102 p.n.e. - 44 p.n.e. – okres życia Juliusza Cezara
ok. 100 p.n.e. - 24 p.n.e. – okres życia Korneliusza Neposa
ok. 320 - po 387 n.e. – okres życia Eutropiusza
ok. 330 - po 392 n.e. – okres życia Ammiana Marcelina
1
Scenariusz dla nauczyciela
RJsU40SeoZrRv1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Scenariusz zajęć do pobrania.
Kompetencje językowe Uczeń: 2. zna i rozpoznaje następujące zjawiska składniowe z zakresu gramatyki języka łacińskiego: e) następujące typy zdań podrzędnych w języku łacińskim: zdania okolicznikowe czasu, przyczyny.
Nauczysz się
rozpoznać zdania podrzędne czasowe i przyczynowe ze spójnikami cum historicum oraz cum causale;
stosować odpowiednie formy koniunktiwu w zdaniach podrzędnych czasowych i przyczynowych;
tłumaczyć zdania podrzędne z cum historicum i cum causale.
Cum Historicum
Zdania okolicznikowe czasu, stanowiące opowiadanie o przeszłości, zaczynają się od spójnika cum historicum. W zależności od stosunku do czynności zdania głównego, orzeczenie może występować albo w coniunctivus imperfecti (dla czynności równoczesnej) albo w coniunctivus plusquamperfecti (dla czynności wcześniejszej) – zgodnie z zasadami następstwa czasów. W tym przypadku orzeczenie zdania głównego nie występuje w czasach historycznych. Spójnik cum historicum zwany jest również cum narrativum. Zdania te mają niejednokrotnie zabarwienie przyczynowe. Zobacz:
Cum Caesar castra pōneret, puerī mulierēsque pācem ab Rōmānīs petīvērunt.
Gdy Cezar rozbijał obóz, dzieci i kobiety prosiły Rzymian o pokój.
czynność równoczesna
Cum Caesar ad oppidum vēnisset, puerī mulierēsque pācem ab Rōmānīs petīvērunt.
Gdy Cezar przybył do miasta, dzieci i kobiety prosiły Rzymian o pokój.
Przeczytaj przykłady zdań, zwróć uwagę na użyte formy czasownika zarówno w zdaniu głównym, jak i w zdaniach podrzędnych czasowych. Kliknij w aktywny punkt na ilustracjach, aby zobaczyć tłumaczenia.
Veniēbat autem in theātrum cum ibi concilium populī habērētur.
RI0kDEOSB4TB11
Ilustracja interaktywna przedstawia młodego mężczyznę umieszczonego prawym profilem, ma on kręcone, krótkie włosy i szpiczasty nos. Na okładce znajduje się napis: LA ROMA DI CONELIO NEPOTE. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.
Przybył do teatru, gdy miało tam miejsce zgromadzenie ludu. (Nepos)
Ilustracja interaktywna przedstawia młodego mężczyznę umieszczonego prawym profilem, ma on kręcone, krótkie włosy i szpiczasty nos. Na okładce znajduje się napis: LA ROMA DI CONELIO NEPOTE. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.
Przybył do teatru, gdy miało tam miejsce zgromadzenie ludu. (Nepos)
Okładka książki z ryciną Korneliusza Neposa (ur. 100 r. p.n.e., zm. 24 r. p.n.e) w: Giuseppe Solaro, „Rzym Korneliusza Neposa”, Rzym 2013, amazon.com, CC BY 3.0
Tullus Hostilius cum trīgintā et duōs annōs rēgnāsset, fulmine ictus cum domō suā ārsit.
RwVVY5N5gMI1W1
Ilustracja interaktywna przedstawia popiersie Eutropiosa. Rzeźba jest w kolorze beżowym, ma uszczerbiony nos. Mężczyzna ma gęste włosy zaczesane do tyłu. Na brodzie ma krótki zarost. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.
Tullus Hostiliusz, gdy już trzydzieści dwa lata rządził, uderzony piorunem spłonął wraz ze swoim domostwem. (Eutropiusz)
Ilustracja interaktywna przedstawia popiersie Eutropiosa. Rzeźba jest w kolorze beżowym, ma uszczerbiony nos. Mężczyzna ma gęste włosy zaczesane do tyłu. Na brodzie ma krótki zarost. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.
Tullus Hostiliusz, gdy już trzydzieści dwa lata rządził, uderzony piorunem spłonął wraz ze swoim domostwem. (Eutropiusz)
„Eutropios” (zm. w 399 r. n.e.), V w., Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu, Austria, captmondo.com, CC BY 3.0
Cum legiōnēs Fabiānae duae flūmen trānsīssent, subitō (...) pōns est interruptus et reliqua multitūdō equitum interclūsa.
