Zdrowie psychiczne
10 października obchodzony jest Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego. Dzień ten został ustanowiony przez Światową Organizację Zdrowia. Zdrowie psychiczne jest niezmiernie istotne dla każdego człowieka, ponieważ pozwala mu dobrze funkcjonować w społeczeństwie. Z materiału dowiesz się czym jest zdrowie psychiczne i jak o nie dbać.
wyjaśniać znaczenie zdrowia psychicznego dla każdego człowieka i społeczeństwa,
rozróżniać wpływ różnych czynników na zdrowie psychiczne,
stosować konstruktywne sposoby radzenia sobie z emocjami,
dbać o zdrowie psychiczne,
rozpoznawać zagrożenie zdrowia psychicznego,
wskazywać instytucje i organizacje świadczące pomoc, leczenie i wsparcie w przypadkach problemów ze zdrowiem psychicznym, w szczególności świadczące usługi dla młodzieży.
Definicja zdrowia według Światowej Organizacji Zdrowia jest następująca: „zdrowie jest pełnią dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brakiem choroby lub niepełnosprawności”. Definicję tą uzupełniono obecnie o zdolność do prowadzenia produktywnego życia społecznego i ekonomicznego, a także o wymiar duchowy. Opisując zdrowie rozróżniono zdrowie:
fizyczne,
psychiczne
umysłowe,
emocjonalne.
Zdrowie jest więc pojęciem wielowymiarowym i dbając o nie należy zadbać o każdy z tych wymiarów. Pogorszenie zdrowia w jednym obszarze powoduje pogorszenie pozostałych obszarów zdrowia. Podobnie jeśli np. zdrowie fizyczne się poprawia, to poprawia się także aspekt psychiczny (lepsze samopoczucie) aspekt umysłowy (lepsza zdolność do koncentracji) oraz aspekt emocjonalny (zwiększenie cierpliwości). Podstawowym działaniem w dbaniu o zdrowie jest zapobieganie jego pogarszaniu, czyli profilaktyka.
1. Rodzaje zdrowia psychicznego
Według definicji WHO zdrowie psychiczne jest stanem, dzięki któremu człowiek może w pełni uczestniczyć w życiu społecznym, jest zdolny do produktywnej pracy, realizuje swoje potrzeby, a ponadto radzi sobie z różnymi sytuacjami. To również podstawa prawidłowego funkcjonowania jednostki w społeczeństwie. Każdy człowiek pełni jednocześnie wiele funkcji np. jest uczniem, dzieckiem, opiekunem zwierząt, członkiem klasy lub innej społeczności. Jeśli może realizować swoje role to społeczeństwo sprawnie funkcjonuje. Zdrowie jednego człowieka przekłada się zatem na zdrowie społeczeństwa. Na zdrowie psychiczne mają wpływ następujące czynniki:
optymizm życiowy,
decyzje życiowe,
osiągnięcia życiowe,
pozytywne relacje z innymi,
asertywnośćasertywność,
poczucie własnej autonomii,
system wartości,
plany na przyszłość i ocena ich dotychczasowej realizacji.
Poza nimi duże znaczenie dla zachowania zdrowia psychicznego ma dbałość o zdrowie fizyczne, czyli między innymi prawidłowe odżywianie, odpowiednia długość oraz jakość snu i odpoczynku, a także aktywność fizyczna. Niedostateczna ilość snu osłabia naszą koncentrację oraz powoduje złe samopoczucie, stąd też podkreśla się wagę snu dla zachowania dobrego zdrowia psychicznego. Aktywność fizyczna jest kolejnym ważnym czynnikiem poprawiającym stan psychiczny, ponieważ zwiększa się w organizmie ilość endorfinendorfin – hormonów szczęścia. Uprawianie sportu wiąże się ze współzawodnictwem, które pomaga radzić sobie ze stresem, zmęczeniem i kontrolować emocje. W sporcie zdarzają się nam również sukcesy i porażki, co zwiększa odporność psychiczną.
