilski” włoskiego kompozytora Gioacchino Rossiniego [czytaj: dżioakino rosiniego], którą tworzył przez dwa tygodnie, zaś Ludwig van Beethoven [czytaj: luwig wan betowen] pracował nad jedyną w swoim życiu operą „FidelioFidelioFidelio” blisko 11 lat.

RvqLsCK7775tE

Na zdjęciu widoczne są cztery osoby: kolejno od lewej strony: kobieta ubrana w białą, długą suknię, na głowie posiada duży biały element/czapkę, trzyma także białą miotełkę do kurzu. Obok stoi mężczyzna ubrany w czarną bluzkę, żółte spodnie, białe rajstopy i niebieskie buty. Ma na sobie także niebieską narzutę/kurtkę z czerwonymi, bufiastymi rękawami – trzyma on żółty element. Druga kobieta stojąca obok ma na sobie żółtą bluzkę z długim rękawem oraz żółtą spódnicę, która przypomina kulę, a także żółte buty na obcasie. W uszach ma żółte kolczyki w kształcie kul, a na głowie żółtą, dużą czapkę. Drugi mężczyzna (trzymający ją za rękę) posiada cały czerwony strój – spodnie, długą bluzkę z dekoracyjnym żabotem, rajstopy jak i buty. Osoby te znajdują się na scenie o drewnianej podłodze. Sceneria to pokój o pomarańczowych ścianach i podłodze. Atrapy obrazów wiszą na ścianie i także są pomarańczowe (jak i bujające się krzesło). Po lewej stronie ilustracji widoczna jest biała atrapa lampy i krzesła.

Na zakończenie warta zapamiętania jest zarówno postać jak i dorobek słynnego włoskiego tenora, legendarnego Luciano Pavarottiego [czytaj: lucjano pawarotiego], który po zaśpiewaniu „Napoju miłosnego” Gaetano Donizettiego [czytaj: gaetano donizettiego] w berlińskiej Operze w 1988 roku wychodził przed kurtynę 165 razy. Dodać należy, że tłum słuchaczy oklaskiwał go najdłużej w kategorii owacji, bo blisko przez 1 godzinę i 7 minut!

Muzyczne zawody dzisiaj...

W dzisiejszych czasach, w wielu kategoriach muzycznych liczy się:

• ilość słów – jeszcze niedawno ten rekord należał do amerykańskiego rapera Eminema. „Przebił” go jednak Harry Shott [czytaj: hary szot] pochodzący z Wielkiej Brytanii. W trwającym ponad sześć minut utworze „Animal” udało mu się zmieścić aż 1771 słów!

• najlepiej sprzedający się album – w tej kategorii do historii muzyki przejdzie szósty album Michaela Jacksona [czytaj: majkela dżeksona]. Od momentu premiery w 1982 r. „Thriller” [czytaj: triler] (1982 r.) rozszedł się w ponad 60 milionach egzemplarzy na całym świecie i po dziś dzień nie ma sobie równych pod względem sprzedaży.

• największej lekcji muzyki – rekord ten należy do japończyka  Yoichi Nishitani [czytaj: joiczi niszitani], który w 2014 roku prowadził zajęcia z gry na okarynie dla 2489 osób (jednocześnie!).

Podsumowanie

Instrumenty muzyczne, ich przydatność, indywidualne zabarwienie dźwiękowe (kolorystyka) dla celów charakterystyki okazały się wielką zdobyczą w historii muzyki. Ogromne możliwości początkowo rzeczy czy nawet przedmiotów w połączeniu z technologią- nie wykluczając z nich również tego, który każdy z nas posiada od urodzenia, czyli możliwość śpiewu- stała się źródłem komizmu, czasami dramatycznej siły, a nawet patosu. Stąd też kompozytorzy nieraz kazali instrumentom grać rolę głównych bohaterów, czyniąc z nich w kompozycjach szczególnego rodzaju dramatis personaeDramatis personaedramatis personae [czytaj: dramatis persone].

W instrumentach oraz ich historii powstania, a także we współzawodnictwie, które ze sobą potrafią stworzyć wraz z artystą, stanowią niewyczerpane źródło stałych inspiracji dla samych budowniczych, użytkowników jak i słuchaczy.