RKT6RDtFzThEB1
Ilustracja interaktywna przedstawia popiersie Gajusza Juliusza Cezara. Mężczyzna ma krótkie, kręcone włosy. Jego twarz zdobią zmarszczki. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.
Gdy dwa legiony Fabianusa przekroczyły rzekę, nagle most został przerwany i pozostała duża część jazdy została odcięta. (Cezar)
Ilustracja interaktywna przedstawia popiersie Gajusza Juliusza Cezara. Mężczyzna ma krótkie, kręcone włosy. Jego twarz zdobią zmarszczki. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.
Gdy dwa legiony Fabianusa przekroczyły rzekę, nagle most został przerwany i pozostała duża część jazdy została odcięta. (Cezar)
„Gajusz Juliusz Cezar” (ur. 12 lipca 100 r. p.n.e., zm. 15 marca 44 r. p.n.e w Rzymie), Muzeum Kapitolińskie w Rzymie, Włochy, wikipedia.org, CC BY 3.0
Cum Causale
Spójniki cum (ponieważ; tzw. cum causale) oraz praesertim cum (zwłaszcza, że) mogą rozpoczynać zdania przyczynowe. Orzeczenie zdania występuje wówczas w koniunktiwie, zgodnie z zasadami następstw czasów. Zobacz:
Cum hōc vērum nōn sit, sequitur, ut sit falsum. – Ponieważ nie jest to prawdziwe, wynika z tego, że jest fałszywe.
Innymi spójnikami zdań przyczynowych są m.in.: quod, quia, quoniam, siquidem. Zdania czasowe zaczynające się od tych spójników mają orzeczenia w trybie oznajmującym (indicativus).
Polecenie 2
Przeczytaj przykłady zdań, zwróć uwagę na użyte formy czasownika zarówno w zdaniu głównym, jak i w zdaniach podrzędnych przyczynowych.
Cum sē iūstē dēfenderet, tandem abiit innoxius.
R1aDwuqhe7mSM1
Ilustracja interaktywna przedstawia popiersie Ammianusa Marcellinus. Mężczyzna jest w sędziwym wieku, ma krótkie włosy i długą brodę. Rzeźba ma uzkodzony nos. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.
Ponieważ sprawiedliwie się bronił, odszedł uniewinniony. (Ammianus Marcellinus)
Ilustracja interaktywna przedstawia popiersie Ammianusa Marcellinus. Mężczyzna jest w sędziwym wieku, ma krótkie włosy i długą brodę. Rzeźba ma uzkodzony nos. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.
Ponieważ sprawiedliwie się bronił, odszedł uniewinniony. (Ammianus Marcellinus)
Autor nieznany, „Ammianus Marcellinus” (ur. ok. 330 r. w Antiochii, zm. po 392 r.), IV w. n.e., Muzeum Archeologiczne w Salonikach, Grecja, pacpicv.pw, CC BY 3.0
Cum cotīdiānī maximī fierent sūmptūs, celeriter pecūniā dēesse coepit.
RaaQySyPwXfmP1
Ilustracja interaktywna przedstawia młodego mężczyznę umieszczonego prawym profilem, ma on kręcone, krótkie włosy i szpiczasty nos. Na okładce znajduje się napis: LA ROMA DI CONELIO NEPOTE. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.
Ponieważ codziennie następowały wielkie wydatki, szybko zaczęło brakować pieniędzy. (Nepos)
Ilustracja interaktywna przedstawia młodego mężczyznę umieszczonego prawym profilem, ma on kręcone, krótkie włosy i szpiczasty nos. Na okładce znajduje się napis: LA ROMA DI CONELIO NEPOTE. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.
Ponieważ codziennie następowały wielkie wydatki, szybko zaczęło brakować pieniędzy. (Nepos)
Okładka książki z ryciną Korneliusza Neposa (ur. 100 r. p.n.e., zm. 24 r. p.n.e) w: Giuseppe Solaro, „Rzym Korneliusza Neposa”, Rzym 2013, amazon.com, CC BY 3.0
RSpZRrd4ujiqU1
Ilustracja interaktywna przedstawia rysunek na naczyniu czerwonofigurowym. Ukazuje on Pytię przepowiadającą Egeuszowi. Mężczyzna jest ubrany w długą szatę. Ma długą brodę, a we włosach wieniec laurowy. Naprzeciwko niego siedzi Pytia. Trzyma w jednej ręce misę, a w drugiej gałązkę. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Pytia była kapłanką, która przepowiadała przyszłość w świątyni Apollina w Delfach. Jej wróżby były niejasne i niezrozumiałe dla zwykłego człowieka, przez co słowa wieszczki były tłumaczone przez kapłanów.
