Bliski Wschód – gospodarka, cechy kulturowe, konflikty zbrojne

RlbFf8L0ztLqd

Na zdjęciu świątynia w wieloma kopułami i wieżami, bogato zdobiona. To Meczet Szacha, zwany też Królewskim, w Isfahanie w Iranie. Imponująca świątynia ogrodzona jest murem z oknami u góry i arkadami na dole. Po lewej stronie kadru widoczne jest wejście z ogromną bramą z dwiema wieżami, ozdobione siedmiobarwnymi mozaikami i kaligraficznymi napisami. Po prawej stronie kadru widoczne są kopuły – największa z nich pokryta jest zdobieniami. Dominującymi kolorami zdobień bramy i kopuły są turkusowy, grantowy, niebieski, złoty i zielony Pozostała część budowli ma kolor biało‑żółto‑piaskowy. Przed świątynią na pierwszym planie jest rozległy plac, częściowo porośnięty roślinnością, ze zbiornikiem wodnym i fontanną. Po placu przechadzają się przechodnie, stoją dorożki, zaparkowane są także samochody. W tle widoczne są góry i lekko zachmurzone niebo.

1. Azja Południowo‑Zachodnia – środowisko przyrodnicze

Azja Południowo‑Zachodnia to duży region o powierzchni ok. 6,3 mln kmIndeks górny 2² (większy niż połowa Europy). Należą do niego: Półwysep Azja Mniejsza i Półwysep Arabski (będący największym półwyspem na świecie) oraz tereny leżące na południe od Morza Kaspijskiego i Niziny Turańskiej. Region ten ma wyraźne granice morskie. Azję Mniejszą od północy oblewają wody Morza Czarnego, od północnego zachodu cieśniny Bosfor i Dardanele oraz Morze Marmara znajdujące się między nimi, a od zachodu wody Morza Śródziemnego. Półwysep Arabski oblewają wody Morza Czerwonego, Zatoki Adeńskiej, Morza Arabskiego i głęboko wciętej w ląd Zatoki Perskiej. Wschodnią granicą regionu jest linia graniczna między Iranem a Afganistanem (choć spotyka się też opracowania włączające Afganistan do państw Bliskiego Wschodu). Od Afryki Azję Południowo‑Zachodnią oddziela umowna granica, jaką jest Kanał Sueski.

Polecenie 2

Analizując poniższą mapę hipsometryczną, uzupełnij tabelę wymienionymi formami powierzchni Ziemi.

Analizując opis poniższej mapy hipsometrycznej, uzupełnij tabelę wymienionymi formami powierzchni Ziemi.

