• Przewód:

  • roboczy,

  • zasilania sterowania,

  • powrotny,

  • elektryczny.

• Przewód:

  • sygnału sterowania (wewnętrzny i zewnętrzny),

  • odprowadzenia przecieków wewnętrznych (spustowy albo odpowietrzający).

• Filtr,

• Położenie chwilowe.

Obrysowanie dwóch lub więcej symboli elementów funkcjonalnych stanowiących zespół w obrębie jednego urządzenia

Elementy mechaniczne (wał, dźwignia, tłoczysko)

Trójkąt równoboczny wskazanie kierunku przepływu i rodzaju płynu. Zaczerniony trójkąt wskazuje czynnik hydrauliczny

• Strzałka prosta lub ukośna wskazuje:

  • ruch prostoliniowy,

  • kierunek przepływu płynu przez zawory,

  • kierunek przepływu ciepła.

Ruch obrotowy w określonym kierunku

Strzałka ukośna (długa) wskazuje możliwą zmienność albo nastawialność pompy, sprężyny, elektromagnesu itd

Element elektryczny lub przewód elektryczny

Zamknięcie kanału lub odcięcie drogi przepływu

Oddziaływanie elektryczne liniowe w przeciwnych kierunkach

Wskaźnik temperatury lub kontrola temperatury

Napęd główny

Sprężyna

Dławienie czynnika roboczego

Miejsce dla uproszczonego symbolu zaworu zwrotnego

Przykłady połączenia przewodów lub kanałów

Skrzyżowanie przewodów lub kanałów bez połączenia

Przewód giętki, elastyczny (zwykle łączący części ruchome)

Symbole sposobów sterowania zaworem mogą być rysowane w dowolnym dogodnym położeniu, prostopadle do skrajnej ścianki prostokąta symbolu zaworu

Tłoczysko - ruch liniowy w dwóch kierunkach (strzałka nie jest obowiązująca)

Wał - ruch obrotowy o dwóch kierunkach (strzałka nie jest obowiązująca)

Zapadka o dwóch kierunkach działania - mechanizm do ręcznego utrzymywania określonego położenia, stałego do granicznej wartości siły

Symbol ogólny, bez wskazania sposobu sterowania. Nieokreślona liczba kierunków działania

Przycisk wciskany (jeden kierunek działania)

Przycisk wyciągany (jeden kierunek działania)

Przycisk wciskany i wyciągany (dwa kierunki działania)

Dźwignia

Pedał (jeden kierunek działania)

Pedał dwukierunkowy (dwa kierunki działania)

Popychacz lub trzpień (jeden kierunek działania)

Popychacz z nastawną długością (jeden kierunek działania)

Sprężyna (dwa kierunki działania)

Rolka (dwa kierunki działania)

Rolka (jeden kierunek działania)

Element elektryczny liniowy, (np. elektromagnes) z jedna cewką (jeden kierunek działania)

Element elektryczny liniowy, (np. elektromagnes) z dwoma cewkami w jednym zespole, działającymi w kierunkach przeciwnych

Element elektryczny liniowy, (np. silnik momentowy) z dwoma cewkami o zmiennych charakterystykach w jednym zespole (dwa kierunki działania) działającymi w kierunkach przeciwnych

Silnik elektryczny

Sterowanie za pomocą ciśnienia ogólnie

Sterowanie za pomocą ciśnienia przez wzrost ciśnienia

Sterowanie za pomocą ciśnienia przez spadek ciśnienia

Sterowanie ze wspomaganiem przez wzrost ciśnienia

Sterowanie ze wspomaganiem przez spadek ciśnienia

Wewnętrzna droga sygnału sterującego (sterowanie zaworu ciśnieniem własnym czynnika przepływającego przez zawór)

Zewnętrzna droga sygnału sterującego

Sterowanie z wykorzystaniem wzrostu ciśnienia hydraulicznego w sterowaniu jednostopniowym (z wewnętrznym zasilaniem sterowania, bez sterowania wstępnego)

Sterowanie z wykorzystaniem spadku ciśnienia hydraulicznego w sterowaniu jednostopniowym (z wewnętrznym zasilaniem sterowania, bez sterowania wstępnego)

Sterowanie z wykorzystaniem ciśnienia hydraulicznego w sterowaniu dwustopniowym (z wewnętrznym zasilaniem sterowania i odprowadzeniem cieczy sterującej, bez sterowania wstępnego)