Ilustracja interaktywna przedstawia rysunek na naczyniu czerwonofigurowym. Ukazuje on Pytię przepowiadającą Egeuszowi. Mężczyzna jest ubrany w długą szatę. Ma długą brodę, a we włosach wieniec laurowy. Naprzeciwko niego siedzi Pytia. Trzyma w jednej ręce misę, a w drugiej gałązkę. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Pytia była kapłanką, która przepowiadała przyszłość w świątyni Apollina w Delfach. Jej wróżby były niejasne i niezrozumiałe dla zwykłego człowieka, przez co słowa wieszczki były tłumaczone przez kapłanów.
„Pytia przepowiadająca Egeuszowi” – scena z czary z V w. p.n.e, Stare Muzeum, Berlin, Niemcy, wikipedia.org, domena publiczna
Polecenie 3
Przeczytaj tekst łaciński i zwróć uwagę na zawarte w nim zdania podrzędne. Następnie wykonaj ćwiczenia.
CōdrusKodrosCōdrus, rēx Athēniēnsium, cum terrā Atticā ab ingentī Lacedaemoniōrum exercitū vastārētur, ad ōrāculum Apollinis Delphicī lēgātōs mīsit cōnsultum, quōmodo grave bellum fīnīrī posset. Quibus PȳthiaPytiaPȳthia respondit: Bellī fīnis erit, sī rēx Athēniēnsium occīsus erit. Quoniam hoc respōnsum nōn sōlum Athēniēnsibus, sed etiam hostibus notum erat, Lacedaemoniōrum dux imperāvit, ut omnēs Cōdrī vītae parcerent. Cōdrus autem, cum id cognōvisset, servīlī veste indūtā, nē agnōscerētur, in castra hostium venit. Ibi, cum cōnsultō mīlitem laesisset, ab hostibus interfectus est. Lacedaemoniī autem, cum mortuum Athēniēnsium rēgem esse cognōvissent, discessērunt. Itaque, quoniam rēx vītam prō patriā profundere nōn dubitāverat, Athēnae servātae sunt.
Na podstawie: O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska, Język łaciński, Podręcznik dla lektorów szkół wyższych, Warszawa 2006.
Ilustracja przedstawia scenę z naczynia czerwonofigurowego, na której znajduje się dwóch mężczyzn. Stojący po lewej stronie ubrany jest w długą szatę z odsłoniętym prawym ramieniem. Mężczyzna stojący po prawej stronie jest hoplitą, w rękach trzyma tarczę i włócznię. Na głowie ma hełm.
Karl August Baumeister, „Kodros”, ilustracja w: A. Baumeister, „Zabytki starożytności”, 1888, wikimedia.org, domena publiczna
R1GpeQjTwRvZj1
Ilustracja przedstawia obraz Jean-Jacques-François Le Barbiera pod tytułem „Spartanka wręczająca synowi tarczę”. Ukazuje on kobietę siedzącą pod oknem, która podaje swojemu synowi tarczę. Mężczyzna znajduje się w centrum obrazu i jedną ręką przyjmuje tarczę, a w drugiej trzyma włócznię. Za nim dwójka małych dzieci próbuje wyrwać mu broń.
Jean-Jacques-François Le Barbier, „Spartanka wręczająca synowi tarczę”, 1826, Muzeum sztuki w Portland, wordpress.com, CC BY 3.0
mea7afc9ed02836ff_0000000000004
Gdy ziemie Attyki były pustoszone przez ogromne armie Lacedemończyków, król Aten Kodros, wysłał posłańców do świątyni Apollona Delfickiego w celu uzyskania porady, w jaki sposób można zakończyć tę straszną wojnę. Pytia odpowiedziała im: „Koniec wojny nastąpi, gdy zabity zostanie król Aten.” Ponieważ ta odpowiedź dotarła nie tylko do uszu Ateńczyków, ale także ich wrogów, wódz Lacedemończyków rozkazał, by nikt nie skrzywdził Kodrosa. On natomiast, gdy się o tym dowiedział, przywdział szaty sługi, aby go nie rozpoznano, i wszedł do obozu wroga. Tam umyślnie zranił żołnierza i został zabity przez wrogów. I gdy tylko Lacedemończycy dowiedzieli się, że król Aten nie żyje, natychmiast odeszli. Tak oto zostały ocalone Ateny, gdyż król nie wahał się poświęcić życia za ojczyznę.
