Jakie procesy wywołują zjawiska wulkaniczne i trzęsienia ziemi?
Jest piątą co do wielkości wyspą w Indonezji, a zarazem najbardziej zaludnioną na świecie. Jej wyjątkowo urodzajna gleba, powstała na osadach wulkanicznych na przestrzeni tysięcy lat, jest jednym z czynników sprawiających, że zamieszkuje ją aktualnie około 140 milionów ludzi. Ten ciekawy i wyjątkowy obszar to Jawa.
![Fotografia przedstawia wulkan. Na pierwszym planie znajduje się zbocze porośnięte zieloną i pomarańczową roślinności. Na drugim planie rozległa kaldera wulkaniczna. Na wysokości kaldery widoczne są chmury. W tle szczyt górski. Dookoła wulkanu znajduje się teren poprzecinany przez strumienie i porośnięty bujną roślinnością.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RDXxx7kqi6Kxl/1668782634/1zSedd7CXz2tRfH0nhYos19UA8yNueTi.jpg)
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
wewnętrzną budowę Ziemi;
przyczyny i konsekwencje płytowej budowy skorupy ziemskiej.
Twoje cele:
wyjaśnisz, czym są wulkany i jak powstają;
odczytasz z mapy, gdzie na Ziemi rozmieszczone są wulkany;
wyjaśnisz przyczyny powstawania, rozmieszczenie geograficzne i konsekwencje trzęsień ziemi.
1. Co to jest wulkan i jak jest zbudowany?
Zjawiska wulkaniczne powstają w wyniku wysokiego ciśnienia materii znajdującej się głęboko pod powierzchnią Ziemi, w skorupie lub płaszczu Ziemi. Powstaje tam magmamagma – gorąca, stopiona masa skał, z dużą ilością wody i gazów. Ciśnienie to powoduje wydobywanie się na powierzchnię stałych, ciekłych i gazowych produktów wulkanicznych. Przez szczeliny i otwory w skorupie ziemskiej wylewa się roztopiona masa skalna, czyli lawalawa, a do atmosfery wyrzucane są gazy i popioły wulkaniczne. Miejsce, w którym na powierzchnię kontynentów lub na dno morza punktowo wydobywa się lawa i inne produkty wulkaniczne jest nazywane wulkanemwulkanem. Od ciśnienia gazów oraz temperatury i lepkości lawy zależy przebieg erupcji oraz kształt stożków wulkanicznych.
![Ilustracja przedstawiająca kulę ziemską na czarnym tle. Wody w kolorze granatowym, powyżej warstwa chmur. Ilustracja przestawia wycięty duży fragment kuli. W środku widać kilka warstw, z których się składa. Od każdej z warstw poprowadzona jest linia wraz z opisem – nazwą warstwy, jej zakresem i w niektórych przypadkach z temperaturą panującą we wnętrzu. W środku znajduje się świecące na biało jądro wewnętrzne. Opis: „Jądro wewnętrzne stałe (5100‑6370 kilometrów), 5800 do 6000 stopni Celsjusza”. Otacza je pomarańczowa warstwa będąca jądrem zewnętrznym. Podpis: „Jądro zewnętrzne płynne (2900‑5100 kilometrów), 4500‑5800 stopni Celsjusza”. Następnie znajduje się warstwa w kolorze czerwonym stanowiąca płaszcz dolny. Podpis: „Płaszcz dolny. (400‑2900 kilometrów), 2000‑4500 stopni Celsjusza”. Dalej leży płaszcz górny, który oznaczono kolorem ciemnoczerwonym. Podpis: „Płaszcz górny (35‑400 kilometrów)”. Zewnętrza warstwa jest bardzo cienka, ma kolor czerwono‑brązowy – jest to skorupa ziemska. Podpis: „Skorupa ziemska (0‑35 kilometrów)”. Dodatkowo na kuli białymi liniami zaznaczono zasięg litosfery. Obejmuje ona skorupę ziemską i sięga mniej więcej do połowy płaszcza górnego leżącego poniżej. Podpis: „Litosfera (skorupa ziemska i wierzchnia, sztywna część płaszcza górnego)".](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/Rg6FUamGFHzbr/1716210691/2XswjIpNCEqcczSyhTvdJrlbQUe06Omq.png)
