Ważne daty

Biogramy dwóch wybranych pisarzy antycznych

Lucjusz (lub Marcus) Anneusz Seneka, zwany Seneką Starszym oraz „Retorem”Retoryka„Retorem”, urodził się ok. 55 r. p.n.e. w położonym na terenie dzisiejszej Hiszpanii mieście Kordoba. Zostało ono założone w 169 roku p.n.e. przez rzymskiego wodza i polityka Marka Klaudiusza Marcellusa. Przez wieki swojej historii miasto rozwijało się pomyślnie aż stało się stolicą rzymskiej prowincjiProwincjaprowincji Hispania Ulterior Baetica. ProwincjaProwincjaProwincja ta należała do tzw. prowincji cesarskich i była zarządzana przez cesarza za pośrednictwem wyznaczanego przez niego legata.

Seneka Młodszy był synem Anneusza Seneki, zwanego Seneką Starszym. Bratankiem Seneki Młodszego był znakomity poeta Lukan, autor zachowanego do dziś poematu „Farsalia”, którego tematem jest krwawa wojna domowa pomiędzy Juliuszem Cezarem i Pompejuszem. Okrutna rozgrywka, która kosztowała przelanie krwi współobywateli, swój koniec miała w bitwie pod Farsalos – stąd nazwa poematu.

Rodzina Seneki szybko przeniosła się do Rzymu. Przyszły pisarz odebrał tam gruntowne wykształcenie retoryczne oraz filozoficzne. Studiował u pitagorejczyka Sotiona, cynika Demetriusza oraz u innych, bardziej eklektycznych nauczycieli. Pewnego rodzaju eklektyzm myśli, tzn. inspirowanie się różnymi szkołami filozoficznymi dla stworzenia własnego systemu była charakterystyczna dla filozofii rzymskiej.

W 26 roku Seneka dla poratowania zdrowia wyjechał do Egiptu, gdzie spędził kilka lat uzupełniając swoje wykształcenie. Być może korzystał w tym celu z ogromnych zbiorów biblioteki aleksandryjskiej – największej biblioteki świata antycznego.

W 31 roku Seneka wrócił do Rzymu i rozpoczął karierę państwową. W 34 roku został kwestoremKwestorkwestorem, co dało mu wstęp do senatu. Być może sprawował także urząd trybuna ludowego.

W tym samym czasie Seneka zdobywał rozgłos jako pisarz i mówca. Zdolności oratorskie pokazywał szerszemu gronu Rzymian występując jako obrońca sądowy. W antycznym Rzymie procesy odbywały się na Forum i miały charakter publiczny. Powodzenie mogło być znakomitą szansą na dalszą karierę. W ten właśnie sposób zaczynał Marek Tuliusz Cyceron.

Kariera Seneki została przerwana za sprawą podejrzeń o romans z siostrą zmarłego cesarza Kaliguli. Z powodu intryg Messaliny, żony ówczesnego władcy - Klaudiusza, Seneka został w 41 roku zesłany na Korsykę. Do Rzymu wrócił dopiero w 49 roku za sprawą drugiej żony Klaudiusza, Agryppiny. Został oczyszczony z zarzutów i kontynuował karierę obejmując urząd pretoraPretorpretora. Następnie podjął się obowiązków wychowawcy Nerona, syna Agryppiny.

W 54 roku Neron (Lucjusz Domicjusz Ahenobarbus Nero) został cesarzem. Miał wówczas 17 lat. Do 62 roku państwem kierował Seneka wraz z Afraniuszem Burrusem, który sprawował funkcję prefekta pretorianów, czyli gwardii cesarskiej. Neron objął władzę nad państwem w znakomitym stanie, po rozsądnych i przemyślanych rządach Klaudiusza. Seneka z Burrusem kontynuowali ogólne kierunki rozwoju imperium zapoczątkowane przez poprzednich cesarzy z dynastii julijsko–klaudyjskiej, pierwsze osiem lat panowania Nerona były w rzeczywistości wyjątkowo dobrym czasem dla Rzymu.

