Jean-Bernard Restout, „Morfeusz”, 1771 r., Muzeum Sztuki w Cleveland, wikimedia.org, domena publiczna
Ważne daty
319 - 272 p.n.e. – lata życia Pyrrusa, króla Epiru
280 p.n.e. – bitwa pod Herakleą - zwycięstwo Pyrrusa nad Rzymianami
279 p.n.e. – pyrrusowe zwycięstwo - wygrana przez Pyrrusa bitwa pod Ausculum, w której poniósł ogromne straty
1
Scenariusz dla nauczyciela
RENX6T40fcHZY
Scenariusz zajęć do pobrania.
Scenariusz zajęć do pobrania.
II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:
7. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu tradycji antycznej i recepcji antyku:
1) obecność tradycji greckiej i rzymskiej we współczesnym życiu publicznym i kulturalnym;
2) przetworzenia motywów kulturowych greckich i rzymskich w kulturze późniejszej, polskiej i światowej na płaszczyznach: literackiej, sztuk plastycznych, sztuk wizualnych;
III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:
1) dostrzega wagę systematyczności w poznawaniu zjawisk gramatycznych i dokładności w sporządzaniu adekwatnego przekładu;
2) nabiera umiejętności szybkiego praktycznego zastosowania i ćwiczenia nowo nabytej wiedzy;
3) dostrzega znaczenie języka łacińskiego.
Nauczysz się
analizować tekst o tematyce mitologicznej oraz rozumieć jego znaczenie;
definiować pojęcia mitu i związków frazeologicznych;
wymieniać kilka przykładów związków frazeologicznych pochodzących z mitologii greckiej.
Dē Daedalō et Īcarō
RYVRRi4wLWkdM
Ilustracja przedstawia rzeźbę „Dedal” autorstwa Charlesa Grafly. Rzeźba ukazuje popiersie Dedala. Postać mężczyzny ma smutny wraz twarzy i spogląda w niebo. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Daedalus Athēnīs artifex omnium celeberrimus erat. Sed ūnus ex Daedalī discipulīs clārior magistrō fit. Daedalus invidiā ingentī mōtus puerum interficit, sed poenam gravem metuit;, 2. Dedal był najsłynniejszym ze wszystkich artystą w Atenach. Lecz jeden z uczniów Dedala stał się słynniejszy od nauczyciela. Dedal poruszony ogromną zazdrością zabił chłopca, lecz bał się ciężkiej kary.
Ilustracja przedstawia rzeźbę „Dedal” autorstwa Charlesa Grafly. Rzeźba ukazuje popiersie Dedala. Postać mężczyzny ma smutny wraz twarzy i spogląda w niebo. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Daedalus Athēnīs artifex omnium celeberrimus erat. Sed ūnus ex Daedalī discipulīs clārior magistrō fit. Daedalus invidiā ingentī mōtus puerum interficit, sed poenam gravem metuit;, 2. Dedal był najsłynniejszym ze wszystkich artystą w Atenach. Lecz jeden z uczniów Dedala stał się słynniejszy od nauczyciela. Dedal poruszony ogromną zazdrością zabił chłopca, lecz bał się ciężkiej kary.
Charles Grafly, „Dedal”, [w:] Lorado Taft, „Charles Grafly, rzeźbiarz. Pędzel i ołówek”, tom 3, 1890 r., Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna
RwW2xT2hv87HV
Ilustracja interaktywna przedstawia Pałac Minosa w Knossos. Z prawej strony widoczny jest fragment zadaszenia pałacu, podpartego kolumnami. Dookoła widać pozostałości po fragmentach murów oraz kolumn. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. itaque cum Īcarō, fīliō suō, Athēnīs in Crētam īnsulam fūgit. Ibi Mīnōs, Crētae rēx, artificem hospitiō accipit., 2. przeto z Ikarem, swoim synem, uciekł z Aten na wyspę Kretę. Tam Minos, król Krety, gościnnie przyjął artystę.
Ilustracja interaktywna przedstawia Pałac Minosa w Knossos. Z prawej strony widoczny jest fragment zadaszenia pałacu, podpartego kolumnami. Dookoła widać pozostałości po fragmentach murów oraz kolumn. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. itaque cum Īcarō, fīliō suō, Athēnīs in Crētam īnsulam fūgit. Ibi Mīnōs, Crētae rēx, artificem hospitiō accipit., 2. przeto z Ikarem, swoim synem, uciekł z Aten na wyspę Kretę. Tam Minos, król Krety, gościnnie przyjął artystę.