Tłumaczenie: Autor opracowania
RxrAqtzyOrj7D
Ćwiczenie 1
Na podstawie polskich tłumaczeń połącz zdania nadrzędne ze zdaniami podrzędnymi. Ponieważ codziennie następowały wielkie wydatki, szybko zaczęło brakować pieniędzy. (Nepos) Możliwe odpowiedzi: 1. Veniēbat autem in theātrum, 2. tandem abiit innoxius. 3. celeriter pecūniā dēesse coepit. 4. Cum sē iūstē dēfenderet, 5. Cum cotīdiānī maximī fierent sūmptūs, 6. Tullus Hostilius cum trīgintā et duōs annōs rēgnāsset, 7. cum ibi concilium populī habērētur. 8. fulmine ictus cum domō suā ārsit. Tullus Hostiliusz, gdy już trzydzieści dwa lata rządził, uderzony piorunem spłonął wraz ze swoim domostwem. (Eutropiusz) Możliwe odpowiedzi: 1. Veniēbat autem in theātrum, 2. tandem abiit innoxius. 3. celeriter pecūniā dēesse coepit. 4. Cum sē iūstē dēfenderet, 5. Cum cotīdiānī maximī fierent sūmptūs, 6. Tullus Hostilius cum trīgintā et duōs annōs rēgnāsset, 7. cum ibi concilium populī habērētur. 8. fulmine ictus cum domō suā ārsit. Przybył do teatru, gdy miało tam miejsce zgromadzenie ludu. (Nepos) Możliwe odpowiedzi: 1. Veniēbat autem in theātrum, 2. tandem abiit innoxius. 3. celeriter pecūniā dēesse coepit. 4. Cum sē iūstē dēfenderet, 5. Cum cotīdiānī maximī fierent sūmptūs, 6. Tullus Hostilius cum trīgintā et duōs annōs rēgnāsset, 7. cum ibi concilium populī habērētur. 8. fulmine ictus cum domō suā ārsit. Ponieważ sprawiedliwie się bronił, odszedł uniewinniony. (Ammianus Marcellinus) Możliwe odpowiedzi: 1. Veniēbat autem in theātrum, 2. tandem abiit innoxius. 3. celeriter pecūniā dēesse coepit. 4. Cum sē iūstē dēfenderet, 5. Cum cotīdiānī maximī fierent sūmptūs, 6. Tullus Hostilius cum trīgintā et duōs annōs rēgnāsset, 7. cum ibi concilium populī habērētur. 8. fulmine ictus cum domō suā ārsit.
Na podstawie polskich tłumaczeń połącz zdania nadrzędne ze zdaniami podrzędnymi. Ponieważ codziennie następowały wielkie wydatki, szybko zaczęło brakować pieniędzy. (Nepos) Możliwe odpowiedzi: 1. Veniēbat autem in theātrum, 2. tandem abiit innoxius. 3. celeriter pecūniā dēesse coepit. 4. Cum sē iūstē dēfenderet, 5. Cum cotīdiānī maximī fierent sūmptūs, 6. Tullus Hostilius cum trīgintā et duōs annōs rēgnāsset, 7. cum ibi concilium populī habērētur. 8. fulmine ictus cum domō suā ārsit. Tullus Hostiliusz, gdy już trzydzieści dwa lata rządził, uderzony piorunem spłonął wraz ze swoim domostwem. (Eutropiusz) Możliwe odpowiedzi: 1. Veniēbat autem in theātrum, 2. tandem abiit innoxius. 3. celeriter pecūniā dēesse coepit. 4. Cum sē iūstē dēfenderet, 5. Cum cotīdiānī maximī fierent sūmptūs, 6. Tullus Hostilius cum trīgintā et duōs annōs rēgnāsset, 7. cum ibi concilium populī habērētur. 8. fulmine ictus cum domō suā ārsit. Przybył do teatru, gdy miało tam miejsce zgromadzenie ludu. (Nepos) Możliwe odpowiedzi: 1. Veniēbat autem in theātrum, 2. tandem abiit innoxius. 3. celeriter pecūniā dēesse coepit. 4. Cum sē iūstē dēfenderet, 5. Cum cotīdiānī maximī fierent sūmptūs, 6. Tullus Hostilius cum trīgintā et duōs annōs rēgnāsset, 7. cum ibi concilium populī habērētur. 8. fulmine ictus cum domō suā ārsit. Ponieważ sprawiedliwie się bronił, odszedł uniewinniony. (Ammianus Marcellinus) Możliwe odpowiedzi: 1. Veniēbat autem in theātrum, 2. tandem abiit innoxius. 3. celeriter pecūniā dēesse coepit. 4. Cum sē iūstē dēfenderet, 5. Cum cotīdiānī maximī fierent sūmptūs, 6. Tullus Hostilius cum trīgintā et duōs annōs rēgnāsset, 7. cum ibi concilium populī habērētur. 8. fulmine ictus cum domō suā ārsit.
