Zrozumieć rynek pracy

Zapoznaj się z zamieszczonym materiałem źródłowym.

RnNLmqpgHxdbw

zadanie interaktywne

zadanie interaktywne

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PMMfSVcos

Wyniki badania opinii publicznej, gdzie udzielono odpowiedzi na pytanie.

Materiał źródłowy - W jakim stopniu zgadza się Pan(i) lub nie zgadza z każdym z następujących stwierdzeń:

UE wyjdzie z kryzysu bardziej sprawiedliwa: zdecydowanie się zgadzam 9%; raczej się zgadzam 41%; raczej się nie zgadzam 18%; zdecydowanie się nie zgadzam 5%; trudno powiedzieć 27%.

UE zmusza sektor finansowy do płacenia tyle, ile powinien płacić:  zdecydowanie się zgadzam 12%; raczej się zgadzam 45%; raczej się nie zgadzam 16%; zdecydowanie się nie zgadzam 5%; trudno powiedzieć 22%.

UE generuje zbyt wiele demokracji:  zdecydowanie się zgadzam 23%; raczej się zgadzam 45%; raczej się nie zgadzam 13%; zdecydowanie się nie zgadzam 3%; trudno powiedzieć 16%.

UE ponosi odpowiedzialność za politykę oszczędnościową w Europie:  zdecydowanie się zgadzam 18%; raczej się zgadzam 51%; raczej się nie zgadzam 12%; zdecydowanie się nie zgadzam 2%; trudno powiedzieć 17%.

UE pomaga stawiać czoła globalnym zagrożeniom i wyzwaniom:  zdecydowanie się zgadzam 14%; raczej się zgadzam 58%; raczej się nie zgadzam 12%; zdecydowanie się nie zgadzam 3%; trudno powiedzieć 13%.

UE sprawia, że jakość życia w Europie jest lepsza:  zdecydowanie się zgadzam 13%; raczej się zgadzam 59%; raczej się nie zgadzam 14%; zdecydowanie się nie zgadzam 5%; trudno powiedzieć 9%.

UE sprawia, że prowadzenie interesów w Europie jest łatwiejsze:  zdecydowanie się zgadzam 21%; raczej się zgadzam 53%; raczej się nie zgadzam 11%; zdecydowanie się nie zgadzam 2%; trudno powiedzieć 13%.

UE stwarza warunki dla większej liczby miejsc pracy w Europie:  zdecydowanie się zgadzam 25%; raczej się zgadzam 60%; raczej się nie zgadzam 8%;    zdecydowanie się nie zgadzam 2%; trudno powiedzieć 5%.

R1eosbW3TJDKK

Na zdjęciu przedstawiono współczesne biuro - pracownicy siedzą w wydzielonych boksach. W każdym boksie znajdują się biurka, meble i sprzęty biurowe. Po lewej stronie ściana z oknami, po środku filary. Pomiędzy nimi boksy. Pomieszczenie jest długie. W niektórych boksach siedzą dwie osoby lub jedna.

Czym jest rynek pracy?

Wiemy już, czym jest rynek w procesie gospodarczym. Wiemy też, że pojęcie rynku jest bardzo szerokie, ponieważ obejmuje różne transakcje kupna i sprzedaży. Gdyby wziąć pod uwagę kryterium przedmiotu transakcji, to obok rynku towarowego, pieniężnego i kapitałowego, wyróżnilibyśmy rynek pracy. Nie ulega przy tym wątpliwości, że jest to rynek specyficzny. Wykształcenie się rynku pracy było konsekwencją traktowania pracy człowieka jako towaru. Ten towar wyróżnia się jednak spośród innych swoimi właściwościami. Jak żaden inny towar charakteryzuje się „własną wolą” i możliwością podejmowania decyzji. To, co jest przedmiotem wymiany na rynku pracy (czyli praca), może szukać nabywcy (pracodawcy) w takim samym stopniu, w jakim nabywca szuka produktu.
Podstawowymi składnikami rynku pracy są zatem:

• podaż pracy (zasoby pracy), którą tworzą osoby zdolne do pracy i wyrażające chęć jej podjęcia,

• popyt na pracę, czyli zapotrzebowanie na pracę; to zapotrzebowanie można ujmować zarówno pod względem ilościowym (ilu pracowników potrzeba), jak i jakościowym (jacy pracownicy są potrzebni), co przejawia się w określonej konfiguracji oferowanych na rynku miejsc pracy.

