Zmiany otoczenia człowieka w wymiarze środowiskowym i komunikacyjnym – zalety, wady, konsekwencje dla zdrowia

Współczesne problemy społeczno‑gospodarcze świata.

Współczesny świat stoi u progu licznych wyzwań o charakterze społecznym i gospodarczym, a co za tym idzie – również środowiskowym. Część z nich ma bezpośredni wpływ na zdrowie, niektóre jednak mogą decydować o fizycznej egzystencji.

W tej prezentacji jako datę początkową przyjmiemy przełom lat 2019/2020, nie będziemy natomiast zakładać daty końcowej. Wskazana data związana jest z wybuchem pandemii choroby COVID‑19, którą wywołał koronawirus SARS‑COV‑2. Początkowo pojawiły się nieliczne przypadki zachorowania w Chinach, jednak wirus w krótkim czasie dotarł do Europy. Biorąc pod uwagę, że ludzkie koronawirusy były znane nauce od lat 60. XX wieku, bardzo szybko pojawił się ogrom teorii dotyczących jego pochodzenia.

Pandemia spowodowała w wymiarze społeczno‑gospodarczym ogromną liczbę problemów. Przede wszystkim państwa zaczęły zamykać swoje granice. Działanie to, określane mianem lockdown-ów, było powtarzane kilkukrotnie, co również miało niemałe znaczenie. Przykładową konsekwencją tego stanu rzeczy były przestoje na liniach montażowych fabryk, dekompletacja personelu czy zatrudnianie osób słabiej przeszkolonych. W efekcie, na przykład branża motoryzacyjna doznała strat na kilka lat, licząc konieczność późniejszego remontowania wadliwych produktów, wymiany uszkodzonych części.

Innym, mocno odczuwalnym efektem pandemii stało się masowe utrzymywanie miejsc pracy ze środków publicznych, czyli w praktyce pogłębianie zadłużenia poszczególnych państw. Stało się to jednym z fundamentów szybko rosnącej popandemicznej inflacji, czyli spadku wartości pieniądza. W praktyce przełożyło się to na wzrost cen produktów i usług.

Zjawiska społeczno‑gospodarcze bardzo rzadko są odizolowane od procesów politycznych. Już w momencie wybuchu pandemii świat musiał mierzyć się z takimi problemami, jak ubóstwo, głód, migracje, konflikty, globalne ocieplenie czy konieczność pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych. Nawet jeżeli problemy te dotykały państw biednych, miały zwykle przełożenie na państwa bogate, np. europejskie. Przykładem może być masowa migracja do Europy z Syrii, kiedy w roku 2011 rozpoczęła się tam wojna domowa, w którą dodatkowo zaangażowały się różne światowe mocarstwa. Wojna ta była konsekwencją tzw. „Arabskiej Wiosny”, czyli serii konfliktów wewnętrznych w państwach Afryki i Bliskiego Wschodu, zapoczątkowanych w 2010 roku.

Podobnym czynnikiem wzmacniającym światowe problemy, który pojawił się równolegle do końcowej fazy pandemii, stała się wojna rosyjsko‑ukraińska, która wybuchła 24 lutego 2022 roku. Wywarła ona wpływ na dostawy energii i ceny żywności.

W tle konfliktu znajdują się kolejne aspekty gospodarcze, częściowo podobne do występujących wcześniej, w czasie pandemii COVID‑19. Można powiedzieć, że część z nich została jeszcze pogłębiona. Przykłady to kolejny silny bodziec inflacyjny dla wielu państw oraz zakłócenia w światowych łańcuchach dostaw.

Trzeba jednak wiedzieć, że podobne zjawiska, przynoszące efekt szoku dla społeczeństw państw wysoko rozwiniętych, występowały już wcześniej. Przykładem były kryzysy naftowe w latach 1973 i 1979, które spowodowały w niektórych miejscach racjonowanie paliw.

Ze wszystkich przytoczonych wcześniej przykładów łatwo wywnioskować, jaki wpływ na życie i zdrowie przeciętnej osoby, na przykład przeciętnej Polki czy Polaka, mają takie procesy.

• Wysoka inflacja przyczynia się do zubożenia społeczeństwa – w ogromnym skrócie, mając do dyspozycji te same pieniądze można, nabyć mniej dóbr i usług.

• Problemy energetyczne wzmacniają zjawiska inflacyjne – na przykład usługodawca, chcąc dostarczyć swoją usługę, musi podnieść jej koszt o różnicę w cenie paliwa.

• Problemy energetyczne generują zwiększone wydatki publiczne związane z koniecznością pozyskania nowych nośników energii, budowy innej infrastruktury energetycznej, np. w przypadku Polski – nowych gazociągów.

• Sytuacja kryzysowa wpływa zwykle na służbę zdrowia, przede wszystkim na jej dostępność, a w związku z tym stanowi negatywny czynnik, jeżeli chodzi o poprawę ogólnego stanu zdrowia publicznego.

• Trudniej jest utrzymać wystarczający poziom bezpieczeństwa socjalnego, a więc m.in. nie dopuścić do zwiększenia się liczby osób niezdolnych do samodzielnego utrzymania.

• Zła sytuacja gospodarcza ma także wymiar kryminogenny, a więc może prowadzić np. do wzrostu przestępczości.

Dodatkowe czynniki wpływające niekorzystnie na życie społeczno‑gospodarcze to zagrożenia zewnętrzne. Rok 2015 był na przykład momentem kulminacyjnym imigracji do Europy w wyniku konfliktów w Północnej Afryce i na Bliskim Wschodzie. Jednym z powstałych wówczas problemów, który utrzymywał się wyraźnie przez kolejne dwa lata, było zwiększone ryzyko zamachów terrorystycznych.

Pojawienie się zagrożeń zewnętrznych, niezależnie od tego czy wynikają z trwającej w pobliżu wojny, pojawienia się grup terrorystycznych czy zwiększonej migracji, ma z kolei zwrotny wpływ zarówno na bezpieczeństwo wewnętrzne, jak i na sytuację społeczno‑gospodarczą. W zależności od rodzaju zagrożenia, może np. nieść ze sobą konieczność zwiększenia wydatków na wojsko, policję, służby ochraniające granicę.

Rozwój sytuacji społeczno‑gospodarczej, tak na płaszczyźnie międzynarodowej, jak i wewnętrznej, nie jest nigdy prognozowany w oparciu o jeden scenariusz. Duża liczba zmiennych generuje zwykle wiele możliwości rozwoju wydarzeń, wśród których jedne są bardziej prawdopodobne od innych. Największym wyzwaniem jest natomiast wyciągnięcie z takich kryzysowych sytuacji właściwych wniosków i późniejsze wdrożenie odpowiednich działań. Przykładem są przytoczone kryzysy naftowe, które w rezultacie doprowadziły do zmian w zakresie wydobycia surowców energetycznych w państwach rozwiniętych i zmniejszenia ich podatności na kolejne deficyty ropy naftowej.