Ważne daty

O związkach frazeologicznych

Źródło i tłumaczenieŹródło i tłumaczenieŹródło i tłumaczenie

RexbyQ3aRN4Ru

Obraz autorstwa Caravaggio pod tytułem „Narcyz” przedstawia postać młodego i pięknego młodzieńca, który przygląda się swojemu odbiciu w tafli wody. Narcyz klęczy nad brzegiem, wspiera się na rękach, jego ciało jest mocno pochylone do przodu. Mężczyzna ma delikatną jasną skórę, długie ciemne włosy, ubrany jest w białą koszulę ze srebrno-zielonymi zdobieniami. Narcyz sprawia wrażenie zahipnotyzowanego, ma obojętny wyraz twarzy. W obrazie dominują ciemne barwy.

Koń trojański - w przenośni oznacza zdobycz przynoszącą zgubę, złowrogi, niebezpieczny podarunek. Ten związek frazeologiczny związany jest z mitem o wojnie trojańskiej, w której Grecy posłużyli się podstępem, by zdobyć miasto. Dali Trojanom w darze ogromnego drewnianego konia, w którego wnętrzu kryli się wojownicy. Wprowadzenie konia do Troi spowodowało upadek Ilionu.

Zdobyć laury - oznacza odnieść zwycięstwo w konkursie albo zawodach. Wiąże się z historią Apollina i Dafne, która uciekając przed zakochanym w niej bogiem została zamieniona w drzewo laurowe. Apollo zapragnął uczcić jej pamięć w ten sposób, że ustanowił wieniec laurowy nagrodą dla zwycięzców.

Biały kruk - coś wyjątkowego, unikat, po łacinie rara avis (rzadki ptak). Wywodzi się z mitu o Koronis, ukochanej Apollina, która zdradziła go ze śmiertelnikiem. Wiadomość o zdradzie przyniósł Apollinowi kruk, który miał jej strzec. W tamtych czasach wszystkie kruki były śnieżnobiałe. Rozwścieczony Apollo sprawił, że kruk stał się czarny i wszystkie kruki od tej pory miały charakteryzować się tym kolorem.

Narcyz - oprócz nazwy kwiatu jest to także człowiek zakochany w sobie, nie zważający na innych i  zainteresowany wyłącznie własną urodą. To kara za to, że młodzieniec o imieniu Narcyz wzgardził miłością nimfy Echo - Afrodyta sprawiła, że zakochał się w swoim odbiciu w lustrze wody. Uczucie to wywołało tak wielkie niespełnienie, że Narcyz umarł z miłości i został zamieniony w wiosenny kwiat.

Bogaty jak Midas - człowiek posiadający wielkie bogactwa. Wywodzi się z mitu o królu Midasie, który spełnił swoje życzenie - by wszystko, czego dotknie zmieniało się w złoto. Szybko zrozumiał, że ten dar jest jednocześnie przekleństwem. Nie mógł bowiem niczego zjeść, ani wypić, a swoim dotykiem zamienił córkę w złoty posąg.

R1TiiPhuygirB

Ilustracja autorstwa Waltera Crane’a pod tytułem „Król Midas z córką” – tytułowy Midas i jego córka znajdują się w centrum ilustracji. Midas to mężczyzna w podeszłym wieku, ma długie siwe włosy, oraz długą siwą brodę. Na głowie nosi czerwoną koronę, ubrany jest w czerwoną szatę i złoty naszyjnik. Mężczyzna ze smutkiem spogląda na swoją młodą córkę, która leży na jego kolanach – ma długie brązowe włosy, i jest ubrana w pomarańczową suknię. Kobieta ma zamknięte oczy, jedna ręka swobodnie zwisa wzdłuż ciała, druga zaś leży na klatce piersiowej. Akcja przedstawiona na ilustracji ma miejsce w jadalni, o czym może świadczyć stolik z jedzeniem. Na ścianach pomieszczenia wiszą tarcze z toporami.

R7fGKEOV9ntmf

Ilustracja nieznanego autora pod tytułem „Feniks” przedstawia tytułowego ptaka znajdującego się w brązowym naczyniu, które jest wypełnione wodą. Feniks ma biało-brązowe pióra, spogląda w kierunku nieba, w jego oczach widoczny jest ból i przerażenie. Obok naczynia znajduje się wysokie palenisko, które podgrzewa wodę w wielkim garze. Nad sceną gotowania Feniksa góruje słońce.

