Ważne daty
przed 530 p.n.e.-ok. 467 p.n.e. – Lata życia ArystydesaArystydesa
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
14) potrafi poprawnie stosować podstawową terminologię gramatyczną w odniesieniu do opisu łacińskiego systemu językowego;
17) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu;
19) dokonuje poprawnego przekładu prozatorskiego tekstu łacińskiego z zakresu tekstów określonych w kanonie na język polski, w tłumaczeniu zachowując polską normę językową.
III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:
1) dostrzega wagę systematyczności w poznawaniu zjawisk gramatycznych i dokładności w sporządzaniu adekwatnego przekładu;
2) nabiera umiejętności szybkiego praktycznego zastosowania i ćwiczenia nowo nabytej wiedzy;
używać kompetencji językowych w celu nabycia umiejętności używania bezprzyimkowej składni łacińskiej (składnia nazw miast);
stosować umiejętności komunikowania się w języku łacińskim.
Prezentacja zagadnienia
Zdania podrzędne okolicznikowe przyzwolenia zastępują okolicznik przyzwolenia w zdaniu nadrzędnym i odpowiadają na pytanie mimo co? mimo czego? wbrew komu (czemu)? na przekór komu (czemu)?
W języku łacińskim zdania przyzwolone zaczynają się od spójników: quamquam, etsī, etiamsī, tametsī, cum, quamvīs, ut (przeczenie: ut non lub ne), licet, które w języku polskim oddajemy poprzez spójniki chociaż, choć(by), jakkolwiek, (po)mimo że.
W zdaniu nadrzędnym często występuje partykuła tamen, attamen (jednak, przecież, wszelako).
W zależności od spójnika zaczynającego zdanie przyzwolone orzeczenie występuje albo w trybie indicātīvus albo coniūnctīvus.
Tryb indicativus stosuje się w zdaniach zaczynających się od spójnika quamquam:
Medicī, quamquam intellegunt saepe, tamen numquam aegrīs dicunt illō morbō eōs esse moritūrōs.
[Lekarze, chociaż często wiedzą, jednak nigdy nie mówią chorym, że oni na tę właśnie chorobę umrą.]
Po spójnikach etsī, etiamsī, tametsī występują tryby zdań warunkowych, a więc również może występować tryb indicatīvus. Przy czym po etsī i tametsī stosuje się częściej indicatīvus, a po spójniku etiamsī częściej coniunctīvus.
Prezentacja zagadnienia c.d.
Przy wszystkich pozostałych spójnikach występuje tryb coniunctivus, a zatem:
Przy spójnikach licet, ut (przeczenie: ne lub ut non, jeśli przeczenie dotyczy jednego wyrazu) występuje coniunctīvus praesentis i coniunctīvus perfecti.
Ut dēsint virēs, tamen est laudanda voluntās. [Choćby brakowało sił, jednak zamiar jest godny pochwały.]
Fremant omnēs, licet, dīcam, quod sentiō. [Choćby wszyscy buczeli, powiem, co myślę.]
Po spójnikach quamvīs i cum (cum concessīvum) stosuje się coniunctīvus według zasady consecūtiō temporum.
Zadania
Połącz zdania łacińskie z ich tłumaczeniami na język polski.
Choćby góry złota mu ofiarowali, Paweł nigdy nie zdradziłby przyjaciół., Pójdę na spacer, choćby padało., Marta poszła do szkoły, chociaż źle się czuła., Chociaż pies głośno szczekał, nie był groźny.
Paulus amicōs numquam traderet, etiamsī montēs aurī eī offerrent. | |
Ambulatum ibo, ut pluat. | |
Martha in ludum īvit, quamquam male sē habēbat. | |
Etsī canis magnā voce latrābat, ferōx nōn erat. |
Ułóż własne zdania złożone ze zdaniem podrzędnym okolicznikowym przyzwolenia do każdego ze spójników: quamquam, etsī, etiamsī, tametsī, cum, quamvīs, ut (przeczenie: ut non lub ne), licet.
Słowniki
Słownik pojęć
Philḗmōn, Baukís, mit. gr. według Metamorfoz Owidiusza biedna para staruszków mieszkających we Frygii, którzy przyjęli w gościnę Jowisza i Merkurego przybyłych w ludzkiej postaci; w nagrodę Zeus zmienił ich chatę w świątynię i powierzył ją ich opiece, po śmierci zaś przeobraził w drzewa (Filemona — w dąb, Baucis — w lipę) splecione ze sobą korzeniami; mit znalazł odbicie w literaturze starożytnej (Owidiusz) i nowożytnej (J. Swift, F. Hagedorn, J.H. Voss, M. Gawalewicz i in.), w malarstwie (m.in. A. Elsheimer, P.P. Rubens, Rembrandt) i muzyce operowej (m.in. J. Haydn, Ch. Gounod).
Słownik łacińsko‑polski
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
Internetowe wydanie Encyklopedii PWN
L. Miraglia, Fabulae Syrae, Roma 2010.
J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2013.
P. Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2008.
H. Ørberg, Lingua Latina per se illustrata. Pars I: Familia Romana, Grenaa 2003.