Osoby stroniące od używek zachowują lepszy stan zdrowia psychicznego, zwłaszcza długoterminowo. Nie należy ulegać presji otoczenia, gdyż robienie czegoś wbrew sobie negatywnie oddziałuje na naszą równowagę psychiczną.
Bardzo ważne jest także nierozpamiętywanie trudnych momentów w życiu czy koncentrowanie się na problemach. Negatywne emocje i pesymistyczne nastawienie innych osób ma bardzo duży wpływ na naszą psychikę i nastrój. Dlatego warto utrzymywać kontakty z osobami inspirującymi do działania i optymistycznie nastawionymi do świata.
Dobrostan psychiczny to odczucie wynikające ze spełnienia i z satysfakcji z życia oraz z niskiego poziomu stresu. Opisywany jest on w sześciu następujących wymiarach:
samoakceptacja,
osobisty rozwój,
cel w życiu,
panowanie nad otoczeniem,
autonomia,
pozytywne relacje z innymi.
Brak choroby psychicznej nie jest równoznaczny ze zdrowiem psychicznym.
Wyróżniamy dwa rodzaje zdrowia psychicznego: zdrowie emocjonalne i zdrowie umysłowe.
Zdrowie emocjonalne
Zdrowie emocjonalne jest to umiejętność bycia w harmonii z własnymi myślami, uczuciami i zachowaniem. Jest to również zdolność do rozpoznawania i wyrażania emocji oraz umiejętność radzenia sobie z nimi. Brak równowagi emocjonalnej ma niekorzystny wpływ na nasze zdrowie i mogą wtedy pojawić się między innymi bóle w klatce piersiowej, nadciśnienie tętnicze, wrzody żołądka i dwunastnicy.
Dbając o zdrowie emocjonalne należy wypracować sobie sposoby zarządzania stresem i nauczyć się jak się relaksować. Zarządzanie stresem to świadomość co nas stresuje, a co nas relaksuje i świadome utrzymywanie równowagi między tymi dwoma czynnikami.
W zarządzaniu stresem również ważne jest aby mieć grono przyjaciół, z którymi można się spotkać i porozmawiać na różne tematy (problemy, sukcesy, szczęśliwe wydarzenia, porażki). Należy dbać o relacje w takiej grupie. Spotykać się nie tylko w trudnych sytuacjach, ale także gdy jesteśmy szczęśliwi.
Dla zachowania równowagi emocjonalnej warto zadbać o sposób i jakość jedzenia i picia. Objadanie się szczególnie słodyczami lub spożywanie alkoholu poprawia nastrój tylko na chwilę, a problem z którym próbujemy sobie poradzić i tak nie będzie rozwiązany. Ponadto mogą pojawić się kolejne problemy np. nadwaga, uzależnienie, pogorszenie relacji z otoczeniem.
Dlatego lepszym rozwiązaniem poprawiającym nastrój będzie aktywność fizyczna i hobby.
Zdrowie umysłowe
Zdrowie umysłowe jest to zdolność do jasnego i logicznego myślenia oraz podejmowania decyzji. Wynika ono z prawidłowego działania układu nerwowego i mówi o poprawnym przebiegu procesów myślowych. W mózgu przez całe życie tworzą się nowe połączenia nerwowe. Im jest ich więcej, tym więcej zasobów, które możemy wykorzystać. Każda nowa umiejętność, wiedza to nowe połączenia komórek nerwowych.
Dbając o rozwój umysłowy musimy układowi nerwowemu zapewnić odpowiednio długi i efektywny wypoczynek. Bardzo ważna dla zdrowia umysłowego jest odpowiednia ilość snu na dobę (młodzież 8‑10 godzin). Niedostateczna jego ilość może powodować między innymi: problemy z pamięcią i koncentracją, bóle głowy, rozdrażnienie lub skłonność do agresji.
Dieta i aktywność fizyczna również wpływają na zdrowie umysłowe. Odpowiednia ilość witamin, minerałów i kwasów omega‑3 sprzyja sprawności umysłowej. Aktywność fizyczna z kolei zwiększa wydolność organizmu, w tym układu krążenia i oddechowego. Ich prawidłowe działanie zapewnia odpowiednią ilość tlenu do prawidłowej pracy mózgu.