Relacje występujące między podażą a popytem na zasoby pracy określane są przez ich wartość, która w przypadku rynku pracy przybiera formę płacy.

Zasoby pracy, zarówno w skali organizacji gospodarczej, jak i gospodarki narodowej oraz światowej, są bardzo cenne. Ich możliwie pełne i efektywne wykorzystanie
– to podstawa rozwoju nie tylko gospodarczego, lecz i cywilizacyjnego.

Uczestnicy rynku pracy

Skoro na rynku znajdują się dwie strony: popytu i podaży, to znaczy, że na rynku pracy musimy także określić podmioty tych stron. Nie jest to trudne: popyt na rynku pracy stanowi pracodawca, który poszukuje kogoś, kto będzie świadczył pracę. Natomiast podaż pracy to pracownik, który tę pracę oferuje.
Równowaga między tymi stronami na rynku występuje bardzo rzadko. Rynek pracy także podlega zmianom gospodarczym. Raz mamy do czynienia z tzw. rynkiem pracodawcy (wówczas podaż przewyższa popyt i mamy do czynienia z występowaniem zjawiska bezrobocia - nierównowaga podażowa). Innym razem jest to rynek pracownika (w tej sytuacji popyt jest większy od podaży i występuje niedobór pracowników, np. w niektórych branżach lub zawodach; nazywa się to nierównowagą popytową). Występuje też nierównowaga z niewielką liczbą osób pozostających bez zatrudnienia, ale chętnych do wykonywania pracy. W ekonomii takie bezrobocie nazywamy bezrobociem naturalnym.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej

Pracownikiem może być osoba, która ukończyła 18 lat. Pracownikiem może być również osoba młodociana, czyli osoba, która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła
18 lat. Pracodawca może zatrudnić jedynie tych młodocianych, którzy ukończyli co najmniej ośmioletnią szkołę podstawową oraz przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, iż danego rodzaju praca nie zagraża ich zdrowiu. Młodociany może zostać zatrudniony na podstawie umowy o pracę przy wykonywaniu lekkich prac. Praca lekka nie może powodować zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego, a także nie może utrudniać mu wypełniania obowiązku szkolnego. Osoba, która nie ukończyła ośmioletniej szkoły podstawowej i nie ma 15 lat, może zostać zatrudniona na zasadach określonych dla młodocianych wyłącznie w celu przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy. Natomiast osoba, która ukończyła ośmioletnią szkołę podstawową, ale nie ma jeszcze 15 lat, może zostać zatrudniona na zasadach określonych dla młodocianych w roku kalendarzowym, w którym osiągnie 15. rok życia. Bez wymaganej żadnej zgody ani opinii może być ona zatrudniona na podstawie umowy o naukę zawodu, przyuczenie do wykonywania określonej pracy i o wykonywanie prac lekkich. Jeśli chodzi o osobę, która ukończyła ośmioletnią szkołę podstawową, w okresie poprzedzającym rok, w którym osiągnęła 15 lat, może ona zostać zatrudniona jedynie na podstawie umowy o naukę zawodu, pod warunkiem wyrażenia zgody przez jej przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego oraz uzyskania pozytywnej opinii poradni psychologiczno‑pedagogicznej. Osoba, która ukończyła
18 lat w trakcie odbywania nauki w ośmioletniej szkole podstawowej, może zostać zatrudniona na zasadach określonych dla młodocianych w roku kalendarzowym, w którym ukończyła ww. szkołę. Obok ściśle ustanowionych przepisów w zakresie zatrudnienia pracowników młodocianych, prawo pracy umożliwia w określonych sytuacjach i po spełnieniu pewnych warunków zlecenie wykonania pracy albo innych zajęć zarobkowych dziecku przed ukończeniem przez nie 16 lat. Dotyczy to działalności kulturalnej, artystycznej, sportowej lub reklamowej i odbywa się za zgodą przedstawiciela ustawowego lub opiekuna tego dziecka oraz po uzyskaniu zezwolenia inspektora pracy. (Podstawa prawna: Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy; Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac; Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania).

