Ważne daty
ok. 412 r. p.n.e. - 324 r. p.n.e. – lata życia Diogenesa z SynopyDiogenesa z Synopy
106 r. p.n.e. - 43 r. p.n.e. – lata życia Cycerona
ok. 100 r. p.n.e. - 24 p.n.e. – lata życia Korneliusza Neposa
43 r. p.n.e. - 18 n.e. – lata życia Owidiusza
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
Kompetencje językowe
Uczeń:
2. zna i rozpoznaje następujące zjawiska składniowe z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
e) następujące typy zdań podrzędnych w języku łacińskim: zdania okolicznikowe czasu, przyczyny.
rozpoznać zdania podrzędne czasowe i przyczynowe ze spójnikami cum historicum, causāle, concessīvum, adversātīvum, explicatīvum;
tworzyć odpowiednie formy koniunktiwu w zdaniach podrzędnych;
tłumaczyć zdania podrzędne ze spójnikiem cum w różnych funkcjach.
Inne funkcje spójnika cum
Oprócz wymienionych wcześniej możliwości użycia spójnika cum dla wprowadzenia zdań czasowych i przyczynowych, spójnik ten może rozpoczynać również:
zdania przyzwalające (cum concessīvum), np.:
Phōciōn fuit perpetuō pauper, cum dīvitissimus esse posset. – Fokion zawsze żył w biedzie, choć mógł być bardzo zamożny. (Nepos)
zdania wyrażające przeciwstawienie (cum adversātīvum), w których spójnik tłumaczony jest jako: gdy tymczasem, podczas gdy, np.:
Cum fēriant ūnum, nōn ūnum fulmina terrent. – Podczas gdy w jednego uderza, niejednego piorun przeraża. (Owidiusz)
zdania wyrażające czynność równoczesną i dodatkowo wyjaśniające treść zdania nadrzędnego (cum explicatīvum) – orzeczenie występuje tu w indikatiwie, np.:
Dē tē Catilīna, cum tacent, clāmant. – O tobie, Katylino, gdy milczą – krzyczą. (Cyceron)
Zadania
O Diogenesie cyniku
Przeczytaj tekst łaciński. Zwróć uwagę na zawarte w nim zdania podrzędne.
Diogenes z Synopy Cynicus, Antisthenis philosophī discipulus, quārtō ante aetātem nostram saeculō vīxit. Antisthenem, Sōcratis illīus discipulum, praeceptōris suī doctrīnam dē vītā beātā sōla in virtūte posita praedīxisse trādunt. Diogenēs tamen, cum Antisthenis, magistrī suī, doctrīnam ā factīs aliēnam esse intellēxisset, commoda vītae omnia abiēcit, ut secundum nātūram vīveret. Multa dē Diogene dicta iocōsa nārrārī scīmus: Diogenēs aliquandō accēnsam lucernam manū tenēns in forō ambulāvit, cum diēs esset. Ā cīvibus interrogātus, cūr lucernam accendisset: Hominem – inquit – quaerō. Diogenēs animadvertēns quendam imperītē iaculantem, proximē scopum cōnsēdit, et cum ex eō quaererētur, cūr id fēcisset: Nē forte – inquit – ille mē fēriat. Cum Diogenēs prōicī sē iussisset inhumātum, amīcī philosophī illum rogāvērunt, an bēstiās ferās nōn timēret. Quibus Diogenēs: bacillum prope mē pōnētis, ut bēstiās abigere possim. Tum amīcī: Quōmodo bēstiās abigere poteris? Nihil enim sentiēs. Quid igitur – inquit philosophus – mihi obērunt nihil sentientī? Cum Diogenem interrogāvisset aliquandō vir quīdam, quōmodo posset pūnīre virum malum, inimīcum suum, Sī tē ipsum – dīxit philosophus – probum et honestum praestābis.