Negatywny wpływ na zdrowie umysłowe ma spożywanie alkoholu, palenie papierosów i używanie narkotyków i dopalaczy. Również długotrwały stres niekorzystnie wpływa na zdrowie umysłowe.
Jeżeli chcemy dbać o umysł powinniśmy stale go ćwiczyć, rozwijać poprzez zdobywanie nowych umiejętności, poznawanie nowych dziedzin wiedzy, ćwiczenie koncentracji i zdolności logicznego myślenia.
2. Zaburzenia psychiczne
Z danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wynika, że z powodu zaburzeń psychicznych cierpi od jednej czwartej do jednej trzeciej światowej populacji. Najczęściej diagnozowane zaburzenia psychiczne to depresja oraz zaburzenia lękowe, często współwystępujące ze sobą. Dane WHO mówią o niewystarczającej pomocy udzielanej takim osobom, gdyż tylko połowa osób chorujących psychicznie otrzymuje świadczenia lekarskie, a pomoc adekwatną otrzymuje jeszcze mniejsza część potrzebujących.
Bezrobocie, nadużywanie alkoholu i narkotyków, kryzys rodziny, bieda, złe stosunki między ludźmi, niepewność jutra, nadmierny pośpiech oraz tempo życia to czynniki powszechnie uważane w Polsce za szkodliwe dla zdrowia psychicznego, mogące zwiększać ryzyko zachorowania na choroby psychiczne (badania CBOS).
Na podstawie badań EZOP II (Epidemiologia Zaburzeń Psychiatrycznych i Dostępność Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej) przeprowadzonych przez ekspertów z Instytutu Psychiatrii i Neurologii (IPiN) na próbie losowej 15 tys. osób w latach 2018 – 2021 ustalono, że ponad 25% Polaków doświadcza różnych zaburzeń psychicznych. Najczęstszą wskazywaną przyczyną było osamotnienie, utrata pracy, spożywanie alkoholu i innych używek, brak perspektyw na zmianę życia.
Alkohol ma szkodliwy wpływ na nasze narządy (m.in. uszkodzenie trzustki, wątroby). Spożycie alkoholu, szczególnie w długim okresie czasu, silnie oddziałuje na zdrowie psychiczne. Najczęstszym rozpoznaniem chorobowym osób leczonych w psychiatrycznych oddziałach całodobowych są zaburzenia psychiczne spowodowane używaniem alkoholu.
3. Czynniki sprzyjające zachowaniu zdrowia psychicznego
Zachowanie zdrowia psychicznego wymaga działania w wielu obszarach. Należy zadbać np. o dobre relacje z otoczeniem, o możliwość zrozumienia otaczającego świata oraz o rozwój pasji.
Czynniki poprawiające zdrowie psychiczne:
poczucie przynależności (więź z bliskimi osobami, przy których możemy być sobą: rodzicami, dziadkami, rodzeństwem, przyjaciółmi, koleżankami i kolegami),
rozmowa o dobrych i gorszych momentach w życiu,
pozytywny klimat otoczenia (w rodzinie i szkole),
prospołeczne nastawienie (w rodzinie i szkole),
wymaganie już od dzieci odpowiedzialności za swoje zachowanie,
rozwijanie już od dzieciństwa empatiiempatii,
znajdowanie okazji do przeżywania sukcesów i rozpoznawania własnych osiągnięć,
zapobieganie przemocy i zdecydowane reagowanie na nią (w domu, w szkole),
odpoczynek i odpowiednio długi sen (najlepiej 8 - 10 godzin na dobę),
zdrowe odżywianie,
aktywność fizyczna,
unikanie używek (np. papierosów, alkoholu, narkotyków, ale również napojów energetyzujących – czyli substancji, które pobudzają nasz organizm).
Aby dowiedzieć się, jak dbać o zdrowie psychiczne zapoznaj się z prezentacją,
Dobre zdrowie psychiczne jest jedną ze składowych zdrowia, dlatego warto świadomie o nie zadbać.