R1dwvVpRqspSO

Ilustracja przedstawia mapę hipsometryczną Azji Południowo‑Zachodniej. W obrębie lądów występują obszary w kolorze zielonym, żółtym, pomarańczowym i czerwonym. Przeważają wyżyny i góry, kropkowaniem oznaczono liczne pustynie. Morza zaznaczono kolorem niebieskim. Na mapie opisano nazwy półwyspów, wysp, nizin, wyżyn i pasm górskich, mórz, zatok, rzek i jezior. Oznaczono i opisano stolice i główne miasta. Oznaczono czarnymi kropkami i opisano szczyty górskie. Trójkątami oznaczono czynne wulkany i podano ich wysokości. W lewym górnym rogu ilustracji znajduje się Półwysep Bałkański z zaznaczonymi Atenami, Kretą, Cyprem i Stambułem. Tuż obok jest Półwysep Azja Mniejsza, który otaczają Morze Czarne, Morze Egejskie i Morze Śródziemne. Na Półwyspie Azja Mniejsza zaznaczone są Góry Pontyjskie i Taurus oraz stolica Turcji Ankara. Z Morzem Śródziemnym graniczy Afryka z zaznaczonymi Pustynią Libijską i Pustynią Arabską na północy, Saharą i Pustynią Nubijską nieco niżej oraz Wyżyną Abisyńską i Półwyspem Somalijskim na dole ilustracji. Miasta oznaczone w Afryce patrząc do góry to: Aleksandria, Kair, Giza, Asuan, Port Sudan, Asmara, Omdurmano, Chartum i Dżibuti. Od Wyżyny Abisyńskiej do Kairu płynie rzeka Nil z zaznaczonymi dorzeczami i Zbiornikiem Nasera oraz Zbiornikiem Rusajris. Na dole ilustracji oznaczone są szczyty górskie: Jabal Oda, Ennedi, Dżabal Marra, na Wyżynie Abisyńskiej – Ras Daszan, Guna w pobliżuj której znajduje się wulkan Erta Ale. Półwysep Arabski łączy z Afryką Kanał Sueski i Półwysep Synaj, a przecina Morze Czerwone, Cieśnina Bab al‑Mandab i Zatoka Adeńska. Na Półwyspie Arabskim oznaczono, patrząc od góry: Damaszek, Jerozolimę, Kuwejt, Al Rijad, Doha, Dubaj, Sana, Aden, a także Przylądek Hadd. Na południu Półwysep Arabski graniczy z Oceanem Indyjskim, Morzem Arabskim i Basenem Arabskim, zaś Zatoka Perska, następnie na wschód Cieśnina Ormuz i Zatoka Omańska oddzielają go od Azji. Na wschód od Zatoki Omańskiej Morze Arabskie. Oznaczono także na Półwyspie Arabskim Pustynię Rub al‑Chali na południu, Pustynię Wielki Nefud w centrum i z Pustynię Syryjską na północy. Obok Zatoki Perskiej na północnym‑zachodzie Półwyspu Arabskiego znajduje się Nizina Mezopotamska z rzeką Tygrys i Eufrat oraz oznaczonym Bagdadem. Za nią już w Azji rozciąga się pasmo gór Zagros, Gór Środkowoirańskich i Wschodnioirańskich na Wyżynie Irańskiej. Obok jest Wielka Pustynia Słonia oraz góry Elbrus, Kopet‑Dag, za którym znajduje się Pustynia Kara‑kum oraz łańcuch górski Hindukusz. Oznaczono miasta: Tbilisi, Erywań, Baku, Teheran, Sziraz, Aszchabad, Duszanbe. Między Kaukazem a Pustynią Kara‑kum jest Morze Kaspijskie. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano południki i równoleżniki co dziesięć stopni. Zastosowano podziałkę liniową co 300 km. W legendzie umieszczono i opisano znaki użyte na mapie (wysokości lądów, głębokości mórz, rzeki, rzeki okresowe, ued (wadi), jeziora, jeziora okresowe, jeziora słone, jeziora zaporowe, wodospady, kanały, tereny podmokłe, soloniska, pustynie piaszczyste, rafy koralowe, szczyty, wulkany czynne, miasta, granice kontynentu).

RoP3bJP9akApA1

W Azji Południowo‑Zachodniej dominują wyżyny i góry. Na północy regionu występuje pas wysoko wzniesionych wyżyn, ograniczonych łańcuchami młodych gór fałdowych. Na Półwyspie Azja Mniejsza leży Wyżyna Anatolijska przechodząca ku wschodowi w Wyżynę Armeńską i rozległą, leżącą na południe od Morza Kaspijskiego Wyżynę Irańską. Wyżyny zamykają od północy Góry Pontyjskie, Kaukaz i Elburs, a od południa góry Taurus i Zagros. Na Wyżynie Armeńskiej swój początek bierze rzeka Eufrat, a z gór Taurus wypływa Tygrys. Obie te rzeki płyną na południowy‑wschód do Zatoki Perskiej i zasypują zapadlisko przedgórskie, tworząc Nizinę Mezopotamską. Półwysep Arabski prawie w całości zajmują wyżyny.

Dwa elementy środowiska przyrodniczego Azji Południowo‑Zachodniej – klimat i wody – wpływają na rozmieszczenie ludności i określają możliwości gospodarczego wykorzystania tego regionu.

