Porażenie prądem

W celu zrozumienia tego materiału przypomnij sobie podstawowe informacje na temat zasad udzielania pierwszej pomocy, w szczególności oceny stanu poszkodowanego i zabezpieczenia siebie oraz miejsca wypadku. Przydatne informacje na ten temat znajdziesz w innych e‑podręcznikach, na przykład: Pierwsza pomoc - podstawyPxw28zIyCPierwsza pomoc - podstawy, Przytomny - nieprzytomnyPjVSxkgqpPrzytomny - nieprzytomny, Resuscytacja krążeniowo‑oddechowaP1C0wYtXpResuscytacja krążeniowo‑oddechowa.

1. Oddziaływanie prądu elektrycznego na organizm człowieka

Działanie prądu elektrycznego na organizm ludzki może być pośrednie lub bezpośrednie. Pośrednie powstaje bez przepływu prądu przez ciało człowieka i może powodować takie urazy, jak:

• oparzenia (najczęściej I stopnia) w wyniku dotknięcia nagrzanych elementów;

• urazy mechaniczne ciała w wyniku upadku z wysokości, przewrócenia się lub upuszczenia trzymanego przedmiotu;

• groźne dla życia oparzenia ciała łukiem elektrycznymłuk elektrycznyłukiem elektrycznym;

• uszkodzenia wzroku wskutek dużej jaskrawości łuku elektrycznego.

Działanie bezpośrednie powstaje wskutek przepływu prądu elektrycznego przez ciało człowieka (tzw. prądu rażenia). Może wywołać wiele zmian fizycznych, chemicznych i biologicznych w organizmie. Do najczęstszych urazów zaliczamy:

• oparzenia;

• utratę przytomności;

• zaburzenia pracy serca;

• zatrzymanie krążenia i/lub oddechu, które mogą doprowadzić do śmierci.

Do czynników mających wpływ na stopień porażenia prądem zaliczamy:

• rodzaj prądu (zmienny, stały);

• wartość napięcia;

• opór ciała (wilgotność skóry);

• drogę przepływu przez ciało człowieka;

• czas przepływu prądu.

Porażenie prądem następuje, gdy prąd rażenia przepływa przez ciało człowieka. Zostało to szczegółowo przedstawione w poniższej galerii. Przepływ prądu przez mięsień sercowy, w poprzek klatki piersiowej (z ręki do ręki, rys. 1) lub pionowy (z ręki do nogi, rys. 2) jest bardziej niebezpieczny niż przepływ krokowy (z nogi do nogi, rys. 3) i w ramach jednej ręki (rys.4).

R1DWgVplzlR8X

Galeria składa się z 4 piktogramów. Na każdym przedstawiono czarną sylwetkę człowieka na bladoróżowym kole. Ilustracja 1. przedstawia postać opartą prawą ręką o prostokątny czerwony blat. Z kolei lewą ręką dotyka przewodu elektrycznego zawieszonego wyżej. Przez ciało człowieka przepływa prąd. W kierunku od lewej ręki przez klatkę piersiową do prawej dłoni. Łuk elektryczny ma kształt żółtej zygzakowatej strzałki zakończonej grotem.

R1U2up4UxJD9G

Ilustracja 2. przedstawia człowieka stojącego na czerwonym podłożu. Lewą ręką dosięga do przewodu elektrycznego powyżej. Prąd elektryczny przepływa przez jego ciało. Łuk elektryczny sięga od dłoni trzymającej przewód elektryczny w górze, do dołu– przez korpus, rozwidla się do obu nóg. Groty łuku znajdują się w stopach. Prawa ręka swobodnie skierowana w dół.

R18fcRJ6VtXGJ

Ilustracja 3. przedstawia człowieka idącego po czerwonym podłożu w lewo. Obie ręce postaci są skierowane w dół. Prąd przepływa od lewej stopy w górę nogi lewej, a następnie w dół nogi prawej aż do stopy. Żółty łuk przepływu to zygzakowata linia ciągła.

Rghc0fja73AnN

Ilustracja 4. przedstawia człowieka stojącego przodem do odbiorcy. Postać wspiera się łokciem o czerwoną półkę, która jest zawieszona po lewej stronie na wysokości pasa. Wspomniana osoba dotyka dłonią przewodu elektrycznego wiszącego nad półką. Łuk przepływu prądu przechodzi od dłoni dotykającej przewodu elektrycznego do łokcia wspartego na półce. Łuk ma kształt żółtej strzałki skierowanej grotem w dół.

Przepływ prądu w pobliżu serca jest najbardziej niebezpieczny.

