Żywioły wyobraźni

Od zarania dziejów żywiołyżywiołżywioły ziemi, powietrza, wody i ognia pobudzały wyobraźnię człowieka. Dlatego też nasz język obfituje w wyrażenia o charakterze metaforycznym, które zaczerpnięte są z terminologii przyrodniczej. Znaki przyrody w języku obecne są w każdej dziedzinie naszego życia.

Jerzy Bralczyk Kaczka

Pełno kaczek w naszej metaforyce, we frazeologii. Płaskie kamyki puszczane dla zabawy po wodzie to kaczki, wymyślone dziennikarskie plotki też, specjalne intymne naczynia szpitalne też zwie się kaczkami. W ludowych piosenkach wraz z gęśmi są daleko, za wodą [...], w bajkach najczęściej symbolizują przyziemność i zdrowy rozsądek, brzydkie kaczątka wyrastają na piękne łabędzie, a trafiają się i dziwaczki. [...]

Zdrobnień kaczka ma co niemiara, zresztą kaczusia, kaczuchna czy kaczuszka to często pieszczotliwe nazwania kochanych osób, zwykle pań. Nie jesteśmy tu oryginalni, w Chinach kaczka jest wręcz symbolem miłości. Dla sprawiedliwości dodajmy jednak, że u naszych południowych sąsiadów kaczką właśnie, nie gęsią, nazywa się kobiety niezbyt rozgarnięte.

2 Źródło: Jerzy Bralczyk, Kaczka, [w:] tegoż, Zwierzyniec, Warszawa 2019, s. 100.

Jerzy Bralczyk Wilk

Czasem zresztą i człowiek, i wilk pojawiają się razem, gdy przychodzi przyganić złej ludzkiej naturze – bo przecież „człowiek człowiekowi wilkiem”. Ulegamy złym skłonnościom, bo „natura ciągnie wilka do lasu”; „patrzy nam z oczu wilkiem”; mamy „wilczy apetyt”, czasem dlatego, że jesteśmy „głodni jak wilk”, a czasem po prostu przez to, że mamy „wilcze gardła”; [...] jak się komuś nie powiedzie niegodny uczynek, mówimy, że „nosił wilk razy kilka...”, a obłudników nazywamy „wilkami w owczej skórze”. [...]

Tak bardzo nie lubimy wilków, że wilkiem nazywamy i pewną groźną chorobę skóry, i inną przypadłość, której od siedzenia na zimnej ziemi czy kamieniu dostać możemy, i chwast zbożowy, i niepożądane odgałęzienia drzew owocowych.

4 Źródło: Jerzy Bralczyk, Wilk, [w:] tegoż, Zwierzyniec, Warszawa 2019, s. 276–277.