![Rozmieszczenie płyt tektonicznych litosfery oraz kierunki ich ruchu Na mapie świata zaznaczono zasięg płyt tektonicznych. Od lewej strony: płyta pacyficzna graniczy po prawej stronie z płytą północnoamerykańską, z płytą kokosową, płytą Nazca. Płyta południowoamerykańska graniczy po prawej stronie z płytą afrykańską, a na zachodzie z płytą Nazca. Płyta północnoamerykańska styka się z płytą afrykańską i euroazjatycką. W środku pomiędzy płytą euroazjatycką, afrykańską i indoaustralijską leży płyta arabska. Płyta euroazjatycka przylega do płyty północnoamerykańskiej, płyty pacyficznej, płyty filipińskiej oraz wspomnianej płyty indoaustralijskiej. Na południu płyta antarktyczna graniczy z następującymi płytami: pacyficzną, Nazca, południowoamerykańską, afrykańską, indoaustralijską.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1W9dq31gLn7L/1668782639/1V8VB6XsKNKAQ2ESN2kjgvaDkyqlWWwP.png)
Wulkany, z których wydostaje się gęsta lawa, dużo gazów oraz popiołów, przybierają zwykle kształt wysokich stożków, dlatego nazywamy je wulkanami stożkowymi. Ich erupcje są gwałtowne i niebezpieczne dla ludzi. Łagodne, powolne erupcje rzadkiej lawy z małą ilością gazów wulkanicznych tworzą płaskie wulkany tarczowe. Wulkany powstają najczęściej w strefach napierania na siebie płyt litosfery – wówczas magma formuje się ze stopionych skał pogrążających się płyt. Wiele wulkanów występuje również w strefach rozrostu dna oceanicznego, a wylewająca się z nich lawa pochodzi z płaszcza ziemskiego. Wulkany spotyka się także daleko od granic płyt litosfery, ale w ich obrębie. Kształtują się one nad tzw. plamami gorąca (ang. hot spot), czyli miejscami, gdzie prądy konwekcyjne w płaszczu ziemskim dostarczają tak wiele ciepła, że potrafi ono przetopić litosferę i umożliwić wędrówkę magmy ku powierzchni Ziemi. Jedna z największych plam gorąca mieści się pod terenem Parku Narodowego Yellowstone w Stanach Zjednoczonych.
Opisz budowę wulkanu stożkowego. Wymień kilka produktów erupcji wulkanicznej.
27 sierpnia 1883 roku miała miejsce jedna z największych erupcji w dziejach ludzkości. Wulkan Krakatau na małej wyspie w Indonezji (pomiędzy Jawą a Sumatrą) wyrzucił 20‑40 kmIndeks górny 33 popiołów i skał na wysokość 55 km, niszcząc Indeks górny 22/Indeks dolny 33 wyspy. Wybuch było słychać i widać w odległości kilku tysięcy kilometrów. Zginęło kilkadziesiąt tysięcy ludzi.
![Zdjęcie satelitarne. Ciemnogranatowe morze. Cztery małe wyspy w całości porośnięte roślinnością. Pierwsze trzy są ułożone w jednej linii na górze zdjęcia, czwarta leży na środku poniżej. Środkowa wyspa z górnego rzędu jest najmniejsza. Od północnej części wyspy leżącej pod nią biegnie dorysowany na mapie biały pionowy kontur, który obejmuje swoim zasięgiem górną wyspę oraz część morza wokół niej i pomiędzy obiema wyspami. Jest to zarys konturów dawnej wyspy Krakatau. Kontur jest wskazywany przez białą strzałkę po prawej stronie zdjęcia, obok strzałki znajduje się podpis „Wyspa przed wybuchem wulkanu Krakatau dwudziestego siódmego sierpnia tysiąc osiemset osiemdziesiątego trzeciego roku”.
