Ważne daty

Inne funkcje spójnika cum

Oprócz wymienionych wcześniej możliwości użycia spójnika cum dla wprowadzenia zdań czasowych i przyczynowych, spójnik ten może rozpoczynać również:

zdania przyzwalające (cum concessīvum), np.:

• Phōciōn fuit perpetuō pauper, cum dīvitissimus esse posset. – Fokion zawsze żył w biedzie, choć mógł być bardzo zamożny. (Nepos)

zdania wyrażające przeciwstawienie (cum adversātīvum), w których spójnik tłumaczony jest jako: gdy tymczasem, podczas gdy, np.:

• Cum fēriant ūnum, nōn ūnum fulmina terrent. – Podczas gdy w jednego uderza, niejednego piorun przeraża. (Owidiusz)

zdania wyrażające czynność równoczesną i dodatkowo wyjaśniające treść zdania nadrzędnego (cum explicatīvum) – orzeczenie występuje tu w indikatiwie, np.:

• Dē tē Catilīna, cum tacent, clāmant. – O tobie, Katylino, gdy milczą – krzyczą. (Cyceron)

Zadania

O Diogenesie cyniku

Diogenes z SynopyDiogenes z Synopy Cynicus, Antisthenis philosophī discipulus, quārtō ante aetātem nostram saeculō vīxit. Antisthenem, Sōcratis illīus discipulum, praeceptōris suī doctrīnam dē vītā beātā sōla in virtūte posita praedīxisse trādunt. Diogenēs tamen, cum Antisthenis, magistrī suī, doctrīnam ā factīs aliēnam esse intellēxisset, commoda vītae omnia abiēcit, ut secundum nātūram vīveret. Multa dē Diogene dicta iocōsa nārrārī scīmus: Diogenēs aliquandō accēnsam lucernam manū tenēns in forō ambulāvit, cum diēs esset. Ā cīvibus interrogātus, cūr lucernam accendisset: Hominem – inquit – quaerō. Diogenēs animadvertēns quendam imperītē iaculantem, proximē scopum cōnsēdit, et cum ex eō quaererētur, cūr id fēcisset: Nē forte – inquit – ille mē fēriat. Cum Diogenēs prōicī sē iussisset inhumātum, amīcī philosophī illum rogāvērunt, an bēstiās ferās nōn timēret. Quibus Diogenēs: bacillum prope mē pōnētis, ut bēstiās abigere possim. Tum amīcī: Quōmodo bēstiās abigere poteris? Nihil enim sentiēs. Quid igitur – inquit philosophus – mihi obērunt nihil sentientī? Cum Diogenem interrogāvisset aliquandō vir quīdam, quōmodo posset pūnīre virum malum, inimīcum suum, Sī tē ipsum – dīxit philosophus – probum et honestum praestābis.

Diogenes cynik, uczeń filozofa AntystenesaAtystenesAntystenesa, żył w czwartym wieku przed naszą erą. Mówią, że Antystenes, uczeń tego Sokratesa, rozpowszechniał nauki swojego nauczyciela o szczęśliwym życiu wynikającym jedynie z cnoty. Diogenes jednak, gdy zrozumiał, że nauki jego mistrza Antystenesa są odległe od rzeczywistości, odrzucił wszelkie przyjemności życia, by żyć zgodnie z naturą. Wiemy, że o Diogenesie opowiada się wiele zabawnych historii: kiedyś spacerował on w jasny dzień po forum, trzymając w ręce zapaloną lampkę. Pytany przez mieszkańców, po co zapalił lampkę, odpowiadał: Szukam człowieka. Gdy Diogenes zauważył kogoś, kto nieumiejętnie strzelał, usiadł bardzo blisko celu. Zapytany wtedy, dlaczego to zrobił, odpowiedział: Aby ten człowiek przypadkiem mnie nie trafił. Gdy Diogenes polecił, aby porzucić go bez pogrzebu, jego przyjaciele pytali, czy nie boi się dzikich zwierząt. Filozof odrzekł im tak: Położycie przy mnie kij, bym mógł odganiać zwierzęta. Na to przyjaciele: Jak będziesz mógł je odganiać? Przecież nic nie będziesz czuł. Odpowiedział: Co więc będzie mi przeszkadzało, skoro nic nie będę czuł? Gdy wreszcie pewien mężczyzna zapytał Diogenesa, w jaki sposób może ukarać niegodziwego człowieka, swojego nieprzyjaciela, filozof powiedział: Jeśli ty sam okażesz się dobry i uczciwy.