Paniczny strach - atak lęku, ogromne przerażenie, nagła i niemożliwa do opanowania obawa. Panika pochodzi od imienia koźlonogiego bożka leśnego, Pana, który przebudzony ze słodkiej drzemki ścigał intruzów, wywołując u nich paniczny strach swoimi przeraźliwymi krzykami.

Sfinksowy uśmiech - tajemniczy, zagadkowy uśmiech. Sfinks był stworzeniem o głowie kobiety, tułowiu lwa, skrzydłach orła i ogonie węża. Rezydował w Tebach i zadawał przybyszom zagadkę, którą w końcu rozwiązał Edyp.

Wpaść w furię - oznacza zdenerwować się do tego stopnia, że traci się panowanie nad sobą. Furie, rzymski odpowiednik Eryni - bogiń zemsty, ścigały przestępcę nieubłaganie aż do skutku.

Odrodzić się jak Feniks z popiołów - tego wyrażenia używamy w odniesieniu do człowieka, który podnosi się po ciężkim doświadczeniu życiowym i odnajduje w sobie siłę, by budować coś od nowa.

R11bqP5WsSI7v

Rzeźba nieznanego autora pod tytułem „Maska boga Pana” znajduje się na naczyniu. Ukazuje ona głowę starszego mężczyzny o bujnych włosach oraz zaroście. Postać ma poskręcane w formie warkoczyków pasma brody, jego długie wąsy sięgają poza obrys twarzy. Mężczyzna ma gniewny wyraz twarzy, jego wzrok skierowany jest na wprost, a brwi ma mocno uniesione go góry. Na naczyniu nad postacią znajdują się dwa uchwyty.

Rmai3MoQuYOSN

Ćwiczenie 5

Wskaż imię postaci, która była w sobie zakochana, a jego zainteresowania kończyły się na jego własnej urodzie. Możliwe odpowiedzi: 1. Midas 2. Narcyz 3. Apollo

Wskaż imię postaci, która była w sobie zakochana, a jego zainteresowania kończyły się na jego własnej urodzie. Możliwe odpowiedzi: 1. Midas 2. Narcyz 3. Apollo

Wybierz fotografię, która obrazuje związek frazeologiczny „Paniczny strach”?

• A
• B
• C

R5fZZS0zGaHiK

Obraz Tycjana pod tytułem „Syzyf” ukazuje postać mężczyzny, o atletycznej budowie ciała. Przepasany jest on cienką zielonkawą wstęgą w pasie pod którą znajduje się biała szata zakrywająca jego genitalia. Postać jest zmęczona, na jego barkach leży duży głaz – Syzyf musi go wnieść na szczyt góry. W tle obrazu znajdują się dzikie zwierzęta, które obserwują biednego człowieka. Obraz przedstawia ciemne dno Tartaru, krainy wiecznego cierpienia i męki umarłych, którą podkreśla ciemna kolorystyka dzieła.

Cerber - takie miano nosi srogi i uważny strażnik. Tak jak mityczny Cerber, potworny, piekielny pies, pilnujący wejścia do Hadesu, o kilku głowach, który nie wpuszczał do Podziemia żywych i nie wypuszczał zmarłych.

Cierpieć męki Tantala - pragnąć rzeczy, które zdają się być w zasięgu ręki, a okazują się nieosiągalne. Tantal był królem Lydii, którego bogowie zapraszali na Olimp, by z nimi ucztował. Zawiódł on jednak zaufanie nieśmiertelnych, wykradł im bowiem ambrozję i rozpowiadał ich tajemnice. Bogowie skazali Tantala na wieczny głód i pragnienie - stał w wodzie zanurzony po szyję, a najpiękniejsze owoce zwieszały się z gałęzi tuż nad jego głową; gdy nachylał się, by się napić, wody opadały, gdy sięgał po owoce, ulatywały w górę.

Syzyfowa praca - daremny trud, zajęcie pozbawione sensu. Pomimo włożonego trudu, nie przynosi żadnego efektu. Syzyf, król Koryntu, nazywany był najchytrzejszym z ludzi. Udało mu się wielokrotnie przechytrzyć bogów, m.in. po uwięzieniu Hadesa ludzie przestali umierać. Za jego postępki został ukarany w Hadesie w ten sposób, że toczył pod górę ciężki głaz, a gdy już prawie był u celu, głaz spadał z powrotem na dół i cały trud rozpoczynał się ponownie.

