Słowa neutralne i zabarwione emocjami

Metafora, inaczej przenośnia, to zestawienie lub użycie wyrazów w taki sposób, że zyskują niedosłowne znaczenie.

Nazwy zwierząt, których znaczenie metaforyczne charakteryzuje się zabarwieniem emocjonalnym: osioł – głupiec – mówimy tak o mężczyźnie uważanym za głupiego; baran – człowiek uważany za głupiego, świnia – osoba, wobec której mówiący odczuwa pogardę; hiena – człowiek uważany za bezwzględnego; krowa – kobieta uważana za leniwą; byk – tak mówimy o zdrowym i silnym mężczyźnie z uznaniem; pies – mówimy tak o sobie, do której jesteśmy nastawieni w negatywny sposób, ponieważ uważamy, że nie zasługuje ona na szacunek; koza – młoda dziewczyna zachowująca się w sposób lekkomyślny, którą lekceważymy; jeleń – ktoś łatwowierny, kogo można wykorzystać do własnych celów.

Potocyzm jest wyrazem lub wyrażeniem używanym w rozmowie swobodnej.

Elementy potoczne w wierszu Białoszewskiego: zdanie eliptyczne 'Co pani / zwariowała na suficie', powtórzenie 'i pupu‑ku/i pupu‑ku', słownictwo emocjonalne: 'Co pani', onomatopeja 'pupu‑ku'. Kolokwializmami posługują się np. Tadeusz Różewicz, Jan Twardowski, Zofia Nałkowska. Wyrazy potoczne pełnią funkcję emocjonalną.

Przypomnij sobie, czym charakteryzuje się styl potoczny.

Słownictwem potocznym posługują się autorzy tekstów rapowych. Przykłady utworów:

O.S.T.R., Tabasko

'Noc, miasto, czas dla poszukiwaczy wrażeń
Światła, rytm, ulic szyk, nonstop prowadzi nas razem
Łódzki styl, z Łódzkich stron
W ręku browarex to jest gość
W ten sposób chcę się zestarzeć, bo mam dość już problemów
Wieczór dym zmian
Wzmocnione goldeny king‑size, żarem na dżinsach
Akcja freestyle, grupka ludzi, słychać beatbox
Wersy płyną jak Lincoln Klasyka jak 'The Flinstones'
Dajesz, dajesz, bo przecież dla tych chwil noc gra
Dziś moc mam jak marzyciel na dropsach
W rymach jak korsarz
Strzał po strzale, by uskutecznić talent, chwytasz?
Ta sama ekipa na tych samych chwytach, bez ryzyka, bez stresu
Noc jest nasza
Świat do góry nogami odwracam
Pierwsza klasa, płuca pełne, luz jest we mnie
Raz dla Lolka, szybka kontra, w mózgu perwer

Łdz to czas dla nas
Re‑elax miasto nocą
Nocą miasto, dziś nie mogę zasnąć
Zasnąć dziś nie mogę
Nocne tabasko
Więc wrzuć na luz człowiek

Łdz to czas dla nas
Re‑elax miasto nocą
Nocą miasto dziś nie mogę zasnąć
Zasnąć dziś nie mogę
Nocne tabasko
Więc wrzuć na luz człowiek

Ta noc to klasyk, choć bez świateł kasy
A co byś chciał? Eaa?
I do wypłaty dotrwać z dala od merów pro‑klas płynie zmrożona gołda
Byle by tylko utrzymać kontakt dobra, spoko
Bałucki folklor jest pełen kontrol
Choć tak szczerze przydałby się sponsor, po to by świat upięknić
To znów moje pierdolone pragnienie sestercji, by stan konta zwiększyć, ee
Muszę zapomnieć, godziny płyną
Ja na rewirach z nabitą szyją
Chcę luz podtrzymać żyjąc na co dzień w nerwach
Każda minuta wolna jest jak w oceanie perła
Dziś jest to pewniak jak muza z membran
Czyli czas werbla, co uprzyjemnia moment stania przy ławce pod domem, same pyski znajome
Za bliskich kielonek raz w górę
By tej pokusie ulec, wasze zdrowie
Zdrowie wszystkich niedomkniętych powiek
Zwiadowców chińskich
Relaks mym bogiem
Raz dla lolka, dwa dla mych ludzi, by dzisiejszego wieczoru już nikt nam nie zakłócił noo