Gitara klasyczna

RmDccQDYR8B2L

Ilustracja przedstawia trzy gitary klasyczne, stojące na szarym tle. Gitara po lewej stronie jest czerwona z czarnym podpaleniem. Gitara po środku jest niebieska z czarnym podpaleniem, a gitara po prawej stronie jest pomarańczowa.

Gitara klasyczna składa się z:

• Naciągu,

• Siodełka,

• Szyjki,

• Gryfu i podstrunnicy,

• Strun,

• Pudła rezonansowego,

• Mostku,

• Strunnika.

Współczesną gitarę klasyczną zaprojektował Antonio de Torres Jurado [czytaj: antonio de torres hurado]. Miała ona większe pudło rezonansowe niż instrumenty wcześniej używane oraz belkowanie w kształcie wachlarza, co podniosło siłę i poprawiło barwę brzmienia.

Gitara klasyczna wyposażona jest w 6 miękkich strun, dawniej wykonywanych z preparowanych jelit zwierzęcych, a począwszy od 1946 r. trzy, lub dwie najcieńsze tylko z nylonu, natomiast reszta miała owijkę z metalowego drutu.

Gitara klasyczna jest instrumentem stosunkowo cichym, dlatego rzadko używana w grze zespołowej. Ograniczenie to w ostatnich czasach nie jest już jednak takim problemem, gdyż powszechnie stosuje się wzmacniacze pozwalające gitarzystom nawet na wykonywanie utworów solowych z orkiestrą.

Gitara elektryczna

RUYizyLAkKXri

Ilustracja przedstawia gitarę elektryczną w kolorze sunburst na czarnym tle.

Gitara elektryczna składa się z:

• naciągu,

• szyjki,

• progów,

• pudła,

• płytki osłaniającej - pickguard [czytaj: pikgard],

• przetwornika,

• strun,

• potencjometru,

• mostku,

• wzmacniacza.

Historia gitary elektrycznej sięga roku 1931, w którym George Beauchamp [czytaj: dżordż buszamp] stracił pracę u producenta gitar National [czytaj: naszional]. Pozostając w domu, eksperymentował całe tygodnie przy stole kuchennym, używając prostych narzędzi i materiałów znalezionych w domu: kawałków drutu, magnesów itp. Skonstruował pierwszy przetwornik gitarowy. Już wcześniej, w roku 1925, pragnąc wzmocnić dźwięk gitary, Beauchamp [czytaj: buszamp] eksperymentował bezowocnie z igłą gramofonu. Wynaleziony przez niego i później opatentowany przetwornik został użyty w pierwszej gitarze elektrycznej.

Została ona zbudowana w ciągu jednego wieczoru przez przyjaciela Beauchampa [czytaj: buszampa], Paula Bartha [czytaj: pola barta], lutnika pracującego dla National [czytaj: naszional], na tym samym kuchennym stole, przy którym pracował Beauchamp [czytaj: buszamp]. Z prototypem pierwszej gitary elektrycznej nazwanej „patelnią” (The Frying Pan [czytaj: de frajing pen]) wynalazcy udali się do Adolpha Rickenbackera [czytaj: adolfa rikenbakera] i namówili go do współpracy przy produkcji instrumentu. „Patelnia” okazała się wielkim sukcesem, choć stosowano ją prawie wyłącznie jako gitarę hawajską. Producent instrumentów muzycznych, Gibson, stworzył zespół pracujący nad konstrukcją przetwornika podobnego do tego Beauchampa [czytaj: buszampa]. W wyniku prac w 1935 powstała słynna gitara elektryczna ES‑150.

Zasada działania gitary elektrycznej opiera się na przetwornikach elektromagnetycznych. Wewnątrz przetwornika znajdują się magnesy sztabkowe lub pojedyncze magnesy w kształcie walca, a na karkas nawinięta jest cewka z bardzo cienkiego drutu. Całość umieszczona jest tuż pod strunami. Wskutek drgań metalowych strun znajdujących się w stałym polu magnetycznym magnesów przetwornika w cewce indukuje się napięcie, które jako sygnał wyjściowy z gitary przekazywany jest do wzmacniacza gitarowego, tam zaś przetwarzany i wzmacniany, często również poddany przesterowaniu.