Na podstawie polskich tłumaczeń połącz zdania nadrzędne ze zdaniami podrzędnymi.
Tullus Hostilius cum trīgintā et duōs annōs rēgnāsset, celeriter pecūniā dēesse coepit., cum ibi concilium populī habērētur., fulmine ictus cum domō suā ārsit., Cum cotīdiānī maximī fierent sūmptūs, Cum sē iūstē dēfenderet, tandem abiit innoxius., Veniēbat autem in theātrum
Ponieważ codziennie następowały wielkie wydatki, szybko zaczęło brakować pieniędzy. (Nepos)
Tullus Hostiliusz, gdy już trzydzieści dwa lata rządził, uderzony piorunem spłonął wraz ze swoim domostwem. (Eutropiusz)
Przybył do teatru, gdy miało tam miejsce zgromadzenie ludu. (Nepos)
Ponieważ sprawiedliwie się bronił, odszedł uniewinniony. (Ammianus Marcellinus)
R15lqWR16Sore
Ćwiczenie 2
Uszereguj chronologicznie poniższe wydarzenia z przeczytanego tekstu o królu Ateńczyków Kodrosie. Elementy do uszeregowania: 1. Cōdrus ad ōrāculum Apollinis Delphicī lēgātōs mīsit. 2. Lacedaemoniī, cum mortuum Athēniēnsium rēgem esse cognōvissent, discessērunt. 3. Lacedaemoniōrum dux imperāvit, ut omnēs Cōdrī vītae parcerent. 4. Cōdrus ab hostibus interfectus est. 5. Cōdrus autem in castra hostium venit.
Uszereguj chronologicznie poniższe wydarzenia z przeczytanego tekstu o królu Ateńczyków Kodrosie. Elementy do uszeregowania: 1. Cōdrus ad ōrāculum Apollinis Delphicī lēgātōs mīsit. 2. Lacedaemoniī, cum mortuum Athēniēnsium rēgem esse cognōvissent, discessērunt. 3. Lacedaemoniōrum dux imperāvit, ut omnēs Cōdrī vītae parcerent. 4. Cōdrus ab hostibus interfectus est. 5. Cōdrus autem in castra hostium venit.
Uszereguj chronologicznie poniższe wydarzenia z przeczytanego tekstu o królu Ateńczyków Kodrosie.
Lacedaemoniī, cum mortuum Athēniēnsium rēgem esse cognōvissent, discessērunt.
Cōdrus autem in castra hostium venit.
Lacedaemoniōrum dux imperāvit, ut omnēs Cōdrī vītae parcerent.
Cōdrus ad ōrāculum Apollinis Delphicī lēgātōs mīsit.
Cōdrus ab hostibus interfectus est.
Rn7wXyh1qTQJa
Ćwiczenie 3
Po przeczytaniu tekstu oznacz zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Lacedaemoniōrum dux imperāvit, ut mīlitēs Cōdrum occīderent. 2. Cōdrus vītam prō patriā profūdit. 3. Cōdrus ad ōrāculum Apollinis Delphicī lēgātōs mīsit.
Po przeczytaniu tekstu oznacz zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Lacedaemoniōrum dux imperāvit, ut mīlitēs Cōdrum occīderent. 2. Cōdrus vītam prō patriā profūdit. 3. Cōdrus ad ōrāculum Apollinis Delphicī lēgātōs mīsit.
Po przeczytaniu tekstu oznacz zdania prawdziwe.
Lacedaemoniōrum dux imperāvit, ut mīlitēs Cōdrum occīderent.
Cōdrus vītam prō patriā profūdit.
Cōdrus ad ōrāculum Apollinis Delphicī lēgātōs mīsit.