2. Uwalnianie porażonego spod działania prądu elektrycznego i jego ratowanie

Do większości porażeń wśród osób dorosłych dochodzi w pracy i są one związane z narażeniem na energię elektryczną o wysokim napięciu czyli powyżej 1000 Vwolt (V)V. W przypadku dzieci i młodzieży ryzyko to ma głównie związek z domową instalacją elektryczną i prądem o niższym napięciu - 230 V w Europie, Australii czy Azji,
110 V w USA i Kanadzie.

Udzielając pomocy osobie porażonej prądem elektrycznym, musimy przede wszystkim pamiętać o swoim bezpieczeństwie. Dlatego przed podejściem do takiej osoby należy upewnić się, że wszystkie źródła prądu są wyłączone. Jeśli jest to możliwe, należy wyłączyć wadliwe urządzenie przez wyciągnięcie wtyczki z gniazda lub wyłączenie (wykręcenie) bezpiecznika.

Jeżeli nie masz pewności, że źródło prądu zostało odłączone, nie podchodź do osoby poszkodowanej, tylko wezwij służby ratunkowe. Jeżeli masz taką możliwość, odizoluj porażonego od źródła prądu – odsuń przewody elektryczne za pomocą przedmiotu nieprzewodzącego prądu elektrycznego lub odciągnij poszkodowanego w inne miejsce. Pamiętaj, żeby nie dotykać poszkodowanego gołymi rękami!

Rha3JUAupYrNq

Ilustracja przedstawia dwóch mężczyzn. Po prawej leży poszkodowany. Jego głowa jest skierowana w stronę obserwatora ilustracji. Nogi ma złączone. Ręce trzyma wzdłuż tułowia. Z lewej strony poszkodowanego stoi mężczyzna trzymający miotłę trzonkiem uchwytu do dołu. Mężczyzna odsuwa trzonkiem miotły przewód elektryczny, który leży na nieprzytomnym mężczyźnie. Ponadto mężczyzna stoi na desce, dzięki czemu zapewnia sobie izolację.

Jeżeli jest bezpiecznie i poszkodowany został odizolowany od źródła prądu, sprawdź jego reakcję. Jeżeli poszkodowany:

• jest przytomny – zostaw go w zastanej pozycji (o ile nie zagraża mu żadne niebezpieczeństwo), dowiedz się jak najwięcej o jego stanie i (jeżeli jest taka potrzeba) wezwij pogotowie ratunkowe, opatrz ewentualne oparzenia i inne urazy oraz zapewnij dalszą opiekę;

• jest nieprzytomny i oddycha prawidłowo – ułóż go w pozycji bocznej bezpiecznej i wezwij służby ratunkowe, opatrz ewentualne oparzenia i inne urazy; nie zostawiaj poszkodowanego samego, czekaj na przyjazd służb ratunkowych;

• nie oddycha prawidłowo – wezwij pogotowie ratunkowe i rozpocznij resuscytację krążeniowo‑oddechową.

Rany oparzeniowe i inne urazy, które powstały wskutek porażenia, należy opatrywać zgodnie z zasadami udzielania pierwszej pomocy, które można znaleźć w e‑materiale Oparzenia termiczne i chemiczneP18RwwdftOparzenia termiczne i chemiczne.

R1TGNiYSDGb8w

Film przedstawia prawidłowy sposób udzielenia pierwszej pomocy w przypadku porażenia prądem elektrycznym.

Film przedstawia prawidłowy sposób udzielenia pierwszej pomocy w przypadku porażenia prądem elektrycznym.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1TGNiYSDGb8w

Film przedstawia prawidłowy sposób udzielenia pierwszej pomocy w przypadku porażenia prądem elektrycznym.

3. Jak i gdzie bezpiecznie wyłączyć prąd

Wyłącznik główny prądu w starszych domach to zazwyczaj bezpiecznik. Kiedyś powszechnie stosowano bezpieczniki topikowe (wkręcane) lub tzw. automatyczne. Obecnie stosuje się wyłączniki instalacyjne albo – coraz częściej – wyłączniki różnicowoprądowewyłącznik różnicowoprądowywyłączniki różnicowoprądowe.

R1aGq9LSVbylh

Galeria składa się z czterech zdjęć prezentujących stosowane w domach i budynkach użyteczności publicznej zabezpieczenia prądowe. Zdjęcie numer jeden przedstawia bezpiecznik wkręcany topikowy. Biały walcowaty bezpiecznik pokrywa osłona ceramiczna. Na jednym końcu z oprawy wystaje gwint.

