Wstęp

Dzisiaj powszechnie znany jest fakt, że nasza planetaplanetaplaneta ma kulisty kształt. Wydaje się to tak oczywiste, że nawet nie zastanawiamy się nad tym. Czy zawsze jednak tak ją sobie wyobrażano?

Od wieków ludzie zastanawiali się nad tym, jak wygląda nasz WszechświatwszechświatWszechświat i jaką rolę w nim odgrywa Ziemia. Teorie były różne. Wiele z nich wskazywało na to, że jest ona płaska. Możecie sobie to teraz wyobrazić? Jak przez kosmos dryfuje olbrzymich rozmiarów dysk, wokół którego krąży Słońce? Taki pogląd na Ziemię mieli m.in. Majowe. Dodatkowo wyobrażali sobie, że jest ona podtrzymywana przez czterech olbrzymów zwanych „bakabami”.

Nie tylko Majowie mieli ciekawy pogląd na kształt Ziemi. W mitologii hinduskiej wskazywano na to, że płaska Ziemia ma kształt lotosu. Również i w tej wersji dodano jej filary. Były nimi cztery słonie, które z kolei stały na skorupie olbrzymiego żółwia, pływającego w nieskończonym oceanie.

To nie jedyna ciekawa wizja, z jaką możemy się spotkać, analizując wierzenia ludzi różnych zamierzchłych kultur. Starożytni Egipcjanie wyobrażali sobie, że żyją na ciele boga Qeb. Miał on leżeć na boku, tworząc w ten sposób Ziemię, a z kolei bogini Nut, pochylając się nad nim tworzyła nieboskłon.

Babilończycy twierdzili natomiast, że Ziemia jest górą stojącą w wodach oceanu. Po obu jej stronach znajdują się drzwi, przez które Słońce chowa się lub wychodzi na niebo.

Według Talesa z Miletu, żyjącego na przełomie VII/VI w. p.n.e., Ziemia miała przypominać spłaszczony dysk, pływający po niezmierzonym oceanie. Uczony grecki wyobrażał sobie, że płaską Ziemię obiegają Księżyc, Słońce i planety, a wokół nich obraca się sfera gwiazdgwiazdagwiazd stałych.

Zdarza się , że podobne poglądy są wciąż żywe i  nawet w Internecie możecie znaleźć wiele  stron, na których  autorzy udowadniają, że Ziemia jest płaska.

Oczywiście nie są to jedyne teorie na temat kształtu Ziemi. Było ich o wiele więcej.

Ciekawe jest zatem, jak kształtował się pogląd na to, że może ona być kulą. O tym dowiecie się z audiobooka.

R1eeiKa6kgMK01
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Nauczysz się
  1. opisywać historyczne poglądy na kształt Ziemi;

  2. opisywać najważniejsze odkrycia dowodzące kulistości Ziemi;

  3. wyjaśniać teorię heliocentryczną Mikołaja Kopernika;

  4. określać położenie Ziemi i jej znaczenie w Układzieukład planetarnyUkładzie Słonecznym.

1

Cele edukacyjne zgodne z etapem kształcenia

  1. przedstawia historię zmian poglądu na kształt Ziemi i jej miejsca we Wszechświecie;

  2. podaje najważniejsze informacje o kształcie i rozmiarach Ziemi;

  3. wskazuje miejsca i opisuje znaczenie Ziemi w Układzie Słonecznym, w Galaktyce i w całym Wszechświecie.

m0218e159b347676b_1502093859156_0

ZIEMIA WE WSZECHŚWIECIE - audiobook

Rozdziały audiobooka:

  1. Poglądy na kształt Ziemi na przestrzeni dziejów – od kuli po elipsoidę obrotową

  2. Od elipsoidy obrotowej do geoidy czyli rozmowa o podróży dookoła świata

  3. Materiał przedstawia rozmowę dwójki młodych ludzi na temat kształtu Ziemi

1
Uwaga!

Notatka dla prowadzącego:

Przed rozpoczęciem pracy z audiobookiem, możesz skorzystać z przygotowanego scenariusza lekcji, który pokazuje, jak wdrożyć materiały multimedialne w tok lekcji.

Rg5Qzkkx75uBp1
W prostokątnym polu znajduje się strzałka skierowana w dół (symbol pobierania pliku) i napis „Pobierz załącznik”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RV9Q4GjEwAlBS1
W prostokątnym polu znajduje się strzałka skierowana w dół (symbol pobierania pliku) i napis „Pobierz załącznik”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego załącznik do scenariusza lekcji.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Wskazówka

Pomyśl, jak udowodnić kulistość Ziemi.

Zapisz swoje propozycje i skonfrontuj je z dowodami zawartymi w treści audiobooka.