R18MmuDRjTIvl
Ćwiczenie 4
Wśród poniższych zdań wskaż zdanie podrzędne czasowe (cum historicum): Możliwe odpowiedzi: 1. Fuit quoddam tempus, cum in agrīs hominēs passim bēstiārum modo vagābantur. (Cicero), 2. Cum sē iūstē dēfenderet, tandem abiit innoxius. (Ammianus Marcellinus), 3. Cum Caesar Arīminum occupāvisset, Urbem relīquimus. (Cicero)
Wśród poniższych zdań wskaż zdanie podrzędne czasowe (cum historicum): Możliwe odpowiedzi: 1. Fuit quoddam tempus, cum in agrīs hominēs passim bēstiārum modo vagābantur. (Cicero), 2. Cum sē iūstē dēfenderet, tandem abiit innoxius. (Ammianus Marcellinus), 3. Cum Caesar Arīminum occupāvisset, Urbem relīquimus. (Cicero)
Wśród poniższych zdań wskaż zdanie podrzędne czasowe (cum historicum):
Fuit quoddam tempus, cum in agrīs hominēs passim bēstiārum modo vagābantur. (Cicero)
Cum sē iūstē dēfenderet, tandem abiit innoxius. (Ammianus Marcellinus)
Cum Caesar Arīminum occupāvisset, Urbem relīquimus. (Cicero)
R1L02LGuO5FaY
Ćwiczenie 5
Wśród poniższych zdań wskaż zdania podrzędne przyczynowe (cum causale): Możliwe odpowiedzi: 1. Cum cotīdiānī maximī fierent sūmptūs, celeriter pecūniā dēesse coepit. (Nepos), 2. Cum sē iūstē dēfenderet, tandem abiit innoxius. (Ammianus Marcellinus), 3. Cum Caesar in Galliam venit, alterīus factiōnis prīncipēs erant Haeduī, alterīus Sēquanī. (Caesar)
Wśród poniższych zdań wskaż zdania podrzędne przyczynowe (cum causale): Możliwe odpowiedzi: 1. Cum cotīdiānī maximī fierent sūmptūs, celeriter pecūniā dēesse coepit. (Nepos), 2. Cum sē iūstē dēfenderet, tandem abiit innoxius. (Ammianus Marcellinus), 3. Cum Caesar in Galliam venit, alterīus factiōnis prīncipēs erant Haeduī, alterīus Sēquanī. (Caesar)
Wśród poniższych zdań wskaż zdania podrzędne przyczynowe (cum causale):
Cum cotīdiānī maximī fierent sūmptūs, celeriter pecūniā dēesse coepit. (Nepos)
Cum sē iūstē dēfenderet, tandem abiit innoxius. (Ammianus Marcellinus)
Cum Caesar in Galliam venit, alterīus factiōnis prīncipēs erant Haeduī, alterīus Sēquanī. (Caesar)
Rp2MFLEQlLJ4q
Ćwiczenie 6
Wśród poniższych zdań wskaż zdanie podrzędne czasowe (cum temporale): Możliwe odpowiedzi: 1. Cum cotīdiānī maximī fierent sūmptūs, celeriter pecūniā dēesse coepit. (Nepos), 2. Cum sē iūstē dēfenderet, tandem abiit innoxius. (Ammianus Marcellinus), 3. Cum Caesar in Galliam venit, alterīus factiōnis prīncipēs erant Haeduī, alterīus Sēquanī. (Caesar)
Wśród poniższych zdań wskaż zdanie podrzędne czasowe (cum temporale): Możliwe odpowiedzi: 1. Cum cotīdiānī maximī fierent sūmptūs, celeriter pecūniā dēesse coepit. (Nepos), 2. Cum sē iūstē dēfenderet, tandem abiit innoxius. (Ammianus Marcellinus), 3. Cum Caesar in Galliam venit, alterīus factiōnis prīncipēs erant Haeduī, alterīus Sēquanī. (Caesar)
Wśród poniższych zdań wskaż zdanie podrzędne czasowe (cum temporale):
Cum cotīdiānī maximī fierent sūmptūs, celeriter pecūniā dēesse coepit. (Nepos)
Cum sē iūstē dēfenderet, tandem abiit innoxius. (Ammianus Marcellinus)
Cum Caesar in Galliam venit, alterīus factiōnis prīncipēs erant Haeduī, alterīus Sēquanī. (Caesar)
RB6Sun6onPgXi
Ćwiczenie 7
Kodros był: Możliwe odpowiedzi: 1. królem Sparty, 2. królem Aten, 3. wieszczem Apollina
Kodros był: Możliwe odpowiedzi: 1. królem Sparty, 2. królem Aten, 3. wieszczem Apollina
Kodros był:
królem Sparty
królem Aten
wieszczem Apollina
R1eNxVrfWq2Pd
Ćwiczenie 8
Wyrocznia zapowiedziała, że oblężenie Attyki zakończy się jeśli: Możliwe odpowiedzi: 1. Kodros zostanie pojmany przez Lacedemończyków, 2. Kodros przeżyje wojnę, 3. Kodros zginie
Wyrocznia zapowiedziała, że oblężenie Attyki zakończy się jeśli: Możliwe odpowiedzi: 1. Kodros zostanie pojmany przez Lacedemończyków, 2. Kodros przeżyje wojnę, 3. Kodros zginie
Wyrocznia zapowiedziała, że oblężenie Attyki zakończy się jeśli:
Kodros zostanie pojmany przez Lacedemończyków
Kodros przeżyje wojnę
Kodros zginie
R7fxZdrwRrnxS
Ćwiczenie 9
Co nakazał żołnierzom wódz Lacedemończyków? Możliwe odpowiedzi: 1. Żeby schwytali Kodrosa żywego, 2. Żeby zabili Kodrosa, jeśli będzie próbował zakraść się do obozu, 3. Żeby walcząc oszczędzili życie Kodrosa
Co nakazał żołnierzom wódz Lacedemończyków? Możliwe odpowiedzi: 1. Żeby schwytali Kodrosa żywego, 2. Żeby zabili Kodrosa, jeśli będzie próbował zakraść się do obozu, 3. Żeby walcząc oszczędzili życie Kodrosa
Co nakazał żołnierzom wódz Lacedemończyków?