W lewym dolnym rogu miniatura globu z zaznaczoną lokalizacją sfotografowanego miejsca – pomiędzy Sumarą a Jawą.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R18dVcr9gOoTG/1668782647/3Y2j8qwT4oJRTysjAauKhJXikNecKCLC.png)
Gleby powstające na podłożu z popiołów wulkanicznych są bardzo żyzne i w ciepłym klimacie chętnie uprawiane przez rolników. W rezultacie okolice wulkanów w obszarach o dogodnym klimacie charakteryzują się gęstym zaludnieniem.
Gwałtowne erupcje wulkanów, zwłaszcza wulkanów stożkowych, są bardzo niebezpieczne dla ludzi. Potoki lawy, popiół i bomby wulkaniczne, a najbardziej lawiny gorących gazów, popiołów i materiału skalnego schodzące z ogromną prędkością w dół stoków wulkanu, potrafią zabić setki, tysiące, a nawet dziesiątki tysięcy ludzi.
2. Gdzie można natrafić na wulkany na kuli ziemskiej? Zjawiska powulkaniczne
Większość czynnych wulkanów kuli ziemskiej znajduje się w ogromnym pierścieniu obejmującym niemal cały Ocean Spokojny. Jest on związany ze strefami subdukcji i spreadingu. Do strefy tej zaliczamy wulkany zachodnich wybrzeży Ameryki Południowej i Ameryki Północnej, wschodnie wybrzeża Azji, a szczególnie archipelagi Aleutów, Kurylów, Wysp Japońskich, Filipin i Indonezji aż po Nową Gwineę, archipelagi Oceanii i Nową Zelandię. Nazywamy go Pacyficznym Pierścieniem Ognia. Występuje tam ok. 90% wszystkich czynnych wulkanów na Ziemi. Znacznie mniej wulkanów jest na terenach aktywnych wulkanicznie w Europie (głównie na Islandii i na Morzu Śródziemnym), Afryce (Ryft Wschodnioafrykański i Wyspy Kanaryjskie), na Hawajach i w górach Kaukazu. Pojedyncze występują także w innych miejscach kuli ziemskiej. Wygasłe wulkany, czyli niewykazujące już żadnej aktywności, spotkać można w wielu zakątkach świata, także w Polsce.
1. St. Helensto czynny wulkan znajdujący się w stanie Waszyngton w Stanach Zjednoczonych. Ten wulkan ma prawie 40 tysięcy lat. Jego wysokość to 2550 m n.p.m. Ostatnia erupcja St. Helens miała miejsce w 2004 roku.
2. Reventador to czynny wulkan w Kordylierze Środkowej w północnym Ekwadorze. Jego wysokość to 3485 m n.p.m. Od 1541 roku zanotowano około 25 silnych erupcji tego wulkanu, z czego ostatnia miała miejsce w 2007 roku.
3. Krakatau to czynna wyspa wulkaniczna w Indonezji, w Cieśninie Sundajskiej, między Sumatrą a Jawą. Wysokość tego wulkanu to 813 m n.p.m. Ostatnia erupcja Krakatau miała miejsce w 2020 roku.
4. Mayon to czynny wulkan na Filipinach, w południowo-wschodniej części wyspy Luzon. Jego wysokość to 2421 m n.p.m. Ostatnia erupcja tego wulkanu miała miejsce w 2018 roku.
5. Nyiragongo to czynny wulkan w grupie wulkanicznej Wirunga, w Demokratycznej Republice Konga. Jego wysokość to 3470 m n.p.m. Ostatnia erupcja Nyiragongo miała miejsce w 2021 roku.
6. Etna to jeden z najbardziej znanych wulkanów na świecie. Znajduje się na Sycylii we Włoszech. Jest najwyższym oraz największym wulkanem w Europie. Jego wysokość to 3323 m n.p.m. Ostatnia erupcja Etny miała miejsce w 2012 roku.