Pałac Minosa w Knossos, XX - XIV w. p.n.e., Kreta, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0
R1F5Pqc64omc4
Ilustracja interaktywna przedstawia mozaikę „Minotaur w labiryncie”. Mozaika ukazuje labirynt, w środku, którego znajduje się postać Minotaura. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Daedalus aedificium, Labirynthum celebrem, Mīnōtaurō, mōnstrō ferōcī, mīrā arte struit. Sed patriae amōre captus in Graeciam remigrāre dēsīderat, Mīnōs tamen nāvem Daedalō nōn dat, et in īnsulā artificem retinet., 2. Dedal zbudował z zadziwiającym kunsztem budynek, słynny Labirynt, dla Minotaura, dzikiego potwora. Lecz owładnięty miłością do ojczyzny, pragnie wrócić do Grecji, Minos jednak nie daje Dedalowi statku, i zatrzymuje artystę na wyspie.
Ilustracja interaktywna przedstawia mozaikę „Minotaur w labiryncie”. Mozaika ukazuje labirynt, w środku, którego znajduje się postać Minotaura. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Daedalus aedificium, Labirynthum celebrem, Mīnōtaurō, mōnstrō ferōcī, mīrā arte struit. Sed patriae amōre captus in Graeciam remigrāre dēsīderat, Mīnōs tamen nāvem Daedalō nōn dat, et in īnsulā artificem retinet., 2. Dedal zbudował z zadziwiającym kunsztem budynek, słynny Labirynt, dla Minotaura, dzikiego potwora. Lecz owładnięty miłością do ojczyzny, pragnie wrócić do Grecji, Minos jednak nie daje Dedalowi statku, i zatrzymuje artystę na wyspie.
„Minotaur w labiryncie”, II w. n.e., Conimbriga, Portugalia, wikimedia.org, CC BY 2.0
RJK8Hi9dOVBgl
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Ikar i Dedal” autorstwa Frederica Leighton. Obraz ukazuje dwóch dobrze zbudowanych mężczyzn stojących obok siebie - Dedala i Ikara. Dedal patrzy na syna, jest on lekko pochylony do przodu, ponieważ pomaga mu przygotować się do lotu. Ikar patrzy zamyślony przed siebie, trzyma uniesioną w górę prawą rękę.
Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Tum Daedalus avium pennās cērā et līnō ligat atque sibi fīliōque ālās parat. Pater et fīlius per āera volant., 2. Wtedy Dedal pióra ptaków woskiem i sznurkiem wiąże i dla siebie i syna przygotowuje skrzydła. Ojciec i syn lecą w przestworza.
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Ikar i Dedal” autorstwa Frederica Leighton. Obraz ukazuje dwóch dobrze zbudowanych mężczyzn stojących obok siebie - Dedala i Ikara. Dedal patrzy na syna, jest on lekko pochylony do przodu, ponieważ pomaga mu przygotować się do lotu. Ikar patrzy zamyślony przed siebie, trzyma uniesioną w górę prawą rękę.
Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Tum Daedalus avium pennās cērā et līnō ligat atque sibi fīliōque ālās parat. Pater et fīlius per āera volant., 2. Wtedy Dedal pióra ptaków woskiem i sznurkiem wiąże i dla siebie i syna przygotowuje skrzydła. Ojciec i syn lecą w przestworza.
Frederic Leighton, „Ikar i Dedal”, 1869 r., prywatna kolekcja, wikimedia.org, domena publiczna
R149Ae2iv4kmf
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Pejzaż z upadkiem Ikara” autorstwa Pietera Bruegela Starszego. Obraz ukazuje upadek Ikara do morza. Z wody wystają jedynie nogi Ikara, podczas, gdy reszta ciała zanurzona jest w wodzie. Na obrazie widoczna jest również zatoka, drzewa, skały oraz ludzie wykonujący swoją codzienną pracę - pastuch wypasa owce, oracz orze pole. W oddali płynie statek. Nikt nie zwraca uwagi na topiącego się Ikara. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Īcarus tamen sōlī nimium appropinquat, sōl cēram mollit, puer miserrimus in mare cadit. Tum pater īnfēlīx puerum dēflet, corpus fīliī invenit et fīliō fūnus parat., 2. Ikar jednak zbytnio zbliża się do słońca, słońce roztapia wosk, nieszczęsny chłopiec wpada do morza. Wtedy ojciec nieszczęśliwy opłakuje chłopca, znajduje ciało syna i przygotowuje mu pogrzeb.
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Pejzaż z upadkiem Ikara” autorstwa Pietera Bruegela Starszego. Obraz ukazuje upadek Ikara do morza. Z wody wystają jedynie nogi Ikara, podczas, gdy reszta ciała zanurzona jest w wodzie. Na obrazie widoczna jest również zatoka, drzewa, skały oraz ludzie wykonujący swoją codzienną pracę - pastuch wypasa owce, oracz orze pole. W oddali płynie statek. Nikt nie zwraca uwagi na topiącego się Ikara. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Īcarus tamen sōlī nimium appropinquat, sōl cēram mollit, puer miserrimus in mare cadit. Tum pater īnfēlīx puerum dēflet, corpus fīliī invenit et fīliō fūnus parat., 2. Ikar jednak zbytnio zbliża się do słońca, słońce roztapia wosk, nieszczęsny chłopiec wpada do morza. Wtedy ojciec nieszczęśliwy opłakuje chłopca, znajduje ciało syna i przygotowuje mu pogrzeb.