Wyspy szczęśliwe - wspaniałe miejsce, w którym każdy czuje się akceptowany. To mityczna kraina wiosny i szczęścia, miejsce pobytu dusz błogosławionych zmarłych, wyspy na Zachodzie, nad Oceanem, za Słupami Heraklesa.

Konstanty Ildefons Gałczyński, Zachłysnąć się tobą. Najpiękniejsze wiersze i piosenki, Warszawa 2016.

RoPGwHThhGYnu

Obraz autorstwa Johna Roddama Spencera Stanhope’a pod tytułem „Orfeusz i Eurydyka na brzegach Styksu” ukazuje postaci dwóch młodych osób - kobiety i mężczyzny. Kobieta o imieniu Eurydyka ma śniadą skórę oraz długie, falowane kasztanowe włosy. Odziana jest częściowo, od pasa w dół, w jasne płótno. Kobieta wtulona jest w postać nagiego, szczupłego mężczyzny o ciemnych włosach – Orfeusza. Para owinięta jest ciemnym materiałem, stoją nad brzegiem rzeki, po której płynie nagi mężczyzna stojący na łodzi. Orfeusz widząc płynącą postać wyciąga w jego kierunku swoją dłoń. W  jego oczach widoczne jest przerażenie. Tłem dla dzieła jest ponure wnętrze podziemi.

Słowniki

Galeria dzieł sztuki

R15YSHYPt9gCo

Obraz Adama van Noorta pod tytułem „Ostatnia bitwa oblężenia Troi”, na którym ukazano toczącą się bitwę na obrzeżach starożytnego miasta. Wojska atakujące znajdują się z lewej strony obrazu – są wyposażone w armaty oraz uzbrojonych żołnierzy. Z prawej strony obrazu uwieczniona została fosa oraz oblężone miasto nad którym kłębią się czarne burzowe chmury.

R5zi4XZEwbUZE

Obraz Petera Paula Rubensa pod tytułem „Achilles zabija Hektora”, na którym ukazano walkę tytułowych bohaterów. Achilles ubrany jest w metalowy hełm oraz zbroję, do której ma przymocowaną czerwoną pelerynę. W jednej dłoni trzyma tarczę, a w drugiej drewnianą włócznię. Przebija nią swojego oponenta – Hektora, który został przedstawiony w pozycji półsiedzącej. Hektor ma na głowie metalowy hełm z bujnym czerwonym pióropuszem, ubrany jest w metalową zbroję spod której wyłania się pomarańczowa szata. Hektor przegrał walkę – został przebity przez Achillesa włócznią. Nad walczącymi postaciami widoczna jest postać ubrana w białe szaty, oraz jasną zbroję, która obserwuje zażartą walkę dwóch mężczyzn. W tle widoczni są żołnierze obserwujący pojedynek oraz kamienne mury miasta.

RUsjjnKqT51c9

Obraz autorstwa Kerstiaena de Kunnicka pod tytułem „Pożar Troi” ukazuje pożar jaki panuje w mieście – widoczne są wysokie słupy ognia oraz gęsty czarny dym. Na pierwszym planie artysta umieścił przerażonych i uciekających w popłochu mieszkańców przed obcymi żołnierzami, na ulicach miasta widoczne są liczne ludzkie zwłoki. W centrum miasta znajduje się rzeka oraz most łączący oba brzegi. W tle widoczna jest bitwa oraz koń trojański stojący na placu.

R9oa6mK8b0tl5

Obraz autorstwa Giovanniego Domenico Tiepolo pod tytułem „Wprowadzenie konia trojańskiego do Troi”, na którym przedstawiono między innymi tłum ludzi obserwujący wprowadzenie tytułowego konia trojańskiego do miasta. W centrum znajduje się biały koń, który został umieszczona na czterokołowym wózku. Z przodu i z tyłu wozu znajdują się ludzie, którzy przesuwają figurę w głąb miasta. Na drugim planie widoczne są mury obronne miasta, oraz wysoka wieża obserwacyjna. Akcja obrazu dzieje się w pochmurny dzień.

