Zwykły człowiek w poezji Juliana Tuwima

Skorzystaj ze słownika języka polskiego.

Znaczenia pojęć:

• elita – grupa ludzi wyróżniająca się pozytywnie lub uprzywilejowana w jakimś środowisku (cyt. za Słownik języka polskiego PWN);

• wyższe sfery – synonim wyrazu elita;

• śmietanka towarzyska – najlepsze towarzystwo, synonim wyrazu elita;

• wierchuszka – potocznie grupa ludzi sprawujących władzę w państwie, jakiejś organizacji, instytucji (cyt. za Słownik języka polskiego PWN);

• margines społeczny – ludzie wykolejeni, naruszający przepisy prawa i normy współżycia społecznego (cyt. za Słownik języka polskiego PWN);

• element społeczny – pejoratywne określenie ludzi naruszających zasady życia społecznego;

• patologia – nieprawidłowe zjawisko występujące w życiu społecznym (cyt. za Słownik języka polskiego PWN).

Przeczytaj uważnie swoje definicje i zastanów się, w jakich kontekstach używa się tych wyrazów i wyrażeń.

Słowa mające wydźwięk pozytywny: elita, wyższe sfery, śmietanka towarzyska.

Słowa mające wydźwięk negatywny: wierchuszka, margines społeczny, element społeczny, patologia.

Zwróć uwagę na słowa, jakich używa podmiot liryczny, opowiadając
o mieszczanach.

Podmiot liryczny opowiada o mieszczanach z niechęcią. Jest w stosunku do nich krytyczny i zdystansowany. Używa wielu słów, które mają negatywne zabarwienie, np.: bełkocą, bredzą, straszni, ciemne.

Zwróć uwagę na ich wygląd, sposób mówienia i sposób zachowania się.

Bohater zbiorowy utworu, tytułowi mieszkańcy, to ludzie żyjący w sposób schematyczny i bezrefleksyjny. Ich egzystencja wydaje się smutna, jakby wykonywali wiele rzeczy, nie wiedząc, dlaczego to robią. Znajomość świata mieszkańców ogranicza się do konkretnych przedmiotów, które w ich codziennej topografii są niezmienne. Mieszkańcy nie mają szerokich zainteresowań, bezrefleksyjnie czytają gazety. Rozmawiają ze sobą wyłącznie o sprawach, które są banalne i dotyczą ich codzienności: o pogodzie, podwyżkach cen itp. Nie dociekają natury świata i praw nim rządzących. Porównywani są do zjaw, które nie do końca żyją. Mają dość ciasne poglądy, nie wypowiadają się, ale „bredzą”. Chcą uchodzić za ludzi eleganckich.

Zastanów się, jakie mogą być konsekwencje życia opisywanego przez podmiot liryczny.

Niechęć podmiotu lirycznego do tytułowych bohaterów wynika z przekonania, że ich życie jest bezwartościowe. Prowadzi bowiem do pustki, wyjałowienia
i bezsensu.

Metafora – połączenie wyrazów, które wspólnie tworzą nowy sens, niezgodny z ich podstawowymi znaczeniami. Porównanie – zestawienie dwóch wyrazów, porównywanego i porównującego, połączonych wyrazami: „jak”, „jako”, „jak gdyby”, „niby”, „niczym”, „na kształt”, „podobnie do”. Często w poezji ma znaczenie przenośne (metaforyczne), ma na celu uwydatnić jakieś cechy opisywanego zjawiska.

Przykład porównania w wierszu: Jak ciasto biorą gazety w palce. Zdanie to wskazuje na to, że mieszczanie w rzeczywistości nie czytają gazet ze zrozumieniem, ale jedynie przewracają ich strony, szeleszczą nimi.

Przykład metafory w wierszu:
[...] papierowym wzdęte zakalcem,
Wypchane głowy grubo im puchną.
Powyższe zdanie wskazuje na to, że mieszczanie gromadzą bardzo dużo fragmentarycznych informacji, nie czytając ich uważnie i wnikliwie. W rezultacie stają się one dla nich nieprzydatne, niepotrzebne, bezowocne, nie przynoszą wartościowej wiedzy o świecie.

Przypomnij sobie, kiedy w tekście stosujemy powtórzenia.

Powtórzenie przymiotnika „strasznie” buduje niepokojącą atmosferę oraz wyolbrzymia opisaną w utworze sytuację, jak też silnie podkreśla jej beznadziejność.

Zwróć uwagę na to, jakim językiem posługuje się podmiot liryczny.

Podmiotem lirycznym w utworze jest mężczyzna, który próbuje zainteresować sobą spotkaną na ulicy kobietę. Wypowiada się on w sposób niepoprawny
i niewzbudzający zaufania. Stara się być dowcipny i elokwentny.

Zwróć uwagę na zachowanie mężczyzny i prawdopodobne reakcje kobiety.

Podmiot liryczny bezskutecznie próbuje nawiązać kontakt ze spotkaną kobietą. Najpierw wytyka jej wady, by później uznać, że nie mogą one przeszkadzać
w miłości. Kobieta, choć nie są przytoczone jej wypowiedzi, wydaje się być raczej zaskoczona i przestraszona zaistniałą sytuacją. Podmiot liryczny nie wykazuje się też należytą delikatnością wobec niej. Najpierw zauważa, że jest ona w żałobie, a za chwilę kontynuuje swój flirt.

Skorzystaj ze słownika wyrazów obcych.

W języku łacińskim słowo colloquium oznacza rozmowę.

Zwróć uwagę na to, czy rozmowa w tym wierszu jest dialogiem prowadzonym pomiędzy dwojgiem osób.

Rozmowa w tym wierszu jest w rzeczywistości monologiem mężczyzny. Kwestie, które wypowiada kobieta, są przez niego powtarzane, aczkolwiek nie słyszymy pytań i oznajmień płynących z jej strony. Podmiot liryczny buduje wrażenie, jakby całą sytuację aranżował mężczyzna, nawet mówienie za kobietę, próbując popisać się przed nią i jej zaimponować.

Kolokwializm to wyraz lub wyrażenie niedbałe, używane w języku potocznym (cyt. za Słownik języka polskiego PWN).

Kolokwializmy występujące w utworze: „wychodziła pani zeszłą razą”; „jak babcię kocham”; „są guściki i gusta”; „stryjo”. Wypowiedzi podmiotu lirycznego są stylizowane na takie, które można było usłyszeć na ulicach w czasach dwudziestolecia międzywojennego.