7. Stromboli to czynny wulkan znajdujący się we Włoszech, na wyspie Stromboli na Morzu Tyrreńskim. Jego wysokość to 926 m n.p.m. Ostatnia erupcja wulkanu Stromboli miała miejsce w 2006 roku.
8. Grimsvatn to czynny wulkan na Islandii znajdujący się pod lodowcem Vatnajökull, piąty pod względem wysokości w Europie. Jego wysokość to 1719 m n.p.m. Ostatnia erupcja tego wulkanu miała miejsce w 2011 roku.
W obszarach aktywnych wulkanicznie oraz tam, gdzie wulkany niedawno wygasły, można obserwować wiele zjawisk towarzyszących. Szczególnie efektowne są gejzerygejzery, czyli rodzaj gorących źródeł, z których co pewien czas gwałtownie wydobywa się wrząca woda z parą wodną, osiągając wysokość nawet kilkudziesięciu metrów. Często występują również gorące wody podziemne (wody termalne) oraz gorące źródła, w których woda bez udziału wysokiego ciśnienia spokojnie wypływa na powierzchnię. W wielu miejscach z ciągle gorącego wnętrza Ziemi wydostają się gazy.
![](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R11gVdmFxz2rl/1716210696/KWnB4emSjB0RhszXJaRtA4AIh4wbDAPI.jpg)
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R11gVdmFxz2rl
Film prezentujący gejzer.
Przeanalizuj mapy płyt litosfery oraz mapy występowania wulkanów i stwierdź, czy jest między nimi związek.
Wyszukaj w internecie lub w czasopismach popularno‑naukowych informacji o niedawnych wybuchach wulkanów i ich konsekwencjach.
Woda i para wodna w gejzerach mają temperaturę znacznie wyższą niż 100°C, są więc potencjalnie niebezpieczne dla obserwatorów. Nie wolno zbliżać się do gejzeru na odległość mniejszą niż wyznaczona dla punktów widokowych.
3. Rozmieszczenie trzęsień ziemi
Trzęsienia ziemi to drgania skorupy ziemskiej. Te, które rozchodzą się wewnątrz Ziemi, nazywamy falami sejsmicznymi. Z reguły są następstwem rozładowywania naprężeń wynikających z ruchu płyt litosfery. Do częstych przyczyn trzęsień ziemi zalicza się także wybuchy wulkanów. Może do nich dochodzić również na skutek zapadania się stropów jaskiń albo wyrobisk w kopalniach (tzw. tąpnięcia), a także (bardzo rzadko) upadku stosunkowo dużych meteorytów. Największe i najsilniejsze trzęsienia ziemi powstają w strefach kontaktu płyt litosfery. Występują one przede wszystkim w strefach napierania na siebie i przesuwania się płyt litosfery wzdłuż uskoków, często w okolicach czynnych wulkanów oraz w strefach rozrostu dna oceanicznego.
Źródło rozchodzenia się fal sejsmicznych zostało nazwane ogniskiem albo hipocentrumhipocentrum trzęsienia ziemi. Może ono znajdować się na różnej głębokości, nawet kilkuset kilometrów. Miejsce położone na powierzchni Ziemi, bezpośrednio ponad hipocentrum, to epicentrumepicentrum. W nim właśnie wstrząsy odczuwane są najwcześniej i są najsilniejsze. Wielkość trzęsień ziemi określa się m.in. za pomocą skali Richteraskali Richtera. Na przykład trzęsienie ziemi o sile 2,0 to delikatne wstrząsy odczuwane tylko przez sejsmografy, występujące setki tysięcy razy na Ziemi w ciągu roku. Natomiast trzęsienie o mocy ok. 9,0 to katastrofalne w skutkach, niszczące całe miasta na wielkiej powierzchni (tysiące kmIndeks górny 22) wstrząsy, występujące dosyć rzadko – raz na kilka, kilkanaście lat.
