Zmiany na mapie politycznej i problemy demograficzne na świecie. Podsumowanie
Na świecie zmiany polityczne i demograficzne zachodzą nieustannie. Wzrasta gęstość zaludnienia, ludzie coraz częściej i chętniej się przemieszczają. Wynika to m.in. z odmienności kulturowych i zróżnicowania ekonomicznego. Powtórzmy więc, jak można mierzyć rozwój, jak zróżnicowane jest rozmieszczenie ludności, czym charakteryzują się współczesne migracje, dlaczego rośnie liczba ludności w miastach, jak wygląda zróżnicowanie kulturowe świata.
iZejrqfAxW_d5e301
1. Zmiany na mapie politycznej świata
Atrybuty państwa to terytorium, ludność, suwerenna władza, uznanie przez inne kraje. W ostatnich 30 latach doszło do rozpadu Związku Radzieckiego, Jugosławii, Czechosłowacji, w Afryce do podziału Sudanu i oddzielenia Erytrei od Etiopii. Ruchy separatystyczne są nadal aktywne. Ponadto zjednoczyły się dwa państwa niemieckie, dwie części Jemenu, a Hongkong i Makau połączyły się z Chinami.
Nowe państwa – galeria
R1eSsa2IdAtD1
Na ilustracji karta do głosowania w Sudanie Południowym. Opisy w języku arabskim i angielskim. Z lewej strony rysunek otwartej dłoni i napis separation. Pod spodem puste kółko do oznaczenia wyboru. Z prawej strony splecione dłonie i napis unity. Pod spodem puste kółko do oznaczenia wyboru.
Karta do głosowania w Sudanie w 2011 roku
Źródło: Jkwchui(http://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.
R1OWmUuMgGaSk
Na ilustracji przedstawiona jest mapa Europy. Zastosowano podziałkę liniową w zakresie od zera do sześciuset kilometrów, co trzysta kilometrów. Kolorami zaznaczone są państwa. W ich obrębie ciemniejszym odcieniem danego koloru oznaczono potencjalnie nowe państwo mogące powstać w Europie. W Wielkiej Brytanii jest to Szkocja (kolory zielone), w Hiszpanii – Kraj Basków i Katalonia (kolory czerwony i pomarańczowy), we Francji – Korsyka (kolor żółty), w Belgii – Flandria (odcienie turkusu), we Włoszech – Padania (odcienie fioletu). Na niebiesko zaznaczone są wody.
Potencjalne nowe państwa w Europie
Źródło: Olga Mikos, francesco_rollandin (https://openclipart.org), Il Qathar (http://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.
iZejrqfAxW_d5e337
2. Wskaźniki rozwoju społeczno‑gospodarczego
Istnieje wiele wskaźników rozwoju. Najpopularniejszym jest wartość produktu krajowego brutto na osobę (PKB per capita). Natomiast wskaźnik rozwoju społecznego (Human Development Index) ukazuje rozwój w 3 aspektach: ekonomiczny jest jednym z nich.
Wskaźniki rozwoju – galeria
Rz2vsmfbvThFr
Ilustracja przedstawia mapę świata. Wody zaznaczono kolorem niebieskim. Na mapie za pomocą kolorów przedstawiono produkt krajowy brutto w dolarach amerykańskich na jednego mieszkańca w poszczególnych państwach i terytoriach zależnych w dwa tysiące dwudziestym roku.Kolor ciemnozielony obrazuje wielkość produktu krajowego brutto powyżej pięćdziesięciu tysięcy dolarów amerykańskich na jednego mieszkańca i występuje w Stanach Zjednoczonych, Australii, Szwecji, Danii, Norwegii, Irlandii, Szwajcarii, Holandii, Islandii.Jaśniejsze odcienie koloru zielonego (reprezentujące przedział od trzydziestu pięciu do pięćdziesięciu tysięcy dolarów) występują w Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Luksemburgu, Niemczech, Austrii, Finlandii, Japonii, Nowej Zelandii, Gujanie Francuskiej.Kraje mieszczące się w przedziale od dwudziestu do trzydziestu pięciu tysięcy: Portugalia, Hiszpania, Włochy, Czechy, Litwa, Arabia Saudyjska.Kraje w przedziale od dziesięciu do dwudziestu tysięcy: Wenezuela, Chile, Urugwaj, Polska, Słowacja, Czechy, Chorwacja, Węgry, Bułgaria, Rumunia, Rosja, Chiny, Malezja, Oman.Kraje w przedziale od pięciu do dziesięciu tysięcy: Meksyk, Kuba, Jamajka, Dominikana, Kolumbia, Ekwador, Peru, Brazylia, Panama, Argentyna, RPA, Botswana, Gabon, Turcja, Białoruś, Bośnia i Hercegowina, Serbia, Grecja, Kazachstan, Turkmenistan, Tajlandia.Kraje w przedziale od dwóch do pięciu tysięcy: Surinam, Gwatemala, Honduras, Boliwia, Ukraina, Mongolia, Irak, Iran, kraje Kaukazu, północnej Afryki, Jordania, Indonezja, Filipiny, Wietnam, Laos, Namibia, Wybrzeże Kości Słoniowej, Ghana, Nigeria.Kraje w przedziale od jednego do dwóch tysięcy: kraje południowej Azji (w tym Indie) oraz część krajów afrykańskich, głównie wzdłuż zachodniego i wschodniego wybrzeża kontynentu. Kraje centralnej Afryki, Madagaskar oraz Afganistan i Tadżykistan mają wartości PKB poniżej tysiąca. Dookoła mapy w białej ramce opisano wartości długości i szerokości geograficznej co 20 stopni.
Świat – Produkt Krajowy Brutto na 1 mieszkańca
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY-SA 3.0.
RguuGwAbLEslK
Ilustracja przedstawia mapę świata. Wody zaznaczono kolorem niebieskim. Na mapie za pomocą czterech kolorów przedstawiono zróżnicowanie rozwoju społecznego (wskaźnik rozwoju społecznego HDI) w dwa tysiące dziewiętnastym roku.
Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano wartości długości i szerokości geograficznej co dwadzieścia stopni. Na dole mapy narysowano cztery kolorowe prostokąty i opisano jaką wielkość wskaźnika rozwoju społecznego przedstawia dany kolor.
Kolor ciemnozielony: wartość powyżej ośmiu dziesiątych, państwa bardzo wysoko rozwinięte.
Kolor zielony: wartość od siedmiu do ośmiu dziesiątych, państwa wysoko rozwinięte.
Kolor jasnozielony: wartość od pięćdziesięciu pięciu setnych do siedmiu dziesiątych, państwa średnio rozwinięte.
Kolor zielonożółty: wartość poniżej pięćdziesięciu pięciu setnych, państwa słabo rozwinięte.
Kolorem białym oznaczono państwa i obszary, dla których brak danych – Grenlandię, Somalię, Wybrzeże Kości Słoniowej, Kosowo, Koreę Północną.
Szarym kolorem oznaczono Antarktydę, na której nie ma stałej ludności.
Państwa wysoko rozwinięte: Kanada, USA, Panama, Kostaryka, Gujana Francuska, Chile, Argentyna, Urugwaj, Australia, Nowa Zelandia, Malezja, Singapur, Korea Południowa, Japonia, Turcja, Izrael, Oman, Zjednoczono Emiraty Arabskie, Dubaj, Kuwejt, Gruzja, Rosja, Kazachstan oraz państwa europejskie z wyłączeniem Ukrainy, Mołdawii, Bośni i Hercegowiny, Albanii i Macedonii Północnej, które zaliczono do państw wysoko rozwiniętych. W pozostałych częściach świata do państw wysoko rozwiniętych należą również: Meksyk, Kuba, Jamajka, Dominikana, Belize, państwa Ameryki Południowej (z wyłączeniem wymienionej wcześniej Gujany Francuskiej oraz Gujany, która zaliczona jest do państw średnio rozwiniętych). Wysoko rozwinięte państwa Afryki to Albania, Tunezja, Libia, Egipt, RPA, Botswana, Gabon. Państwa azjatyckie zaliczone do tej grupy: Jordania, Armenia, Azerbejdżan, Iran, Turkmenistan, Uzbekistan, Chiny, Mongolia, Wietnam, Tajlandia, Indonezja, Filipiny.
Państwa średnio rozwinięte: Gujana, Nikaragua, Salwador, Gwatemala, Haiti, Sahara Zachodnia, Maroko, Ghana, Kamerun, Gwinea Równikowa, Kenia, Angola, Namibia, Zambia, Zimbabwe, Eswatini, Irak, Iran, Indie, Pakistan, Tadżykistan, Kirgistan, Nepal, Bhutan, Bangladesz, Birma, Laos, Kambodża, Papua‑Nowa Gwinea, Wyspy Salomona.
Pozostałe kraje zaliczone do słabo rozwiniętych.
Świat – zróżnicowanie rozwoju społecznego
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY-SA 3.0.
iZejrqfAxW_d5e371
3. Rozmieszczenie ludności świata
Ludność świata nie jest rozmieszczona równomiernie: ludzie wybierają do zamieszkania zwykle tereny w ciepłym i łagodnym klimacie, dobrze nawodnione, nizinne. Jeżeli trzeba, potrafią się dostosować do warunków niekorzystnych, np. dokonując termicznej izolacji domów, budując szklarnie albo wędrując i osiedlając się w miejscach, gdzie panują sprzyjające czynniki klimatyczne.