Łdz to czas dla nas
Re‑elax miasto nocą
Nocą miasto dziś nie mogę zasnąć
Zasnąć dziś nie mogę
Nocne tabasko
Więc wrzuć na luz człowiek
Łdz to czas dla nas
Re‑elax miasto nocą
Nocą miasto dziś nie mogę zasnąć
Zasnąć dziś nie mogę
Nocne tabasko
Więc wrzuć na luz człowiek
Łdz to czas dla nas
Re‑elax miasto nocą
Nocą miasto...
Łdz to czas dla nas
Re‑elax miasto nocą
Nocą miasto...
Łdz to czas dla nas
Re‑elax miasto nocą
Nocą miasto...
Łdz to czas dla nas
Re‑elax miasto nocą
Nocą miasto...
Łdz to czas dla nas
Re‑elax miasto nocą
Nocą miasto...
Łdz to czas dla nas'

Kękę, Smutek

'W domu nie było za wiele, dlatego czułem się gorszy
Tata wyjechał do Niemiec, zarobić miał parę złotych
Zanim pojechał, to wracał po pracy zmęczony
A ja z balkonu go wypatrywałem, liczyłem te samochody
Taty autobus zazwyczaj był pusty, a już na pewno po pensji
222 i trzeci samochód zaraz się ściemni
Wracał pijany bolało, co ja tam mogłem rozumieć
Koledzy z ojcami bawili się super, a ja ocierałem z łez buzię
Pojechał pisał i dzwonił, później już rzadziej i rzadziej
A ja na zewnątrz się wciąż uśmiechałem, nie chciałem się rozpaść przy klasie
Czułem się wybrakowany, mama po łokcie w robocie
Rozumiał tylko wzrok Ani, mogłem polegać na siostrze
Z czasem się uczysz nie płakać, chociaż do dzisiaj jest rana
Tato, nie czuję już żalu, jak Cię zraniłem – przepraszam
Jeżeli kiedyś usłyszysz, proszę się też nie obrażaj
Szkoda, że nie chcesz się leczyć, wiesz, mi to naprawdę pomaga, hej
Płaczę rymami jak kiedyś Grammatik, dlatego nie widzisz mych łez
Pierwszy raz w życiu naprawdę otwarty, a nie, że się kryje za szkłem
Kiedyś płakałem, nic nie mówiłem, dzisiaj nie umiem już płakać
Co bym nie zrobił, to wraca, ten numer to moja terapia
Płaczę rymami jak kiedyś Grammatik, dlatego nie widzisz mych łez
Pierwszy raz w życiu naprawdę otwarty, a nie że się kryje za szkłem
Kiedyś płakałem, nic nie mówiłem, dzisiaj nie umiem już płakać
Co bym nie zrobił, to wraca, ten numer to moja terapia
Historia, jakich tutaj wiele, bardzo często się zdarza
Praca i szkoła, i dzieci, i obiad u jednej kobiety na barkach
Mamo, jak mogłem nie widzieć, wzrok taki figiel mi spłatał
Zamiast pomagać, doceniać, dziękować, to zacząłem życie jak tata
Nie wiesz, jak szybko to ściąga - równo
Nie wiedzieć, kiedy masz w sercu pusto
Myślisz, nie mówisz, mówisz, nie robisz, w sumie to wszystko ci jedno
Chcesz nic nie czuć, wiem, co może ci w tym pomóc
Zamiast szukać gdzieś sposobu, bierzesz te, które są w domu
Teraz za wszystkie cierpienia będę wiódł życie pijaka
Płaci mój syn, moja mama, rodzina bliższa i dalsza
O jak się strasznie odegram, zemsta na sobie zadana
Wóda i nosy, i wóda, i trawa, i wóda od nocy do rana
Dziś potrafię już mówić o tym, spojrzeć na siebie z boku trochę
Każdy dzień nowy naprawia mi głowę
Z każdym numerem wiem więcej o sobie
I jest dobrze, choć jest problem, odkąd szerzej mówię
Łzy nie lecą, chociaż w sobie non stop czuję smutek, więc
Płaczę rymami jak kiedyś Grammatik, dlatego nie widzisz mych łez
Pierwszy raz w życiu naprawdę otwarty, a nie że się kryje za szkłem
Kiedyś płakałem, nic nie mówiłem, dzisiaj nie umiem już płakać
Co bym nie zrobił, to wraca, ten numer to moja terapia
Płaczę rymami jak kiedyś Grammatik, dlatego nie widzisz mych łez
Pierwszy raz w życiu naprawdę otwarty, a nie że się kryje za szkłem
Kiedyś płakałem, nic nie mówiłem, dzisiaj nie umiem już płakać
Co bym nie zrobił, to wraca, ten numer to moja terapia
Płaczę rymami jak kiedyś Grammatik, dlatego nie widzisz mych łez
Pierwszy raz w życiu naprawdę otwarty, a nie że się kryje za szkłem
Kiedyś płakałem, nic nie mówiłem, dzisiaj nie umiem już płakać
Co bym nie zrobił, to wraca, ten numer to moja terapia'