W przypadku gitar elektrycznych, w których są dwie lub trzy przystawki, brzmienie można zmieniać za pomocą 3- lub 5‑stopniowego przełącznika znajdującego się przy potencjometrach gitary. Przełącznika tego nie ma, gdy przystawka jest jedna.

Cajon

R1R2wLekMJ50U

Ilustracja przedstawia kobietę grającą publicznie na cajonie. Kobieta ma na sobie żółto pomarańczowe spodnie dzwony, białą bluzkę z długim rękawem oraz czarną bluzkę na ramiączkach z frędzlami. Na szyi ma zawieszony drewniany krzyż. Ma na sobie także skórzane, brązowe buty. Widoczny jest także mikrofon ze statywem, a obok mały talerz perkusyjny. Kobieta siedzi na cajonie za nią na ławce siedzą ludzie, obok ławki w tle znajduje się rząd rowerów.

Cajon składa się z:

• Siedziska,

• Panelu czołowego,

• Panelu rezonansowego,

• Pałąka mocującego,

• Panelu bocznego,

• Strun,

• Podstawy.

Cajon [czytaj: kahon], z hiszp. cajón – „skrzynia” – skrzynka perkusyjna, drewniany instrument perkusyjny pochodzący z Afryki, wymyślony przez afrykańskich niewolników na kontynencie amerykańskim, w Peru. Stamtąd trafił do Europy, gdzie zaczęli go używać muzycy flamenco [czytaj: flamenko]. W środku cajonu [czytaj: kahonu] zainstalowane są zwykle struny werblowe lub struny gitarowe naciągnięte na przednią ściankę. Struny pomagają wydać znany dźwięk „snar”. Instrument ma zwykle kształt prostopadłościanu. Gra się na nim siedząc okrakiem na jego górnej części i uderzając dłońmi w przednią ścianę. Tylna ściana posiada otwór.

Do budowy pięciu z sześciu boków instrumentu stosuje się arkusze drewniane grubości od 1,3 do 1,9 cm (0,5 do 0,75 cala). Szóstą ściankę stanowiąca płytę uderzaną (inaczej płyta „czołowa” „tapa” instrumentu) wykonuje się z cieńszej sklejki i przykręca śrubami. Poprzez dokręcanie lub luzowanie śrub w górnej części tejże płyty modyfikowane jest brzmienie oraz wrażliwość dynamiczna instrumentu. W płycie tylnej rezonansowej, wycięty jest otwór rezonansowy. Wewnątrz znajdują się struny gitarowe lub sprężyny werblowe, dotykające płyty czołowej, dające specyficzny szelest – efekt werblowy.

Skrzypce

Skrzypce składają się z:

• Kołków,

• Gryfu ze ślimakiem,

• Podstrunnicy,

• Pudła rezonansowego,

• Strun,

• Podstawek (mostek),

• Podbródka,

• Mikrostroiku/strunniku.

Według mitologii wynalazcą instrumentów smyczkowych był Merkury, a skrzypiec – Orfeusz. Safona wymyśliła smyczek naciągnięty włosami konia.

Współczesne skrzypce wywodzą się ze skrzypiec barokowych, które wyewoluowały z kilku instrumentów używanych wcześniej (łuk, fidel, lira da braccio [czytaj: lira da braczio] zwana też violą da braccio [czytaj: viola da braczio], rebec [czytaj: rebek], gęśliki podhalańskie, crwth [czytaj: kruth] itp.)

Niektórzy naukowcy przyjęli hipotezę, że początków skrzypiec należy szukać na ziemiach polskich. Ważnym dowodem są instrumenty smyczkowe znalezione na terenie Polski w trakcie badań archeologicznych: pochodzące z XI wieku gęśle z Opola, znaleziony w 1948 roku w Gdańsku pięciostrunowy instrument z XII wieku oraz sześciostrunowy instrument z XV wieku zwany fidelią płocką, wykopany w 1986 roku w Płocku.