R24Iwxima2ksh

Galeria składa się z czterech zdjęć prezentujących stosowane w domach i budynkach użyteczności publicznej zabezpieczenia prądowe. Zdjęcie numer dwa przedstawia bezpiecznik wkręcany automatyczny. Ma on kształt walca pokrytego białą, ceramiczną lub plastikową obudową. Na froncie bezpiecznika znajduje się czarny duży przycisk oraz niewielki czerwony wyłącznik poniżej niego. Czerwona tabliczka zawiera informację o typie bezpiecznika.

RXMZlXq4Cppjk

Galeria składa się z czterech zdjęć prezentujących stosowane w domach i budynkach użyteczności publicznej zabezpieczenia prądowe. Zdjęcie numer trzy przedstawia bezpiecznik automatyczny nadmiarowo prądowy stosowany w nowoczesnych skrzynkach rozdzielczych. Ma on postać wąskiego elementu w białej plastikowej obudowie z czarnym przełącznikiem na froncie.

R18JvByUm7YDO

Galeria składa się z czterech zdjęć prezentujących stosowane w domach i budynkach użyteczności publicznej zabezpieczenia prądowe. Zdjęcie numer cztery przedstawia modułowy wyłącznik różnicowo prądowy stosowany w nowoczesnych skrzynkach rozdzielczych. Zdjęcie przedstawia bezpiecznik od przodu, po prawej stronie znajduje się dźwignia aktywująca, a po lewej żółty przycisk test, którego naciśnięcie powinno spowodować natychmiastowe odcięcie dopływu prądu.

W szkołach i innych obiektach użyteczności publicznej prąd wyłącza się wyłącznikiem głównym, który odcina jego dopływ w całym budynku. Wyłącznik taki znajduje się w skrzynkach elektrycznych, które oznacza się specjalnymi tabliczkami.

Rwew2LEyKOv6B

Ilustracja to trzy prostokątne tabliczki ułożone w rzędzie obok siebie. Każda tabliczka podzielona jest na dwie części. Pionowy prostokąt w górnej części otoczony białą wąską obwódką. Na środku biała pionowa błyskawica. W środku zakrzywiona zygzakowato w prawo. Na dole zakończona grotem. Poniżej poziomy prostokąt z opisem tabliczki. Na każdej tabliczce ta sama informacja w dolnym prostokącie: główny wyłącznik prądu. Tabliczki różnią się kolorami. Pierwsza z lewej jest niebieska z białą błyskawicą i białym napisem. Na drugiej, czerwonej tabliczce, widnieje biała błyskawica i biały napis. Trzecia tabliczka prezentuje żółte tło i niebieskie dodatki: niebieską błyskawicę, niebieską obwódkę i niebieski napis.

W niektórych obiektach montuje się przeciwpożarowe wyłączniki prądu. Pamiętaj,
że wyłącznik ten wyłącza prąd w całym obiekcie (z wyjątkiem instalacji przeciwpożarowej).

R5f1awII7kvVp

Kolorowe ujęcie głównego wejścia do budynku szkoły za dnia. Wejście to duże przeszklone pojedyncze drzwi z czerwonym napisem szkoła powyżej. Z prawej strony drzwi mieści się przeciwpożarowy wyłącznik prądu, który sygnalizuje czerwona ramka. Powyżej czerwona prostokątna tabliczka. Tabliczka podzielona na dwie części. Górna część, zajmująca dwie trzecie tabliczki, to czerwony prostokąt. Przez środek prostokąta przebiega biała błyskawica w kształcie strzałki z grotem skierowanym ku dołowi. W połowie strzałka jest zakrzywiona w formie zygzaka. Dół tabliczki to biały napis: główny wyłącznik prądu.

4. Porażenie piorunem

Pioruny, czyli silne wyładowania elektryczne, które towarzyszą burzom, występują z różnym nasileniem w większości regionów świata. W przypadku porażenia piorunem większość prądu przepływa po powierzchni ciała, co powoduje powstawanie głębokich oparzeń w miejscu kontaktu (najczęściej głowa, szyja i ramiona). Piorun stanowi zagrożenie nie tylko, gdy trafia bezpośrednio w człowieka, ale również gdy uderzy w znajdujące się obok przedmioty. Do porażenia dochodzi wtedy pośrednio w wyniku przepływu prądu po powierzchni ziemi, lub przeskoczenia ładunku elektrycznego z uderzonego piorunem drzewa czy innego przedmiotu. Obok porażenia piorunem, osoby znajdujące się w odległości kilku metrów od wyładowania są narażone na działanie fali uderzeniowej mogącej powodować urazy tępe, takie jak stłuczenie serca, płuca, wstrząśnienie mózgu itp.