Trzęsienia ziemi spotyka się na całej powierzchni kuli ziemskiej, ale ich oddziaływanie jest bardzo zróżnicowane geograficznie.
![Na ilustracji prostopadłościan będący wycinkiem Ziemi. Profil ukazuje kilka warstw Ziemi w różnych odcieniach brązu. Na powierzchni Ziemi trawa oraz mały zbiornik wodny. W samym środku przekroju czerwoną kropką oznaczono hipocentrum. Wyprowadzono od niej prostą linię prowadzącą do punktu znajdującego się na powierzchni Ziemi tuż nad hipocentrum. Miejsce to nazywa się epicentrum.
Od hipocentrum rozchodzą się równe, stopniowo coraz większe okręgi. Są to fale sejsmiczne. Podobny proces ma miejsce na powierzchni Ziemi wokół epicentrum, fale rozchodzą się po powierzchni Ziemi.
Na ilustracji przez punkt hipocentrum biegnie ukośna biała linia. Jest nachylona pod kątem około czterdziestu pięciu stopni. Rozpoczyna się na powierzchni Ziemi, biegnie do końca przedstawionego profilu. Na obrazku opisano ją jako uskok. Powierzchnia Ziemi, a także wszystkie warstwy przekroju położone na lewo od niej znajdują się nieco wyżej niż te, które leżą po prawej stronie zaznaczonej linii uskoku.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RdL5MN5b7XR3t/1668782656/1l90TjMYgJZvEMCwDHDTvjxYY8zfVUkx.png)
Na obszarach starych, sztywnych tarcz kontynentalnych i starych gór trzęsienia ziemi występują bardzo rzadko i są słabe. Nazywamy je obszarami asejsmicznymi. Ich przeciwieństwo stanowią obszary sejsmiczne, czyli takie, gdzie występuje 90% wszystkich trzęsień ziemi, w tym wszystkie najsilniejsze. Obszary sejsmiczne w bardzo dużym stopniu pokrywają się ze strefami kolizji płyt litosfery.
1. Trzęsienie ziemi w Chile. W 2010 roku doszło do trzęsienia ziemi w Chile o sile 8,8 stopnia w skali Richtera. W wyniku tego zdarzenia śmierć poniosło 525 osób.
2. Trzęsienie ziemi w południowym Peru. W 2001 roku miało miejsce trzęsienie ziemi w południowym Peru o sile 8,4 stopnia w skali Richtera. W jego wyniku zmarło 71 osób.
3. Trzęsienie ziemi na wschodnim wybrzeżu Honsiu (Japonia). W 2011 roku miało miejsce jedne z najsilniejszych trzęsień ziemi w historii świata. Na wschodnim wybrzeżu wyspy Honsiu (Japonia) doszło do wstrząsów o sile 9,0 stopnia w skali Richtera. W wyniku tego trzęsienia ziemi śmierć poniosło 15 899 osób.
4. Trzęsienie ziemi na północnej Sumatrze. W 2004 roku miało miejsce bardzo silne trzęsienie ziemi na północnej Sumatrze. Siła wstrząsów była na poziomie 9,1 stopnia w skali Richtera. W wyniku tego wydarzenia śmierć poniosło aż 230 000 osób. Trzęsienie ziemi wywołało fale tsunami, które najpierw dotarły do wybrzeży Indonezji, a w ciągu kolejnych kilku godzin uderzyły w wybrzeża kilku innych państw Azji Południowo-Wschodniej, a później także Afryki.
5. Trzęsienie ziemi na północnej Sumatrze. W 2005 roku na północnej Sumatrze miało miejsce trzęsienie ziemi o sile 8,6 stopnia w skali Richtera. Zmarło 1346 osób. Trzęsienie wygenerowało serię fal tsunami, które na pobliskich wyspach doprowadziły do śmierci ponad tysiąc osób.
6. Trzęsienie ziemi na północnej Sumatrze. W 2012 roku na północnej Sumatrze trzęsienia ziemi osiągnęły siłę 8,6 stopnia w skali Richtera. Zginęło 10 osób. Trzęsieniu ziemi towarzyszyła fala tsunami.