Bezpośrednim przodkiem skrzypiec były najprawdopodobniej polskie skrzypce (niem. Polnische Geige [czytaj: polnisze gajge]), które jako czterostrunowy instrument strojony w kwintach wspomina Martin Agricola [czytaj: martin agrikola] (1545) i Michael Praetorius [czytaj: misiael pretorius] (1619), a które przeniknęły z Polski do Włoch.

Skrzypce elektryczne

To skrzypce, w których pudło rezonansowe zostało zredukowane lub całkowicie wyeliminowane. Wzmocnienie dźwięku strun odbywa się w drodze przetwarzania sygnału elektrycznego.

Wmontowany w skrzypce elektryczne przetwornik, nazywany potocznie przystawką elektryczną, przetwarza drgania strun na sygnał elektryczny. Sygnał ten trafia do wzmacniacza, gdzie jest odpowiednio modelowany przy pomocy filtrów i procesora efektów, a następnie wysyłany do głośników, które go przetwarzają na dźwięk.

Technika gry jest identyczna jak w przypadku skrzypiec akustycznych. Dźwięk skrzypiec elektrycznych najczęściej przypomina brzmienie pomiędzy skrzypcami, saksofonem, trąbką i gitarą elektryczną.

Ukulele

REUCOaZyUfHtl

Ilustracja przedstawia czerwone ukulele o matowym wykończeniu i z podpaleniem. Ukulele leży na jasnym dywanie. Posiada ozdobny, drewniany mostek w kształcie delfina.

Ukulele składa się z:

• Kluczy,

• Podstrunnicy z progami i markerami,

• Gryfa z główką,

• Strun,

• Pudła rezonansowego,

• Mostku z podstrunnikiem.

Nazwa ukulele wywodzi się z języka hawajskiego w którym słowo ʻukulele, można rozumieć jako połączenie słów: ʻuku (pchła) i lele (skakać). Pochodzenie nazwy nie jest jednoznacznie ustalone. Według popularnej opinii, rdzenni mieszkańcy wysp nazwali tak ten instrument zafascynowani niskim, szybko ruszającym się Edwardem Purvisem [czytaj: edłardem purwisem] – wpływową postacią na hawajskim dworze królewskim i wczesnym popularyzatorze tego instrumentu. Jego hawajskie przezwisko brzmiało właśnie ʻukulele. Możliwe jest również, że ʻukulele, w znaczeniu „skacząca pchła” odnosi się do szybkich ruchów palców muzyka na gryfie. Jeszcze innym wyjaśnieniem jest tłumaczenie słowa 'ukulele jako „dar, który przybył z daleka”, odnoszące się do przybycia instrumentu na Hawaje wraz z emigrantami z Madery w 1879 roku. Taka etymologia podawana była przez ostatnią królową Hawajów Lydię Liliʻuokalani.

Z racji mniejszych rozmiarów instrumentu, przypominający gitarę kształt pudła standardowego ukulele nie wynika już z wymogów ergonomii, jest wyłącznie wyrazem pewnej tradycji. Z tego też powodu powstają liczne ukulele o zupełnie innej formie.

Najpopularniejszym alternatywnym rodzajem ukulele jest „ananas” w kształcie niesymetrycznego owalu, zaprojektowany w 1916 przez Sama Kamakę i później opatentowany. Powstają również oryginalne projekty o rozmaitych innych kształtach, jak również ukulele imitujące kształtem pudła inne instrumenty, np. lutnię, bałałajkę czy gitarę elektryczną.

Oprócz standardowej budowy instrumentu akustycznego z pudłem i otworem rezonansowym, istnieją ukulele zbudowane na innej zasadzie. Są to na przykład ukulele elektryczne – z korpusem z litego drewna, często także z metalowymi strunami i przetwornikiem elektromagnetycznym, ukulele rezofoniczne z metalowym rezonatorem, czy też tzw. banjolele/banjuke wyposażone w okrągłe pudło z membraną, podobne do banjo 4‑strunowego.

Polecenia:

Polecenie 11

Na podstawie wiedzy zdobytej z powyższych treści, wymień podstawowe różnice pomiędzy skrzypcami a skrzypcami elektrycznymi. Swoją odpowiedź zapisz poniżej.

R1PuSYGttVhMP

(Uzupełnij).