Ludność na świecie – galeria
RoB7cK8FLk5IM
Na zdjęciu widoczna jest ulica w Delhi. Panuje duży tłok. Na chodnikach i na ulicy tłoczą się przechodnie, samochody, riksze. Po prawej stronie ulicy widać gęstą zabudowę punktów usługowych i domów oblepionych reklamami i szyldami.
Ruch uliczny w Delhi (Indie). Jest to drugie co do liczby mieszkańców miasto na świecie.
Źródło: babeltravel (https://www.flickr.com), edycja: Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY-SA 3.0.
R19WK5NAapB53
Na zdjęciu widoczne są zabudowania niemal całkowicie przysypane śniegiem. Widać jedynie niewielki fragment namiotu w obozie antarktycznym. Na drugim planie teren całkowicie pokryty jest śniegiem. Dwie czerwone flagi wbite w śnieg i łopata kontrastują z bielą krajobrazu. Na horyzoncie roztacza się widok na połacie śniegu i bezchmurne, jasnoniebieskie niebo.
Antarktyda – kontynent, na którym nie ma ludzi mieszkających tam na stałe
Źródło: Eli Duke (https://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 2.0.
RXOBZ9LnciUeg
Ilustracja przedstawia mapę świata. Na mapie kolorami zaznaczono średnią liczbę osób mieszkających na powierzchni jednego kilometra kwadratowego. Kolorem szarym oznaczono obszary, na których na jednym kilometrze kwadratowym mieszka mniej niż jedna osoba. Są to położone na północy obszary Ameryki Północnej, Grenlandia i Antarktyda. Najjaśniejszym odcieniem koloru żółtego oznaczono obszary, na których na powierzchni jednego kilometra kwadratowego zamieszkuje poniżej dwóch osób. Są to Sahara, Australia, północna i środkowa część Azji, środkowa część Ameryki Południowej. Obszary oznaczone kolorami pomarańczowymi, czerwonymi i brązowymi oznaczającymi dużą gęstość zaludnienia zajmują Europę, zachodnie wybrzeże Ameryki Północnej, wybrzeża Ameryki Południowej, północną Afrykę, centralną Afrykę, Indie i Azję Wschodnią. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano wartości długości i szerokości geograficznej co dwadzieścia stopni. Na dole mapy po lewej stronie umieszczono pionowy pasek podzielony na dwanaście części. Kolorami od jasnożółtego przez żółty, odcienie pomarańczowego, czerwony do brązowego oznaczono średnią liczbę osób mieszkających na powierzchni jednego kilometra kwadratowego. Najniższa gęstość zaludnienia wynosi poniżej jednej osoby na kilometr kwadratowy, najwyższa – powyżej pięćdziesiąt tysięcy osób na jeden kilometr kwadratowy.
Świat – gęstość zaludnienia
Źródło: CIESIN (Center for International Earth Science Information Network), Columbia University (http://commons.wikimedia.org), Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY-SA 3.0.
iZejrqfAxW_d5e404
4. Procesy demograficzne
Liczba ludności na świecie stale rośnie. Tempo wzrostu zależy od różnicy między poziomem urodzeń i zgonów, a ta wynika głównie z poziomu rozwoju. Ponieważ najwyższy przyrost naturalny jest przeważnie w państwach rozwijających się i wielu najbiedniejszych, to one zdecydują o przyszłości demograficznej świata.
Fazy przejścia demograficznego to teoria zakładająca, że państwa świata w toku swojego rozwoju przechodzą przez szereg faz, każda z faz tego modelu charakteryzuje się innymi wartościami zgonów i urodzeń. Faza I to społeczeństwo pierwotne z niskim stopniem rozwoju cywilizacyjnego. Przyrost naturalny jest niewielki mimo wysokiego wskaźnika urodzeń, gdyż występuje równie wysoki wskaźnik zgonów. W takiej fazie rozwoju znajdują się niektóre ludy Afryki. Faza II charakteryzuje społeczeństwa przedindustrialne. Przyrost naturalny gwałtownie wzrasta poprzez utrzymujący się wysoki wskaźnik urodzeń i spadający wskaźnik zgonów. Liczba zgonów maleje poprzez poprawę warunków życia i rozwój medycyny. W fazie II rośnie również średnia długość życia i występuje eksplozja demograficzna. Obecnie w tej fazie znajdują się najbiedniejsze społeczeństwa Afryki. Faza III to okres rewolucji przemysłowej, cechuje społeczeństwa industrialne. Przyrost naturalny jest dość wysoki lecz wpływają na niego malejąca dzietność kobiet i spadek współczynnika urodzeń. W tej fazie wciąż maleje liczba zgonów. W fazie też kończy się również eksplozja demograficzna rozpoczęta w fazie II. Obecnie znajdują się w niej niektóre państwa Azji i Afryki Północnej. Faza IV występuje na skutek rewolucji technologicznej i rozwoju społeczeństwa postindustrialnego. W fazie tej spada dzietność kobiet, maleje wskaźnik urodzeń i spada wskaźnik zgonów. Przyrost naturalny zbliża się do 0. Tak jak w poprzednich fazach wydłuża się średnia długość życia. Obecnie w fazie tej znajdują się niektóre społeczeństwa Europy Zachodniej oraz Azji. Faza V cechuje dojrzałe społeczeństwa współczesne. Dzietność kobiet jest najniższa, przyrost naturalny wciąż spada i przyjmuje wartości ujemne. Współczynnik urodzeń przez niską dzietność jest na niskim poziomie, a współczynnik zgonów nieznacznie wzrasta przez rozwój chorób cywilizacyjnych. Wydłuża się średnia długość życia. Pojawia się implozja demograficzna czyli kurczenie się społeczeństw. Obecnie w tej fazie znajdują się wysoko rozwinięte kraje Europy, Azji, Ameryki Północnej.
R1d7mGywT0dUA
Na ilustracji widoczny jest wykres. Na osi pionowej z lewej strony wartości od zera do czterdziestu podpisane są jako liczba urodzeń i zgonów na tysiąc mieszkańców w ciągu roku. Na osi poziomej wykres podzielony na pięć równych pasów. Na górze podpisanych jest pięć faz. Wykres przedstawia zmiany współczynnika urodzeń i zgonów. Faza pierwsza – liczba urodzeń i zgonów jest wysoka, przyrost naturalny jest bardzo mały. Faza druga – zmniejszenie liczby zgonów, przy zachowanej dużej liczbie urodzeń - przyrost naturalny szybko rośnie Faza trzecia – gwałtownie spada współczynnik urodzeń, tempo spadku współczynnika zgonów bardzo się zmniejsza, na początku tej fazy przyrost naturalny jest duży i maleje wraz z dążeniem do kolejnej fazy. Faza czwarta – liczba zgonów jest niewielka. Faza piąta – przyrost zmniejsza się do liczby zgonów, a pod koniec fazy liczba zgonów przewyższa urodzenia. Przyrost naturalny jest ujemny. Jest to regres demograficzny.
Fazy przejścia demograficznego
Źródło: Educational Materials (PHS) (http://commons.wikimedia.org), Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY-SA 3.0.
iZejrqfAxW_d5e437
5. Migracje
Na świecie liczba migrantów w 2019 roku wynosiła ok. 281 mln. Większość z nich z powodów ekonomicznych przybywa z regionów słabo rozwiniętych do wysoko rozwiniętych. Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej i otwarcie rynków pracy wpłynęło na współczesny odpływ Polaków do Wielkiej Brytanii, Niemiec, Irlandii, Holandii czy Włoch.
Migracje – galeria
R16ExWUbqfryB
Na zdjęciu widoczna jest długa wąska łódź gęsto wypełniona ludźmi. Zajmuje ona połowę kadru i przecina go w poprzek. W łodzi znajduje się wielu ciemnoskórych mężczyzn ubranych w kolorowe koszulki oraz kilka kobiet w różnokolorowych czadorach. Łódź cumuje do okrętu, którego fragment widać z prawej strony kadru. Pomiędzy okrętem a łodzią znajduje się szary ponton wojskowy z trzema białymi mężczyznami ubranymi w stroje wojskowe. Tłem zdjęcia jest szafirowa woda.
Migranci z Afryki. Migrujący ludzie często wybierają niebezpieczne drogi ucieczki w poszukiwaniu lepszego życia.
Źródło: U.S. Navy photo by Mass Communication Specialist 2nd Class Daniel Barker (https://commons.wikimedia.org), domena publiczna.
RDYb2FRgOzRmu
Ilustracja przedstawia mapę świata. Opisano wybrane państwa. Na mapie czerwonymi strzałkami przedstawiono główne szlaki migracyjne w dwa tysiące dwudziestym roku. Przy strzałkach opisano przybliżoną liczbę migrantów w milionach. Poniżej wartości nadane przy strzałkach, pierwsze państwo to państwo, z którego ludzie migrują do kolejnego.