Wynagrodzenie

Istotnym elementem rynku pracy jest cena pracy, czyli wynagrodzenie za wykonywaną pracę. Inaczej nazywana jest pensją, płacą, wypłatą, zarobkami. Można przyjąć, że jest to świadczenie, jakie pracodawca zobowiązany jest wypłacać pracownikowi okresowo w zamian za wykonaną przez niego pracę, odpowiednio
do rodzaju tej pracy, ilości oraz jakości.

Wynagrodzenia jest pojęciem rozumianym bardzo szeroko. Jest to więc zarówno wynagrodzenie zasadnicze, jak i dodatkowe składniki wynagrodzenia, np. premie, nagrody, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, wynagrodzenie urlopowe, a także różnego rodzaju świadczenia i należności ze stosunku pracy, takie jak odprawa emerytalno‑rentowa, nagroda jubileuszowa, ekwiwalenty pieniężne, odszkodowania itp.

Przepisy traktujące o wynagrodzeniu (Kodeks pracy) wymieniają dwa rodzaje składników wynagrodzenia:

• składniki obligatoryjne, tzn. stawki wynagrodzenia zasadniczego za pracę określonego rodzaju lub na określonym stanowisku;

• składniki fakultatywne, tzn. dodatkowe składniki, które zostały przyznane pracownikowi na mocy przepisów płacowych obowiązujących u danego pracodawcy.

Z punktu widzenia pracodawcy to wszystko stanowi koszt zatrudnienia.

Istnieje wiele rodzajów premii, np. za:

• ilościowy wzrost wykonywanych zadań;

• poprawę jakości;

• obniżenie kosztów działalności;

• oszczędność surowców, energii i innych środków;

• terminowe lub przedterminowe wykonanie zadań.

asWEEqNjN_00000_FKJ_001 Źródło: dostępny w internecie: http://mfiles.pl/pl/index.php/Premia [dostęp 5.06.2020].

Brutto i netto

Mówiąc o składnikach płacy, należy wyjaśnić, czym jest wynagrodzenie brutto i netto oraz wynagrodzenie nominalne i realne.
Wynagrodzenie brutto to kwota wynagrodzenia, od której pracodawca potrąca należne świadczenia publicznoprawne, takie jak składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych.
Płaca netto, czyli inaczej „wynagrodzenie na rękę”, jest tym, co pozostaje po odliczeniu danin publicznoprawnych.
Należy zauważyć, że pojęcie wynagrodzenia brutto lub netto w ogóle nie występuje w przepisach prawa pracy i ma znaczenie potoczne. Przepisy prawne posługują się tylko pojęciem wynagrodzenia za pracę. Dlatego zawartą w umowie o pracę informację o wynagrodzeniu bez dodatkowego określenia słownego, trzeba rozumieć jako wynagrodzenie „brutto”.

Wartość nominalna wynagrodzenia nie uwzględnia zjawiska inflacji. Podając zatem wartość realną, bierzemy pod uwagę, że w gospodarce występuje wzrost cen. Tym samym zawieramy w niej tzw. siłę nabywczą.

Według danych GUS inflacja w Polsce w lipcu 2021 roku wyniosła 5%. W tym samym miesiącu ukazało się Badanie i Raport Koszyk Zakupowy, które wykazało średnią cenę koszyka na poziomie 229,98 zł. Oznacza to wzrost o 2,25% w porównaniu do czerwca 2021 i o 0,42% w porównaniu do lipca 2020 roku.

h7UKWYI8yY_00000_CDS_009 Źródło: ASM Sales Force Agency, dostępny w internecie: https://www.asmsalesforce.pl/badanie-raport-koszyk-zakupowy-lipiec-2021/ [dostęp 2.11.2021].