Pokaż odpowiedź

W skrzypcach elektrycznych pudło rezonansowe zostało zredukowane lub całkowicie wyeliminowane. Technika gry jest taka sama jak w przypadku skrzypiec akustycznych, jednak dźwięk znacząco różni się i przypomina brzmienie pomiędzy skrzypcami, saksofonem, trąbką i gitarą elektryczną.

Polecenie 12

Na podstawie wiedzy zdobytej z powyższych treści, przygotuj krótki opis (3‑4 zdania) dotyczący historii powstania gitary elektrycznej. Swoją odpowiedź zapisz poniżej.

R87c7SdEgp50F

(Uzupełnij).

Pokaż odpowiedź

Historia gitary elektrycznej zaczęła się w 1931 roku, kiedy to George Beauchamp stracił pracę u producenta gitar. Zaczął eksperymentować w domu i udało mu się skonstruować pierwszy przetwornik gitarowy z materiałów takich jak drut czy magnesy. Pierwsza gitara elektryczna została zbudowana przez przyjaciela Beauchampa. Prototyp pierwszej gitary elektrycznej nazwano „Patelnią” i okazał się on wielkim sukcesem.

Polecenie 13

Na podstawie wiedzy zdobytej z powyższych treści, wyjaśnij w jaki sposób modyfikuje się brzmienie cajonu [czytaj: kahonu].

RXmda3ChPeJKr

(Uzupełnij).

Pokaż odpowiedź

Brzmienie cajonu modyfikuje się poprzez dokręcanie lub luzowanie śrub w górnej części płyty uderzanej, zwanej inaczej czołową.

R15a7575WXite

Aplikacja, która polega na składaniu instrumentów i podawaniu nazwa poszczególnych części. Po ułożeniu puzzli wyświetlają się informacje dodatkowe na temat instrumentów.

Aplikacja, która polega na składaniu instrumentów i podawaniu nazwa poszczególnych części. Po ułożeniu puzzli wyświetlają się informacje dodatkowe na temat instrumentów.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DMyK6TXxZ

Polecenie 11

Spróbuj ułożyć poprawnie wszystkie elementy skrzypiec. W jakim czasie udało Ci się to zrobić?

Polecenie 12

Na podstawie wiedzy zdobytej z treści pochodzących z aplikacji, przygotuj krótki opis (3‑4 zdania) dotyczący historii powstania gitary elektrycznej. Swoją odpowiedź zapisz poniżej.

R1PQFo6w3OV9b

(Uzupełnij).

Pokaż odpowiedź

Historia gitary elektrycznej zaczęła się w 1931 roku, kiedy to George Beauchamp stracił pracę u producenta gitar. Zaczął eksperymentować w domu i udało mu się skonstruować pierwszy przetwornik gitarowy z materiałów takich jak drut czy magnesy. Pierwsza gitara elektryczna została zbudowana przez przyjaciela Beauchampa. Prototyp pierwszej gitary elektrycznej nazwano „Patelnią” i okazał się on wielkim sukcesem.

Polecenie 13

Na podstawie wiedzy zdobytej z treści pochodzących z aplikacji, wyjaśnij w jaki sposób modyfikuje się brzmienie cajonu [czytaj: kahonu].

R1eEB1f2OxRB4

(Uzupełnij).

Pokaż odpowiedź

Brzmienie cajonu modyfikuje się poprzez dokręcanie lub luzowanie śrub w górnej części płyty uderzanej, zwanej inaczej czołową.

Ćwiczenia

R1TW9Q5o1PYpT

Ćwiczenie 8

Przeciągnij instrumenty do ich kategorii Dęte blaszane Możliwe odpowiedzi: 1. tuba, 2. klarnet, 3. trąbka, 4. puzon, 5. fagot, 6. obój Dęte drewniane Możliwe odpowiedzi: 1. tuba, 2. klarnet, 3. trąbka, 4. puzon, 5. fagot, 6. obój

Przeciągnij instrumenty do ich kategorii Dęte blaszane Możliwe odpowiedzi: 1. tuba, 2. klarnet, 3. trąbka, 4. puzon, 5. fagot, 6. obój Dęte drewniane Możliwe odpowiedzi: 1. tuba, 2. klarnet, 3. trąbka, 4. puzon, 5. fagot, 6. obój

31

Ćwiczenie 8

Ustal, które z instrumentów należą do dętych drewnianych, a które do dętych blaszanych.