Światowa Organizacja Zdrowia w 1948 roku wprowadziła definicję zdrowia psychicznego rozumianą jako pełny dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny człowieka, a także zdolność do rozwoju i samorealizacji. Pojęcia użyte w tej definicji mają szerokie znaczenia. Ich rozumienie jest subiektywne, uwarunkowane kulturowo i środowiskowo. Dobrostan psychiczny to odczucie wynikające z poczucia spełnienia i satysfakcji z życia oraz z niskiego poziomu stresu. Opisywany jest on w sześciu wymiarach. Są to:
samoakceptacja,
osobisty rozwój,
cel w życiu,
panowanie nad otoczeniem,
autonomia,
pozytywne relacje z innymi.
Większość ekspertów zgadza się co do tego, że zdrowie psychiczne i zaburzenie psychiczne nie są wobec siebie przeciwstawne, czyli brak rozpoznanej choroby psychicznej nie musi oznaczać zdrowia psychicznego.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RsRJTrapNxnRR
Film przedstawia trzy osoby, które siedzą obok siebie na kanapie i wpatrują się w ekran laptopa, który stoi przed nimi na stoliku. Wokół laptopa leżą dokumenty, a dwie osoby, siedzące z obu stron mężczyzny korzystającego z laptopa, trzymają kartki papieru w dłoniach. Osoby te rozmawiają ze sobą. Ubrane są w eleganckie, biurowe stroje.
Zdrowie psychiczne przejawia się w poczuciu własnej wartości, zdolności do własnego rozwoju, odpowiedzialności za swoje życie (decyzje, trudności, sukcesy), zaangażowaniu w życie społeczne, pracę, związek.
Poczucie własnej wartości kształtowane jest od najwcześniejszego dzieciństwa. Jest wypadkową doświadczeń, wychowania, norm kulturowych, przekonań o świecie i o nas samych, poczucia sprawczości czy atrakcyjności. Często jest zbyt niskie lub przeciwnie – zbyt wysokie. W procesie rozwoju należy dołożyć starań, aby uzyskać umiejętność prawidłowej samooceny. Powinniśmy zatem dążyć do poznania siebie, ale również do wykształcenia zaufania i szacunku do osoby, którą jesteśmy naprawdę. To, w jaki sposób myślimy o sobie, wpływa na przykład na relacje z rodziną, kolegami i partnerami, sposób funkcjonowania w pracy i środowisku. Dlatego warto pomyśleć o wzmocnieniu poczucia własnej wartości tak, aby wynikało ono z rzetelnej oceny doświadczeń, a nie opinii innych na nasz temat. Poczucie własnej wartości w dużej mierze determinuje jakość życia.
Zdolność do rozwoju osobistego umożliwia kształtowanie nowych umiejętności i poszerzanie wiedzy. Pozwala też lepiej zrozumieć świat i najbliższe otoczenie. Oceniając swój rozwój, należy zadać sobie pytanie, o ile więcej umiem dziś niż umiałem wczoraj. Każdego wieczoru warto odpowiedzieć sobie na pytania: „Czego się dzisiaj nauczyłem?”, „Czego się dzisiaj dowiedziałem?”.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1HvnTYpvXthx
Film przedstawia kobietę, która jedzie wózkiem dziecięcym. Zjeżdża ona nim po zjeździe zlokalizowanym obok schodów. W wózku siedzi małe dziecko.
Odpowiedzialność za swoje życie daje poczucie sprawstwa. Jeśli człowiek może i umie podejmować decyzje, pokonywać trudności i osiągać sukcesy, to odczuwa satysfakcję z życia. Świadomość, że potrafimy poradzić sobie z pojawiającymi się problemami, pozwala spokojniej stawać przed kolejnymi wyzwaniami. Odpowiedzialność wiąże się z ponoszeniem konsekwencji podjętych lub zaniechanych działań. Pozwala też przyjmować role społeczne, takie jak bycie dzieckiem, kolegą, rodzicem, pracownikiem, uczniem, opiekunem zwierząt.