Sterowanie dwustopniowe (np.: elektromagnes i ciśnienie hydrauliczne), zewnętrzne zasilanie sterowania

Sterowanie dwustopniowe (np.: elektromagnes i ciśnienie hydrauliczne), wewnętrzne zasilanie sterowania

Sterowanie dwustopniowe (np.: kolejno ciśnienie pneumatyczne i ciśnienie hydrauliczne), wewnętrzne zasilanie sterowania, zewnętrzne odprowadzenie cieczy sterującej, uprzednie sterowanie wstępne

Sterowanie dwustopniowe (np.: elektromagnesy i ciśnienia hydrauliczne), zawór główny ustalany w położeniu środkowym sprężynami, zewnętrzne zasilanie sterowania

Sterowanie dwustopniowe (np.: elektromagnesy i ciśnienia hydrauliczne), zawór główny ustalany w położeniu środkowym za pomocą ciśnień, zewnętrzne zasilanie sterowania, zewnętrzne odprowadzenie cieczy sterującej, zewnętrzne odprowadzenie przecieków

Sprzężenie zwrotne zewnętrzne (symbol ogólny). Wartość zadana i wartość mierzona wielkości regulowanej są sprawdzane poza zaworem

Symbole sposobów sterowania o jednym kierunku działania są rysowane obok symbolu graficznego elementu, którym sterują, w taki sposób, jakby urojone siły na symbolu graficznym elementu przesuwały go w inne położenie

Dla zaworów o trzech lub więcej położeniach sterowanie położeniami wewnątrz symbolu może być wyraźnie pokazane poprzez przeciągnięcie wewnętrznych linii granicznych symbolu graficznego zaworu w górę lub w dół i przez dodanie do tych linii odpowiednich symboli sterowania

Jeżeli objaśnienie nie jest wystarczające, to dla zaworów o trzech położeniach symbole mechanizmów sterujących dla położenia środkowego można umieszczać na skrajnych ściankach prostokątów symboli

Jeżeli element sterowany jest ustalany w położeniu środkowym, neutralnym za pomocą ciśnienia, to należy dorysować dwa odrębne trójkąty na obu skrajnych ściankach symbolu

Na symbolach uproszczonych elementów sterowanych pośrednio pomija się zazwyczaj wewnętrzne drogi przepływu zasilania sterowania wspomagającego i odprowadzenia płynu sterowania.

Jeżeli w takich elementach występują pojedyncze, zewnętrznie zasilane zawory sterujące lub przewody odprowadzania cieczy sterującej, wówczas należy je pokazać tylko po jednej stronie symbolu uproszczonego. Każdy dodatkowy symbol mechanizmu sterującego lub sposobu sterowania albo przewodu odprowadzenia przecieków wewnętrznych zaleca się rysować po drugiej stronie symbolu. Na symbolach, które są umieszczane na elementach, należy przedstawić wszystkie połączenia zewnętrzne

Przy sterowaniu równoległym $\left(\mathrm{OR}\right)$ symbole mechanizmów i sposobów sterowania powinny być rysowane jeden obok drugiego, np.: elektromagnes albo przycisk będą uruchamiały zawór główny niezależnie od siebie

Przy sterowaniu szeregowym $\left(\mathrm{AND}\right)$ symbole kolejnych stopni sterowania są przedstawiane w jednej linii np.: elektromagnes uruchamia zawór sterujący, który następnie uruchamia zawór główny

Listwy mechanizmu zapadkowego powinny być tak rysowane, aby były podzielone na taka samą liczbę segmentów i umieszczone w tej samej kolejności jak w elemencie sterowanym. Wycięcia powinny być zaznaczone tylko w tych położeniach, w których następuje ustalanie. Linia obrazująca zapadkę powinna być rysowana na segmencie listwy odpowiednim do przedstawionego na symbolu graficznym położenia zaworu sterującego

Pompa hydrauliczna

Pompa hydrauliczna o jednym kierunku przepływu, o stałej objętości roboczej i o jednym kierunku obrotów

Silnik hydrauliczny o zmiennym kierunku przepływu, o stałej objętości roboczej, o dwóch kierunkach obrotów