Źródło i tłumaczenie:m196df11ab287c00c_0000000000003Źródło i tłumaczenie:

R1N8ABD3seVl31

Praca autorstwa Gaetano Gandolfiego pod tytułem „Aleksander i  Diogenes”. Diogenes został przedstawiony jako mężczyzna w podeszłym wieku, ma on krótkie siwe włosy i zarost, przepasany jest materiałem, który zakrywa genitalia. Diogenes siedzi obok swojego domostwa – drewnianej beczki. Starzec wyciąga rękę do młodego mężczyzny ubranego w srebrno-złotą zbroję – Aleksandra. Aleksander wraz ze swoją świtą idzie przez miasto, i szykuje się do bitwy. W tle widoczne są domostwa oraz drzewo, przy którym stoi beczka Diogenesa.

Diogenes z Synopy

Diogenes z Synopy – ok. 412 - 324 r. p.n.e., pierwszy tzw. filozof cynicki. Był uczniem Antystenesa, który przez wielu uważany jest za właściwego twórcę filozofii cynickiej. Diogenes stał się obiektem licznych anegdot. Wedle jednej z nich, w Koryncie miał spotkać Aleksandra Macedońskiego i podczas tego spotkania poprosić władcę o to, by nie zasłaniał mu słońca. Choć nie zachowało się żadne z jego pism, Diogenesowi przypisuje się kosmopolityzm oraz twierdzenie, że do szczęścia wystarcza zaspokajanie jedynie podstawowych ludzkich potrzeb.

Zadania

R1aNbIlmEUWDn

Ćwiczenie 5

Wskaż zdanie, które prawidłowo opisuje poniższą ilustrację. Dzieło przedstawia Diogenesa, jako mężczyznę w podeszłym wieku. Ma on krótkie siwe włosy oraz siwą brodę. Ubrany jest w ciemne szaty; tors i ramiona przykryte ma grubym żółtym płaszczem. W jednej ręce trzyma kij, którym się podpiera, w drugiej zaś metalową latarnię z płonącą świecą. Wokół Diogenesa zebrała się grupa obserwujących go ludzi. Z prawej strony znajduje się mężczyzna w średnim wieku ubrany w długą zieloną sukmanę, z lewej zaś młoda kobieta, a u jej stóp dziecko w czerwonej szacie. Na drugim planie stoi grupa zaciekawionych kobiet. Możliwe odpowiedzi: 1. Diogenēs commoda vītae omnia abiēcit, ut secundum nātūram vīveret. 2. Diogenēs Cynicus quīntō ante aetātem nostram saeculō vīxit. 3. Diogenēs, lucernam manū tenēns in forō ambulāvit, cum diēs esset.

Wskaż zdanie, które prawidłowo opisuje poniższą ilustrację. Dzieło przedstawia Diogenesa, jako mężczyznę w podeszłym wieku. Ma on krótkie siwe włosy oraz siwą brodę. Ubrany jest w ciemne szaty; tors i ramiona przykryte ma grubym żółtym płaszczem. W jednej ręce trzyma kij, którym się podpiera, w drugiej zaś metalową latarnię z płonącą świecą. Wokół Diogenesa zebrała się grupa obserwujących go ludzi. Z prawej strony znajduje się mężczyzna w średnim wieku ubrany w długą zieloną sukmanę, z lewej zaś młoda kobieta, a u jej stóp dziecko w czerwonej szacie. Na drugim planie stoi grupa zaciekawionych kobiet. Możliwe odpowiedzi: 1. Diogenēs commoda vītae omnia abiēcit, ut secundum nātūram vīveret. 2. Diogenēs Cynicus quīntō ante aetātem nostram saeculō vīxit. 3. Diogenēs, lucernam manū tenēns in forō ambulāvit, cum diēs esset.

Wybierz zdanie, które prawidłowo opisuje poniższą ilustrację.

• Diogenēs commoda vītae omnia abiēcit, ut secundum nātūram vīveret.
• Diogenēs Cynicus quīntō ante aetātem nostram saeculō vīxit.
• Diogenēs, lucernam manū tenēns in forō ambulāvit, cum diēs esset.