Odpowiedzialności trzeba się nauczyć w procesie rozwoju, początkowo podejmując drobne decyzje i stopniowo przechodząc do coraz trudniejszych. Uciekanie od odpowiedzialności świadczy o niedojrzałości człowieka.
Ludzie są istotami społecznymi. Dla zachowania zdrowia psychicznego należy zaangażować się w życie społeczne, pracę oraz związki osobiste. Pierwszą grupą społeczną, która buduje relacje społeczne, jest rodzina. To ona daje oparcie dzieciom i uczy je określonych norm i zachowań. Następnie, w grupach rówieśniczych, szkolnych i zawodowych, rozwijane są dalsze kompetencje społeczne. Dobre relacje poprawiają samopoczucie, złe – powodują frustrację, spadek nastroju, a niekiedy wywołują agresję. Dlatego należy dążyć do rozwijania kompetencji społecznych i utrzymywania kontaktu z ludźmi, którzy taki rozwój umożliwiają. Tworząc relacje z otoczeniem, nie tylko czerpiemy z nich wsparcie, ale także sami je dajemy. Poczucie, że jesteśmy komuś potrzebni, przynosi nam zadowolenie i spełnienie. Dzięki budowaniu dobrych relacji z otoczeniem, tworzymy krąg ludzi, którzy są życzliwi, otwarci na współpracę i spędzanie wolnego czasu, mogą nas wspierać w trudnych momentach.
Należy pamiętać, że budowanie relacji jest procesem i wymaga wzajemnego szacunku, zaufania, porozumienia, współpracy oraz empatii.
Zdrowie psychiczne zależy także od umiejętności pokonywania stresu i działania pod jego wpływem. Stres jest zjawiskiem nieuchronnym i właściwie nie da się go wyeliminować z życia codziennego. Jest również zjawiskiem biologicznym. Stanowi odpowiedź organizmu na stawiane mu wymagania – zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Ma więc właściwości przystosowawcze i jest bezpośrednią reakcją na zagrożenie: wyostrza czujność, mobilizuje organizm do działania. Taka odpowiedź na różne bodźce jest zgodna z fizjologią ciała człowieka. Stres dzieli się na dwie kategorie.
Stres dobry, czyli tak zwany eustres, mobilizuje, dodaje siły, energii, determinacji do wykonania działania, daje możliwość zareagowania na zdarzenia i sytuacje, motywuje, skutecznie wspomaga procesy myślowe, przyspiesza podejmowanie działania.
Stres zły, czyli dystres, to najczęściej przewlekłe napięcie nerwowe, które dezorganizuje życie. Podczas ekspozycji na dystres zaburzeniu ulegają funkcje fizyczne i psychiczne. Jeżeli stan ten utrzymuje się długofalowo, osoba poddana takiemu stresowi gorzej radzi sobie z problemami dnia codziennego, częściej też choruje.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RXNz5dTcnWkrq
Film przedstawia smutną kobietę, która stoi za szybą, po której spływają krople deszczu.
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) depresja to choroba objawiająca się smutkiem, utratą zainteresowań i przyjemności, poczuciem winy, niską samooceną, zaburzeniami snu i apetytu, uczuciem zmęczenia i osłabieniem koncentracji. Depresji mogą towarzyszyć myśli o samookaleczeniu lub samobójstwie. Aby zdiagnozować tę chorobę, objawy muszą występować bez przerwy przez co najmniej 2 tygodnie.
Depresja znacząco wpływa na jakość życia i zdolność funkcjonowania w każdym jego obszarze – zarówno społecznym, jak i zawodowym. Jest to czwarty, najpoważniejszy problem zdrowotny na świecie. Według WHO w 85% przypadków depresji towarzyszą inne problemy medyczne, przy czym u niemal 30% chorych stwierdza się cztery lub więcej dodatkowych schorzeń. Najczęściej są to choroby przewlekłe, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów czy cukrzyca, a także dolegliwości związane z nadużywaniem substancji psychoaktywnych, m.in. alkoholu i leków. Z depresją wiąże się wiele negatywnych konsekwencji społecznych. Osoby cierpiące z powodu ciężkiej postaci tej choroby nierzadko muszą rezygnować z pracy i bywa, że pozostają bezrobotne.
