Rozmnażanie jest jedną z podstawowych właściwości wszystkich organizmów żywych. Rozróżnia się rozmnażanie płciowe i rozmnażanie bezpłciowe. W rozmnażaniu bezpłciowym pojedynczy osobnik jest jedynym rodzicem i przekazuje potomstwu wszystkie swoje cechy. Natomiast w rozmnażaniu płciowym dwoje rodziców daje początek wyjątkowemu organizmowi, który różni się od nich i od swojego rodzeństwa.

R1KZV3zlGm3qk
W wyniku rozmnażania płciowego powstaje potomstwo podobne do swoich rodziców bardziej niż osobniki z nimi niespokrewnione, ale nie identyczne.
Źródło: Geoff McKay, Flickr, licencja: CC BY 2.0.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
  • jakie są sposoby rozmnażania bezpłciowego i płciowego.

Twoje cele
  • Wyjaśnisz, czym jest rozmnażanie.

  • Rozróżnisz rozmnażanie bezpłciowe od rozmnażania płciowego.

  • Wykażesz znaczenie rozmnażania płciowego.

bg‑azure

1. Rozmnażanie bezpłciowe i płciowe

Podczas rozmnażania bezpłciowegorozmnażanie bezpłciowerozmnażania bezpłciowego z jednego osobnika macierzystego powstają osobniki potomne, które zwykle są identyczne z rodzicem.

Taki sposób rozmnażania jest częsty u prostych organizmów, które prowadzą osiadły tryb życia i nie mogą aktywnie poszukiwać partnera, a także u tych, których zagęszczenie w terenie jest nieduże, przez co możliwość spotkania partnera jest niewielka. Bezpłciowo rozmnażają się m.in.: bakterie, protisty, grzyby, rośliny i niektóre zwierzęta, takie jak gąbki, parzydełkowce, niektóre płazińce i pierścienice.

Większość roślin i zwierząt rozmnaża się płcioworozmnażanie płciowepłciowo. W akcie płciowym zwykle biorą udział dwa osobniki: żeński, produkujący komórkę jajowąkomórka jajowakomórkę jajową, i męski, produkujący plemnikiplemnikplemniki.

Komórka jajowa jest dużą, nieruchomą komórką, która magazynuje substancje pokarmowe niezbędne do rozwoju zarodkazarodekzarodka. Plemnik natomiast jest niewielką i ruchomą komórką, która porusza się dzięki obecności długiej wici.

Połączenie się komórki jajowej z plemnikiem nazywa się zapłodnieniem. W wyniku zapłodnienia powstaje zygota, z której rozwija się nowy organizm, podobny do organizmów rodzicielskich, ale nie identyczny.

Niektóre gatunkigatunekgatunki, np. tasiemce, są obojnakami, co oznacza, że produkują zarówno męskie, jak i żeńskie komórki rozrodcze. Występuje u nich zdolność do samozapłodnieniasamozapłodnieniesamozapłodnienia, najczęściej jednak dwa osobniki zapładniają nawzajem swoje komórki jajowe.

bg‑azure

2. Znaczenie rozmnażania płciowego

R1FkCMpwbpoH8
Źródło: Elżbieta Nowacka-Kuźma, Aleksandra Zarzycka, GroMar Sp. z o.o., Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 1
Radd9jMd2CBwY
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 2
RzAik8eTJ4sbq
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 3
RgxXgwiKRH3ms
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

gatunek
gatunek

grupa osobników o podobnych cechach, które mogą wspólnie się rozmnażać, a ich potomstwo jest płodne

komórka jajowa
komórka jajowa

żeńska komórka rozrodcza (gameta żeńska) wyposażona w substancje zapasowe potrzebne do rozwoju zarodka

plemnik
plemnik

męska komórka rozrodcza (gameta męska), która przemieszcza się w poszukiwaniu gamety żeńskiej i zapładnia ją

rozmnażanie bezpłciowe
rozmnażanie bezpłciowe

inaczej rozmnażanie wegetatywne; zachodzi bez udziału gamet – nowy organizm powstaje z części oddzielonych od organizmu macierzystego; typowe dla większości roślin, grzybów, protistów i wielu bezkręgowców