Pieter Bruegel Starszy, „Pejzaż z upadkiem Ikara”, 1557 r., Królewskie Muzeum Sztuk Pięknych w Brukseli, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska, Język Łaciński. Podręcznik dla lektoratów szkół wyższych, Warszawa 2012. Tłumaczenie: Autor opracowania
R1BAJmJ6Rf7pt1
Ćwiczenie 1
Co zmusiło Dedala, żeby uciec na Kretę?
Co zmusiło Dedala, żeby uciec na Kretę?
Ri1z76ja6iM1S
Ćwiczenie 2
Wybierz właściwą odpowiedź na podstawie przeczytanego tekstu. Cūr Īcarus mortuus est? Możliwe odpowiedzi: 1. quia Daedalus invidiā ingentī mōtus puerum interficit, 2. quia Mīnōtaurus ferōx eum interficit, 3. quia Īcarus solī nimium appropinquat.
Wybierz właściwą odpowiedź na podstawie przeczytanego tekstu. Cūr Īcarus mortuus est? Możliwe odpowiedzi: 1. quia Daedalus invidiā ingentī mōtus puerum interficit, 2. quia Mīnōtaurus ferōx eum interficit, 3. quia Īcarus solī nimium appropinquat.
Wybierz właściwą odpowiedź na podstawie przeczytanego tekstu.
Cūr Īcarus mortuus est?
quia Daedalus invidiā ingentī mōtus puerum interficit
quia Mīnōtaurus ferōx eum interficit.
quia Īcarus solī nimium appropinquat.
Czym jest mit?
R1Atfu9xsnDU5
Ilustracja przedstawia grafikę „Mozaika z centaurem” z II w. n.e. Mozaika ukazuje centaura - pół człowieka, pół konia, który został zaatakowany przez dzikie zwierzęta. Zraniony centaur leży na ziemi, rękoma zasłania twarz, zaś jego ciało ma liczne rany od pazurów tygrysa, który go drapie. Na mozaice widoczny jest również drugi centaur, który trzyma w dłoniach nad głową skałę, chcąc odstraszyć atakujące zwierzęta. Na ramieniu ma przewieszoną skórę jaszczurki.
„Mozaika z centaurem”, II w. n.e., Altes Muzeum w Berlinie, pinimg.com, domena publiczna
Mit jest opowieścią, której pochodzenie zazwyczaj jest nieznane, przynajmniej w części tradycyjną, pozornie relacjonującą wypadki historyczne. Jednym z założeń mitu jest wyjaśnienie jakichś zwyczajów, wierzeń, instytucji albo zjawisk naturalnych. Bohaterami mitów są bogowie, demony, legendarni bohaterowie, których nadnaturalne przygody służą do wyjaśnienia zagadnień bytu, świata, życia i śmierci. Mit związany jest z wierzeniami funkcjonującymi w religiach pogańskich.
RCw1QSQ15VuPJ
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Meduza” autorstwa Jacka Malczewskiego. Obraz ukazuje popiersie kobiety o długich, kręconych, rudych włosach. Postać jest naga. Wokół głowy postaci oraz na niej widoczne są wijące się macki meduzy. Postać ma czarne oczy, wzrok jej jest skierowany do góry.
Jacek Malczewski, „Meduza”, 1900 r., Lwowska Galeria Sztuki, wikimedia.org, domena publiczna
RO6UiRTTbswRc
Ćwiczenie 3
Które stwierdzenie NIE pasuje do definicji mitu? Możliwe odpowiedzi: 1. Mit wyjaśnia naturę zjawisk w oparciu o badania naukowe. 2. Bohaterami mitów są bogowie, demony, legendarni bohaterowie. 3. Mit związany jest z wierzeniami funkcjonującymi w religiach pogańskich.
Które stwierdzenie NIE pasuje do definicji mitu? Możliwe odpowiedzi: 1. Mit wyjaśnia naturę zjawisk w oparciu o badania naukowe. 2. Bohaterami mitów są bogowie, demony, legendarni bohaterowie. 3. Mit związany jest z wierzeniami funkcjonującymi w religiach pogańskich.
Które stwierdzenie NIE pasuje do definicji mitu?
Mit wyjaśnia naturę zjawisk w oparciu o badania naukowe.
Bohaterami mitów są bogowie, demony, legendarni bohaterowie.
Mit związany jest z wierzeniami funkcjonującymi w religiach pogańskich.
Związki frazeologiczne
Związki frazeologiczne to występujące w danym języku zespoły wyrazów (wyrażenia, zwroty, frazy), które często pojawiają się w języku wspólnie. Znaczenie związku frazeologicznego nie wynika ze znaczeń składających się na niego wyrazów. Związki frazeologiczne mogą pochodzić z Biblii, mitologii (literatury), historii czy życia codziennego.