Obszary leżące wokół Morza Śródziemnego i Morza Czarnego znajdują się w zasięgu klimatu podzwrotnikowego wilgotnego (śródziemnomorskiego). Wnętrze Półwyspu Azji Mniejszej, tereny wyżynne i górskie mają klimat podzwrotnikowy suchy z wysoką temperaturą powietrza latem i mroźnymi zimami w partiach wyżej położonych. Półwysep Arabski i południowe wybrzeża regionu objęte są klimatem zwrotnikowym suchym. Latem średnia temperatura powietrza sięga tam 30–33°C, zimą ok. 15°C, a roczna suma opadów nie przekracza 100 mm.

Na tak wielkim obszarze, jakim jest Azja Południowo‑Zachodnia, znajdują się tylko dwie duże rzeki – Tygrys i Eufrat. W zasięgu wpływu klimatu śródziemnomorskiego występują jedynie krótkie cieki wodne. Ważną rzeką w pasie wschodniego wybrzeża nad Morzem Śródziemnym jest Jordan przepływający przez jezioro Genezaret i uchodzący do Morza Martwego. Na Półwyspie Arabskim brak jest stałych rzek. Sieć wodna w tym regionie wykazuje ścisłe zależności od rocznego rozkładu opadów. Wielkie znaczenie w tym regionie mają więc wody wgłębne. Buduje się głębokie studnie i pozyskuje wodę z głębiej zalegających warstw geologicznych. W ostatnich latach powstały też liczne zakłady odsalania wody morskiej.

Północne obszary tego regionu są nawiedzane przez trzęsienia ziemi. Szczególnie tragiczne było trzęsienie ziemi, które nawiedziło zachodni Iran w 1990 roku. Zginęło wówczas blisko 50 tys. ludzi.

Krajobrazy Bliskiego Wschodu

R16WQkIVBr3NY

Na zdjęciu turyści na płaskim szczycie wzniesienia w kolorze jasno‑piaskowym. Na jego skraju znajdują się teleskopy, wokół których zgromadziło się kilka osób. Osoby ubrane są w stroje letnie i zmierzają w stronę szczytu wzniesienia, z którego rozpościera się widok na górski krajobraz i miasta leżące w dolinie. Po prawej stronie kadru fragment samochodu. W oddali ostańce w kształcie grzybów. W tle rozległe tereny górskie i bezchmurne niebo.

RhLmEQZw1L4t9

Na zdjęciu szeroka rzeka w rozległym płaskim terenie, płaskie brzegi porośnięte trawą. W tle dość niskie góry. Połowę kadru zajmuje bezchmurne, jasne niebo.

R18fJTwABpabl

Brzeg morski, piaszczysta plaża z kamieniami, na której stoją białe plastikowe leżaki i krzesła plażowe. Na plaży znajduje się kilkanaście osób – mężczyzna po prawej stronie kadru owinięty w pomarańczowy koc stoi i przygląda się morzu, kilkuletni chłopiec idzie w przeciwną stronę niż morze. W tle bezchmurne jasnoniebieskie niebo.

Ri9jXtRelf2j4

Na zdjęciu rozległe tereny miejskie, zwarta zabudowa, wiele wysokich budynków, w centrum wysoka wieża zwężająca się ku górze, na końcu w kształcie kuli, na której dodatkowo umieszczono iglicę. Kolorystyka miasta jasnobrązowa. Tuż za miastem wysokie pasmo górskie w górnej części ośnieżone. W tle niebieskie bezchmurne niebo.

R2iYdGTihcYBP

Na zdjęciu piaszczyste wydmy na pustyni. W tle bezchmurne jasnoniebieskie niebo.

R1EnMwcgSli4d

Na zdjęciu górzysty obszar, jasno‑brązowa i ceglasta ziemia porośnięta rzadkimi kępami traw. W tle lekko zachmurzone szaro‑niebieskie niebo.