Słowniki

Galeria dzieł sztuki

R15dj9mqBGH7x1

Fotografia nieznanego autora prezentuje rzeźbę autorstwa Jean-Antoine Houdona pod tytułem Cyceron. Tytułowy Cyceron został przedstawiony jako mężczyzna w średnim wieku, o krótkich włosach i neutralnym wyrazie twarzy. Ubrany jest w długie szaty sięgające kostek. Jedną dłonią wskazuje w prawą stronę, a w drugiej trzyma zwój papierów. Figura Owidiusza znajduje się w pomieszczeniu.

R1dHAS12pphq91

Fotografia nieznanego autora prezentuje rzeźbę pod tytułem „Korneliusz Nepos”. Korneliusz został przedstawiony jako mężczyzna w średnim wieku, o średniej długości włosach i smutnym wyrazie twarzy. Ubrany jest w długą szatę. Jedną rękę ma uniesioną ku górze. Fotografia została wykonana na zewnątrz.

RLzk5WuylwBEI1

Fotografia nieznanego autora prezentuje rzeźbę pod tytułem Owidiusz. Owidiusz został przedstawiony jako mężczyzna w średnim wieku, ubrany jest w długie szaty sięgające do kostek. Mężczyzna jedną dłonią podpiera głowę i spogląda się w dół. Posąg Owidiusza stoi na wysokim cokole, na którym widnieje napis: OVIDIUS. W tle widoczna jest architektura miejska.

RB98BXICg2KyI1

Dzieło autorstwa Jean-Leona Gerome pod tytułem „Diogenes”. Diogenes został przedstawiony jako mężczyzna w średnim wieku. Ma on średniej długości ciemne włosy ora zarost. Mężczyzna ubrany jest w białą szatę okrywającą jego dolne partie ciała. Diogenes mieszka w beczce, a śpi na słomie. Obok Diogenesa siedzą cztery duże psy. W oddali widoczne jest miasto oraz ludność miejska.

R1N8ABD3seVl3

Praca autorstwa Gaetano Gandolfiego pod tytułem „Aleksander i  Diogenes”. Diogenes został przedstawiony jako mężczyzna w podeszłym wieku, ma on krótkie siwe włosy i zarost, przepasany jest materiałem, który zakrywa genitalia. Diogenes siedzi obok swojego domostwa – drewnianej beczki. Starzec wyciąga rękę do młodego mężczyzny ubranego w srebrno-złotą zbroję – Aleksandra. Aleksander wraz ze swoją świtą idzie przez miasto, i szykuje się do bitwy. W tle widoczne są domostwa oraz drzewo, przy którym stoi beczka Diogenesa.

R4S4qR0iM2q201

Praca autorstwa Matthewsa pod tytułem „Aleksander i Diogones”. Aleksander znajduje się z lewej strony obrazu i został przedstawiony jako młody szczupły mężczyzna, ubrany w zbroję, którą ma przykrytą niebieską peleryną. Na jego głowie widoczny jest srebrny hełm. Aleksander spogląda na Diogenesa, na jego twarzy widoczny jest delikatny uśmiech. Diagones siedzi pod ścianą i znajduje się z prawej strony Aleksandra. Został przedstawiony jako mężczyzna w podeszłym wieku, ma on długie siwe włosy oraz bujny zarost. Ubrany jest w brązowe szaty. Na drugim planie, tuż za Aleksandrem obecni są trzej bogato ubrani mężczyźni, którzy szydzą ze starca. W oddali widoczne są drzewa, krzewy oraz świątynia.

R1VC3dUhb0XXV1

Praca autorstwa Raffaello Sanzio da Urbino pod tytułem „Szkoła Ateńska”. Na fresku została przedstawiona scena z wnętrza szkoły Ateńskiej. Na schodach oraz w korytarzu widoczna jest duża grupa mężczyzn – filozofów. Jedyną siedzącą osobą na schodach jest mężczyzna w podeszłym wieku, który ubrany jest w niebieskie szaty – Diogenes. W tle widoczne są rzeźby zdobiące ściany.

Bibliografia

J. Wikarjak Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa 1978.

Nowa Encyklopedia Powszechna, Warszawa 1995.

Słownik pisarzy antycznych, pod red. Anny Świderkównej, Warszawa 1982.

H. Ørberg, Lingua Latina per se illustrata. Pars I: Familia Romana, Grenaa 2003.