Meksyk – USA 11 milionów;
Chiny – USA 2 miliony;
Indie – USA 2 miliony;
Filipiny – USA 2 miliony;
Indonezja – Arabia Saudyjska 2 miliony;
Wenezuela – Kolumbia 2 miliony;
Polska – Niemcy 3 miliony;
Turcja Niemcy 2 miliony;
Algieria Francja 2 miliony;
Ukraina Rosja 3 miliony (w obu kierunkach);
Kazachstan Rosja 3 miliony (w obu kierunkach);
Afganistan Iran 3 miliony;
Afganistan Pakistan 2 miliony;
Indie Arabia Saudyjska 2 miliony;
Bangladesz Indie 3 miliony;
Oznaczono również szlaki z Tajlandii do Kambodży i z Syrii do Turcji bez podanych wartości.
Świat – główne kierunki migracji w 2020 roku
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY-SA 3.0.
iZejrqfAxW_d5e471
6. Urbanizacja i metropolie
Ponad połowa ludności świata mieszka w miastach. Szczególnie intensywnie ilość mieszkańców miast zwiększa się w krajach rozwijających się. Czasem miasta rozrastają się w zespoły – aglomeracje. W wielu przypadkach rozwój nie nadąża za wzrostem liczby ludności, stąd problemy mieszkaniowe, komunikacyjne czy związane z utylizacją odpadów.
Krajobraz miejski – galeria
R1UX5H4jpLTrR
Na zdjęciu na pierwszym planie widać niską zabudowę - dachy budynków. Za nimi znajduje się szerokie torowisko z pięcioma liniami kolejowymi, na których stoją gęsto obok siebie białe wagony pasażerskie. Na drugim planie widać jezdnię wielopasmową z gęsto posadzone drzewa. Na trzecim planie, zajmującym centralne miejsce na zdjęciu widać gęstą zabudowę miejską z bardzo wysokimi wieżowcami. Przedstawione plany zajmują połowę kadru od dołu. Nad wieżowcami rozciąga się szarobłękitne niebo. Przy wieżowcach dostrzegalny jest smog.
Nowoczesne centrum biznesowe w Pekinie
Źródło: Verdgris (https://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.
Rw5epJj6tg61B
Na zdjęciu widoczna jest dzielnica mieszkaniowa w Sao Paulo. Na pierwszym planie znajduje się favela z prowizorycznymi domami. Domy zbudowane z najtańszych materiałów: tektury, dykty, blachy, desek. W tle widoczne są nowoczesne wieżowce na tle białego nieba.
Favela do Moinho w Sao Paulo
Źródło: Blog do Mílton Jung (https://www.flickr.com), licencja: CC BY 2.0.
iZejrqfAxW_d5e504
7. Przemiany na obszarach wiejskich
Wiele wsi zmieniło swoje funkcje: zmniejszyła się rola rolnictwa, wzrosło znaczenie usług, np. turystycznych. Dzięki temu mieszkańcy zwiększają dochody, ale jednocześnie traci na tym środowisko naturalne: podnosi się zużycie wody, energii, wzrasta ilość odpadów. Zmienia się także kultura – następuje zanik tradycji związanych z sezonowością prac.
Turystyka na obszarach wiejskich – galeria
RjZOFuXMkahHn
Na zdjęciu widoczna jest wiejska zabudowa. Zielony drewniany dom z białymi elementami położony na wzgórzu zajmuje większość kadru. Sąsiaduje z nim podany budynek widoczny we fragmencie po lewej stronie zdjęcia. Dach domu pokryty jest czerwoną dachówką. Teren, na którym stoi dom, jest ogrodzony, ziemię pokrywa zielona trwa i parę drzew po prawej stronie kadru. Przy płocie stoją dwie osoby. W ogrodzie suszy się pranie - na sznurku powiewają białe prześcieradła i ręczniki. W tle widoczne jest szare niebo, a światło słoneczne padające na domy jest ostre i odbija się w oknach.
Holenderska wieś. Turyści chętnie wybierają wieś jako miejsce docelowe swoich podróży.
Źródło: Hnapel (https://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.
RnDnWDVg4mSWn
Na zdjęciu widoczny jest teren wiejski. Na pierwszym planie znajduje się dużo zaparkowanych wzdłuż ulicy i na trawnikach samochodów. W tle widoczne są zabudowania i kamienne domy ze spadzistymi dachami. Dalej widoczny jest teren górski. Łagodny stok pokryty jest drzewami i trawą. Nad stokiem widać niebieskie niebo z białymi chmurami
Turystyczna wieś w północno‑wschodniej Anglii
Źródło: Pauline E (http://www.geograph.org.uk), licencja: CC BY-SA 2.0.
R1MLSkEwcbdHX
Na zdjęciu widoczna jest afrykańska wioska. Na pierwszym planie widać okrągłe niskie chatki pokryte słomą, na drugim planie - drzewa. W tle góra i niebieskie niebo z białymi chmurami.
Rolnicza wieś w Afryce
Źródło: wwarby (https://www.flickr.com), licencja: CC BY 2.0.
R1X95pPY7PGwf
Na zdjęciu znajdują się ciemnoskórzy mieszkańcy Republiki Południowej Afryki w ludowych strojach. Ubrani są w długie suknie przypominające krojem kimona, z długimi szerokimi rękawami w kolorowe szerokie pasy - brązowy, żółty, niebieski, czerwony. Na głowach mają wąskie białe opaski. W tle znajduje się chata kryta strzechą. Jej ściany pomalowane w jaskrawe, kolorowe, geometryczne wzory. Podobne wzory widoczne są na ogrodzeniu po lewej stronie zdjęcia. Dalej widoczne jest duże drzewo i pagórkowaty teren. Niebo jest jasnoszare.
Turystyczna wieś w Afryce
Źródło: PIERRE ANDRE LECLERCQ (https://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 4.0.
iZejrqfAxW_d5e537
8. Kręgi kulturowe świata
Kultura to sposób życia – definiuje priorytety, wpływa na opinie o sobie samym, społeczności i świecie. Podobieństwa pozwoliły wyróżnić kręgi kulturowe. Trzeba jednak pamiętać, że granice między nimi są płynne. Na przykład pomiędzy europejskim indywidualizmem a azjatycką zasadą pierwszeństwa dobra wspólnego jest mnóstwo stanów pośrednich.
RmemzxdF2iHGE
Grafika przedstawia model kulturowy Lewisa. To trójkąt, na którym wpisane są nazwy państw. Górny wierzchołek w kolorze czerwonym to kultury zorientowane na emocje i relacje międzyludzkie. Na jego szczycie znajdują się: Argentyna, Meksyk i inne kraje latynoamerykańskie oraz Brazylia i Chile. Lewy wierzchołek ma kolor niebieski – oznacza kultury zorientowane na fakty i procedury. Wypisano przy nim Niemcy, Szwajcarię i Luksemburg. Pomiędzy czerwonym a niebieskim wierzchołkiem przebiega linia, wzdłuż której zaznaczonych jest siedem punktów. Ich kolory zmieniają się stopniowo z czerwonego w niebieski. Przy punktach wypisane są różne kraje. Idąc od góry: pierwszy punkt poniżej wierzchołka to: Włochy, Portugalia, Hiszpania, Grecja, Malta, Cypr; drugi punkt to: Rosja, Chorwacja, Słowacja; trzeci punkt to: Francja, Polska, Węgry, Litwa; czwarty punkt to: Belgia i Izrael; piąty punkt to: Australia, Dania, Irlandia; szósty punkt to: Austria, Republika Czeska, Holandia, Norwegia, Słowenia, siódmy punkt to Stany Zjednoczone. Prawy wierzchołek ma kolor żółty i oznacza kultury zorientowane na współpracę. Pomiędzy niebieskim a żółtym wierzchołkiem znajduje się siedem punktów, które stopniowo zmieniają barwę. Pierwszy punkt to: Wielka Brytania, drugi - Szwecja i Litwa, trzeci - Finlandia i Estonia, czwarty - Kanada, piąty - Singapur, szósty - Tajwan i Hongkong, a siódmy - Japonia. Między czerwonym a żółtym wierzchołkiem znajduje się również siedem punktów, które stopniowo zmieniają kolor od czerwonego do żółtego. Są to wymieniając od góry: pierwszy - kraje Afryki Subsaharyjskiej, drugi - Arabia Saudyjska i inne kraje arabskie, trzeci - Bułgaria, Turcja, Iran; czwarty - Indie, piąty - Indonezja, Malezja i Filipiny, szósty - Korea i Tajlandia, siódmy - Chiny.
Model kulturowy Lewisa
Źródło: Tomorrow sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
iZejrqfAxW_d5e571
Ćwiczenia
Pamiętam i rozumiem
1
Ćwiczenie 1
Wymień państwa powstałe po rozpadzie Jugosławii.
R1UFwo9WAWaKq
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Jugosławia rozpadła się na 7 państw.
Jugosławia rozpadła się na 7 następujących państw: - Słowenia - Chorwacja - Bośnia i Hercegowina - Macedonia Północna - Czarnogóra - Serbia - Kosowo
1
Ćwiczenie 2
Wyjaśnij, dlaczego wskaźnik HDI jest uważany za lepszy miernik poziomu rozwoju niż wartość PKB na osobę.
R1I1fNftdIbkU
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Wskaźnik HDI jest wielowymiarowy, wartość PKB na osobę obejmuje tylko dochód państwa podzielony na mieszkańca.