RexbyQ3aRN4Ru

Obraz autorstwa Caravaggio pod tytułem „Narcyz” przedstawia postać młodego i pięknego młodzieńca, który przygląda się swojemu odbiciu w tafli wody. Narcyz klęczy nad brzegiem, wspiera się na rękach, jego ciało jest mocno pochylone do przodu. Mężczyzna ma delikatną jasną skórę, długie ciemne włosy, ubrany jest w białą koszulę ze srebrno-zielonymi zdobieniami. Narcyz sprawia wrażenie zahipnotyzowanego, ma obojętny wyraz twarzy. W obrazie dominują ciemne barwy.

R1TiiPhuygirB

Ilustracja autorstwa Waltera Crane’a pod tytułem „Król Midas z córką” – tytułowy Midas i jego córka znajdują się w centrum ilustracji. Midas to mężczyzna w podeszłym wieku, ma długie siwe włosy, oraz długą siwą brodę. Na głowie nosi czerwoną koronę, ubrany jest w czerwoną szatę i złoty naszyjnik. Mężczyzna ze smutkiem spogląda na swoją młodą córkę, która leży na jego kolanach – ma długie brązowe włosy, i jest ubrana w pomarańczową suknię. Kobieta ma zamknięte oczy, jedna ręka swobodnie zwisa wzdłuż ciała, druga zaś leży na klatce piersiowej. Akcja przedstawiona na ilustracji ma miejsce w jadalni, o czym może świadczyć stolik z jedzeniem. Na ścianach pomieszczenia wiszą tarcze z toporami.

R7fGKEOV9ntmf

Ilustracja nieznanego autora pod tytułem „Feniks” przedstawia tytułowego ptaka znajdującego się w brązowym naczyniu, które jest wypełnione wodą. Feniks ma biało-brązowe pióra, spogląda w kierunku nieba, w jego oczach widoczny jest ból i przerażenie. Obok naczynia znajduje się wysokie palenisko, które podgrzewa wodę w wielkim garze. Nad sceną gotowania Feniksa góruje słońce.

R11bqP5WsSI7v

Rzeźba nieznanego autora pod tytułem „Maska boga Pana” znajduje się na naczyniu. Ukazuje ona głowę starszego mężczyzny o bujnych włosach oraz zaroście. Postać ma poskręcane w formie warkoczyków pasma brody, jego długie wąsy sięgają poza obrys twarzy. Mężczyzna ma gniewny wyraz twarzy, jego wzrok skierowany jest na wprost, a brwi ma mocno uniesione go góry. Na naczyniu nad postacią znajdują się dwa uchwyty.

R5fZZS0zGaHiK

Obraz Tycjana pod tytułem „Syzyf” ukazuje postać mężczyzny, o atletycznej budowie ciała. Przepasany jest on cienką zielonkawą wstęgą w pasie pod którą znajduje się biała szata zakrywająca jego genitalia. Postać jest zmęczona, na jego barkach leży duży głaz – Syzyf musi go wnieść na szczyt góry. W tle obrazu znajdują się dzikie zwierzęta, które obserwują biednego człowieka. Obraz przedstawia ciemne dno Tartaru, krainy wiecznego cierpienia i męki umarłych, którą podkreśla ciemna kolorystyka dzieła.

RoPGwHThhGYnu

Obraz autorstwa Johna Roddama Spencera Stanhope’a pod tytułem „Orfeusz i Eurydyka na brzegach Styksu” ukazuje postaci dwóch młodych osób - kobiety i mężczyzny. Kobieta o imieniu Eurydyka ma śniadą skórę oraz długie, falowane kasztanowe włosy. Odziana jest częściowo, od pasa w dół, w jasne płótno. Kobieta wtulona jest w postać nagiego, szczupłego mężczyzny o ciemnych włosach – Orfeusza. Para owinięta jest ciemnym materiałem, stoją nad brzegiem rzeki, po której płynie nagi mężczyzna stojący na łodzi. Orfeusz widząc płynącą postać wyciąga w jego kierunku swoją dłoń. W  jego oczach widoczne jest przerażenie. Tłem dla dzieła jest ponure wnętrze podziemi.

Bibliografia

W. Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 2003.

K. Marciniak, Moja pierwsza mitologia. Księga II,  Warszawa 2013.

S. Wilczyński, E. Pobiedzińska, A. Jaworska, Porta Latina Nova. Podręcznik do języka łacińskiego i kultury antycznej., Warszawa 2012.

Oryginalna azetka. Encyklopedia PWN, Warszawa 2016.