R1Y8N8Xtm9ZBV

Ustal, które z instrumentów należą do dętych drewnianych, a które do dętych blaszanych.

R115zOZyKlI12

. (Uzupełnij). (Uzupełnij).

Pokaż podpowiedź

Zapoznaj się z fragmentem materiału, który został poświęcony instrumentom dętym.

Pokaż odpowiedź

Poprawne uporządkowanie:

Dęte blaszane:

• trąbka,

• waltornia,

• puzon,

• tuba.

Dęte drewniane:

• klarnet,

• flet poprzeczny,

• saksofon,

• saksofon tenorowy,

• saksofon altowy,

• saksofon sopranowy,

• fagot,

• obój,

• flet prosty.

Słownik pojęć

• Encyklopedia PWN – wydanie internetowe.

• Habela J., Słowniczek muzyczny, PWM, Kraków 1998.

Notatki ucznia

Galeria

RETOq9DC8uvbQ

Ilustracja przedstawia grawer ukazujący muzyków w trakcie gry na różnych instrumentach (między innymi na skrzypcach, flecie, wiolonczeli oraz fortepianie). Muzycy znajdują się w pomieszczeniu i posiadają stroje barokowe. Jeden z nich (prawdopodobnie dyrygent) unosi rękę do góry.

R1dRIeTHf1zse

Od dyrygenta instrumenty ułożone są w kształt przypominający wiele półkoli. Najbliżej dyrygenta, po jego lewej stronie znajdują się skrzypce, pierwsze i drugie, ułożone w rzędach, po dwa obok siebie. Jest ich 30. Zaraz obok skrzypiec, przed dyrygentem znajdują się altówki, ułożone w rzędach, po dwa obok siebie. Jest ich 12. Po prawej stronie dyrygenta stoją wiolonczele, ułożone w rzędach, po dwa obok siebie. Jest ich 10. Za wiolonczelami oraz altówkami znajdują się kontrabasy, ułożone w dwóch półokręgach. Jest ich 8. Skrajnie po lewej stronie, za skrzypcami stoi fortepian. Obok niego saksofon, obok klarnet basowy, flet piccolo, dwa flety, dwa klarnety, dwa oboje i rożek angielski, a trochę dalej od dyrygenta – kontrafagot i dwa fagoty. W następnym półokręgu po lewej stronie znajdują się harfy, cztery waltornie, trzy trąbki, trzy puzony i tuba po prawej stronie, obok kontrabasów. W kolejnym półokręgu, po lewej stronie znajdują się jedne marakasy, obok trójkąt, tamburyn, jednie kastaniety, jedne talerze, mały bęben, wielki bęben oraz cztery kotły skrajnie po prawej stronie. Ostatni półokrąg orkiestry symfonicznej zawiera po lewej stronie dzwony rurowe, obok nich gong, wibrafon, ksylofon.

R10eoYVXgYfq3

Zdjęcie przedstawia dwóch czarnoskórych mężczyzn grających na bębnach. Znajdują się na zewnątrz przed budynkiem, na którego ścianie znajduje się malowidło łodzi na wodzie. Mężczyźni siedzą na drewnianych ławkach. Jeden z nich ma na sobie różową koszulkę z krótkim rękawem, krótkie, czerwone spodenki oraz brązowo zielone buty sportowe z pomarańczowymi sznurówkami. Bęben, na którym gra jest brązowy i średniego rozmiaru. Drugi mężczyzna ma na sobie odpiętą, niebieską koszulę z długim rękawem w białe kropki, szare jeansy z pomarańczowymi lampasami oraz niebiesko czarne klapki. Gra na małym bębnie, koloru biało niebieskiego.

R1G2JicGN2Q45

Ilustracja przedstawia dwa drewniane marakasy o kulistym kształcie z podłużnymi uchwytami. Leżą na drewnianej półce i posiadają ozdobny element/wyżłobienia na uchwytach jak i na kulach.