W zależności od wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w kolejnych latach i przy uwzględnieniu jednoczesnego wzrostu cen, można byłoby dokonać kalkulacji, o ile mniej lub więcej tych samych produktów możnaby nabyć za przeciętną pensję w porównaniu do kilku lat wcześniej.

Poniżej udział wydatków w poszczególnych latach wyrażony w %:

Rnu0LzX3gO91x

Zestawienie ilustrujące skład koszyka inflacyjnego w 2021 roku oraz latach ubiegłych.

Skład koszyka inflacyjnego 2021

Żywność i napoje bezalkoholowe - rok 2017: 24,28%; rok 2018: 24,36%; rok 2019: 24,89%; rok 2020: 25,24%; rok 2021: 27,77%

Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe - rok 2017: 6,38%; rok 2018: 6,19%; rok 2019: 6,37%; rok 2020: 6,25%; rok 2021: 6,91%

Odzież i obuwie - rok 2017: 5,68%; rok 2018: 5,37%; rok 2019: 4,94%; rok 2020: 4,94%; rok 2021: 4,21%

Użytkowanie mieszkania i nośniki energii - rok 2017: 20,53%; rok 2018: 20,35%; rok 2019: 19,17%; rok 2020: 18,44%; rok 2021: 19.14%

Wyposażenie mieszkania i prowadzenie gospodarstwa domowego - rok 2017: 5,14%; rok 2018: 5,25%; rok 2019: 5,7%; rok 2020: 5,8%; rok 2021: 5,83%

Zdrowie - rok 2017: 5,56%; rok 2018: 5,69%; rok 2019: 5,12%; rok 2020: 5,29%; rok 2021: 5,39%

Transport - rok 2017: 8,63%; rok 2018: 8,74%; rok 2019: 10,34%; rok 2020: 9,89%; rok 2021: 8,88%

Łączność - rok 2017: 5,2%; rok 2018: 4,87%; rok 2019: 4,18%; rok 2020: 4,54%; rok 2021: 5%

Rekreacja i kultura - rok 2017: 6,89%; rok 2018: 6,92%; rok 2019: 6,44%; rok 2020: 6,62%; rok 2021: 5,78%

Edukacja - rok 2017: 0,97%; rok 2018: 1%; rok 2019: 1,07%; rok 2020: 1,15%; rok 2021: 1,02%

Restauracje i hotele - rok 2017: 5,23%; rok 2018: 5,71%; rok 2019: 6,2%; rok 2020: 6,12%; rok 2021: 4,56%

Inne towary i usługi - rok 2017: 5,51%; rok 2018: 5,55%; rok 2019: 5,58%; rok 2020: 5,72%; rok 2021: 5,51%

Miesięczne wynagrodzenie całkowite

Warto podkreślić, że to, ile zarabiamy, zależy od wielu czynników – np. regionu (kraju, w którym pracujemy) czy wykształcenia.

Źródło: Ogólnopolskie Badanie Wynagrodzeń przeprowadzone przez Sedlak & Sedlak w 2019 roku (Raport płacowy Sedlak & Sedlak 2019)

Płaca minimalna

Specyficznym rodzajem wynagrodzenia jest płaca minimalna. Jest to jednolita na terenie całego kraju kwota, poniżej której nie można opłacać pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu. To swoista „cena minimalna” na rynku.
W Polsce minimalne wynagrodzenietHUWSqjvOD_000tp001minimalne wynagrodzenie ustalane jest corocznie na podstawie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Zgodnie z ustawą jest negocjowane w tzw. Komisji TrójstronnejtHUWSqjvOD_000tp002Komisji Trójstronnej i przyjmowane przez rząd. Po raz pierwszy ustalono je na 2003 r. i wynosiło wówczas 800 zł (brutto).
Od 1 stycznia 2014 r. jest to 1680 zł, w 2015 r. – 1750 zł, zaś w 2021 r. - 2800 zł.