7. Trzęsienie ziemi na południowej Sumatrze. W 2007 roku na południowej Sumatrze doszło do wstrząsów o sile 8,5 stopnia w skali Richtera. W wyniku tego zdarzenia zginęło 25 osób.
8. Trzęsienie ziemi na Wyspach Samoa. W 2009 roku doszło do trzęsienia ziemi na Wyspach Samoa. Trzęsienia te miały siłę 8,1 stopnia w skali Richtera. Zginęły 192 osoby.
Wyszukaj w internecie lub w czasopismach popularno‑naukowych informacje o niedawnych silnych trzęsieniach ziemi i ich skutkach.
Znajdź informacje na temat rozwiązań stosowanych przez ludzi w sytuacjach podanych poniżeń i spróbuj ocenić ich skuteczność:
Jakie działania można podjąć, gdy budynek grozi zawaleniem?
Jak zapobiegać niszczycielskim falom zalewającym wybrzeże?
Jak przygotować ludzi do przetrwania godzin lub dni po trzęsieniu ziemi bez wody, elektryczności, żywności, leków i internetu?
Katastrofalne trzęsienia ziemi pod dnem oceanów, a jednocześnie w pobliżu wysp lub kontynentów mogą powodować zniszczenia będące efektem zarówno wstrząsów, jak i wywołanych trzęsieniem potężnych fal tsunami. W 2011 roku u wybrzeży japońskiej wyspy Honsiu miało miejsce tragiczne w skutkach trzęsienie ziemi. Duże zniszczenia przyniosło samo trzęsienie. Większe jednak były spustoszenia spowodowane przez falę tsunami, którą ono wywołało. Dodatkowo, w wyniku obu kataklizmów doszło do uszkodzenia elektrowni jądrowej Fukushima, eksplozji i skażenia promieniotwórczego powietrza, wody oraz terenu wokół elektrowni.
![](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1brPQa4ub8P2/1716210701/2W2vvF81OON7sXCWdbpCjMRroIoMgNwD.png)
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1brPQa4ub8P2
Film przedstawiający zjawisko tsunami.
Praktycznie wszystkie trzęsienia ziemi są odnotowywane przez stacje sejsmologiczne rozsiane po całym świecie. Do ich zapisu służą specjalistyczne urządzenia, tzw. sejsmografysejsmografy.
4. Zapobieganie tragicznym skutkom trzęsień ziemi i tsunami
Trzęsienia ziemi i fale tsunami, które są następstwem trzęsienia, niosą ze sobą ogromne skutki negatywne, są to m.in.:
ofiary w ludziach,
straty gospodarcze, infrastrukturalne i majątkowe,
obrywania i przesuwania się materiału skalnego, pęknięcia na powierzchni ziemi,
zmiany poziomu wód gruntowych,
zmiany ukształtowania terenu ziemi.
Zapobieganie ogromnym stratom ekologicznym, ludnościowym i gospodarczym wiąże się ściśle z przewidywaniem wystąpienia danych zjawisk, gdyż jeszcze nie wynaleziono metod, które całkowicie zniwelują negatywne skutki trzęsień i fal tsunami.
W przypadku trzęsień ziemi, aby zminimalizować negatywne skutki tego zjawiska wykorzystuje się działania z zakresu inżynierii lądowej, a szczególnie mechaniki konstrukcji. Zapobieganie polega głównie na odpowiednim projektowaniu konstrukcji obiektów budowlanych. Budowle powstają w sposób, który uodparnia je na wstrząsy powstałe podczas trzęsień ziemi.