RmJPXotkNilTm
Ilustracja przedstawia stronę z pierwszego przekładu na język angielski "Metamorfoz" autorstwa Owidiusza - „Pyram i Tysbe” autorstwa William Caxton. Grafika ukazuje dwie postaci znajdujące się na łące nieopodal średniowiecznego miasta. Jedna z postaci zbliża się w kierunku dzikiego zwierzęcia, druga natomiast obserwuje to zdarzenie z daleka.
William Caxton, „Pyram i Tysbe”, strona z pierwszego przekładu „Metamorfoz” Owidiusza na język angielski, 1480 r., Anglia, wikipedia.org
Rn1nZcmrhpwKj
Ćwiczenie 4
Przeczytaj poniższe zdania. Następnie podziel je na zgodne z prawdą (PRAWDA) i odbiegające od niej (FAŁSZ) . Następnie umieść odpowiedzi we właściwym miejscu: PRAWDA Możliwe odpowiedzi: 1. Związki frazeologiczne używane w języku polskim pochodzą z mitologii słowiańskiej., 2. Pochodzenie mitu zazwyczaj jest nieznane., 3. Bohaterowie mitów często obdarzeni są nadnaturalnymi mocami., 4. Mity powiązane są z pierwszymi chrześcijanami., 5. Znaczenie związku frazeologicznego nie wynika ze znaczeń składających się na niego wyrazów., 6. Związki frazeologiczne składają się wyłącznie z rzeczownika i przymiotnika. FAŁSZ Możliwe odpowiedzi: 1. Związki frazeologiczne używane w języku polskim pochodzą z mitologii słowiańskiej., 2. Pochodzenie mitu zazwyczaj jest nieznane., 3. Bohaterowie mitów często obdarzeni są nadnaturalnymi mocami., 4. Mity powiązane są z pierwszymi chrześcijanami., 5. Znaczenie związku frazeologicznego nie wynika ze znaczeń składających się na niego wyrazów., 6. Związki frazeologiczne składają się wyłącznie z rzeczownika i przymiotnika.
Przeczytaj poniższe zdania. Następnie podziel je na zgodne z prawdą (PRAWDA) i odbiegające od niej (FAŁSZ) . Następnie umieść odpowiedzi we właściwym miejscu: PRAWDA Możliwe odpowiedzi: 1. Związki frazeologiczne używane w języku polskim pochodzą z mitologii słowiańskiej., 2. Pochodzenie mitu zazwyczaj jest nieznane., 3. Bohaterowie mitów często obdarzeni są nadnaturalnymi mocami., 4. Mity powiązane są z pierwszymi chrześcijanami., 5. Znaczenie związku frazeologicznego nie wynika ze znaczeń składających się na niego wyrazów., 6. Związki frazeologiczne składają się wyłącznie z rzeczownika i przymiotnika. FAŁSZ Możliwe odpowiedzi: 1. Związki frazeologiczne używane w języku polskim pochodzą z mitologii słowiańskiej., 2. Pochodzenie mitu zazwyczaj jest nieznane., 3. Bohaterowie mitów często obdarzeni są nadnaturalnymi mocami., 4. Mity powiązane są z pierwszymi chrześcijanami., 5. Znaczenie związku frazeologicznego nie wynika ze znaczeń składających się na niego wyrazów., 6. Związki frazeologiczne składają się wyłącznie z rzeczownika i przymiotnika.
Przeczytaj poniższe zdania. Następnie podziel je na zgodne z prawdą (PRAWDA) i odbiegające od niej (FAŁSZ) . Następnie umieść odpowiedzi we właściwym miejscu:
Znaczenie związku frazeologicznego nie wynika ze znaczeń składających się na niego wyrazów., Pochodzenie mitu zazwyczaj jest nieznane., Bohaterowie mitów często obdarzeni są nadnaturalnymi mocami., Mity powiązane są z pierwszymi chrześcijanami., Związki frazeologiczne używane w języku polskim pochodzą z mitologii słowiańskiej., Związki frazeologiczne składają się wyłącznie z rzeczownika i przymiotnika.
PRAWDA
FAŁSZ
Związki frazeologiczne zaczerpnięte z mitologii
RVF5ziV3ZxNkV
Ilustracja przedstawia obraz „Abundantia (Obfitość)” autorstwa Petera Paula Rubensa. Obraz ukazuje kobietę w długiej czerwonej sukni, która stoi oparta o drzewo. Kobieta ma częściowo odsłoniętą pierś. W dłoniach trzyma róg obfitości. Spogląda na dzieci, które biegają obok niej i zabierają z rogu wypadające owoce. W tle widoczne jest słońce na niebie, które przygląda się przedstawionej sytuacji.