Silnik hydrauliczny o jednym kierunku przepływu, o zmiennej objętości roboczej, nieokreślonym mechanizmie i sposobie sterowania, z odprowadzeniem (na zewnątrz) przecieków wewnętrznych, o jednym kierunku obrotów, z dwustronnym wałem końcowym

Silnik hydrauliczny o zmiennym kierunku przepływu, o zmiennej objętości roboczej, o dwóch kierunkach obrotów

Pompa‑silnik hydrauliczny o zmiennym kierunku przepływu, o zmiennej objętości roboczej, sterowany siłą mięśni, z odprowadzeniem na zewnątrz przecieków wewnętrznych, o dwóch kierunkach obrotów

Siłownik hydrauliczny jednostronnego działania pchający ze sprężyną

Siłownik hydrauliczny dwustronnego działania

Siłownik teleskopowy hydrauliczny dwustronnego działania

Siłownik hydrauliczny dwustronnego działania, nastawialny z hamowaniem jednostronnym

Siłownik hydrauliczny nurnikowy

Akumulator (tylko w położeniu pionowym), bez wskazania rodzaju obciążenia

Akumulator hydrauliczny gazowy, ciecz jest utrzymywana pod ciśnieniem za pomocą sprężonego gazu

Źródło energii hydraulicznej, symbol ogólny uproszczony

Silnik elektryczny

Napęd główny nieelektryczny

Zawór sterujący kierunkiem przepływu $2/2$ (dwie drogi przepływu, dwa niezależne położenia) sterowany dźwignią. Zawór odcinający

Zawór sterujący kierunkiem przepływu $2/2$ (dwie drogi przepływu, dwa niezależne położenia) sterowany dźwignią, powrót wymuszony sprężyną

Zawór sterujący kierunkiem przepływu $3/2$ (trzy drogi przepływu, dwa niezależne położenia) sterowany mechanicznie za pomocą rolki, powrót wymuszony sprężyną

Zawór sterujący kierunkiem przepływu $4/2$ (cztery drogi przepływu, dwa niezależne położenia) sterowany ręcznie za pomocą przycisku, powrót wymuszony sprężyną

Zawór sterujący kierunkiem przepływu $5/2$ (pięć dróg przepływu, dwa niezależne położenia) sterowany za pomocą ciśnienia w obu kierunkach

Zawór sterujący kierunkiem przepływu $3/3$ (trzy drogi przepływu, trzy niezależne położenia) sterowany za pomocą elektromagnesów, ustalany w położeniu środkowym sprężynami

Zawór sterujący kierunkiem przepływu $4/3$ (cztery drogi przepływu, trzy niezależne położenia) sterowany ręcznie za pomocą przycisku, ustalany w położeniu środkowym sprężynami

Zawór sterujący kierunkiem przepływu $5/3$ (pięć dróg przepływu, trzy niezależne położenia) dwustopniowe sterowanie za pomocą elektromagnesów oraz wzrostu ciśnienia, ustalany w położeniu środkowym sprężynami

Zawór proporcjonalny $4/3$ z przekryciem dodatnim (w położeniu środkowym wszystkie drogi przepływu odcięte) w położeniu środkowym, ustalany w położeniu środkowym sprężynami, sterowany elektromagnesem z dwoma cewkami.

Zawór sterujący kierunkiem przepływu $4/3$ zamknięty w położeniu środkowym, z przekryciem dodatnim (w położeniu środkowym wszystkie drogi przepływu odcięte)

Zawór sterujący kierunkiem przepływu $4/3$ zamknięty w położeniu środkowym, z przekryciem ujemnym (w położeniu środkowym wszystkie drogi przepływu połączone wewnętrznie)

Zawór sterujący kierunkiem przepływu $4/3$ ze sterowaniem wstępnym, ustalany w położeniu środkowym sprężynami, sterowany dwoma przeciwstawnymi elektromagnesami, z przesuwem ręcznym zewnętrzne doprowadzenie i odprowadzenie cieczy sterującej

Zawór zwrotny nie obciążony, otwiera się wówczas , gdy ciśnienie wejściowe jest wyższe niż ciśnienie wyjściowe

Zawór zwrotny obciążony sprężyną, otwiera się wówczas, gdy ciśnienie wejściowe jest wyższe od sumy ciśnienia wyjściowego i ciśnienia wynikającego z siły sprężyny