RZ6o0HUBiJluh

Na zdjęciu zburzone domy z pourywanymi dachami, wyrwanymi ścianami. Między nimi na ulicy sterty gruzu i drewna, części sprzętów domowych (np. krzesło, szafka, drzwi). W centralnej części mężczyzna w jasno‑szarym ubraniu z rękoma w kieszeniach przechadza się po terenie, idzie w stronę przeciwną do patrzącego na zdjęcie, widać jego sylwetkę od tyłu.

2. Azja Południowo‑Zachodnia – podział polityczny i zróżnicowanie religijne

Rop6kQxgTjble

Ilustracja przedstawia mapę polityczną obszarów Bliskiego Wschodu. Państwa wyróżnione są kolorami i opisane. Oznaczono i opisano stolice. Morza i oceany zaznaczono kolorem niebieskim i opisano. Od lewej górnej strony znajdują się: Bułgaria, Morze Czarne, Gruzja z Tbilisi, Armenia z Erywaniem, Federacja Rosyjska i Azerbejdżan z Baku, Morze Kaspijskie, Turkmenistan z Aszchabadem, Uzbekistan, Kazachstan, Kirgistan z Taszkentem, Tadżykistan z Duszanbe. Niżej – Grecja, Cypr z Nikozją, Morze Śródziemne, Turcja z Ankarą, Liban z Bejrutem, Palestyna z Jerozolimą z Jerozolimą, Izrael, Jordania z Ammanem, Syria z Damaszkiem, Irak z Bagdadem, Iran z Teheranem, Afganistan z Kabulem, Pakistan i Indie. Niżej - Libia, Egipt z Kairem, Morze Czerwone, Arabia Saudyjska z Ar‑Rijad, Kuwejt z Kuwejtem, Bahrajn z Manamą, Katar z Dauhą, Zjednoczone Emiraty Arabskie z Abu Zabi, Oman z Maskatem oraz Zatoka Perska, Morze Arabskie i Ocean Indyjski. Niżej – Sudan, Erytrea z Asmarą, Etiopia, Jemen z Saną oraz Dżibuti. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dziesięć stopni. W lewym dolnym rogu oznaczono podziałkę liniową od 0 do 500 km co 100 km.

W Azji Południowo‑Zachodniej, czyli na Bliskim Wschodzie, leży 15 niepodległych państw oraz Palestyna, której status nie jest do końca uregulowany i w związku z tym nie jest ona uznawana za pełnoprawne państwo, m.in. jest jedynie nieczłonkowskim państwem–obserwatorem przy ONZ. Dwa państwa Bliskiego Wschodu częściowo leżą na innych kontynentach – Egipt w Afryce i Turcja w Europie. Biorąc pod uwagę dominującą grupę ludności zamieszkującą w danym państwie, wyróżnia się państwa arabskie i niearabskie.

Arabowie są dominującą grupą etniczną w krajach zaliczanych umownie do grupy państw arabskich (tabela 1.). W kilku z tych państw żyją duże grupy innych narodowości, a najliczniejsi są Kurdowie i Azerowie. W Iraku Kurdowie stanowią 23% ogółu ludności, w Syrii udział ludności kurdyjskiej wynosi 7%. Kurdowie to jeden z najliczniejszych narodów (ok. 23–25 mln) bez własnego państwa. W państwach niearabskich: w Turcji przeważają Turcy mówiący po turecku, w Iranie główną grupą etniczną są Persowie (język perski), a w Izraelu dominują Żydzi mówiący po hebrajsku. W Iranie dużą grupę stanowią Kurdowie (13%), a Azerowie to ok. 16% ogółu ludności.

W Azji Południowo‑Zachodniej przeważają wyznawcy islamu. W większości państw arabskich oraz w Iranie islam jest religią państwową. Oznacza to, że konstytucja lub system prawny danego państwa nadaje religii specjalny status. Wyjątkami są Liban i Syria, a z państw niearabskich – Turcja. W tych państwach nie ma określonej religii państwowej. Jedynym krajem w Azji Południowo‑Zachodniej, w którym przeważają wyznawcy innej religii niż islam, jest Izrael – dominują tam wyznawcy judaizmu (76,3% ludności).