Peter Paul Rubens, „Abundantia (Obfitość)”, 1630 r., Narodowe Muzeum Sztuki Zachodu w Tokyo, Wikimedia.org, domena publiczna
Róg obfitości - funkcjonuje w języku polskim jako symbol dostatku. W mitologii był to ułamany róg kozy Amaltei, opiekunki małego Zeusa, który napełniał się nieustannie płodami ziemi.
Olimpijski spokój - wyrażenie oznacza panowanie nad sobą w trudnych sytuacjach. Pochodzi od nazwy najwyższego szczytu w Grecji, góry Olimp (2917 m), siedziby bogów, którzy oddaleni od siedzib ludzkich cieszyli się ciszą i spokojem.
Sowia mądrość - mądry jak sowa jest ten, który ma wielką wiedzę i potrafi jej inteligentnie użyć. Sowa była ptakiem poświęconym Atenie (Atena Glaukopis) i uznawanym za mądrego ze względu na swoje wielkie oczy i zdolność widzenia w nocy.
Marsowa mina - oznacza groźny, surowy wyraz twarzy. Pochodzi od rzymskiego boga wojny Marsa, odpowiednika greckiego Aresa.
Strzała Amora - używamy tego wyrażenia, gdy ktoś się zakochał. Mówi się wtedy, że dosięgnęła go strzała Amora. Atrybutem boga miłości, Erosa (w mitologii rzymskiej Amora) był łuk, który mimo tego, że o wiele mniejszy niż łuk boga Apollina, potrafił spowodować wielkie zamieszanie. Gdy ktoś został trafiony strzałą bożka miłości, natychmiast zakochiwał się w pierwszej osobie, na którą spojrzał, bez względu na to, czy był bogiem, czy człowiekiem.
W objęciach Morfeusza - tak określamy osobę pogrążoną we śnie. Wyrażenie to związane jest z jednym z synów Hypnosa, Morfeuszem, który zsyłał marzenia senne o ludzkich kształtach.
Puszka Pandory - to inaczej źródło nieszczęść. Otwierać puszkę Pandory oznacza, często nieświadome, zapoczątkowanie katastrofy, której nie można powstrzymać. W mitologii greckiej Pandora była pierwszą kobietą ulepioną z gliny na rozkaz Zeusa, w odpowiedzi na potajemne przekazanie ognia ludziom przez Prometeusza. Zemsta Zeusa polegała na tym, że bogowie wyposażyli Pandorę w jakiś sposób unieszczęśliwiania ludzi oraz w puszkę, która była posagiem dla jej przyszłego męża. Brat Prometeusza, Epimeteusz, poślubił Pandorę i otworzył puszkę (a właściwie gliniany pithosPithospithos), z którego wyfrunęły wszystkie nieszczęścia nękające odtąd ludzi, oprócz Nadziei, przywartej mocno do dna puszki.
Ikarowy lot - przedsięwzięcie, które początkowo rozwija się pomyślnie, kończy się jednak fiaskiem.
RNCepiocSBxBu
Ilustracja przedstawia obraz „Morfeusz” autorstwa Jeana-Bernarda Restouta. Obraz ukazuje nagą postać szczupłego i umięśnionego mężczyzny ze skrzydłami. Leży na skale. Jego prawa ręka spoczywa na ziemi, a w lewej trzyma gałązki rośliny. Ma zamknięte oczy.
Jean-Bernard Restout, „Morfeusz”, 1771 r., Muzeum Sztuki w Cleveland, wikimedia.org, domena publiczna
R1Cz8h230A4vR
Ćwiczenie 5
Wyjaśnij co oznacza związek frazeologiczny: W objęciach Morfeusza.
Wyjaśnij co oznacza związek frazeologiczny: W objęciach Morfeusza.
Wybierz fotografię, która związana jest ze związkiem frazeologicznym „w objęciach Morfeusza”?
1
2
3
Związki frazeologiczne zaczerpnięte z mitologii
R1W96K5pQLyCt
Ilustracja przedstawia replikę rzeźby "Ranna Amazonka" autorstwa Fidiasza. Rzeźba przedstawia postać kobiety, która stoi. Jedną ręką ma ona uniesioną do góry, dłonią chwyta łuk. Drugą rękę ma opuszczoną wzdłuż ciała, ponieważ przytrzymuje ona kołczan i łuk.
„Ranna Amazonka”, rzymska replika słynnej rzeźby Fidiasza, Muzeum Kapitolińskie, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0
Stajnia Augiasza - miejsce, w którym panuje wielki bałagan. Wyrażenie to pochodzi od mitu o Heraklesie i jego 12 pracach, które zlecił mu Eurysteusz. Jedną z nich było wysprzątanie stajni Augiasza, który posiadał niezliczone ilości bydła. Stajnie te nigdy nie były czyszczone, Herakles więc oczyścił je w jedną noc przepuszczając przez nie nurty dwóch rzek.