Żeby schwytali Kodrosa żywego
Żeby zabili Kodrosa, jeśli będzie próbował zakraść się do obozu
Żeby walcząc oszczędzili życie Kodrosa
R1LaUf4cHzPuc
Ćwiczenie 10
W jaki sposób Kodros przedostał się do obozu Lacedemończyków? Możliwe odpowiedzi: 1. Zakradł się do obozu wroga, 2. Dał się schwytać zwiadowcom wroga, 3. Wraz z wojskiem napadł na obóz
W jaki sposób Kodros przedostał się do obozu Lacedemończyków? Możliwe odpowiedzi: 1. Zakradł się do obozu wroga, 2. Dał się schwytać zwiadowcom wroga, 3. Wraz z wojskiem napadł na obóz
W jaki sposób Kodros przedostał się do obozu Lacedemończyków?
Zakradł się do obozu wroga
Dał się schwytać zwiadowcom wroga
Wraz z wojskiem napadł na obóz
RkBhqtg0ioi8l
Ćwiczenie 11
Zdanie Dux imperāvit, ut omnēs Cōdrī vītae parcerent to zdanie podrzędne: Możliwe odpowiedzi: 1. czasowe, 2. przyczynowe, 3. dopełnieniowe
Zdanie Dux imperāvit, ut omnēs Cōdrī vītae parcerent to zdanie podrzędne: Możliwe odpowiedzi: 1. czasowe, 2. przyczynowe, 3. dopełnieniowe
Zdanie Dux imperāvit, ut omnēs Cōdrī vītae parcerent to zdanie podrzędne:
czasowe
przyczynowe
dopełnieniowe
R13lO7foUy7ZV
Ćwiczenie 12
Quoniam rēx vītam prō patriā profundere nōn dubitāverat, Athēnae servātae sunt. – to zdanie: Możliwe odpowiedzi: 1. czasowe, 2. dopełnieniowe, 3. przyczynowe
Quoniam rēx vītam prō patriā profundere nōn dubitāverat, Athēnae servātae sunt. – to zdanie: Możliwe odpowiedzi: 1. czasowe, 2. dopełnieniowe, 3. przyczynowe
Quoniam rēx vītam prō patriā profundere nōn dubitāverat, Athēnae servātae sunt. – to zdanie:
czasowe
dopełnieniowe
przyczynowe
R12sBAXfsqlLR
Ćwiczenie 13
Cum id cognōvisset, in castra hostium venit. – to zdanie: Możliwe odpowiedzi: 1. czasowe, 2. dopełnieniowe, 3. warunkowe
Cum id cognōvisset, in castra hostium venit. – to zdanie: Możliwe odpowiedzi: 1. czasowe, 2. dopełnieniowe, 3. warunkowe
Cum id cognōvisset, in castra hostium venit. – to zdanie:
czasowe
dopełnieniowe
warunkowe
R1TSrCQxL6xrn
Ćwiczenie 14
W zdaniu Servīlī veste indūtā, in castra hostium venit pojawia się konstrukcja: Możliwe odpowiedzi: 1. accusativus cum infinitivo, 2. ablativus absolutus, 3. coniugatio periphrastica passiva
W zdaniu Servīlī veste indūtā, in castra hostium venit pojawia się konstrukcja: Możliwe odpowiedzi: 1. accusativus cum infinitivo, 2. ablativus absolutus, 3. coniugatio periphrastica passiva
W zdaniu Servīlī veste indūtā, in castra hostium venit pojawia się konstrukcja:
accusativus cum infinitivo
ablativus absolutus
coniugatio periphrastica passiva
Słowniki
Słownik pojęć
Kodros
Kodros
ostatni król Aten. Według legendy poświęcił on swoje życie dla wypełnienia wyroczni Pytii. Po jego śmierci, Ateńczycy, uznając, że nikt nie jest godzien objąć po nim władzy królewskiej, obrali jego syna pierwszym archontem.