Poszukaj wyjaśnień dotyczących znaczenia tych wyrazów. Możesz skorzystać ze słowników, np. języka polskiego, wyrazów obcych, poprawnej polszczyzny, synonimów.

Wyrazy o nacechowaniu książkowym lub oficjalnym, które są zastąpione na takie, które można użyć w codziennej komunikacji:

- adekwatny – stosowny, trafny, poprawny, zgodny;
- ambiwalentny – dwuznaczny, niejednoznaczny, dwoisty;
- atrybut – cecha, właściwość, przymiot;
- asortyment – zestaw, kolekcja, pula;
- aspekt – ujęcie, spojrzenie;
- efektywny – skuteczny, wydajny;
- kolegialny – zespołowy, grupowy;
- komponent – element, składnik;
- korelować – dopasować, łączyć, kojarzyć;
- obligatoryjny – przymusowy, obowiązkowy;
- permanentnie – bezustannie, notorycznie, uporczywie;
- posiadać – mieć;
- prominentny – wybitny, zasłużony;
- serwować – podawać, częstować;
- spektakularny – niezwykły, wyjątkowy.

Poszukaj wyjaśnień dotyczących znaczenia tych wyrazów. Możesz skorzystać ze słowników, np. języka polskiego, wyrazów obcych, poprawnej polszczyzny, synonimów.

Wyrazy nacechowane zastąpione przez neutralne:

• aczkolwiek (spójnik książkowy) – mimo że;

• zważywszy (przyimek książkowy) – ze względu na;

• baczyć (czasownik książkowy) – zwracać uwagę na coś;

• niepomny (przymiotnik książkowy) – zapominający, niepamiętliwy;

• dezabil (rzeczownik książkowy) – negliż, strój intymny.

Poszukaj wyjaśnień tych peryfraz. Możesz skorzystać ze słowników np. frazeologicznego, języka polskiego.

• śmierć – biała pani – osłabia znaczenie wyrazu śmierć;

• narciarstwo – białe szaleństwo – wzmacnia semantykę leksemu narciarstwo;

• porcelana, bawełna – białe złoto – wzmacnia znaczenie wyrazów porcelana i bawełna;

• urzędnicy – białe kołnierzyki – osłabia semantykę wyrazu urzędnicy;

• narkotyki, sól, cukier – biała śmierć – wzmacnia znaczenie wyrazów narkotyki, sól, cukier;

• siedziba prezydenta USA – Biały Dom – pozostaje neutralne;

• Antarktyda – Biały Kontynent – pozostaje neutralne;

• tenis – biały sport – wzmacnia znaczenie wyrazu tenis.

Przypomnij sobie, czym charakteryzuje się peryfraza.

Peryfrazy: leniwy – urodzony w niedzielę; obibok; nieinteligentny – mądry inaczej, matoł; niechlujny – czarny jak święta ziemia, brudas.

Przypomnij sobie, czym charakteryzuje się słownictwo neutralne.

Neutralne połączenia: ptasi móżdżek – ptasi świergot, wilczy apetyt – wilczy kieł, kreci wzrok – kreci korytarz, słomiany zapał – słomiany dach, owczy pęd – owczy ser.