Amazonka - takim mianem określa się dziś kobiety po mastektomiiMastektomiamastektomii. Amazonki to mityczne plemię wojowniczych kobiet zamieszkujących krańce znanego Grekom świata. Żyły one w społeczeństwie pozbawionym mężczyzn, obcinały sobie prawą pierś, by łatwiej naciągać cięciwę łuku.
Po nitce do kłębka - dochodzenie do rozwiązania jakiegoś problemu, badając po kolei wszystkie związane z nim fakty. Nitka to nić Ariadny, córki Minosa, która zakochana w Tezeuszu, pomogła ateńskiemu bohaterowi zabić Minotaura i wydostać się z labiryntu.
Beczka Danaid - to praca pozbawiona sensu, która nie przynosi żadnych efektów. Danaidami nazywano 50 córek Danaosa, które wyszły za 50 synów jego brata, króla Egiptu. Po kłótni z bratem, Danaos kazał córkom zasztyletować mężów w noc poślubną, za co zostały ukarane w Tartarze - musiały napełniać wodą beczkę z przedziurawionym dnem.
Pyrrusowe zwycięstwo - zwycięstwo odniesione zbyt wielkim kosztem - wielkie straty w ludziach. Pyrrus był królem Epiru, który brał udział w wojnie miast greckich przeciwko Rzymowi. Pobił Rzymian pod Herakleją i Auskulum, ponosząc duże straty w ludziach. Po kolejnej nierozstrzygniętej bitwie powrócił do Epiru z ⅓ swoich sił zbrojnych.
Złote runo - wyjątkowy skarb, bardzo cenny i trudny do zdobycia. Złote runo pochodziło od czarodziejskiego skrzydlatego barana, który usiłował uratować Fryksosa i Helle przed śmiercią. Niestety, Helle wpadła do morza, ale Fryksos dotarł bezpiecznie do Kolchidy, gdzie złożył baranka w ofierze Zeusowi, a jego złote runo zostało zawieszone na drzewie w gaju Aresa. Złote runo było celem wyprawy Jazona i Argonautów.
R1KfWTdDi65Tp
Ilustracja przedstawia obraz „Danaidy” autorstwa Johna Williama Waterhouse. Obraz ukazuje dwie kobiety przynoszące dzbany z wodą, którą wlewają do mosiężnej fontanny. Dwie inne kobiety stoją z dzbanami i czekają, by wlać wodę do fontanny. Z lewej strony widoczna jest kobieta wychodząca z pomieszczenia z pustym dzbanem. Woda z fontanny wylewa się przez otwór przypominający rozzłoszczoną ludzką twarz oraz dwa mniejsze po bokach.
John William Waterhouse, „Danaidy”, 1903 r., prywatna kolekcja, wikimedia.org, domena publiczna
R18dcK9UwnBJZ
Ćwiczenie 6
Wyjaśnij na czym polega związek frazeologiczny: Pyrrusowe zwycięstwo.
Wyjaśnij na czym polega związek frazeologiczny: Pyrrusowe zwycięstwo.
R18w1erkvShCP
Ćwiczenie 7
Na podstawie znajomości związków frazeologicznych opartych na mitologii odpowiedz, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe? Umieść odpowiedzi we właściwym miejscu: PRAWDA Możliwe odpowiedzi: 1. Ikarowy lot przedsięwzięcie, które początkowo rozwija się pomyślnie, kończy się jednak fiaskiem., 2. Złote runo oznacza niezwykłą przyjaźń w stosunku do zwierząt., 3. Amazonka w języku polskim to kobieta bardzo wojownicza, która nie potrzebuje mężczyzn., 4. Otwierać puszkę Pandory oznacza, często nieświadome, zapoczątkowanie katastrofy, której nie można powstrzymać., 5. Beczka Danaid - to systematyczna praca, która przynosi pożądane efekty., 6. Róg obfitości - funkcjonuje w języku polskim jako symbol dostatku., 7. Stajnia Augiasza to miejsce, w którym panuje pedantyczny porządek., 8. Marsowa mina oznacza groźny, surowy wyraz twarzy. FAŁSZ Możliwe odpowiedzi: 1. Ikarowy lot przedsięwzięcie, które początkowo rozwija się pomyślnie, kończy się jednak fiaskiem., 2. Złote runo oznacza niezwykłą przyjaźń w stosunku do zwierząt., 3. Amazonka w języku polskim to kobieta bardzo wojownicza, która nie potrzebuje mężczyzn., 4. Otwierać puszkę Pandory oznacza, często nieświadome, zapoczątkowanie katastrofy, której nie można powstrzymać., 5. Beczka Danaid - to systematyczna praca, która przynosi pożądane efekty., 6. Róg obfitości - funkcjonuje w języku polskim jako symbol dostatku., 7. Stajnia Augiasza to miejsce, w którym panuje pedantyczny porządek., 8. Marsowa mina oznacza groźny, surowy wyraz twarzy.
