Życie ludzkie a świat przyrody
Życie ludzkie a świat przyrody
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
Uczeń zna fragment powieści Stanisława Reymonta „Chłopi” o śmierci Boryny.
Uczeń wie, w jaki sposób śmierć bohatera jest powiązana ze zjawiskami przyrodniczymi.
Uczeń zna symbolikę wybranych barw.
b) Umiejętności
Uczeń wskazuje na powiązania śmierci bohatera ze zjawiskami przyrody.
Uczeń wskazuje środki artystyczne użyte w opowiadaniu.
Uczeń podaje przykłady powiązań życia ludzkiego i świata natury.
2. Metoda i forma pracy
Praca z tekstem
Pokaz
Rozmowa
Praca indywidualna, grupowa i zbiorowa
3. Środki dydaktyczne
Podręcznik
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Uczniowie zastanawiają się, czy różne zjawiska przyrodnicze wpływają w jakiś sposób na nasze życie. Podają przykłady i omawiają je, np. pełnia księżyca – ludzie lunatykują, deszcz – przygnębienie, słoneczny dzień – poczucie przypływu energii.
Uczniowie wyjaśniają, dlaczego przyroda potrafi wpływać na nasze nastroje. Odpowiadają, gdzie najpierw żył człowiek zanim powstały miasta, jak wyglądał tryb dnia naszych przodków.
Uczniowie opowiadają, jakie czynności wykonywali i wykonują ludzie na wsi w różnych porach roku, np. wiosna – oranie ziemi, sianie zboża, lato – zbieranie plonów, sianokosy, jesień – zbiór owoców, zima – prace domowe, niezwiązane bezpośrednio z ziemią, w których wykorzystuje się zbiory z lata i jesieni albo przygotowuje narzędzia do pracy na wiosnę.
Uczniowie odpowiadają, czy dziś czują się silnie związani z przyrodą i czy ich życie też jest w jakiś sposób związane i uzależnione od zjawisk przyrodniczych.
b) Faza realizacyjna
Uczniowie czytają w podręczniku fragment powieści „Chłopi” Stanisława Reymonta zatytułowany „Śmierć Boryny”.
Uczniowie odpowiadają, w jakiej porze dnia rozgrywa się akcja tego opowiadania i jaka to prawdopodobnie pora roku. Nauczyciel wskazuje na takie określenia: „zielonawe ściany żyta pochylały się nad miedzę pod ciężarem kłosów”, „urokliwy świat nocy zwiesnowej”.
Uczniowie opisują zachowanie Boryny, odpowiadają: co robi, jak długo trwa sianie, dokąd podąża, jak kończy się jego wędrówka.
Uczniowie opisują, jakie zjawiska zachodzą w przyrodzie, kiedy gospodarz sieje i umiera: szarzeje niebo, zachodzi księżyc, gasną wszystkie światła, szumi bór, ruszają się drzewa, wydobywają się dziwne głosy.
Uczniowie odpowiadają, jaki nastrój tworzą opisane zjawiska przyrody. Wyjaśniają cel tworzenia takiego nastroju. Odpowiadają, co z tego opisu wynika na temat stosunku gospodarza do ziemi, zastanawiają się, dlaczego Boryna sieje ziemię.
Uczniowie opisują uczucia Boryny w chwili przed śmiercią. Znajdują w tekście wyrażenia informujące o tych emocjach.
Uczniowie podają przykłady uosobień, animizacji i epitetów.
Uczniowie odpowiadają, czemu służy nagromadzenie tych środków artystycznych, czy obraz jest dzięki temu bardziej plastyczny.
Uczniowie zastanawiają się, czy również barwy odzwierciedlają ludzkie emocje. Wymieniają barwy obecne w opisie śmierci Boryny, a następnie próbują przypasować emocje różnym kolorom. Uczniowie podają swoje przykłady emocji dotyczących: bieli, czerwieni, żółci, czerni, szarości, błękitu, zielni. Wymieniają się spostrzeżeniami, dyskutują nad swoimi propozycjami, a następnie porównują własne odpowiedzi z hasłami ze słownika symboli. Zapisują odpowiedzi do zeszytu.
Uczniowie podają propozycje zjawisk przyrodniczych, które ilustrowałyby wybrane wydarzenia z życia człowieka: narodziny, miłość, kłótnię, rozstanie, chorobę, wyzdrowienie.
Uczniowie prezentują swoje prace.
c) Faza podsumowująca
Uczniowie pracują w parach. Każda para dostaje kartkę i kolorowe flamastry. Jej zadaniem jest przedstawienie wybranej emocji za pomocą tematu przyrodniczego, stosując odpowiednie barwy.
Pary pokazują swoje prace – pozostali uczniowie zgadują, jakie emocje są przedstawione na rysunkach.
5. Bibliografia
M. Nagajowa, Świat w słowach i obrazach. Podręcznik do kształcenia literackiego i kulturowego dla klasy pierwszej gimnazjum, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1999.
6. Załączniki
brak
a) Karta pracy ucznia
brak
b) Zadanie domowe
Wzorując się na opowiadaniu S. Reymonta o śmierci Boryny, napisz opowiadanie o narodzinach jego wnuka. Pamiętaj o umieszczeniu zdarzenia w tle zjawisk przyrodniczych.
7. Czas trwania lekcji
45 minut