Wskaźnik HDI jest uważany za lepszy miernik poziomu rozwoju ponieważ HDI uwzględnia nie tylko ekonomiczny aspekt rozwoju, ale również inne wskaźniki społeczne, takie jak oczekiwana długość życia, poziom wykształcenia, wskaźnik analfabetyzmu itd.. HDI zachęca do zrównoważonego rozwoju, ponieważ uwzględnia środowiskowe wskaźniki poprzez odniesienie do liczby lat edukacji czy oczekiwanej długości życia człowieka. PKB natomiast to wskaźnik skupiony na wzroście dochodu państwa, nie obejmuje innych aspektów życia społeczeństwa. HDI również uwzględnia specyfikę krajów o różnych kulturach i kontekstach społecznych, co pozwala na bardziej obiektywne porównanie ich osiągnięć rozwojowych.
1
Ćwiczenie 3
Wybierz jedno z 20 największych państw świata i wskaż przyczyny zróżnicowania rozmieszczenia w nim ludności.
R1Jhrr3Sgo8B5
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Rozmieszczenie ludności podyktowane jest różnymi aspektami. Jest to np. różnorodność geograficzna czyli rzeźba terenu, dostęp do wód powierzchniowych czy warunki klimatyczne.
Przykładowa odpowiedź:
Rosja to bardzo rozległe państwo, położone na dwóch kontynentach. Przyczyny zróżnicowania rozmieszczania ludności jest wiele, oto niektóre z nich: – zróżnicowanie geograficzne – Rosja jest wielkoobszarowym państwem, obejmującym prawie bezludną tundrę i tajgę, stepy, góry i wybrzeża morskie. Dostęp do zasobów naturalnych również ma wpływ na rozmieszczenie ludności w różnych częściach kraju. – klimat – Rosja charakteryzuje się surowymi warunkami klimatycznymi na dużej części swojego północnego obszaru. Ekstremalnie niskie temperatury, długie zimy i krótkie lata definiują mniejszą gęstość zaludnienia. – historia migracji – w ciągu wieków były różne ruchy migracyjne wewnątrz kraju, wynikały one z historycznych zdarzeń, kolonizacji a takie przemieszczanie się ludności spowodowane konfliktami i polityką rządu. – infrastruktura i dostępność – z racji rozległości Rosji, dostęp do infrastruktury, takiej jak drogi i koleje czy sieć energetyczna może wpływać na wybór miejsca zamieszkania wielu osób. – urbanizacja – duże miasta takie jak Moskwa czy Petersburg, przyciągają do siebie nowych mieszkańców ze względu na możliwości ekonomiczne, edukacyjne i kulturalne, prowadzi to do powstawania czy rozrastania się gęsto zaludnionych obszarów w wybranych miejscach kraju. – polityka – polityka rządu, w tym decyzje dotyczące inwestycji w programy osiedleńcze również wpływają na zróżnicowanie rozmieszczenia ludności w tym kraju.
1
Ćwiczenie 4
Naszkicuj piramidę ludności dla państwa słabo rozwiniętego i wskaż jej charakterystyczne cechy.
RySqJjRXVCFdq
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Państwa słabo rozwinięte to np. Mozambik, Angola, Niger, Afganistan, Bangladesz, Mongolia czy Haiti. Dane potrzebne do tego zadania znajdziesz w zasobach World Bank Data.
Przykładowa odpowiedź:
Piramida Haiti charakteryzuje się szeroką podstawą i wąskim czubkiem. Piramida jest w kształcie trójkąta, wraz ze wzrostem wieku maleje liczba osób w danej grupie. Świadczy to o tym, że społeczeństwo tego państwa jest młode. Rodzi się wiele dzieci i przyrost naturalny jest dodatni.
RaCbJOgmoFWLY
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Opisz piramidę ludności dla państwa słabo rozwiniętego, skup się na jej charakterystycznych cechach.
1
Ćwiczenie 5
Przedstaw społeczne i ekonomiczne następstwa migracji Polaków do Wielkiej Brytanii po 2004 roku.
R6jgyt1VjRLr0
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
W 2004 roku Polska weszła do Unii Europejskiej.
Migracja Polaków do Wielkiej Brytanii po 2004, gdy Polska przystąpiła do Unii Europejskiej, miała istotne społeczne i ekonomiczne następstwa zarówno dla Polski, jak i dla Wielkiej Brytanii.
Aspekt społeczny:
Migracja przyczyniła się do zmian w strukturze społecznej w Polsce. Wielu młodych i wykształconych ludzi wyjechało za granicę w poszukiwaniu lepszych możliwości zarobkowych, co pomogło prowadzić do ubytku wyspecjalizowanej kadry w Polsce. Migracje często prowadziły do rozrywania rodzin w Polsce, jednak emigranci odnoszący sukcesy w karierze za granicą chętnie wspierali finansowo swoje rodziny, które pozostały w kraju. Dodatkowo wielu Polaków przebywających w Wielkiej Brytanii nadal pielęgnuje swoją kulturę i tożsamość, jednocześnie adaptując się do nowego środowiska. W Wielkiej Brytanii dzięki migrantom powstają polskie społeczności, sklepy, restauracje i organizacje kulturalne.
Aspekt ekonomiczny:
Następstwa ekonomiczne migracji Polaków to głównie emigracja wykwalifikowanej kadry. Wyjazdy te wpłynęły na deficyty kadrowe w takich branżach, jak budownictwo, opieka zdrowotna i informatyka. Z drugiej strony pieniądze wysyłane do kraju przez emigrantów stanowiły znaczący wkład do gospodarki polskiej. Emigracja Polaków przyczyniła się również do wzrostu gospodarczego Wielkiej Brytanii. Dostęp do taniej siły roboczej wspomógł te sektory, w których w Polsce pojawił się deficyt kadrowy. Przez emigrację Polaków w Wielkiej Brytanii zaobserwowano wzrost zjawiska nazywanego dumpingiem płacowym, czyli obniżaniem zarobków i warunków pracy przez pracowników z Europy Wschodniej. Brytyjczycy w związku z tym obawiali się że napływ emigrantów wpłynie na możliwości zatrudnienia. Napływ ludności do Wielkiej Brytanii spowodował również obciążenie systemu opieki zdrowotnej w Wielkiej Brytanii. Zarówno korzystanie z usług medycznych, jak i związane z tym koszty były elementem debaty publicznej.
1
Ćwiczenie 6
Wskaż na mapie z wyróżnionych punktów te, które symbolizują największe zespoły miejskie na świecie (megalopolis).
Rhtr0DjMqyHWM
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RVeLXV1RyHjf0
Ćwiczenie 6
Z podanych miast wybierze te, które tworzą megalopolis.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 7
Opisz przemiany wsi w na terenach atrakcyjnych turystycznie w państwach rozwijających się.
RQWMyRUKZMglJ
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Przemiany wsi na terenach atrakcyjnych turystycznie w państwach rozwijających się związane są z procesem rozwoju turystyki i zmianami społeczno‑gospodarczymi zachodzącymi w tych rejonach.
Przykłady przemian zachodzących na terenach wiejskich w atrakcyjnie turystycznych państwach rozwijających się: – Rozwój infrastruktury, zarówno turystycznej jak i użytkowej, np.: dróg, hoteli, obiektów sportowych czy ścieżek turystycznych. – Zmiana źródeł utrzymania lokalnej ludności – przez rozwój turystyki mieszkańcy wsi państw rozwijających się, które są atrakcyjne turystycznie, zamiast poprzez rolnictwo czy rzemiosło, zaczynają zarabiać dzięki otwieraniu i prowadzeniu różnych działalności związanych z turystyką. – Wprowadzanie nowych obszarów różnych form ochrony środowiska – zwiększony napływ turystów wywiera presję na środowisko. Wiele wsi, które są atrakcyjne turystycznie, dzięki swoim walorom naturalnym może wprowadzać lub rozszerzać już istniejące obszary form ochrony środowiska. – Wzrost standardu życia mieszkańców – dzięki turystyce wielu mieszkańców może mieć nowe źródła dochodu, przez co polepsza się ich standard i komfort życia, co może mieć odzwierciedlenie w wyglądzie małych miejscowości.
1
Ćwiczenie 8
Porównaj dwa wybrane kręgi kulturowe.
R1QhTL0rwSva7
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Kręgi kulturowe to obszary występowania jednego lub więcej cech lub elementów kulturowych, niekoniecznie ze sobą powiązanych.
Przykładowa odpowiedź: Porównanie kręgu kulturowego japońskiego i kręgu kulturowego zachodniego podkręgu anglo‑amerykańskiego pozwala na zrozumienie istotnych różnic i podobieństw między dwiema odmiennymi kulturami. Te dwa kręgi różnią się:
Historią i tradycjami:
Japoński: Posiada długą i bogatą historię, z silnym naciskiem na tradycję, sztukę i kulturę. Tradycje, takie jak ceremonia herbaciana, sztuki walki (np. judo, karate) i teatr nō, odgrywają ważną rolę w społeczeństwie japońskim.
Zachodni – anglo‑amerykański: Historia kręgu zachodniego wpływa na różnorodność kulturową z powodu migracji i kolonizacji. To z kolei przekłada się na bogactwo kultur i tradycji.
Religią i filozofią:
Japoński: Dominującymi religiami w kręgu japońskim są shintō i buddyzm, a także wiele elementów wierzeń animistycznych. Wpływ tych religii jest widoczny w wielu aspektach życia codziennego i kultury japońskiej.