![](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1LdgS6XNLUIJ/1716210716/XEAFJSKm00PGUWQRImH4AlEKTGJTLnCk.png)
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1LdgS6XNLUIJ
Symulacja odporności budynku na wpływ fal sejsmicznych. Przedstawia dwa modele kilkudziesięciocentymetrowej wysokości, które prezentują budynki o odmiennej konstrukcji. Budynek znajdujący się po lewej stronie jest zbudowany w tradycyjny sposób, kolejne piętra nakładane są na poprzednie. Budynek po prawej stronie skonstruowany jest w taki sposób, aby uzyskać zwiększoną odporność na trzęsienia ziemi. Składa się z trzech części, których piętra stają się coraz węższe. Opisane makiety stoją na trzęsącej się platformie, dzięki czemu symulowane jest w ten sposób trzęsienie. Budynek o tradycyjnej konstrukcji bardzo odchyla się na boki, jest niestabilny. Drugi budynek ulega jedynie minimalnym wychyleniom.
W przypadku tsunami ostrzeganie przed nadchodząca falą jest jedyną metodą na zapobieganie najtragiczniejszym skutkom- utracie życia przez ludność. Nad badaniem tsunami naukowcy pracują od lat. Stworzono międzynarodowe systemy alarmowania o niebezpieczeństwie. Działają one na Pacyfiku, Oceanie Indyjski, w rejonie Karaibów, Morzu Śródziemnym i na Atlantyku, a dokładnie na jego północno‑wschodniej części.
Do ostrzegania przed tsunami wykorzystywana jest różnica pomiędzy prędkością przemieszczania się fal sejsmicznych i tsunami. Fale sejsmiczne przemieszczaj się znacznie szybciej niż tsunami, wykrycie ich umożliwia szybsze wydanie ostrzeżeń i próśb o ewakuacje z nadbrzeżnych miejscowości zagrożonych kataklizmem. Czas pomiędzy wykryciem podmorskich fal sejsmicznych a wystąpieniem tsunami różni się w zależności od oddalenia epicentrum od brzegu. Niekiedy ludność po wydaniu ostrzeżeń ma zaledwie od kliku do kilkunastu minut na ewakuację. Od 2004 roku, po wystąpieniu ogromnego tsunami na Oceanie Indyjskim system opierający się na wykrywaniu podmorskich fal sejsmicznych i ostrzeganiu opiera się na 2 elementach. Pierwszy z nich to detektory tsunami, a drugi to sieć komunikacyjna pomiędzy ośrodkami, wzajemnie informującymi się o niebezpieczeństwie.
Podsumowanie
Wulkan jest miejscem, gdzie magma z wnętrza Ziemi wydostaje się na powierzchnię w postaci lawy, popiołów i gazów wulkanicznych.
Wulkany powstają w strefach rozrostu dna oceanicznego, strefach napierania na siebie płyt litosfery i (rzadziej) we wnętrzach płyt litosfery.
W zależności od charakteru magmy zachodzą różne rodzaje erupcji wulkanicznych, a w ich efekcie powstają różne wulkany.
Najwięcej czynnych wulkanów funkcjonuje wokół Pacyfiku.
W sąsiedztwie wulkanów oraz w obszarach, gdzie wulkany już wygasły, występują gorące źródła, wyziewy gazów i gejzery.
Trzęsienia ziemi występują najczęściej w strefach kolizji płyt litosfery.
Na mapach lub w internecie znajdź nazwy najwyższych czynnych wulkanów każdego z kontynentów.
Słownik
miejsce na powierzchni Ziemi leżące dokładnie nad ogniskiem trzęsienia ziemi
szczególny rodzaj gorącego źródła związanego ze zjawiskami wulkanicznymi, które okresowo wyrzuca gorącą wodę i parę wodną
ognisko trzęsienia ziemi leżące na głębokości od kilku do kilkudziesięciu kilometrów od jej powierzchni
roztopione, ciekłe skały wypływające na powierzchnię Ziemi w miejscach aktywności wulkanicznej
stopione gorące masy skalne zmieszane z wodą i różnymi gazami
urządzenie służące do odczytu i rejestracji trzęsień ziemi
jedna ze skal używanych do określania siły trzęsień ziemi
miejsce na powierzchni Ziemi, w którym z jej głębi wydostają się: lawa, gazy i popioły wulkaniczne