REcGTXVRUtVHT1
Na ekranie pokazany jest panel sterowania z aktywnymi klawiszami do odtwarzania zawartości audiobooka. W części górnej części znajdują się trzy klawisze. Pierwszy od lewej „Widok” umożliwia przełączenie między odtwarzaczem dźwiękowym audiobooka oznaczonym jako „Odtwarzacz” na liście wyboru a podglądem treści audiobooka oznaczonym jako „Tekst”. Odtwarzacz dźwiękowy oznaczony jako „Odtwarzacz” przedstawia żółty pasek, na którym podczas odtwarzania pojawia się tekst. Widok „Tekst” prezentuje pełny tekst pojawiający się w nagraniu. Widok „Dynamiczny” stanowi połączenie widoku „Odtwarzacz” i „Tekst". Klawisz środkowy „Książka” umożliwia nawigację po treści audiobooka. Klawisz trzeci od lewej „Więcej” – zawiera informacje o programie. Poniżej oddzielony linią znajduje się panel sterowania odtwarzacza nagrania. Poniżej panelu sterowania znajduje się żółty pasek, na którym w trakcie odtwarzania pokazywany jest tekst nagrania.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 1

Wyjaśnij, dlaczego co 4 lata mamy rok przestępny, który liczy 366 dni? Udowodnij swoją opinię opierając się na dostępnych wiadomościach o Ziemi.

Polecenie 2

Zaplanuj swoją wyprawę dookoła Ziemi. Zaznacz na niej główne miasta i porty, w których się zatrzymasz. Pamiętaj, żeby początek i koniec  wyprawy były w tym samym miejscu.

Polecenie 3

Wyjaśnij, dlaczego Ziemia nazywana jest błękitną planetąplanetaplanetą? Uzasadnij swoją wypowiedź.

*Może masz inny pomysł na nazwę dla naszej planety?

m0218e159b347676b_1502093867461_0

Podsumowanie

Jakie jest miejsce Ziemi we WszechświeciewszechświatWszechświecie, skoro Wszechświat to wszystko, co fizycznie istnieje: cała przestrzeń, czas, wszystkie formy materii i energii oraz prawa fizyki i stałe fizyczne określające ich zachowanie?

PlanetaplanetaPlaneta Ziemia znajduje się w galaktyce zwanej Drogą MlecznąDroga MlecznaDrogą Mleczną lub Mlecznym Kręgiem, którą zwyczajowo określa się po prostu jako Galaktykę. Galaktyka to układ setek miliardów gwiazdgwiazdagwiazd, okrążających je planet, księżyców, planetoid, komet, pyłu kosmicznego i niedostatecznie jeszcze poznanych innych obiektów kosmicznych.

Na podstawie budowy wyróżnia się cztery zasadnicze typy galaktyk: spiralne, eliptyczne, soczewkowate i nieregularne. Galaktyki o bardzo małej jasności i małych rozmiarach liniowych nazywane są galaktykami karłowatymi, niezależnie od ich budowy. Są to galaktyki kilkadziesiąt razy mniejsze od naszej Galaktyki - Drogi Mlecznej, która zalicza się do grupy galaktyk spiralnych. Galaktyki tworzą grupy i gromady. Definicja gromady galaktykgromady galaktykgromady galaktyk nie jest jasno określona. Gromada jest po prostu wyjątkowo liczną grupą galaktyk. Może ona zawierać od kilkudziesięciu do wielu tysięcy galaktyk. Jak się zatem odnaleźć pośród miliardów gwiazd?

Punktem odniesienia na niebie jest Gwiazda Polarna, która znajduje się najbliżej północnego bieguna niebieskiego, czyli miejsca, gdzie oś obrotu Ziemi „przebija” sferę niebieską. Jest obecnie najjaśniejszą gwiazdą gwiazdozbioru Małej Niedźwiedzicy i prawie nie zmienia swego położenia w ciągu nocy. Dzięki temu od wieków była wykorzystywana do precyzyjnego określania kierunków świata na półkuli północnej Ziemi. Czy wiesz, jak ją odnaleźć na niebie?