Zachodni – anglo‑amerykański: Stanowi mieszankę religijną obejmującą różnorodne wyznania chrześcijańskie, judaizm, islam, buddyzm, hinduizm i inne. Stanowiska religijne mają znaczny wpływ na życie publiczne, politykę i społeczeństwo.
Stosunkami społecznymi:
Japoński: Hierarchia społeczna i szacunek dla osób starszych są ważnymi wartościami w japońskiej kulturze. Wielu młodszych członków społeczeństwa jest nauczanych kultury posłuszeństwa i poszanowania dla starszych.
Zachodni – anglo‑amerykański: Kultura kręgu anglo‑amerykańskiego jest bardziej indywidualistyczna i zróżnicowana, skupiająca się na równości jednostek i szacunku dla różnorodności. Hierarchie społeczne odgrywają mniejszą rolę niż w japońskiej kulturze.
Sztuką i rozrywką:
Japoński: Sztuka japońska obejmuje tradycyjne formy, takie jak kaligrafia, origami, ikebana (sztuka aranżacji kwiatów), jak również nowoczesne ekspresje artystyczne, np. mangę i anime.
Zachodni – anglo‑amerykański:: Kultura kręgu anglo‑amerykańskiego popularyzuje rozrywkę masową, w tym filmy, muzykę, telewizję i sport. Wpływy amerykańskiej kultury pop są zauważalne na całym świecie.
Japoński i anglo‑amerykański to dwa bardzo różne kręgi kulturowe, każdy z własnymi, głęboko zakorzenionymi tradycjami, wartościami i normami społecznymi. Różnice te wynikają z unikalnych historii, kontekstu geograficznego i wpływów kulturowych, które kształtują społeczeństwa obu krajów.
Czytam i interpretuję
Ćwiczenie 9
Na podstawie mapy oceń perspektywy osiągnięcia stabilizacji w regionie Kaukazu.
R1F1mF4W1C8wS
Mapa etnoligwistyczna obejmująca obszary Kaukazu. Z lewej strony przedstawionego obszaru Morze Czarne. Z prawej strony – Morze Kaspijskie. Na lądzie pokazano granice państw: od północy Rosji, Gruzji, Azerbejdżanu, Armenii, Turcji i Iranu. Kolorowymi obszarami w obrębie lądu pokazano duże zróżnicowanie etnolingwistyczne ludności Kaukazu. Użyto dwudziestu ośmiu kolorów. Plamy kolorów rozkładają się nieregularnie. W legendzie objaśniono kolory i podpisano je numerami. Do ludności kaukaskiej zaliczani są Abchazowie, Czerkiesi dzieleni na Andgow, Czekersów i Kabardyjczyków, Gruzini, Dagestańczycy dzieleni na Agulów, Awarów, Dargijczyków, Laków, Lezginów, Rutulów, Tabasarów i Cachurów, Wajnachowie dzieleni na Czeczenów i Inguszów oraz grupy innych języków. Do ludności indoeuropejskiej zalicza się Ormian, Greków, Irańczyków dzielących się na Kurdów, Osetyjczyków i Tałyszy oraz Słowian w których skład wchodzą Rosjanie. Do ludności ałtajskiej zalicza się Turków dzielących się na Azerów, Bałkarzy, Karczajów, Kumców, Nogajów i Turkmenów, oraz Mongołowie w których skład wchodzą Kałmucy. Na mapie barwy oznaczające daną grupę językową są bardzo poprzeplatane. Od północy największą grupę stanowią Rosjanie mieszkający od Morza Azowskiego do prawie samego łańcucha górskiego. Na Północy również dużą grupą językową są Czekersi zamieszkująy Kałmucję. Blisko granicy Rosyjsko‑Gruzińskiej od zachodu zamieszkują Czekersi i Karaczajowie, następnie idąc na Wschód Bałkarzy i Kabardyjczycy, Osetyjczyczy, Ingusze, Czeczeni, Awarowie i Dargijczycy, a nad wybrzeżem Morza Kaspijskiego mieszkają Kumycy oraz Nogajowie. Blisko granicy Rosja‑Azerbejdzań spotkać można Lezginów, Rutulów, Tabasarów, Agulów, Cachurów, Awarów i Gruzinów. Gruzja natomiast zamieszkiwana jest głównie przez Gruzinów, Osetyjczyków na środkowej północy państwa oraz na środkowym południu Ormian i Azerów. Armenię zamieszkują głównie Ormianie, jedynie na południowym zachodzie kraju można spotkać Azerów. W Azerbejdżanie mieszkają głównie Azerowie. Inne grupy językowe w tym kraju występują na granicy z Rosją i na południowym zachodzie kraju, są to głównie Lezgini, Cachurzy i Ormianie. W Iranie głównie zamieszkują Azerowie. Na pograniczu z Turcją Kurdowie a na wschodnim wybrzeżu Tałysze.
Narodowości Kaukazu
Źródło: Olga Mikos, User:Pmx, translation User:MonteChristof (https://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.
R1EbAImzXAdV9
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż podpowiedż
Obszar Kaukazu charakteryzuje się skomplikowaną historią, na mapie widać znaczną różnorodność narodowościową tego obszaru.
Pokaż odpowiedź
Przykładowa odpowiedź:
Mapa Kaukazu wskazuje na duże zróżnicowanie narodowościowe tego obszaru. Występują tam narodowości kaukaskie, indoeuropejskie i ałtajskie. Osiągnięcie stabilności na tym obszarze byłoby bardzo ciężkie ponieważ, region ten dotknięty jest licznymi konfliktami etnicznymi i terytorialnymi (np. Górski Karabach czy spór pomiędzy Gruzją, Abchazją i Osetią Południową). Dodatkowo na terenie tym ścierają się wpływy dwóch potężnych państw: Rosji i Turcji, prowadzi to do większych napięć i starć. Obszar ten narażony jest również na zmienność polityczną, która nie sprzyja porozumieniom. Wieloletnie konflikty i napięcia w regionie doprowadziły do braku zaufania pomiędzy państwami i społecznościami Kaukazu. Obszar ten jednak może osiągnąć stabilizację. Gospodarcza współpraca może przyczynić się do zbliżenia regionów.
Na podstawie opisu mapy i dostępnych źródeł wiedzy oceń perspektywy osiągnięcia stabilizacji w regionie Kaukazu.
Mapa etnoligwistyczna obejmująca obszary Kaukazu. Z lewej strony przedstawionego obszaru Morze Czarne. Z prawej strony – Morze Kaspijskie. Na lądzie pokazano granice państw: od północy Rosji, Gruzji, Azerbejdżanu, Armenii, Turcji i Iranu. Kolorowymi obszarami w obrębie lądu pokazano duże zróżnicowanie etnolingwistyczne ludności Kaukazu. Użyto dwudziestu ośmiu kolorów. Plamy kolorów rozkładają się nieregularnie. W legendzie objaśniono kolory i podpisano je numerami. Do ludności kaukaskiej zaliczani są Abchazowie, Czerkiesi dzieleni na Andgow, Czekersów i Kabardyjczyków, Gruzini, Dagestańczycy dzieleni na Agulów, Awarów, Dargijczyków, Laków, Lezginów, Rutulów, Tabasarów i Cachurów, Wajnachowie dzieleni na Czeczenów i Inguszów oraz grupy innych języków. Do ludności indoeuropejskiej zalicza się Ormian, Greków, Irańczyków dzielących się na Kurdów, Osetyjczyków i Tałyszy oraz Słowian w których skład wchodzą Rosjanie. Do ludności ałtajskiej zalicza się Turków dzielących się na Azerów, Bałkarzy, Karczajów, Kumców, Nogajów i Turkmenów, oraz Mongołowie w których skład wchodzą Kałmucy. Na mapie barwy oznaczające daną grupę językową są bardzo poprzeplatane. Od północy największą grupę stanowią Rosjanie mieszkający od Morza Azowskiego do prawie samego łańcucha górskiego. Na Północy również dużą grupą językową są Czekersi zamieszkująy Kałmucję. Blisko granicy Rosyjsko‑Gruzińskiej od zachodu zamieszkują Czekersi i Karaczajowie, następnie idąc na Wschód Bałkarzy i Kabardyjczycy, Osetyjczyczy, Ingusze, Czeczeni, Awarowie i Dargijczycy, a nad wybrzeżem Morza Kaspijskiego mieszkają Kumycy oraz Nogajowie. Blisko granicy Rosja‑Azerbejdzań spotkać można Lezginów, Rutulów, Tabasarów, Agulów, Cachurów, Awarów i Gruzinów. Gruzja natomiast zamieszkiwana jest głównie przez Gruzinów, Osetyjczyków na środkowej północy państwa oraz na środkowym południu Ormian i Azerów. Armenię zamieszkują głównie Ormianie, jedynie na południowym zachodzie kraju można spotkać Azerów. W Azerbejdżanie mieszkają głównie Azerowie. Inne grupy językowe w tym kraju występują na granicy z Rosją i na południowym zachodzie kraju, są to głównie Lezgini, Cachurzy i Ormianie. W Iranie głównie zamieszkują Azerowie. Na pograniczu z Turcją Kurdowie a na wschodnim wybrzeżu Tałysze.
R1XaSbBjMAmKq
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż podpowiedź
Obszar Kaukazu charakteryzuje się skomplikowaną historią, na mapie widać znaczną różnorodność narodowościową tego obszaru.