W przypadku długotrwałego pogorszenia nastroju, zaburzeń łaknienia, pojawiających się napadów strachu i innych niepokojących stanów należy skorzystać z pomocy lekarzy specjalistów, a także szukać wsparcia u rodziny i przyjaciół.
Pamiętaj!
Choroba psychiczna może dotknąć każdego, bez względu na wiek, płeć, rasę, stan społeczny, aktywność zawodową. Styl życia, a także środowisko, w którym funkcjonujemy, powodują, że nasze zdrowie psychiczne narażone jest na wiele zagrożeń. Bardzo duży wpływ na nie wywierają również uzależnienia, np. od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych lub uzależnienia behawioralne (od czynności, np. pracy, zakupów, korzystania z internetu).
Niepokoić i skłaniać do kontaktu z lekarzem specjalistą powinno:
długo utrzymujące się pogorszenie nastroju, apatia,
problemy ze snem, np. z zasypianiem lub częste wybudzanie się,
ciągłe poczucie rozdrażnienia lub niepokoju,
strach przed podejmowaniem decyzji lub wykonywaniem codziennych obowiązków,
pogorszenie apetytu lub niepohamowane napady głodu,
strach przed kontaktami społecznymi,
inne, niewystępujące dotychczas objawy, które cechuje długi czas utrzymywania się lub powtarzalność w określonych sytuacjach.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1DAL2h8t26wK
Film przedstawia dorosłego mężczyznę i chłopca, którzy jadą rowerami przez jesienny park.
Aby zapewnić sobie zdrowie psychiczne, należy zadbać o odpoczynek i odpowiednio długi sen. Pamiętaj, że norma snu jest indywidualną kwestią, tym niemniej młodzież powinna spać od 8 do 10 godzin w ciągu doby. Skracanie snu ma wpływ na cały organizm, a przede wszystkim na funkcjonowanie układu nerwowego, w tym mózgu. Zdrowie psychiczne można zapewnić także poprzez zdrowe odżywianie. Właściwa dieta nie tylko wzmacnia organizm, ale także pozwala zachować prawidłową budowę ciała i lepsze samopoczucie. Dla rozładowania stresu i poprawy funkcjonowania organizmu należy zadbać o aktywność fizyczną. Podczas spacerów, jazdy na rowerze lub uprawiania ulubionego sportu można nie tylko poprawić swoją wydolność fizyczną, ale także równowagę emocjonalną.
Kontakty i relacje społeczne mogą dawać wsparcie i radość, ale mogą też być przyczyną frustracji. Dlatego należy świadomie dobierać kolegów i znajomych, aby dzięki nim rozwijać się i cieszyć każdym dniem. Pamiętać jednak należy, że kontakty pośrednie np. przez telefon, nigdy nie zastąpią kontaktów bezpośrednich. Dlatego warto zadbać o to, aby każdego dnia mieć czas na spotkania z rodziną i przyjaciółmi. Uśmiech, dotyk i możliwość obserwowania czyjejś mowy ciała są kluczowe dla naszego rozwoju społecznego.
Wyjaśnij, jak rozumieć dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny człowieka świadczący o jego zdrowiu psychicznym.
Uzasadnij twierdzenie, że odpowiedzialność za własne życie jest przejawem zdrowia psychicznego.
Wymień czynniki i działania, które sprzyjają zdrowiu psychicznemu.
4. Kiedy udać się do specjalisty?
Każdy z nas ma czasami gorszy nastrój. Nie oznacza to problemów ze zdrowiem psychicznym. Jednak, jeśli gorszy nastrój utrzymuje się około dwóch tygodni, to nie należy tego bagatelizować i trzeba zwrócić się do lekarza. Objawy, które powinny zwrócić Twoją uwagę, to
utrzymujące się pogorszenie nastroju,
problemy ze snem, apetytem,
częsty i utrzymujący się niepokój i rozdrażnienie,
trudności z podejmowaniem decyzji i wykonywaniem codziennych obowiązków.