Na podstawie znajomości związków frazeologicznych opartych na mitologii odpowiedz, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe? Umieść odpowiedzi we właściwym miejscu: PRAWDA Możliwe odpowiedzi: 1. Ikarowy lot przedsięwzięcie, które początkowo rozwija się pomyślnie, kończy się jednak fiaskiem., 2. Złote runo oznacza niezwykłą przyjaźń w stosunku do zwierząt., 3. Amazonka w języku polskim to kobieta bardzo wojownicza, która nie potrzebuje mężczyzn., 4. Otwierać puszkę Pandory oznacza, często nieświadome, zapoczątkowanie katastrofy, której nie można powstrzymać., 5. Beczka Danaid - to systematyczna praca, która przynosi pożądane efekty., 6. Róg obfitości - funkcjonuje w języku polskim jako symbol dostatku., 7. Stajnia Augiasza to miejsce, w którym panuje pedantyczny porządek., 8. Marsowa mina oznacza groźny, surowy wyraz twarzy. FAŁSZ Możliwe odpowiedzi: 1. Ikarowy lot przedsięwzięcie, które początkowo rozwija się pomyślnie, kończy się jednak fiaskiem., 2. Złote runo oznacza niezwykłą przyjaźń w stosunku do zwierząt., 3. Amazonka w języku polskim to kobieta bardzo wojownicza, która nie potrzebuje mężczyzn., 4. Otwierać puszkę Pandory oznacza, często nieświadome, zapoczątkowanie katastrofy, której nie można powstrzymać., 5. Beczka Danaid - to systematyczna praca, która przynosi pożądane efekty., 6. Róg obfitości - funkcjonuje w języku polskim jako symbol dostatku., 7. Stajnia Augiasza to miejsce, w którym panuje pedantyczny porządek., 8. Marsowa mina oznacza groźny, surowy wyraz twarzy.
Na podstawie znajomości związków frazeologicznych opartych na mitologii odpowiedz, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe? Umieść odpowiedzi we właściwym miejscu:
Otwierać puszkę Pandory oznacza, często nieświadome, zapoczątkowanie katastrofy, której nie można powstrzymać., Beczka Danaid - to systematyczna praca, która przynosi pożądane efekty., Amazonka w języku polskim to kobieta bardzo wojownicza, która nie potrzebuje mężczyzn., Marsowa mina oznacza groźny, surowy wyraz twarzy., Złote runo oznacza niezwykłą przyjaźń w stosunku do zwierząt., Stajnia Augiasza to miejsce, w którym panuje pedantyczny porządek., Róg obfitości - funkcjonuje w języku polskim jako symbol dostatku., Ikarowy lot przedsięwzięcie, które początkowo rozwija się pomyślnie, kończy się jednak fiaskiem.
(gr. píthos ‘beczka’, ‘kadź’), w starożytności wielkie naczynie gliniane (do 2 m wys.), służące do gromadzenia i przechowywania żywności (zboża, oliwy, wina).
Słownik łacińsko‑polski
R1ILVPu0V9c4n
Słownik łacińsko-polski.
Słownik łacińsko-polski.
Galeria dzieł sztuki
R1c2LSbefnIy5
Ilustracja przedstawia rzeźbę „Dedal” autorstwa Charlesa Grafly. Rzeźba ukazuje popiersie Dedala. Postać mężczyzny ma smutny wraz twarzy i spogląda w niebo.
Charles Grafly, „Dedal”, [w:] Lorado Taft, „Charles Grafly, rzeźbiarz. Pędzel i ołówek”, tom 3, 1890 r., Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna
RUJysIp0mP1si
Ilustracja przedstawia mozaikę „Minotaur w labiryncie”. Mozaika ukazuje labirynt, w środku, którego znajduje się postać Minotaura.
„Minotaur w labiryncie”, II w. n.e., Conimbriga, Portugalia, wikimedia.org, CC BY 2.0
R6aFlby2VpbI7
Ilustracja przedstawia obraz „Ikar i Dedal” autorstwa Frederica Leighton. Obraz ukazuje dwóch dobrze zbudowanych mężczyzn stojących obok siebie - Dedala i Ikara. Dedal patrzy na syna, jest on lekko pochylony do przodu, ponieważ pomaga mu przygotować się do lotu. Ikar patrzy zamyślony przed siebie, trzyma uniesioną w górę prawą rękę.
Frederic Leighton, „Ikar i Dedal”, 1869 r., prywatna kolekcja, wikimedia.org, domena publiczna
RIPoqZtfEF6Br
Ilustracja przedstawia obraz „Pejzaż z upadkiem Ikara” autorstwa Pietera Bruegela Starszego. Obraz ukazuje upadek Ikara do morza. Z wody wystają jedynie nogi Ikara, podczas, gdy reszta ciała zanurzona jest w wodzie. Na obrazie widoczna jest również zatoka, drzewa, skały oraz ludzie wykonujący swoją codzienną pracę - pastuch wypasa owce, oracz orze pole. W oddali płynie statek. Nikt nie zwraca uwagi na topiącego się Ikara.