RjhSf60iSLbAh

Majestatyczny widok ogromnego wyładowania atmosferycznego uderzającego w środek nowoczesnego miasta. Centrum jest pełne drapaczy chmur, zdjęcie zrobiono nocą. Piorun rozświetlił niebo nad miastem na kolor jasnogranatowy. Uderzył w okolice jednego z najwyższych punktów zabudowy. Piorun na zdjęciu wygląda następująco: główna linia wyładowania przebiega od góry zdjęcia do szczytów drapaczy chmur. Rozwidla się ona na całym odcinku na mniejsze linie.

W czasie burzy:

• najlepiej nie wychodzić z domu, jeżeli burza zaskoczy cię na zewnątrz - schroń się w takiej sytuacji w najbliższym budynku -większość z nich zabezpieczona jest instalacją odgromowąinstalacja odgromowainstalacją odgromową;

• nie należy trzymać metalowych przedmiotów (kaloryferów, poręczy itp.);

• nie wolno używać sprzętu elektrycznego i elektronicznego zasilanego z sieci;

• należy szybko zejść jak najniżej (jeśli jest się np. w górach), ale nie wychodzić na otwartą przestrzeń;

• trzeba jak najszybciej wyjść na brzeg, gdy jest się w wodzie;

• na otwartej przestrzeni nie należy być najwyższym obiektem w okolicy - lepiej przykucnąć na ziemi niż stać;

• nie chowaj się pod drzewem - jest ono dobrym schronieniem przed deszczem,
  ale bardzo złym przed piorunami. Jeżeli nie masz innego wyjścia, to schroń się pod jak najniższym, ale wystrzegaj się drzew stojących samotnie;

• nie wolno stawać w pobliżu urządzeń metalowych i pod napięciem, np. linii energetycznych, słupów, latarni itp.;

• podczas przebywania w samochodzie należy w nim pozostać – metalowa konstrukcja nadwozia znakomicie chroni od skutków bezpośredniego uderzenia pioruna.

Udzielając pomocy ofierze porażenia piorunem, najlepiej jest przenieść się wraz z poszkodowanym w bezpieczne miejsce, zwłaszcza jeżeli w ciągu ostatnich 30 minut obserwowano uderzenia piorunów. W przypadku porażenia piorunem, tak jak przy porażeniach elektrycznych, do śmierci dochodzi z powodu zatrzymania krążenia i oddechu. Należy więc sprawdzić stan przytomności i oddech oraz wdrożyć odpowiednie postępowanie tak samo jak przy porażeniach elektrycznych. Jeżeli na poszkodowanym zauważysz tlące się ubrania lub buty, usuń je, aby zapobiec dalszym urazom.

5. Podsumowanie

• Urządzenia elektryczne eksploatowane w niewłaściwy sposób mogą przyczynić się do porażenia, awarii, pożaru lub wybuchu. Zwykle do porażenia energią elektryczną dochodzi przez przypadek.

• Zawsze przed podjęciem pierwszych czynności ratowniczych sprawdź, czy można bezpiecznie podejść do poszkodowanego.

• Udzielając pomocy osobie porażonej prądem elektrycznym, zawsze najpierw odłącz źródło prądu.

• Przy porażeniu prądem o wysokim napięciu, np. zerwaniu linii wysokiego napięcia, powiadom służby ratunkowe i nie zbliżaj się do osoby poszkodowanej, dopóki nie ma pewności, że napięcie zostało wyłączone.

• Wyładowania atmosferyczne są niebezpieczne, dlatego w czasie burzy najlepiej zostać w domu.

• Wzywając pomoc, pamiętaj o numerach alarmowychiwYd6mQeLa_1443523276281_0numerach alarmowych.

6. Praca domowa

iwYd6mQeLa_1443523276281_0

RJwJYl6lqnIEz

Lista z tytułem Ogólnopolskie numery alarmowe. Jednolity numer alarmowy 112, Policja 997, Pogotowie ratunkowe 999, Państwowa Straż Pożarna 998, Straż miejska 986, Mazurskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe 984, WOPR, GOPR i TOPR 985, Pogotowie energetyczne 991, Pogotowie gazowe 992, Pogotowie ciepłownicze 993, Pogotowie wodno‑kanalizacyjne 994, Pogotowie drogowe 981, Pogotowie weterynaryjne 983, Wojewódzkie centrum zarządzania kryzysowego 987, Centrum Antyterrorystyczne 996, Komenda Główna Policji - system Child Alert 995.

7. Słownik

8. Zadania