Jeżeli masz problemy ze zdrowiem psychicznym powinieneś poszukać pomocy specjalisty. Możesz zgłosić się do:
Poradni zdrowia psychicznego – do psychologa lub do psychiatry. Specjalista pomoże Ci wdrożyć odpowiednią profilaktykę oraz przedstawi rozwiązania dostosowane do Twojej sytuacji.
Centrum Zdrowia Psychicznego, które jest odpowiedzialne za udzielanie kompleksowej pomocy psychiatrycznej wszystkim potrzebującym ze swojego rejonu. Listę centrów oraz obszar ich działania możesz sprawdzić na stronie czp.org.pl.
Dzieci i młodzież mogą skorzystać z pomocy ośrodków środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej (z zastrzeżeniem, że osoby poniżej 18 r.ż. muszą posiadać zgodę opiekuna prawnego na korzystanie ze świadczeń).
Praca tych ośrodków oparta jest przede wszystkim na realizacji świadczeń w środowisku. Z tego powodu zalecany jest wybór ośrodka jak najbliżej miejsca zamieszkania.
Więcej informacji znajdziesz na stronie NFZNFZ.
Jeśli potrzebujesz wsparcia i fachowej pomocy psychologicznej w związku ze zdrowiem psychicznym lub szukasz odpowiedzi na pytania dotyczące swoich emocji lub zachowań, możesz skorzystać z telefonów wsparcia. Po drugiej stronie są życzliwe osoby, które znają się na problemach psychicznych i wiedzą, jak Ci pomóc.
Jeżeli nie ukończyłeś 18 lat, to możesz skorzystać z Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży – 116111. Jest on czynny codziennie całą dobę.
5. Emocje
Zachowanie zdrowia psychicznego wiąże się z umiejętnością radzenia sobie z emocjami. Emocje wpływają na nasze zachowania, na to jak żyjemy, jakie interakcje podejmujemy, jak postrzegamy świat, ale też na to, jak inni nas widzą.
Podstawowe emocje to: radość, smutek, wstręt, strach, zaskoczenie i złość, a w rozszerzonej wersji jeszcze: duma, wstyd, zażenowanie i podniecenie. Jedne bywają przelotne, inne pozostają z nami na dłuższy czas. Chociaż emocje są powiązane z psychiką, to wpływają one również na funkcjonowanie ciała i mają swoje odzwierciedlenie w odczuciach fizycznych, na przykład: przyspieszenie akcji serca, suchość w ustach, ból brzucha, wzmożona potliwość, rozszerzenie naczyń krwionośnych itd. Radość ma korzystny wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne, jest związana ze zwiększoną odpornością i ogólną satysfakcją. Długotrwałe uczucie smutku może zmienić się w depresję, która jest poważną chorobą. Strach to niezwykle ważna emocja, która pierwotnie miała ogromne znaczenie dla przetrwania człowieka. Strach to rodzaj emocji, który jeżeli trwa krótko to jest bardzo potrzebny, ale długo utrzymujący się ma negatywny wpływ na organizm. Pozytywne emocje, takie jak radość, miłość, satysfakcja powodują obniżenie poziomu kortyzolukortyzolu, pobudzenie wydzielania oksytocynyoksytocyny i działają korzystnie na funkcjonowanie układu odpornościowego. Wpływają one na harmonijną aktywność układu nerwowego i krążenia, co sprzyja pracy ważnych narządów (serca, mózgu). Natomiast emocje negatywne, w szczególności długotrwały stres, złość i smutek powodują zwiększenie poziomu cytokin, które przyczyniają się do stanów zapalnych stawów, chorób serca i nowotworów. Poza tym długotrwały stres negatywnie wpływa na funkcjonowanie układu krążenia i nerwowego, zwiększa ryzyko depresji, chorób serca, cukrzycy. Warto mieć kontrolę nad emocjami, nie wolno im się całkowicie poddawać, ale również nie należy ich dusić w sobie. Unikanie konfrontacji i udawanie, że nic się nie dzieje, ma negatywny wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne.