Po śmierci Burrusa w 62 roku Seneka zauważył, że jego wpływ na władcę jest coraz mniejszy, a działania wychowawcze nie przyniosły skutku. Zamiast filozofa na tronie będącego idealnym władcą, Seneka ukształtował tyrana. Neron zgodził się na odejście swego nauczyciela i doradcy z dworu cesarskiego. Seneka wyjechał do swojej posiadłości pod Rzymem, gdzie spędzał czas pisząc i studiując zagadnienia filozoficzne.

RiVWH5pZ4UDb11

Ilustracja przedstawia popiersie Seneki Młodszego. Mężczyzna ma krótkie, kręcone włosy i brodę. Twarz wygląda na zmartwioną.

R1eVwySWPUycP1

Ilustracja przedstawia popiersie Seneki Młodszego. Wykonana jest z marmuru i ukazuje starszego mężczyznę z dużymi zakolami. Na twarzy widoczne są zmarszczki i otłuszczony podbródek.

Twórczość Seneki Młodszego

Twórczość Seneki Młodszego stanowią przede wszystkim dialogi filozoficzne, często dedykowane najbliższym dla autora osobom (O pocieszeniu, O łagodności, O krótkości życia, O życiu szczęśliwym i in.). Ten bogaty zbiór uzupełniają rozprawy filozoficzne O łagodności (De clementia) oraz O dobrodziejstwach (De beneficiis).

Inny gatunek reprezentuje dzieło Zagadnienia przyrodnicze (Quaestiones naturales), nie będące systematyczną prezentacją treści przyrodniczych, a raczej luźno skomponowanymi spostrzeżeniami na temat zjawisk naturalnych. Dzieło to cieszyło się następnie dużym zainteresowaniem w średniowieczu, również wśród tzw. Ojców Kościoła, próbujących tłumaczyć fenomeny przyrodnicze na sposób chrześcijański.

Pod imieniem Seneki zachowała się również pewna ilość łacińskich tragedii, które jednak, jak się dziś uważa, nie były przeznaczone do inscenizacji, a jedynie do publicznej recytacji bądź samodzielnej lektury. Seneka jest też autorem satyry menippejskiejSatyra menippejskasatyry menippejskiej pod tytułem Apocolocyntosis divi Claudii (dosł. Udynienie boskiego Klaudiusza), która w charakterystyczny sposób (łącząc prozę z wierszem) opisuje śmierć cesarza. Filozof pozostawił ponadto bogaty zbiór listów, skierowanych do młodego przyjaciela Lucyliusza. Owe „listy moralne” stanowią dziś dla nas ważne źródło dla poznania poglądów i faktów z życia Seneki Młodszego.

Zadania

R2Ndg8ycchJHo

Ćwiczenie 7

Przetłumacz następując wyrazy: dīvitiae, amīcitia, ignis, manus, aurum.

Przetłumacz następując wyrazy: dīvitiae, amīcitia, ignis, manus, aurum.

Przyporządkuj słowa z przeczytanych zdań łacińskich do odpowiednich ilustracji.

amīcitia, dīvitiae, ignis, aurum, manus

.................

.................

.................

.................

.................

Słowniki

Galeria dzieł sztuki

RbG9eejwSMZAW1

Ilustracja przedstawia popiersie Seneki. Mężczyzna ma otwarte usta ze zdziwioną miną. Poeta ma długie włosy i brodę. Rzeźba znajduje się na na niebieskiej ścianie. Nad nim znajduje się napis SENECA

RiVWH5pZ4UDb11

Ilustracja przedstawia popiersie Seneki Młodszego. Mężczyzna ma krótkie, kręcone włosy i brodę. Twarz wygląda na zmartwioną.

R1eVwySWPUycP1

Ilustracja przedstawia popiersie Seneki Młodszego. Wykonana jest z marmuru i ukazuje starszego mężczyznę z dużymi zakolami. Na twarzy widoczne są zmarszczki i otłuszczony podbródek.

R16jUtC6Of5jJ1

Ilustracja przedstawia postać Seneki w dużej, drewnianej, okrągłej wannie. Ma on rozcięte żyły w łokciach, z których tryska krew. Umierający mężczyzna, na głowie ma ubrany czerwony czepek.

Bibliografia

P. Veyne (red.), Człowiek Rzymu, Świat Książki, Warszawa 2000.

L. Winniczuk, Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.

L. Winniczuk (red.), Słownik kultury antycznej, Wiedza Powszechna, Warszawa 1986.