Według danych Europejskiego Urzędu Statystycznego (European Statistical Office [czyt.: juropijen statistikal ofis], Eurostat) na 2021 rok dwadzieścia jeden krajów Unii Europejskiej (UE) dysponowało regulacjami płacy minimalnej. Były to: Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Estonia, Irlandia, Grecja, Hiszpania, Francja, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Niemcy, Węgry, Malta, Holandia, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowenia i Słowacja.

Płaca minimalna wzbudza liczne kontrowersje.
Jej zwolennicy podkreślają znaczenie takiej płacy dla zwalczania ubóstwa i uważają,
że im jest wyższa w stosunku do poziomu średniego wynagrodzenia, tym lepsza sytuacja pracowników.
Przeciwnicy akcentują zaś, że płace nie powinny być „narzucane” czy ustalane urzędowo, ale swobodnie kształtowane przez rynek. Istnienie takiego wynagrodzenia - ich zdaniem - powoduje wzrost kosztów pracy, a tracą na tym zwłaszcza ludzie młodzi. Skutkiem wzrostu poziomu płacy minimalnej jest także wzrost bezrobocia.

O znaczeniu pracy w XXI wieku

Funkcjonowanie rynku pracy jest istotnym warunkiem i czynnikiem rozwoju gospodarki. Rynek pracy powinien także realizować cele społeczne, tj. prawo człowieka do pracy.

Zgodnie z postanowieniami Powszechnej deklaracji praw człowieka, przyjętej przez Organizację Narodów Zjednoczonych w 1948 r. oraz Konwencji nr 122 dotyczącej polityki zatrudnienia Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) z 1964 r., człowiek ma prawo do swobodnego wyboru rodzaju i miejsca pracy, wykonywanej w warunkach bezpiecznych, sprzyjających wysokiej wydajności, wynagradzanej w sposób zapewniający egzystencję odpowiadającą godności ludzkiej.
Przyjęta natomiast przez MOP w 1998 r. Deklaracja dotycząca fundamentalnych zasad i praw w pracy określa cztery najważniejsze obszary praw pracowniczych:

• wolność zrzeszania się i skutecznego uznania prawa do rokowań zbiorowych;

• eliminacja wszystkich form pracy przymusowej lub obowiązkowej;

• skuteczna likwidacja pracy dzieci;

• likwidacja dyskryminacji w dziedzinie zatrudnienia i wykonywania zawodu.

Czym jest praca dla współczesnego człowieka?
Praca to działalność człowieka zmierzająca do wytworzenia dóbr i usług, a więc jest to czynność celowa, która ma zapewnić człowiekowi warunki egzystencji i rozwoju. Dzięki pracy wytwarzane są produkty i usługi, które służą zaspokojeniu potrzeb ludzkich. Bez wątpienia zmiana charakteru gospodarki (z przemysłowej na usługową) powoduje, że ulega zmianie także praca, która jest traktowana w ekonomii za jeden z czynników produkcji.
Praca jest także źródłem tworzenia się nowych więzi między ludźmi – więzi współpracy. Powstają nowe relacje, tworzy się nowa społeczność, nowa wspólnota
– zakład pracy (przedsiębiorstwo). Dlatego miejsca pracy nie można traktować jedynie w kategoriach ekonomicznych.
Praca dla człowieka jest jednym z najważniejszych elementów w jego życiu, wartością (widać to także z różnych badań ankietowych), ponieważ dzięki niej może funkcjonować w określonym społeczeństwie, może nawiązywać nowe kontakty, a także może zaplanować realizację celów przyszłościowych.
Praca odgrywa istotną rolę w życiu człowieka, ale i społeczeństw. Według badań opinii społecznej to niekwestionowana wartość.