Pieter Bruegel Starszy, „Pejzaż z upadkiem Ikara”, 1557 r., Królewskie Muzeum Sztuk Pięknych w Brukseli, wikimedia.org, domena publiczna
R1Atfu9xsnDU5
Ilustracja przedstawia grafikę „Mozaika z centaurem” z II w. n.e. Mozaika ukazuje centaura - pół człowieka, pół konia, który został zaatakowany przez dzikie zwierzęta. Zraniony centaur leży na ziemi, rękoma zasłania twarz, zaś jego ciało ma liczne rany od pazurów tygrysa, który go drapie. Na mozaice widoczny jest również drugi centaur, który trzyma w dłoniach nad głową skałę, chcąc odstraszyć atakujące zwierzęta. Na ramieniu ma przewieszoną skórę jaszczurki.
„Mozaika z centaurem”, II w. n.e., Altes Muzeum w Berlinie, pinimg.com, domena publiczna
RCw1QSQ15VuPJ
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Meduza” autorstwa Jacka Malczewskiego. Obraz ukazuje popiersie kobiety o długich, kręconych, rudych włosach. Postać jest naga. Wokół głowy postaci oraz na niej widoczne są wijące się macki meduzy. Postać ma czarne oczy, wzrok jej jest skierowany do góry.
Jacek Malczewski, „Meduza”, 1900 r., Lwowska Galeria Sztuki, wikimedia.org, domena publiczna
RmJPXotkNilTm
Ilustracja przedstawia stronę z pierwszego przekładu na język angielski "Metamorfoz" autorstwa Owidiusza - „Pyram i Tysbe” autorstwa William Caxton. Grafika ukazuje dwie postaci znajdujące się na łące nieopodal średniowiecznego miasta. Jedna z postaci zbliża się w kierunku dzikiego zwierzęcia, druga natomiast obserwuje to zdarzenie z daleka.
William Caxton, „Pyram i Tysbe”, strona z pierwszego przekładu „Metamorfoz” Owidiusza na język angielski, 1480 r., Anglia, wikipedia.org
RVF5ziV3ZxNkV
Ilustracja przedstawia obraz „Abundantia (Obfitość)” autorstwa Petera Paula Rubensa. Obraz ukazuje kobietę w długiej czerwonej sukni, która stoi oparta o drzewo. Kobieta ma częściowo odsłoniętą pierś. W dłoniach trzyma róg obfitości. Spogląda na dzieci, które biegają obok niej i zabierają z rogu wypadające owoce. W tle widoczne jest słońce na niebie, które przygląda się przedstawionej sytuacji.
Peter Paul Rubens, „Abundantia (Obfitość)”, 1630 r., Narodowe Muzeum Sztuki Zachodu w Tokyo, Wikimedia.org, domena publiczna
RNCepiocSBxBu
Ilustracja przedstawia obraz „Morfeusz” autorstwa Jeana-Bernarda Restouta. Obraz ukazuje nagą postać szczupłego i umięśnionego mężczyzny ze skrzydłami. Leży na skale. Jego prawa ręka spoczywa na ziemi, a w lewej trzyma gałązki rośliny. Ma zamknięte oczy.
Jean-Bernard Restout, „Morfeusz”, 1771 r., Muzeum Sztuki w Cleveland, wikimedia.org, domena publiczna
R1W96K5pQLyCt
Ilustracja przedstawia replikę rzeźby "Ranna Amazonka" autorstwa Fidiasza. Rzeźba przedstawia postać kobiety, która stoi. Jedną ręką ma ona uniesioną do góry, dłonią chwyta łuk. Drugą rękę ma opuszczoną wzdłuż ciała, ponieważ przytrzymuje ona kołczan i łuk.
„Ranna Amazonka”, rzymska replika słynnej rzeźby Fidiasza, Muzeum Kapitolińskie, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0
R1KfWTdDi65Tp
Ilustracja przedstawia obraz „Danaidy” autorstwa Johna Williama Waterhouse. Obraz ukazuje dwie kobiety przynoszące dzbany z wodą, którą wlewają do mosiężnej fontanny. Dwie inne kobiety stoją z dzbanami i czekają, by wlać wodę do fontanny. Z lewej strony widoczna jest kobieta wychodząca z pomieszczenia z pustym dzbanem. Woda z fontanny wylewa się przez otwór przypominający rozzłoszczoną ludzką twarz oraz dwa mniejsze po bokach.
John William Waterhouse, „Danaidy”, 1903 r., prywatna kolekcja, wikimedia.org, domena publiczna
Bibliografia
S. Sierotwiński, Słownik terminów literackich, Wrocław 1986.
W. Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 2003.
Oryginalna azetka.Encyklopedia PWN, Warszawa 2016.
K. Marciniak, Moja pierwsza mitologia. Księga I, Warszawa 2013.