Pokaż odpowiedź
Przykładowa odpowiedź:
Mapa Kaukazu wskazuje na duże zróżnicowanie narodowościowe tego obszaru. Występują tam narodowości kaukaskie, indoeuropejskie i ałtajskie. Osiągnięcie stabilności na tym obszarze byłoby bardzo ciężkie ponieważ, region ten dotknięty jest licznymi konfliktami etnicznymi i terytorialnymi (np. Górski Karabach czy spór pomiędzy Gruzją, Abchazją i Osetią Południową). Dodatkowo na terenie tym ścierają się wpływy dwóch potężnych państw: Rosji i Turcji, prowadzi to do większych napięć i starć. Obszar ten narażony jest również na zmienność polityczną, która nie sprzyja porozumieniom. Wieloletnie konflikty i napięcia w regionie doprowadziły do braku zaufania pomiędzy państwami i społecznościami Kaukazu. Obszar ten jednak może osiągnąć stabilizację. Gospodarcza współpraca może przyczynić się do zbliżenia regionów.
Ćwiczenie 10
Korzystając z piramidy wieku, wskaż społeczne i ekonomiczne konsekwencje społeczeństwa starzejącego się.
R1aKk9SL7PIAW
Wykres przedstawiający piramidę wieku społeczeństwa starzejącego się. Z lewej strony podziałki liczbowej określającej pięcioletnie przedziały wiekowe zestawiono słupki niebieskie dla mężczyzn, z prawej strony – różowe dla kobiet. Kształt piramidy wskazuje na typ struktury wiekowej społeczeństwa starzejącego się. Jest regresywny, ze stosunkowo niską liczbą urodzeń i podobną liczbą zgonów oraz coraz bardziej starzejącą się ludnością. Piramida ma kształt grzyba. W wieku 0‑4 jest ok. 300 tys. mężczyzn i 280 tys. kobiet, w grupie 5‑9 jest ok 285 tys. mężczyzn i 276 tys. kobiet, w grupie 10‑14 jest 260 tys. mężczyzn i 250 tys. kobiet, w grupie 15‑19 jest 280 tys. mężczyzn i 260 tys. kobiet, w grupie 20‑24 jest 345 tys. mężczyzn i 335 tys. kobiet, w grupie 25‑29 lat jest 335 tys. mężczyzn i 325 tys. kobiet, w grupie 30‑34 jest 310 tys. mężczyzn i 300 tys. kobiet, w grupie 35‑39 jest 300 tys. mężczyzn i 290 tys. kobiet, w grupie 40‑44 jest 330 tys. mężczyzn i ok 330 tys. kobiet, w grupie 45‑49 jest 340 tys. mężczyzn i 335 tys. kobiet, w grupie 50‑54 jest 320 tys. mężczyzn i 315 tys. kobiet, w grupie 55‑59 jest 300 tys. mężczyzn i 300 tys. kobiet, w grupie 60‑64 jest 280 tys. mężczyzn i 280 tys. kobiet, w grupie 65‑69 jest 290 tys. mężczyzn i 300 tys. kobiet, w grupie 70‑74 jest 250 tys. mężczyzn i 270 tys. kobiet, w grupie 75‑79 jest 180 tys. mężczyzn i 190 tys. kobiet, w grupie 80‑84 jest 120 tys. mężczyzn i 140 tys. kobiet, w grupie 85‑89 jest 100 tys. mężczyzn i 120 tys. kobiet, w grupie 90‑94 jest 20 tys. mężczyzn i 60 tys. kobiet, w grupie 95‑99 jest 10 tys. mężczyzn i 25 tys. kobiet, w grupie 100+ jest kilka tys. mężczyzn i podobna liczba kobiet.
Piramida wieku dla ludności Szwecji
Źródło: Tomorrow Sp.z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RBq1zK9CfhtdN
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż podpowiedź
Społeczeństwo starzejące się, to takie, w którym liczba osób w wieku poprodukcyjnym przekracza 7% całej populacji.
Pokaż odpowiedź
Gdy w strukturze społecznej odsetek ludzi w wieku poprodukcyjnym (65 i więcej lat) wzrasta do w stosunku do młodszej populacji pojawia się wiele społecznych i ekonomicznych konsekwencji tego stanu.
Konsekwencje społeczne: 1. Większy udział osób starszych w populacji prowadzi do zmiany struktury wiekowej społeczeństwa. Może to prowadzić do mniejszej dostępności siły roboczej oraz wpływać na dynamikę rodzin i relacje między pokoleniami. 2. W miarę starzenia się społeczeństwa konieczne może stać się dostosowanie infrastruktury, środowiska miejskiego oraz usług publicznych do potrzeb osób starszych, takich jak ułatwienia w poruszaniu się, dostęp do opieki zdrowotnej i innych usług.
Konsekwencje ekonomiczne: 1. W miarę starzenia się społeczeństwa, potencjał wzrostu gospodarczego może ulec obniżeniu ze względu na spadający udział ludności w wieku produkcyjnym. 2. Społeczeństwo starzejące się może prowadzić do spadku popytu na niektóre dobra i usługi związane z młodszymi pokoleniami, takie jak produkty dla dzieci czy usługi edukacyjne. 3. Rosnący odsetek osób w wieku emerytalnym w stosunku do osób pracujących może prowadzić do trudności finansowych w systemach emerytalnych. Konieczne mogą być reformy w celu zabezpieczenia stabilności systemów emerytalnych. 4. Starsze osoby są bardziej podatne na choroby i wymagają większej opieki zdrowotnej. To z kolei prowadzi do większego obciążenia systemów opieki zdrowotnej oraz wzrostu kosztów opieki medycznej. 5. Mniejsza dostępność młodej siły roboczej może prowadzić do wzrostu kosztów pracy oraz braku odpowiednio wykwalifikowanych pracowników w niektórych sektorach gospodarki.
Korzystając z opisu piramidy wieku oraz dostępnych źródeł wiedzy, wskaż społeczne i ekonomiczne konsekwencje społeczeństwa starzejącego się.
Wykres przedstawiający piramidę wieku społeczeństwa starzejącego się. Z lewej strony podziałki liczbowej określającej pięcioletnie przedziały wiekowe zestawiono słupki niebieskie dla mężczyzn, z prawej strony – różowe dla kobiet. Kształt piramidy wskazuje na typ struktury wiekowej społeczeństwa starzejącego się. Jest regresywny, ze stosunkowo niską liczbą urodzeń i podobną liczbą zgonów oraz coraz bardziej starzejącą się ludnością. Piramida ma kształt grzyba. W wieku 0‑4 jest ok. 300 tys. mężczyzn i 280 tys. kobiet, w grupie 5‑9 jest ok 285 tys. mężczyzn i 276 tys. kobiet, w grupie 10‑14 jest 260 tys. mężczyzn i 250 tys. kobiet, w grupie 15‑19 jest 280 tys. mężczyzn i 260 tys. kobiet, w grupie 20‑24 jest 345 tys. mężczyzn i 335 tys. kobiet, w grupie 25‑29 lat jest 335 tys. mężczyzn i 325 tys. kobiet, w grupie 30‑34 jest 310 tys. mężczyzn i 300 tys. kobiet, w grupie 35‑39 jest 300 tys. mężczyzn i 290 tys. kobiet, w grupie 40‑44 jest 330 tys. mężczyzn i ok 330 tys. kobiet, w grupie 45‑49 jest 340 tys. mężczyzn i 335 tys. kobiet, w grupie 50‑54 jest 320 tys. mężczyzn i 315 tys. kobiet, w grupie 55‑59 jest 300 tys. mężczyzn i 300 tys. kobiet, w grupie 60‑64 jest 280 tys. mężczyzn i 280 tys. kobiet, w grupie 65‑69 jest 290 tys. mężczyzn i 300 tys. kobiet, w grupie 70‑74 jest 250 tys. mężczyzn i 270 tys. kobiet, w grupie 75‑79 jest 180 tys. mężczyzn i 190 tys. kobiet, w grupie 80‑84 jest 120 tys. mężczyzn i 140 tys. kobiet, w grupie 85‑89 jest 100 tys. mężczyzn i 120 tys. kobiet, w grupie 90‑94 jest 20 tys. mężczyzn i 60 tys. kobiet, w grupie 95‑99 jest 10 tys. mężczyzn i 25 tys. kobiet, w grupie 100+ jest kilka tys. mężczyzn i podobna liczba kobiet.
RQB688TxOXci5
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż podpowiedź
Społeczeństwo starzejące się, to takie, w którym liczba osób w wieku poprodukcyjnym przekracza 7% całej populacji.
Pokaż odpowiedź
Gdy w strukturze społecznej odsetek ludzi w wieku poprodukcyjnym (65 i więcej lat) wzrasta do w stosunku do młodszej populacji pojawia się wiele społecznych i ekonomicznych konsekwencji tego stanu.
Konsekwencje społeczne: 1. Większy udział osób starszych w populacji prowadzi do zmiany struktury wiekowej społeczeństwa. Może to prowadzić do mniejszej dostępności siły roboczej oraz wpływać na dynamikę rodzin i relacje między pokoleniami. 2. W miarę starzenia się społeczeństwa konieczne może stać się dostosowanie infrastruktury, środowiska miejskiego oraz usług publicznych do potrzeb osób starszych, takich jak ułatwienia w poruszaniu się, dostęp do opieki zdrowotnej i innych usług.