Diogenes cynik, uczeń filozofa AntystenesaAntystenesa, żył w czwartym wieku przed naszą erą. Mówią, że Antystenes, uczeń tego Sokratesa, rozpowszechniał nauki swojego nauczyciela o szczęśliwym życiu wynikającym jedynie z cnoty. Diogenes jednak, gdy zrozumiał, że nauki jego mistrza Antystenesa są odległe od rzeczywistości, odrzucił wszelkie przyjemności życia, by żyć zgodnie z naturą. Wiemy, że o Diogenesie opowiada się wiele zabawnych historii: kiedyś spacerował on w jasny dzień po forum, trzymając w ręce zapaloną lampkę. Pytany przez mieszkańców, po co zapalił lampkę, odpowiadał: Szukam człowieka. Gdy Diogenes zauważył kogoś, kto nieumiejętnie strzelał, usiadł bardzo blisko celu. Zapytany wtedy, dlaczego to zrobił, odpowiedział: Aby ten człowiek przypadkiem mnie nie trafił. Gdy Diogenes polecił, aby porzucić go bez pogrzebu, jego przyjaciele pytali, czy nie boi się dzikich zwierząt. Filozof odrzekł im tak: Położycie przy mnie kij, bym mógł odganiać zwierzęta. Na to przyjaciele: Jak będziesz mógł je odganiać? Przecież nic nie będziesz czuł. Odpowiedział: Co więc będzie mi przeszkadzało, skoro nic nie będę czuł? Gdy wreszcie pewien mężczyzna zapytał Diogenesa, w jaki sposób może ukarać niegodziwego człowieka, swojego nieprzyjaciela, filozof powiedział: Jeśli ty sam okażesz się dobry i uczciwy.
Źródło i tłumaczenie:Źródło i tłumaczenie:
Diogenes z Synopy
Diogenes z Synopy – ok. 412 - 324 r. p.n.e., pierwszy tzw. filozof cynicki. Był uczniem Antystenesa, który przez wielu uważany jest za właściwego twórcę filozofii cynickiej. Diogenes stał się obiektem licznych anegdot. Wedle jednej z nich, w Koryncie miał spotkać Aleksandra Macedońskiego i podczas tego spotkania poprosić władcę o to, by nie zasłaniał mu słońca. Choć nie zachowało się żadne z jego pism, Diogenesowi przypisuje się kosmopolityzm oraz twierdzenie, że do szczęścia wystarcza zaspokajanie jedynie podstawowych ludzkich potrzeb.
Zadania
Słowniki
Słownik pojęć
ok. 412‑324 r. p.n.e., pierwszy tzw. filozof cynicki. Był uczniem Antystenesa, który przez wielu uważany jest za właściwego twórcę cynizmu. Diogenes stał się obiektem wielu anegdot. Wedle jednej z nich w Koryncie miał spotkać Aleksandra Macedońskiego i podczas tego spotkania poprosić władcę o to, by nie zasłaniał mu słońca. Choć nie zachowało się żadne z jego pism, Diogenesowi przypisuje się kosmopolityzm oraz twierdzenie, że do szczęścia wystarcza zaspokajanie jedynie podstawowych ludzkich potrzeb.
ok. 445‑360 r. p.n.e.; uczeń Gorgiasza i Sokratesa, postać występująca w dialogach Platona. Jego prace, z wyjątkiem kilku fragmentów, nie zachowały się. W przeciwieństwie do Sokratesa, Antystenes opowiadał się za zaspokajaniem w życiu jedynie podstawowych potrzeb. Jego uczniem był Diogenes, powszechnie kojarzony z filozofią cynicką, jednak to Antystenesa uznaje się za rzeczywistego twórcę tego nurtu.
Słownik łacińsko‑polski
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
J. Wikarjak Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa 1978.
Nowa Encyklopedia Powszechna, Warszawa 1995.
Słownik pisarzy antycznych, pod red. Anny Świderkównej, Warszawa 1982.
H. Ørberg, Lingua Latina per se illustrata. Pars I: Familia Romana, Grenaa 2003.