Zawór zwrotny sterowany zamykany ciśnieniem, otwiera się wówczas, gdy ciśnienie wejściowe jest wyższe niż ciśnienie wyjściowe, przy sterowaniu wstępnym może następować sterowanie zamykaniem zaworu bez sprężyny powodującej powrót

Zawór zwrotny sterowany otwierany ciśnieniem, obciążony sprężyną, sterowanie otwieraniem zaworu ze sprężyna wymuszającą powrót

Przełącznik obiegu (zawór logiczny $\mathrm{LUB}$). Droga wejściowa połączona z wyższym ciśnieniem jest automatycznie łączona z drogą wyjściową w chwili, gdy druga droga wejściowa jest zamykana

Zawór podwójnego sygnału (zawór logiczny $\mathrm{I}$). Droga wyjściowa jest otwarta tylko wówczas, gdy obydwie drogi wejściowe są pod ciśnieniem.

Zawór szybkiego spustu. Jeżeli na drodze wejściowej nastąpi spadek ciśnienia, to droga wyjściowa samoczynnie otwiera się do atmosfery i następuje swobodny wylot czynnika

Zawór ograniczający ciśnienie, maksymalny jednostopniowy. Ciśnienie wejściowe jest regulowane przez otwarcie drogi obiegu powrotnego albo drogi wylotowej, położonej naprzeciwko przyłożonej siły (np. sprężyny)

Zawór ograniczający ciśnienie, maksymalny dwustopniowy, z dodatkowym wyposażeniem do sterowania zdalnego

Regulator ciśnienia (zawór redukcyjny) dwudrogowy jednostopniowy, nastawiany sprężyną

Regulator ciśnienia (zawór redukcyjny) trójdrogowy jednostopniowy z odpowietrzeniem, nastawiany sprężyną. Jeżeli ciśnienie wyjściowe przewyższy ciśnienie nastawiane to nastąpi swobodny wylot powietrza do atmosfery

Zawór redukcyjny dwustopniowy, nastawiany sprężyną, z odprowadzeniem cieczy sterującej

Zawór dławiący nastawialny, bez wskazania sposobu sterowania albo stanu zaworu, normalnie bez położenia całkowicie zamkniętego

Zawór zasuwowy odcinający, normalnie z jednym położeniem całkowicie zamkniętym

Zawór dławiąco‑zwrotny jednokierunkowy, z nastawialnym dławieniem, ze swobodnym przepływem w jednym kierunku i dławionym przepływem w przeciwnym kierunku

Zbiornik otwarty do atmosfery, z przewodem obiegu powrotnego poniżej poziomu płynu, z filtrem powietrza

Zbiornik otwarty do atmosfery, miejscowe odprowadzenie przecieków wewnętrznych albo powrót

Zbiornik zamknięty pod normalnym ciśnieniem albo zamknięty z przewodami poniżej poziomu płynu, bez połączenia z atmosferą

Pierwszy triatlon

R5aFZaDRIJVRZ

Ilustracja

Filtr symbol ogólny. $\mathrm{A}-\mathrm{B}$ kierunek przepływu cieczy przez filtr (kierunek filtracji)

Filtr wlewowy. $\mathrm{A}-\mathrm{B}$ kierunek przepływu cieczy przez filtr (kierunek filtracji)

Filtr ssawny. $\mathrm{A}-\mathrm{B}$ kierunek przepływu cieczy przez filtr (kierunek filtracji)

Filtr powietrza

Chłodnica (wymiennik ciepła), bez pokazania linii przepływu czynnika chłodzącego

Chłodnica (wymiennik ciepła), z pokazaniem linii przepływu czynnika chłodzącego

Nagrzewnica

Wskaźnik ciśnienia

Manometr

Manometr różnicowy

Termometr

Wskaźnik poziomu cieczy

Wskaźnik przepływu

Przepływomierz

Przepływomierz całkujący

Obrotomierz do pomiaru częstości obrotów

Miernik momentu obrotowego

Przetwornik analogowo ciśnieniowy, generujący sygnał elektryczny odpowiednio do wartości ciśnienia wejściowego

Przetwornik ciśnienia (przetwornik pneumo‑elektryczny), generujący sygnał elektryczny po przekroczeniu uprzednio nastawionego ciśnienia (o stałej wartości lub nastawialny)