RLOCqVWfQOUQa

Ilustracja przedstawia cztery ligawki ułożone stojąco przy murku/bramie. Są to instrumenty ludowe z grupy aerofonów stroikowych, zbliżone do fletu prostego, o drewnianej konstrukcji. Ligawki charakteryzują się specyficznym brzmieniem, które zależy od techniki gry oraz od konstrukcji i materiału, z którego zostały wykonane. Składają się z jednego lub dwóch odcinków drewna, które są wywiercone, tworząc kanał dźwiękowy.

RlRlaMPHny0aH

Ilustracja przedstawia instrumenty dęte drewniane. Kolejno od lewej strony są to: Flet prosty, Flet poprzeczny, Klarnet, Saksofon tenorowy, Saksofon sopranowy, Saksofon altowy, Obój i Fagot.

R5nnNHuLcCHyi

Ilustracja przedstawia instrumenty dęte blaszane. Kolejno od lewej strony są to: Trąbka, Puzon, Waltornia i Tuba.

R1UXPDQ4Z5do3

Na zdjęciu widoczna jest grupa osób siedzących na drewnianych krzesłach, zwróconych w stronę kobiety grającej na czarnym fortepianie. Ma ona na sobie długą, granatową suknię oraz upięte klamrą włosy. Osoby na zdjęciu znajdują się w pomieszczeniu o białych ścianach. Na jednej z nich wisi obraz przedstawiający elegancko ubranego mężczyznę. Okna są ozdobione białymi i beżowymi firanami.

Rvy05Ih1PBe5z

Ilustracja przedstawia pięciu mężczyzn znajdujących się w pomieszczeniu. Od lewej strony to kolejno: Josef Kriehuber, Hector Berlioz, Carl Czerny, Franz Liszt, Heinrich Wilhelm Ernst. Kriehuber siedzi na fotelu, podpierając głowę ręką. Berlioz i Czerny stoją przy pianinie, na którym gra Liszt. Wilhelm Ernst także siedzi na fotelu, trzyma skrzypce. Rysunek wyróżnia się realistycznymi detalami i wyrazistymi rysami twarzy.

RvqLsCK7775tE

Na zdjęciu widoczne są cztery osoby: kolejno od lewej strony: kobieta ubrana w białą, długą suknię, na głowie posiada duży biały element/czapkę, trzyma także białą miotełkę do kurzu. Obok stoi mężczyzna ubrany w czarną bluzkę, żółte spodnie, białe rajstopy i niebieskie buty. Ma na sobie także niebieską narzutę/kurtkę z czerwonymi, bufiastymi rękawami – trzyma on żółty element. Druga kobieta stojąca obok ma na sobie żółtą bluzkę z długim rękawem oraz żółtą spódnicę, która przypomina kulę, a także żółte buty na obcasie. W uszach ma żółte kolczyki w kształcie kul, a na głowie żółtą, dużą czapkę. Drugi mężczyzna (trzymający ją za rękę) posiada cały czerwony strój – spodnie, długą bluzkę z dekoracyjnym żabotem, rajstopy jak i buty. Osoby te znajdują się na scenie o drewnianej podłodze. Sceneria to pokój o pomarańczowych ścianach i podłodze. Atrapy obrazów wiszą na ścianie i także są pomarańczowe (jak i bujające się krzesło). Po lewej stronie ilustracji widoczna jest biała atrapa lampy i krzesła.

Biblioteka audio

Bibliografia

• 10 muzycznych rekordów, które znajdziesz w księdze Guinnessa! [w:] https://rozrywka.radiozet.pl/Muzyka/Ksiega-Rekordow-Guinnessa.-10-muzycznych-rekordow [dostęp: 05.05.2022 r.]

• Dziębowska E., Encyklopedia muzyczna, PWM, Kraków 2009.

• Ekiert J., Zagadki Muzyczne, Wydawnictwo ALFA, Warszawa 1995.

• Habela J., Słowniczek muzyczny, PWM, Kraków 1998.

• Kanon Muzykoteki Szkolnej: 133 utwory, które warto znać, [w:] https://muzykotekaszkolna.pl/aktualne/kanon-muzykoteki-szkolnej-134-utwory-ktore-warto-znac/ [dostęp: 05.05.2022 r.]