Konsekwencje ekonomiczne: 1. W miarę starzenia się społeczeństwa, potencjał wzrostu gospodarczego może ulec obniżeniu ze względu na spadający udział ludności w wieku produkcyjnym. 2. Społeczeństwo starzejące się może prowadzić do spadku popytu na niektóre dobra i usługi związane z młodszymi pokoleniami, takie jak produkty dla dzieci czy usługi edukacyjne. 3. Rosnący odsetek osób w wieku emerytalnym w stosunku do osób pracujących może prowadzić do trudności finansowych w systemach emerytalnych. Konieczne mogą być reformy w celu zabezpieczenia stabilności systemów emerytalnych. 4. Starsze osoby są bardziej podatne na choroby i wymagają większej opieki zdrowotnej. To z kolei prowadzi do większego obciążenia systemów opieki zdrowotnej oraz wzrostu kosztów opieki medycznej. 5. Mniejsza dostępność młodej siły roboczej może prowadzić do wzrostu kosztów pracy oraz braku odpowiednio wykwalifikowanych pracowników w niektórych sektorach gospodarki.
1
Ćwiczenie 11
Na podstawie tekstu wskaż przyczyny napływu imigrantów do Europy. Uszereguj je według ważności i uzasadnij swoją decyzję.
Włochy od 1991 roku przeżywają nieustanną inwazję imigrantów, którzy mają nadzieję, że w Europie znajdą wolność, pracę i dobrobyt. Uciekają przed wojnami, głodem, prześladowaniami politycznymi i biedą. Najczęściej są ofiarami przemytu ludzi organizowanego na szeroką skalę przez grupy przestępcze. Podczas wojen i rewolucji uchodźcy skrzykują się sami – kupują zdezelowane łodzie, GPS i wyruszają w morze bez znajomości podstaw żeglugi. Odyseja nadziei może kosztować 500‑2000 euro. Dla niektórych ten drogi bilet to także wyrok śmierci. (źródło: Napływ ludności do Włoch ze szczególnym uwzględnieniem osób niepełnoletnich; Przegląd Geograficzny, Noviello Monika; 2016; str. 85‑99 )
RmH98wYwt0NlI
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Napływ emigrantów do Europy był spowodowany chęcią poprawy komfortu życia, ucieczką przed niestabilną sytuacją polityczną czy nawet zagrożeniem życia.
Przyczyny napływu emigrantów do Europy: 1. Ucieczka przed wojnami i prześladowaniami politycznymi. 2. Ucieczka przed biedą i głodem. 3. Chęć poprawy standardu życia.
Ćwiczenie 12
Przyjrzyj się fotografii i wyjaśnij, dlaczego na wzgórzach z widokiem na ocean w Rio de Janeiro powstały favele, a nie bogate dzielnice mieszkaniowe.
RNxJ6jknhBkHo
Na zdjęciu rozległa biedna dzielnica w Brazylii. Teren górzysty, dwa wzniesienia. Proste domki wzniesione kaskadowo na wzgórzu. Część ma dachy proste, część spadziste, kryte dachówką. W tle wysokie góry.
Favele w Rio de Janeiro
Źródło: chensiyuan (https://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 4.0.
R1UmUhZQqnenM
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż podpowiedź
Favele to dzielnice tworzące się wokół centrum miast, są to dzielnice zbudowane z najtańszych materiałów.
Pokaż odpowiedź
Powstawanie faveli w miejscach, w których mogłyby powstać bogate dzielnice mieszkaniowe, wynika z wielu czynników społecznych, ekonomicznych i historycznych. Są to np.:
umiejscowienie na wzgórzach tych dzielnic wynikające z mniejszej atrakcyjności stromych zboczy dla deweloperów oraz z konieczności osiedlania się ludzi o niższym statusie materialnym na terenach tańszych, czyli gorzej skomunikowanych i o mniejszej dostępności do infrastruktury,
niekontrolowana urbanizacja wynikająca z dużego przyrostu ludności migrującej ze wsi do miast,
brak dostępności mieszkań oraz brak możliwości wynajęcia mieszkań z powodu niskiego statusu materialnego nowo przybyłych mieszkańców,
historia nierówności społecznych; favele często rozwijały się jako reakcja na istniejące nierówności społeczne i brak równego dostępu do zasobów, takich jak mieszkania, praca i edukacja; osoby dotknięte niskim statusem społecznym mogą nie mieć wyboru poza zamieszkaniem na nieoficjalnych osiedlach, gdzie koszty są niższe.
Zapoznaj się opisem fotografii, skorzystaj z dostępnych źródeł wiedzy i wyjaśnij, dlaczego na wzgórzach z widokiem na ocean w Rio de Janeiro powstały favele, a nie bogate dzielnice mieszkaniowe.
Na zdjęciu rozległa biedna dzielnica w Brazylii. Teren górzysty, dwa wzniesienia. Proste domki wzniesione kaskadowo na wzgórzu. Część ma dachy proste, część spadziste, kryte dachówką. W tle wysokie góry.
RwGmH86rogPSW
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż podpowiedź
Favele to dzielnice tworzące się wokół centrum miast, są to dzielnice zbudowane z najtańszych materiałów.
Pokaż odpowiedź
Powstawanie faveli w miejscach, w których mogłyby powstać bogate dzielnice mieszkaniowe, wynika z wielu czynników społecznych, ekonomicznych i historycznych. Są to np.:
umiejscowienie na wzgórzach tych dzielnic wynikające z mniejszej atrakcyjności stromych zboczy dla deweloperów oraz z konieczności osiedlania się ludzi o niższym statusie materialnym na terenach tańszych, czyli gorzej skomunikowanych i o mniejszej dostępności do infrastruktury,
niekontrolowana urbanizacja wynikająca z dużego przyrostu ludności migrującej ze wsi do miast,
brak dostępności mieszkań oraz brak możliwości wynajęcia mieszkań z powodu niskiego statusu materialnego nowo przybyłych mieszkańców,
historia nierówności społecznych; favele często rozwijały się jako reakcja na istniejące nierówności społeczne i brak równego dostępu do zasobów, takich jak mieszkania, praca i edukacja; osoby dotknięte niskim statusem społecznym mogą nie mieć wyboru poza zamieszkaniem na nieoficjalnych osiedlach, gdzie koszty są niższe.
Ćwiczenie 13
Oceń wpływ turystyki na środowisko geograficzne wsi przedstawionej na fotografii.
RnDnWDVg4mSWn
Na zdjęciu widoczny jest teren wiejski. Na pierwszym planie znajduje się dużo zaparkowanych wzdłuż ulicy i na trawnikach samochodów. W tle widoczne są zabudowania i kamienne domy ze spadzistymi dachami. Dalej widoczny jest teren górski. Łagodny stok pokryty jest drzewami i trawą. Nad stokiem widać niebieskie niebo z białymi chmurami
Turystyczna wieś w północno‑wschodniej Anglii
Źródło: Pauline E (http://www.geograph.org.uk), licencja: CC BY-SA 2.0.
RszFxdP7wmXnE
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż podpowiedź
Rozwój turystyki na terenach atrakcyjnych naturalnie przynosi zarówno korzyści jak i stwarza zagrożenia, np. zwiększony ruch turystów wpływa degradująco na środowisko.
Pokaż odpowiedź
Rozwój turystyki, na obszar przedstawiony na fotografii może wpłynąć pozytywnie i negatywnie. Zwiększony ruch turystyczny może przyczynić się do degradacji środowiska. Nieodpowiedzialni turyści, przez wybieranie nieoznaczonych szlaków mogą niszczyć rośliny i zaśmiecać ten obszar. Jednak ich obecność może przyczynić się do rozkwitu gospodarczego, wpływu z turystyki mogą przyczynić się do budowy nowych ścieżek lub modernizację już istniejących.
Oceń wpływ turystyki na środowisko geograficzne wsi na podstawie opisu fotografii, dostępnych źródeł wiedzy i internetu.
Na zdjęciu widoczny jest teren wiejski. Na pierwszym planie znajduje się dużo zaparkowanych wzdłuż ulicy i na trawnikach samochodów. W tle widoczne są zabudowania i kamienne domy ze spadzistymi dachami. Dalej widoczny jest teren górski. Łagodny stok pokryty jest drzewami i trawą. Nad stokiem widać niebieskie niebo z białymi chmurami
Rw6rkbrRy82wX
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż podpowiedź
Rozwój turystyki na terenach atrakcyjnych naturalnie przynosi zarówno korzyści jak i stwarza zagrożenia, np. zwiększony ruch turystów wpływa degradująco na środowisko.
Pokaż odpowiedź
Rozwój turystyki, na obszar przedstawiony na fotografii może wpłynąć pozytywnie i negatywnie. Zwiększony ruch turystyczny może przyczynić się do degradacji środowiska. Nieodpowiedzialni turyści, przez wybieranie nieoznaczonych szlaków mogą niszczyć rośliny i zaśmiecać ten obszar. Jednak ich obecność może przyczynić się do rozkwitu gospodarczego, wpływu z turystyki mogą przyczynić się do budowy nowych ścieżek lub modernizację już istniejących.