Praca spełnia trzy podstawowe funkcje: ekonomiczną, dochodową i społeczną. Funkcja ekonomiczna - praca jest czynnikiem tworzenia produktu krajowego.
Praca tworzy nowe wartości, umożliwia wzrost produkcji dóbr i usług, przyczynia się do wzrostu dobrobytu społecznego. Jest najaktywniejszym czynnikiem procesu gospodarczego, ponieważ to ludzie uruchamiają maszyny, środki transportu czy środki finansowe. Wydajność, sprawność i efekty pracy zależą od wielu czynników:

• wiedzy, umiejętności, talentów ludzi (to tzw. kapitał ludzki);

• motywacji do pracy wydajnej i innowacji;

• materialnych warunków pracy i poziomu technicznego maszyn, urządzeń; środków transportu i łączności.

Funkcja dochodowa - jest środkiem uzyskiwania przychodów. Ludzie pracują głównie dlatego, aby uzyskiwać fundusze niezbędne do życia. Dochód z pracy jest najważniejszą i najbardziej pożądaną formą dochodu.
Funkcja społeczna - jest środkiem zaspokojenia aspiracji zawodowych i społecznych. Ludzie spędzają w środowisku pracy znaczną część swojego życia. Pracownicy oczekują, aby pracodawcy traktowali ich jako partnerów w procesie pracy i działalności gospodarczej.

Niegodne praktyki w sferze pracy

Jest rzeczą oczywistą, że każda praca może być oceniana różnie. Ten sam rodzaj pracy może być dla jednego dobry, dla drugiego niedobry, dawać radość lub być powodem udręki, cieszyć użytecznością lub stanowić marnotrawstwo czasu, być godziwie wynagradzanym lub nie dawać szans na dotrwanie do pierwszego. Również w nauce przy opisie natury pracy podkreśla się tę dwoistość kryteriów ocen. Ważne jest by w przypadkach, gdy mamy do czynienia z warunkami powodującymi negatywne oceny stosunków pracy, podejmowane były działania umożliwiające ich zmianę na warunki zasługujące na oceny pozytywne.
Jest to istotne przede wszystkim dlatego, że tylko praca, którą można określić jako godną pracę (ang. decent work) [czyt.: disent łork], przynosi zadowolenie i prowadzi do samorozwoju, a także do rozwoju przedsiębiorstwa. Termin został stworzony i rozpowszechniony w prawie międzynarodowym przez Międzynarodową Organizację Pracy (1999 r.). Został przyjęty także do prawa europejskiego.
Określenie godna praca opiera się na założeniach, że praca jest źródłem godności osobistej, stabilności rodziny i spokoju w społeczeństwie. Działa na rzecz dobra społeczeństwa i umacniania demokracji. Przyczynia się do wzrostu gospodarczego, który rozszerza możliwości tworzenia miejsc pracy i rozwoju przedsiębiorczości.

Nie zawsze jednak można uznać pracę za godną. Mamy czasem do czynienia na przykład z pracą przymusową lub niewolniczą.

Szacuje się, iż na całym świecie jest 24,9 miliona ofiar pracy przymusowej, z czego około 16 milionów jest wykorzystywanych w  sektorze prywatnym. Podstawową przesłanką powodującą, że ludzie stają się ofiarami pracy przymusowej, jest ich sytuacja ekonomiczna. Świadomość istnienia zjawiska pracy przymusowej jest w Polsce znikoma.

Natomiast pracę niewolniczą i niewolnictwo należy rozumieć jako „stan czy położenie jednostki, względem której stosowane jest postępowanie w całości lub części wynikające z prawa własności” (Konwencja Ligi Narodów w sprawie niewolnictwa z 1926 r.). To prawne sformułowanie oznacza, że jakiś człowiek lub grupa ludzi stanowi przedmiot, który może być swobodnie nabywany lub sprzedawany. Formalnie niewolnictwo jest współcześnie zakazane we wszystkich krajach świata, jednak faktycznie cały czas istnieje, choć najczęściej przybiera formę pracy przymusowej (np. chińskie lub birmańskie obozy pracy, dzieci jako tania siła robocza).
Przenośnie termin „praca niewolnicza” używany jest w odniesieniu do ciężkiej lub źle płatnej pracy, często jedynej dostępnej.