Aby poznać konstruktywne i niekonstruktywne sposoby radzenia sobie z emocjami obejrzyj poniższy film.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R11Z23kLJpcUG
Film przedstawia wyjaśnienie pojęcia emocji, a także dobre i złe sposoby na radzenie sobie z emocjami.
Wyjaśnij, czym są emocje.
Wyjaśnij, dlaczego nieprzyjemne emocje są potrzebne w życiu.
Podaj co najmniej trzy przykłady konstruktywnego radzenia sobie z emocjami.
6. Podsumowanie
Zdrowie emocjonalne to bycie w harmonii z własnymi myślami, uczuciami i zachowaniem.
Zdrowie umysłowe to zdolność do logicznego myślenia.
Przed rozwojem zaburzeń psychicznych chroni m. in.: poczucie przynależności, rozmowa, pozytywny klimat otoczenia, odpoczynek, zdrowe odżywianie, aktywność fizyczna, brak nałogów.
Emocje mają wpływ na zachowanie człowieka oraz funkcjonowanie organizmu.
Podstawowe emocje to: radość, smutek, wstręt, strach, zaskoczenie i złość.
Wypieranie uczuć, zwłaszcza negatywnych, wiąże się z trudnością ich wyrażania,
Konstruktywne sposoby radzenia sobie z emocjami, to m.in. rozmowa z bliską osobą, aktywność fizyczna, zdrowa dieta, techniki relaksacyjne.
Niekonstruktywne sposoby radzenia sobie z emocjami to m.in.: stosowanie używek w nadmiarze, tłumienie negatywnych emocji, wpędzanie się w poczucie winy, udawanie, że nic się nie stało, wyolbrzymianie problemu.
7. Słownik
jest to posiadanie oraz umiejętność wyrażania własnego zdania i emocji z szacunkiem dla siebie i innych osób
jest to zdolność odczuwania stanów psychicznych innych osób, umiejętność przyjęcia ich sposobu myślenia, spojrzenia z ich perspektywy na rzeczywistość
są to hormony wydzielane przez organizm, np. podczas wysiłku fizycznego, powodujące dobre samopoczucie i zadowolenie
jest to hormon steroidowy, wywiera szeroki wpływ na metabolizm, bywa nazywany hormonem stresu
jest to hormon peptydowy, u ssaków, w zależności od ich samopoczucia, stymuluje uległość, ufność, zazdrość, szczodrość, protekcjonizm czy współpracę
8. Zadania
Wykaż, że aktywność fizyczna jest konstruktywną metodą radzenia sobie ze stresem.
Uzasadnij twierdzenie, że dobre relacje z otoczeniem wpływają korzystnie na zdrowie psychiczne.
9. Notatnik
10. Bibliografia
Gromulska L., (2010), Zdrowie psychiczne w świetle dokumentów Światowej Organizacji Zdrowia, [w:] „Przegląd Epidemiologiczny” nr 64(1).
Ministerstwo Zdrowia, Zdrowie psychiczne Polaków – w roli głównej Mózg, dostępny w internecie: http://www.archiwum.mz.gov.pl/zdrowie-i-profilaktyka/promocja-zdrowia/jakdzialazdrowyczlowiek/zdrowie-psychiczne-polakow-w-roli-glownej-mozg [dostęp dn. 08.06.2022].
Narodowy Fundusz Zdrowia, Ochrona zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży, dostępny w internecie: https://www.nfz.gov.pl/dla-pacjenta/informacje-o-swiadczeniach/ochrony-zdrowia-psychicznego-dzieci-i-mlodziezy [dostęp dn. 08.06.2022].
Narodowy Fundusz Zdrowia, Zadbaj o swoje zdrowie psychiczne, dostępny w internecie: https://pacjent.gov.pl/zapobiegaj/zadbaj-o-swoje-zdrowie-psychiczne [dostęp dn. 08.06.2022].