Praca domowa
Polecenie 4.1

Znajdź i opisz najciekawsze Twoim zdaniem współczesne odkrycia dotyczące kosmosu. Uzasadnij swój wybór. Pamiętaj, aby zawsze podać źródło, z którego czerpiesz informacje.

m0218e159b347676b_1503905579466_0

Zadania

Ćwiczenie 1
R1Rt0o7U3Gzpo1
Na ekranie pokazane jest w ramce Zadanie 1 zatytułowane „Poglądy na kształt Ziemi na przestrzeni dziejów”. Pod tytułem podane jest polecenie, które brzmi: ” Po zapoznaniu się treścią audiobooka „Poglądy na kształt Ziemi na przestrzeni dziejów – od kuli po elipsoidę obrotową”, uzupełnij zdania odpowiednimi wyrazami lub frazami.” Poniżej polecenia zamieszczony został tekst zawierający informacje dotyczące kształtowania się poglądów na kształt Ziemi na przestrzeni wieków. W tekście znajdują się puste okienka , w które należy wpisać odpowiednie informacje. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest klawisz ”Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności wykonania zadania.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
Rt3M9qjvcRb9n1
Na ekranie pokazane jest w ramce Zadanie 2 zatytułowane „Od elipsoidy obrotowej do geoidy”. Pod tytułem podane jest polecenie, które brzmi: ” Po zapoznaniu się z treścią nagrania „Od elipsoidy obrotowej do geoidy. Czyli rozmowa o podróży dookoła świata”, uzupełnij tekst wybierając prawidłową odpowiedź.” Poniżej polecenia zamieszczony został tekst zawierający informacje dotyczące kształtu bryły Ziemi W tekście znajdują się okienka , w których jest napis „Wybierz odpowiedź” i strzałka w dół. Po naciśnięciu na okienko rozwija się lista możliwych odpowiedzi. Należy wybrać prawidłową. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest klawisz ”Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności wykonania zadania.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R13naWhnsrybm1
Na ekranie pokazane jest w ramce . Zadanie 3 zatytułowane „Terminy astronomiczne”. Pod tytułem podane jest polecenie, które brzmi: ” Na podstawie treści nagrania „Błękitna Planeta – czyli ile wiemy o Ziemi”, połącz terminy z ich opisami.” Poniżej polecenia w dwóch kolumnach znajduje się szesnaście ramek (po osiem w każdej kolumnie). W lewej kolumnie w ramkach znajdują się różne terminy astronomiczne. W kolumnie prawej w okienkach zawarte są opisy. Przesuwając okienka należy dobrać parami termin i jego prawidłowy opis. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest klawisz ”Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności wykonania zadania.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
m0218e159b347676b_1502358147126_0

Słowniczek

Droga Mleczna
Droga Mleczna

Galaktyka, na peryferiach której znajduje się Układ Słoneczny. To jasny pas światła rozciągający się na nocnym niebie wzdłuż równika galaktycznego, nachylonego pod kątem ok. 62° do równika niebieskiego;
światło to pochodzi od miliardów gwiazd Galaktyki; płaski kształt Galaktyki sprawia, że w kierunku równika widać znacznie więcej gwiazd niż w kierunku bieguna; wyjaśnia to kształt Drogi Mlecznej; szerokość pasa wynosi 5–50°; najbogatsze w gwiazdy części Drogi Mlecznej leżą w gwiazdozbiorze Strzelca, gdzie znajduje się centrum Galaktyki. Nazwa Droga Mleczna jest też niekiedy stosowanym synonimem Galaktyki.

Encyklopedia PWN

Gromady galaktyk
Gromady galaktyk

zbiorowisko galaktyk o gęstości przestrzennej 100–1000 razy przewyższającej średnią gęstość materii we Wszechświecie, zawiera od kilkudziesięciu do kilku tysięcy galaktyk

Encyklopedia PWN

Gwiazda
Gwiazda

ciało niebieskie, które świeci światłem własnym, w wyniku zachodzących w nim zmian termojądrowych. Tworzą go rozżarzone gazy i plazma

http://www.ekologia.pl/wiedza/slowniki/leksykon-ekologii-i-ochrony-srodowiska/gwiazda

Planeta
Planeta

ciało niebieskie krążące wokół jakiejś gwiazdy, świecące odbitym od niej światłem

Słownik PWN

Układ planetarny
Układ planetarny

system planetarny, zbiór planet krążących wokół gwiazdy

Encyklopedia PWN

Wszechświat
Wszechświat

Wszechświat, Kosmos, układ wszystkich obiektów astronomicznych, materii rozproszonej i pól fizycznych wraz z czasoprzestrzenią, którą wypełniają. Jest to przestrzeń wraz ze znajdującą się w niej materią (gwiazdami, planetami i innymi jeszcze drobniejszymi ciałami niebieskimi, ich skupiskami — galaktykami, gromadami galaktyk, materią międzygalaktyczną i in. obiektami), która w jakikolwiek sposób może oddziaływać na nas (lub my na nią) w przeszłości, obecnie lub w przyszłości. Obserwacyjnymi badaniami Wszechświata zajmuje się astronomia pozagalaktyczna, natomiast jego teoriami powstawania i ewolucji — kosmologia.

Encyklopedia PWN