Rl3a5rQGX1zyc

Na zdjęciu dwójka dzieci, która nosi cegły na głowie. Każde z nich niesie 6 cegieł. Na głowie mają chusty, mają bose stopy. Pierwsze dziecko jest ubrane w spodnie. Drugie dziecko jest ubrane w spódniczkę i spodnie. Dzieci idą po piachu, a w tle cegły ułożone na piaszczystej ziemi. Na horyzoncie mały budynek z piaszczystych cegieł pokryty słomianym dachem, na ostatnim planie drzewa i słupy z liniami wysokiego napięcia.

Bezrobocie

Bezrobocie jest stanem przeciwstawnym pracy jako działalności zarobkowej. To zjawisko społeczne polegające na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i pragnących ją podjąć nie znajduje zatrudnienia.

Zjawisko bezrobocia w Polsce mierzy się w dwojaki sposób:

• jako ogólną liczbę osób zarejestrowanych w instytucjach powołanych do obsługi bezrobotnych (tzw. bezrobocie rejestrowane);

• jako oszacowaną na podstawie badań sondażowych liczbę osób, które w tygodniu poprzedzającym badanie nie były zatrudnione, aktywnie poszukiwały pracy i były gotowe ją podjąć. W tym wypadku w Polsce mówimy na przykład o bezrobociu wg BAEL.

Badanie BAEL opiera się na definicjach dotyczących ludności aktywnej zawodowo, pracujących i bezrobotnych zalecanych do stosowania przez MOP oraz rozporządzenia Rady Europejskiej. BAEL stanowi źródło informacji o wielkości zasobów siły roboczej, ich strukturze według podstawowych cech demograficznych i społecznych, przestrzennego rozmieszczenia zasobów siły roboczej i statusu na rynku pracy. Jest źródłem podstawowych danych do obliczania wskaźników z zakresu rynku pracy, a także do porównań międzynarodowych.

Bierność zawodowa

Analizując rynek pracy, należy uwzględnić 3 grupy ludności według kryterium wieku:

• Pierwsza grupa w wieku przedprodukcyjnym (17 lat i mniej).

• Druga grupa w wieku produkcyjnym (dzielona na podgrupy: do 44. roku życia w wieku produkcyjnym mobilnym i powyżej 44 lat do wieku emerytalnego – tzw. niemobilnym).

• Trzecia grupa w wieku poprodukcyjnym (czyli po ukończeniu pracy zawodowej – dla mężczyzn - 65 lat i więcej, dla kobiet - 60 lat i więcej).

Aby dowiedzieć się, czy mamy poprawę, czy pogorszenie się sytuacji na tym rynku, można zastosować dodatkowe kryteria. Można się zastanowić: ile osób jest aktywnych zawodowo, ile osób nie pracuje, ale także nie szuka zatrudnienia i jakie są powody takiego stanu, ile jest osób bezrobotnych, jaka jest liczba osób pracujących?
Na rynku pracy znajdują się bowiem zasoby: osób pracujących i bezrobotnych. Oba tworzą tzw. zasób osób aktywnych zawodowo (zasób siły roboczej).

Osoby będące w takim wieku, że mogłyby pracować, ale tej pracy z różnych powodów nie podejmują, zaliczane są do grupy osób biernych zawodowo.

R1791gkXggiqe

Na ilustracji przedstawiono zasoby związane z rynkiem pracy: Na górze umieszczono Ludność w wieku produkcyjnym. Od niej strzałki prowadzą do 2 grup: 1) Bierni zawodowo (z prawej strony) i 2) Aktywni zawodowo (zasób siły roboczej) (z lewej strony). Aktywni zawodowo zostali podzieleni na 2 dalsze grupy: Zatrudnieni i Bezrobotni.

Bierną zawodowo jest osoba, która jest w wieku produkcyjnym, ale nie podejmuje pracy np. z powodu:

• nauki i uzupełniania kwalifikacji;

• choroby i niepełnosprawności;

• obowiązków domowych (np. opieki nad bliską osobą);

• emerytury.