rozmnażanie płciowe
rozmnażanie płciowe

odbywa się za pomocą komórek rozrodczych, które łączą się ze sobą, tworząc zygotę; powstały organizm charakteryzuje się odmiennym materiałem genetycznym od osobników rodzicielskich i ma nowe cechy będące kombinacją cech rodziców

samozapłodnienie
samozapłodnienie

zapłodnienie komórki jajowej przez plemnik pochodzący z tego samego organizmu

zarodek
zarodek

zawiązek nowego organizmu rozwijający się z zapłodnionej komórki jajowej (zygoty); początkowe stadium rozwoju organizmu

Zadania

1
Pokaż ćwiczenia:
RZP0gBq3D8ekG1
Ćwiczenie 1
Zaznacz fałszywe zdanie dotyczące rozmnażania. Możliwe odpowiedzi: 1. , 2. , 3. , 4.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1EOHQAskeKNk1
Ćwiczenie 2
Połącz w pary nazwy typów rozmnażania, z ich opisami. Organizm potomny wyrasta z ciała osobnika macierzystego Możliwe odpowiedzi: 1. , 2. pączkowanie, 3. , 4. Możliwe odpowiedzi: 1. , 2. pączkowanie, 3. , 4. Możliwe odpowiedzi: 1. , 2. pączkowanie, 3. , 4. Możliwe odpowiedzi: 1. , 2. pączkowanie, 3. , 4.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1LUBT0SCLPH71
Ćwiczenie 3
Zaznacz przykłady rozmnażania bezpłciowego. Możliwe odpowiedzi: 1. pączkowanie, 2. podział, 3. przez zarodniki, 4. fragmentacja plechy, 5. obojnactwo, 6. połączenie gamet
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1a3jRElPwV622
Ćwiczenie 4
Uzupełnij luki w tekście prawidłowymi wyrażeniami.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RorK5KIxTkPQd2
Ćwiczenie 5
Przyporządkuj wymienione informacje do odpowiedniego sposobu rozmnażania się. Rozmnażanie płciowe Możliwe odpowiedzi: 1. potomstwo dziedziczy wszystkie wady, 2. osobniki potomne mają niepowtarzalny zestaw genów, 3. duże ryzyko wyginięcia gatunku, 4. szybki przyrost liczby osobników potomnych, 5. przykładem tego rodzaju rozmnażania się jest pączkowanie, 6. możliwość adaptacji do warunków środowiska Rozmnażanie bezpłciowe Możliwe odpowiedzi: 1. potomstwo dziedziczy wszystkie wady, 2. osobniki potomne mają niepowtarzalny zestaw genów, 3. duże ryzyko wyginięcia gatunku, 4. szybki przyrost liczby osobników potomnych, 5. przykładem tego rodzaju rozmnażania się jest pączkowanie, 6. możliwość adaptacji do warunków środowiska
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R2S6SVRGH6XTZ2
Ćwiczenie 6
Łączenie par. Uzupełnij luki w tekście prawidłowymi wyrażeniami.. Organizmy potomne powstałe w wyniku rozmnażania bezpłciowego są klonami organizmu macierzystego.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Rozmnażanie należy do podstawowych funkcji życiowych organizmu i jest warunkiem jego przetrwania.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. . Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Z królowej matki pszczół, dzieworodnej diploidalnej samicy, rodzą się diploidalne trutnie.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
31
Ćwiczenie 7
RFAWPIifJdmqU
Wyjaśnij, dlaczego w ewolucji organizmów większą rolę odgrywa rozmnażanie płciowe niż rozmnażanie bezpłciowe. (Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
31
Ćwiczenie 8
RvrptSCmYievu
Uzasadnij słuszność stwierdzenia, że im bardziej odmienni genetycznie są rodzice, tym zdrowsze i lepiej przystosowane do środowiska jest ich potomstwo (Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑azure

Notatnik

RGq4nZ54kVLgr
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Bibliografia

Encyklopedia PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, www.encyklopedia.pwn.pl.