Żołnierze polscy na frontach II wojny światowej

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń zna:

• operacje wojenne Brygady Strzelców Karpackich gen. Kopańskiego,

• szlak bojowy Pierwszej Dywizji Pancernej gen. Maczka,

• działania Armii gen. Andersa,

• szlak bojowy Pierwszego Korpusu Polskich Sił Zbrojnych gen. Berlinga.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• wyjaśnić znaczenie najważniejszych starć i operacji, w których uczestniczyli żołnierze polscy podczas II wojny światowej,

• omówić znaczenie udziału Brygady Strzelców Podhalańskich w walkach o Norwegię, znaczenie udziału pilotów polskich w bitwie o Anglię, znaczenie Samodzielnej Brygady Spadochronowej gen. Sosabowskiego w operacji Market‑Garden,

• wskazywać na mapie szlak bojowy polskich wojsk.

2. Metoda i forma pracy

Forma pracy ma charakter przede wszystkim podający. Uczniowie aktywnie uczestniczą w zajęciach, wskazując na mapie miejsca formowania się i szlaki bojowe polskich oddziałów. Opcjonalnie można obejrzeć fragment filmu O jeden most za daleko, przedstawiający operację Market‑Garden.

3. Środki dydaktyczne

Mapa (mapy) obejmująca teatr działań wojennych z udziałem żołnierzy polskich

Film w reżyserii Richarda Attenborough O jeden most za daleko

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Przedstawienie sytuacji w Polsce na początku II wojny światowej:

• klęska kampanii wrześniowej,

• rozkaz Naczelnego Wodza do Armii o wycofaniu się na tzw. przyczółek rumuński,

• internowanie władz polskich w Rumunii,

• powołanie rządu RP na uchodźctwie i rozpoczęcie formowania Wojska Polskiego na obczyźnie.

b) Faza realizacyjna

1. Przedstawienie działań Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie:

• Wojsko Polskie we Francji 1939‑1940 – status w ramach armii francuskiej, jednostki, dowódcy, liczebność.

• Udział w walkach w obronie Norwegii (Narwik) Brygady Strzelców Podhalańskich.

• Kampania francusko‑niemiecka – kapitulacja Francuzów. Straty wśród Polaków i ewakuacja do Wielkiej Brytanii (lub Palestyny).

• Udział polskich pilotów w bitwie o Anglię – dywizjony 302 i 303.

• Pierwsza Dywizja Pancerna gen. Maczka – liczebność, uzbrojenie, szlak bojowy.

• Samodzielna Brygada Spadochronowa gen. Sosabowskiego w operacji o kryptonimie Market‑Garden.

• Brygada Strzelców Karpackich gen. Kopańskiego, obrona Tobruku.

  2. Omówienie działań Armii Polskiej w ZSRR:

• Polsko‑radziecki układ z 30 lipca 1941 roku i podpisywane później umowy wojskowe.

• Formowanie Armii Polskiej pod dowództwem gen. Andersa.

• 1942 – ewakuacja Armii Andersa do Iranu.

• Przekształcenie Pierwszego Korpusu Polskich Sił Zbrojnych pod dowództwem gen. Berlinga w Armię Polską, a następnie w Wojsko Polskie – szlak bojowy, bitwa pod Lenino, operacja berlińska.

  3. Omówienie działań Armii Polskiej na Wschodzie:

• Formowanie się wojsk polskich w Iraku, wydzielenie Drugiego Korpusu Polskiego.

• Udział Polaków w bitwie pod Monte Cassino.

c) Faza podsumowująca

Zebranie wiadomości z lekcji:

• ogólna liczba żołnierzy polskich walczących na wszystkich frontach II wojny światowej,

• najważniejsze bitwy i operacje, w których brały udział jednostki polskie,

• trudna sytuacja Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie po zakończeniu wojny.

5. Bibliografia

1. Król W., Polskie dywizjony lotnicze w Wielkiej Brytanii, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1990.

2. O jeden most za daleko (film), reż. Richard Attenborough, 1977.

3. Sarner H., Generał Anders i żołnierze II Korpusu Polskiego, przekł. Piotr Domaradzki, Zysk i S‑ka, Poznań 2002.

4. Zawilski A., Polskie fronty 1918‑1945, T.2, Bellona, Warszawa 1997.

6. Załączniki

a) Zadanie domowe

Powtórzenie wiadomości z lekcji. W formie ustnej przygotowanie wypowiedzi na temat wybranego zgrupowania polskich żołnierzy na obczyźnie i opisanie ze wskazaniem na mapie jego szlaku bojowego.

7. Czas trwania lekcji

2 x 45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Ze względu na obszerność materiału scenariusz jest przewidziany na dwie godziny lekcyjne. Polscy żołnierze walczący na wszystkich europejskich frontach II wojny światowej zapisali piękną kartę w historii walk o Ojczyznę. Tragedia klęski wrześniowej i utrata dopiero odzyskanej niepodległości nie przesłoniła nadziei i wiary w ostateczne zwycięstwo. Samo zwycięstwo nad faszystowskimi Niemcami dla wielu okazało się gorzkim, wobec popadnięcia w zależność od ZSRR. Nie ulega jednak wątpliwości, że wysiłek i bohaterstwo Polaków na frontach II wojny światowej jest godny najwyższej pamięci.

Bogactwo materiału gwarantuje, że zajęcia mogą stanowić zachętę do dalszego, już indywidualnego zagłębienia się w temat.