Powodem bierności zawodowej może być także zniechęcenie długotrwałym poszukiwaniem pracy.
Oczywiście bycie bezrobotnym nie oznacza, że nie znajdziemy pracy. To samo dotyczy osoby biernej zawodowo – nawet ktoś, kto długotrwale poszukiwał pracy bez efektów i zaniechał dalszych poszukiwań, może natrafić na ofertę pracy właśnie skierowaną dla niego.

Podsumowanie

Rynek pracy to całokształt zagadnień związanych z kształtowaniem podaży i popytu na pracę. Obejmuje m.in. warunki, na jakich dokonuje się kontakt między pracobiorcami a pracodawcami.

Z punktu widzenia rynku pracy istotne jest, jaki jest zasób osób, które w danej chwili pracują lub mogą pracować. Należy także brać pod uwagę, jak zmieni się rynek w przyszłości – ile osób będzie dopiero na ten rynek wkraczać lub jak duża grupa odejdzie na emeryturę i zakończy aktywność zawodową. Podobnie, jak w całej gospodarce, na rynku pracy analizuje się dane bieżące, ale także prognozuje się, jak będzie wyglądała sytuacja w kolejnych miesiącach i latach.

Czynniki zmian na rynkach pracy w ostatnich latach i w perspektywie kolejnych lat to:

• niezwykle dynamiczny rozwój techniki, a zwłaszcza rewolucja w obszarze technik komunikacyjnych;

• procesy globalizacyjne;

• sytuacja demograficzna, która stanowi ogromne wyzwanie dzisiaj i w dającej się przewidzieć przyszłości („starzenie się społeczeństw”);

• nasilające się tempo zmian na rynkach światowych i lokalnych;

• ciągle rosnąca rola kapitału wiedzy;

• nowy typ pracownika, który zaznaczył swoją obecność na międzynarodowym i lokalnym rynku pracy;

• bardzo wysokie oczekiwania osiągania przez przedsiębiorstwa coraz wyższej efektywności.

Projekt edukacyjny: Aktywnie poszukuję pracy

1. Cel projektu: Kształtowanie umiejętności poszukiwania informacji o możliwościach zatrudnienia oraz prezentacji siebie w kontekście poszukiwania pracy.

2. Zadanie: Współczesny rynek pracy jest dynamiczny – oznacza to, że ludzie często zmieniają miejsce zatrudnienia. Bardzo ważną umiejętnością jest więc zdolność poszukiwania informacji na temat możliwości zatrudnienia oraz gotowość do własnego rozwoju w związku z podejmowaniem pracy. Zorganizujcie się w 4 kilkuosobowe grupy. Niech każda z grup opracuje zestaw „bank pracowników” - zestaw 5 fikcyjnych postaci poszukujących pracy. Dla każdej postaci napiszcie CV. Następnie wymieńcie się „bankami pracowników” między grupami. Teraz waszym zadaniem jest znalezienie co najmniej 3 ofert pracy dla każdej postaci z otrzymanego „banku pracowników” (poszukujcie ofert z lokalnego, regionalnego i krajowego rynku pracy). Wybierzcie je tak, aby co najmniej jedna oferta wymagała jakiejś formy rozwoju ze strony postaci. Napiszcie listy motywacyjne z perspektywy każdej postaci związane z aplikowaniem na każdą z ofert dla niej wybranych.

3. Realizacja:

   • praca w grupach,

   • czas trwania: 4 tygodnie,

   • prezentacja na forum klasy.

Polecane linki

Główny Urząd Statystyczny: http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/

Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej: https://www.gov.pl/web/rodzina

Literatura

Lamri J., Kompetencje XXI wieku, Wolters Kluwer, Warszawa 2020.
Szydlik‑Leszczyńska A., Funkcjonowanie współczesnego rynku pracy. Wybrane uwarunkowania, Difin, Warszawa 2012.
Zieliński M., Rynek pracy w teoriach ekonomicznych, CeDeWu, Warszawa 2017.