Rozwiązuję problemy
1
Ćwiczenie 14
Kosowo nie jest uznawane przez niektóre państwa Unii Europejskiej. Zbierz (z prasy, Internetu) i oceń argumenty na rzecz uznania lub nieuznania tego państwa.
Rpfaq1MkF1vK8
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Kosowo to państwo wyodrębniające się z Serbii. Prze Polskę Kosowo jest traktowane jako niepodległe państwo.
Przykładowa odpowiedź:
Kosowo nie jest uznawane przez niektóre państwa UE z powodu kontrowersji wokół jego jednostronnego ogłoszenia niepodległości oraz obaw związanych z wpływem na stabilność regionu Bałkanów. Argumenty za uznaniem obejmują demokratyczne aspiracje Kosowa, poparcie ze strony niektórych państw zachodnich i postępy w budowie instytucji państwowych. Jednakże obawy dotyczące precedensu dla innych separatystycznych ruchów, brak konsensusu międzynarodowego oraz relacje z Serbią wpływają na decyzje niektórych państw UE o nieuznawaniu Kosowa.
1
Ćwiczenie 15
Zaproponuj inny niż HDI zbiorczy wskaźnik rozwoju społeczno‑gospodarczego. Uzasadnij swój wybór.
R1Pa0lMttYsMd
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
HDI, czyli Human Development Index, to wskaźnik rozwoju społecznego. Innym wskaźnikiem rozwoju społeczno‑gospodarczego jest np. PKB per capita. Wskaźnik zaproponowany przez Ciebie powinien zawierać i zestawiać różne aspekty życia społeczeństwa, ułatwiając porównywanie rozwoju gospodarczego różnych państw.
HDI służy do pomiaru i porównania poziomu życia oraz jakości życia ludności w różnych krajach. Zaproponuj wskaźnik, który podobnie jak HDI będzie podsumowywał oczekiwaną długość życia, średnią liczbę lat edukacji otrzymanej przez mieszkańców w wieku 25 lat i starszych, oczekiwaną liczbę lat edukacji dla dzieci rozpoczynających proces kształcenia, a także dochód narodowy per capita w USD, liczony według parytetu siły nabywczej danej waluty.
1
Ćwiczenie 16
Szacunki mówią, że w 2020 roku tylko do Stanów Zjednoczonych dotarło około 11 mln imigrantów z Meksyku. Zaproponuj 3 działania, które mogłyby zmniejszyć natężenie zjawiska.
RaDSKWCwunvnh
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Migracje z Meksyku do Stanów Zjednoczonych spowodowane są głównie przez aspekt ekonomiczny. Obywatele Meksyku w celu poprawy jakości życia migrują legalnie lub nie do Stanów Zjednoczonych.
Działania, które mogą zmniejszyć natężenie migracji do Stanów Zjednoczonych: – Wsparcie rozwoju gospodarczego w Meksyku. Inwestowanie w projekty rozwojowe, infrastrukturę i różne sektory gospodarki może stworzyć nowe miejsca pracy i poprawić warunki życia obywateli tego państwa. – Wdrożenie programów edukacyjnych i szkoleniowych mających na celu zwiększenie umiejętności zawodowych, szczególnie tych, które są potrzebne w specjalistycznych zawodach. Podnoszenie kompetencji i znajdowanie lepszej pracy w Meksyku może ograniczyć wyjazdy za granicę w celu poprawy standardów bytowych. – Współpraca międzynarodowa w zakresie polityki migracyjnej Stanów Zjednoczonych i Meksyku, która ma na celu opracowanie promowania legalnej migracji, skutecznych rozwiązań ułatwiających rodzinom migrantów spotkania czy zapewniających ochronę praw migrantów, jednocześnie skutecznie zwalczających nielegalną migrację i handel ludźmi.
1
Ćwiczenie 17
Wskaż 3 najważniejsze twoim zdaniem problemy szybko rosnących miast w krajach rozwijających się. Zaproponuj rozwiązanie każdego z nich.
RagQFB07bE1r0
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Kraje rozwijające się to państwa o niskim poziomie rozwoju społeczno‑gospodarczego; zalicza się do nich kraje, w których strukturze sektorowej dominuje rolnictwo.
Przykładowa odpowiedź:
3 najważniejsze problemy szybko rosnących miast: – Niewystarczająca infrastruktura i zakres usług. Szybki przyrost ludności prowadzi do przeciążenia istniejącej infrastruktury, takiej jak drogi, sieci wodociągowe, kanalizacja i usługi publiczne. – Bezrobocie i brak miejsc pracy. W miastach szybko rozwijających się przyrost ludności przekracza tempo tworzenia nowych miejsc pracy. Prowadzi to do dużego bezrobocia i niepewności ekonomicznej. – Nierówności społeczne i niedostępność podstawowych usług. Szybki wzrost miast często pogłębia nierówności społeczne. Ubóstwo i brak dostępu do podstawowych usług najbardziej dotyka ludność nieuprzywilejowaną.
Rozwiązania: – Inwestycja w rozwój infrastruktury i usług miejskich. Rządy mogą wspierać publiczno‑prywatne partnerstwa, aby zwiększyć finansowanie i skuteczność projektów rozbudowy. Ważne jest również planowanie przestrzenne, które uwzględnia przyszłe potrzeby miasta i jego nowych mieszkańców. – Wspieranie tworzenia nowych miejsc pracy poprzez inwestycje w sektory, takie jak edukacja, opieka zdrowotna, turystyka i nowe technologie. Programy szkoleniowe i wsparcie dla przedsiębiorczości mogą pomóc w zwiększeniu zarobków i poprawie stabilności ekonomicznej wśród mieszkańców. – Wdrażanie programów społecznych, takich jak programy pomocy żywnościowej, edukacyjne i opiekuńcze, które koncentrują się na wsparciu najbardziej potrzebujących.
1
Ćwiczenie 18
Załóżmy, że musisz współpracować z Latynosem i Japończykiem. Stwórz listę potencjalnych trudności wynikających z różnic kulturowych i wskaż możliwości ich łagodzenia.
RSnulzKujxbpW
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Japończycy z zasady wykazują się łagodnością i subtelnością, natomiast Latynosi to ludzie energiczni i bardzo bezpośredni. Pamiętaj, że nie każdy Japończyk czy Latynos wykazuje te cechy, każda osoba jest inna i nie możesz kierować się ogólnymi przekonaniami o jakiejś grupie osób.
Lista potencjalnych trudności wynikających z różnic kulturowych: - Komunikacja pośrednia i bezpośrednia - Japończycy często preferują subtelnie, pośrednie komunikowanie, Latynosi są bardziej bezpośredni. Różnice te mogą prowadzić do nieporozumień lub bariery w przekazywaniu informacji. - Pojęcie czasu i punktualność - kultura Japońska przywiązuje dużą wagę do punktualności, podczas gdy latynoamerykanie mają bardziej elastyczne podejście do czasu. -Hierarchia i podejmowanie decyzji - Japończycy podchodzą z ogromnym szacunkiem do osób o wyższym stanowisku, stawiają na szacunek i respektowanie pozycji, natomiast latynoamerykanie są bardziej elastyczni i z chęcią wyrażają swoje poglądy, nie zwracając uwagi na pozycję swojego współpracownika. -Zasady społeczne i życie w grupie - niektóre zachowania społeczne akceptowalne przez latyoamerykanów są nie do przyjęcia przez Japończyków.
Lista potencjalnych rozwiązań na trudności wynikające z różnic kulturowych: - Otwarta komunikacja i wprowadzenie aktywnego słuchania - uczenie i dostosowanie się do stylu komunikacji współpracownika może pomóc w zrozumieniu intencji i oczekiwań drugiej strony. - Umawianie konkretnej godziny i respektowanie zobowiązań czasowych, które są jasno określone podczas komunikacji. - Uczciwe i otwarte rozmowy na temat stylów pracy i podejmowania decyzji mogą pomóc w zrozumieniu i respektowaniu różnic. -Wzajemna edukacja na temat kulturowych różnic i zrozumienie, że różnice w zachowaniu niekoniecznie oznaczają brak szacunku, mogą pomóc w tworzeniu akceptującej atmosfery.
iZejrqfAxW_d5e678
Projekt badawczy
Projekt badawczy – zależność średniej długości życia od PKB per capita
Autor: Ryszard Pawlak
Tytuł projektu
Czy średnia długość życia zależy od wielkości PKB na osobę?
Temat projektu
Badanie zależności średniej długości życia od wielkości PKB na osobę
Badana hipoteza
Średnia długość życia nie zależy od wielkości PKB na osobę
Materiały źródłowe
http://databank.worldbank.org/
http://stat.gov.pl/
https://bdl.stat.gov.pl/
Uczeń
Co dokładnie mam zamiar zrobić, by sprawdzić, czy hipoteza jest prawdziwa?
Zebrać dane o średniej długości życia i wielkości PKB na osobę dla jak największej liczby państw
Sporządzić wykres punktowy z wielkością PKB na osobę na jednej osi i średnią długością życia na drugiej
Zaznaczyć ewentualną linię trendu
Co trzeba przygotować, by zweryfikować hipotezę?
Wykres punktowy
Co będę obserwować (mierzyć)?
Ewentualną linię trendu
Czas trwania (ile czasu potrzeba, by wykonać projekt)