Lacedemończycy
Lacedemończycy
inaczej Spartanie, mieszkańcy Lakonii.
Pytia
Pytia
kapłanka w delfickiej świątyni Apolla. Pełniła rolę wyroczni.
Słownik łacińsko‑polski
RaGFlFMkzjkoU1
Słownik łacińsko-polski.
Słownik łacińsko-polski.
Źródło: online skills, cc0.
mea7afc9ed02836ff_0000000000221
Galeria dzieł sztuki
Ry6Md8qqwj3H51
Ilustracja przedstawia popiersie Eutropiosa. Rzeźba jest w kolorze beżowym, ma uszczerbiony nos. Mężczyzna ma gęste włosy zaczesane do tyłu. Na brodzie ma krótki zarost.
Autor nieznany, „Eutropios” (zm. w 399 r. n.e.), V w., Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu, Austria, captmondo.com, CC BY 3.0
R1BhDsjWZzexJ1
Ilustracja przedstawia popiersie Gajusza Juliusza Cezara. Mężczyzna ma krótkie, kręcone włosy. Jego twarz zdobią zmarszczki
„Gajusz Juliusz Cezar” (ur. 12 lipca 100 r. p.n.e., zm. 15 marca 44 r. p.n.e w Rzymie), Muzeum Kapitolińskie w Rzymie, Włochy, wikipedia.org, CC BY 3.0
RcQ8gTQ07xt7e
Ilustracja przedstawia popiersie Ammianusa Marcellinus. Mężczyzna jest w sędziwym wieku, ma krótkie włosy i długą brodę. Rzeźba ma uzkodzony nos.
Autor nieznany, „Ammianus Marcellinus” (ur. ok. 330 r. n.e. w Antiochii, zm. po 392 r. n.e.), IV w. n.e., Muzeum Archeologiczne w Salonikach, Grecja, pacpicv.pw, CC BY 3.0
R1Liyz5yzshMR1
Ilustracja przedstawia rysunek na naczyniu czerwonofigurowym. Ukazuje on Pytię przepowiadającą Egeuszowi. Mężczyzna jest ubrany w długą szatę. Ma długą brodę, a we włosach wieniec laurowy. Naprzeciwko niego siedzi Pytia.
„Pytia przepowiadająca Egeuszowi” – scena z czary z V w. p.n.e, Stare Muzeum, Berlin, Niemcy, wikipedia.org, domena publiczna
R1ZqePVkkkpmK1
Ilustracja przedstawia scenę z naczynia czerwonofigurowego, na której znajduje się dwóch mężczyzn. Stojący po lewej stronie ubrany jest w długą szatę z odsłoniętym prawym ramieniem. Mężczyzna stojący po prawej stronie jest hoplitą, w rękach trzyma tarczę i włócznię. Na głowie ma hełm.
Karl August Baumeister, „Kodros”, ilustracja w: A. Baumeister, „Zabytki starożytności”, 1888, wikimedia.org, domena publiczna
R1GpeQjTwRvZj1
Ilustracja przedstawia obraz Jean-Jacques-François Le Barbiera pod tytułem „Spartanka wręczająca synowi tarczę”. Ukazuje on kobietę siedzącą pod oknem, która podaje swojemu synowi tarczę. Mężczyzna znajduje się w centrum obrazu i jedną ręką przyjmuje tarczę, a w drugiej trzyma włócznię. Za nim dwójka małych dzieci próbuje wyrwać mu broń.
Jean-Jacques-François Le Barbier, „Spartanka wręczająca synowi tarczę”, 1826, Muzeum sztuki w Portland, wordpress.com, CC BY 3.0
mea7afc9ed02836ff_0000000000228
Bibliografia
O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska, Język łaciński, Podręcznik dla lektorów szkół wyższych, PWN Warszawa 2006.
J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2013.
H. Wolanin, Gramatyka opisowa klasycznej łaciny w ujęciu strukturalnym, Księgarnia Akademicka, Kraków 2012.
Słownik pisarzy antycznych, pod red. Anny Świderkównej, Warszawa 1982