Trzy wielkie religie powszechne, które powstały w Azji Południowo‑Zachodniej, mają na tym obszarze miejsca święte będące celem pielgrzymek religijnych. Dla muzułmanów najważniejsza jest Mekka – miejsce narodzenia Mahometa – odwiedzana co roku przez kilka milionów wiernych. Pielgrzymka do Mekki jest jednym z filarów wiary, która nakazuje, aby każdy muzułmanin co najmniej raz w życiu ją odbył. Mekka leży na Półwyspie Arabskim 50 km od brzegów Morza Czerwonego i jest miastem zamkniętym dla wyznawców innych religii.

Z kolei celem pielgrzymek chrześcijan jest Ziemia Święta, czyli tereny dzisiejszego Izraela i Palestyny. Najważniejsze miasta to: Jerozolima, Betlejem, Nazaret.
Dla wyznawców judaizmu istotne są takie miejsca, jak: Jerozolima i Hebron oraz Góra Synaj na półwyspie o tej samej nazwie.

Atrakcje turystyczne Bliskiego Wschodu

RRqJlSteUwpK4

Na zdjęciu duża czarna budowla w kształcie prostopadłościanu ozdobiona złotymi ornamentami na czarnej tkaninie, którą została pokryta. Budowla mieści się na środku placu. Dookoła niej tłum ludzi. W tle dwa piętra budynku z arkadami.

RlbFf8L0ztLqd

Na zdjęciu świątynia w wieloma kopułami i wieżami, bogato zdobiona. To Meczet Szacha, zwany też Królewskim, w Isfahanie w Iranie. Imponująca świątynia ogrodzona jest murem z oknami u góry i arkadami na dole. Po lewej stronie kadru widoczne jest wejście z ogromną bramą z dwiema wieżami, ozdobione siedmiobarwnymi mozaikami i kaligraficznymi napisami. Po prawej stronie kadru widoczne są kopuły – największa z nich pokryta jest zdobieniami. Dominującymi kolorami zdobień bramy i kopuły są turkusowy, grantowy, niebieski, złoty i zielony Pozostała część budowli ma kolor biało‑żółto‑piaskowy. Przed świątynią na pierwszym planie jest rozległy plac, częściowo porośnięty roślinnością, ze zbiornikiem wodnym i fontanną. Po placu przechadzają się przechodnie, stoją dorożki, zaparkowane są także samochody. W tle widoczne są góry i lekko zachmurzone niebo.

R1YNQo3FH1HyN

Na zdjęciu czteropasmowa ulica, po której jadą rzędy samochodów. Wzdłuż drogi pas zieleni w postaci rzędu palm. Za nim kolejna czteropasmowa ulica z pojazdami poruszającymi się w przeciwnym kierunku. Latarnie, parkingi oraz nowoczesna wysoka zabudowa. W tle bezchmurne niebiesko‑szare niebo.

R1S161UlEGRPl

Widok z lotu ptaka. Na zdjęciu gęsta, zwarta, niska zabudowa miejska. Między budynkami widoczne są nitki dróg, niewielkie ilości terenów zielonych.

Rxdn3GIYOb6iU

Na zdjęciu duży jasno‑piaskowy plac, po którym przechadzają się ludzie. Plac okalają budynki, na drugim planie plac kończy kamienna wysoka ściana. Kilkanaście metrów przed nią ustawione są bramki, przed ścianą modlą się ludzie. W lewej stronie kadru niebiesko‑zielona świątynia ze złotą kopułą i mniejszymi jasnopiaskowymi wieżami i kopułami. W tle – zabudowania, roślinność i niebieskie niebo.

Polecenie 4

Na mapie konturowej zaznaczono numerami 4 państwa leżące na Bliskim Wschodzie. W którym z nich NIE dominuje ludność arabska?

RtAzqUq54luqT

zadanie interaktywne

Na mapie konturowej zaznaczono numerami 4 państwa leżące na Bliskim Wschodzie. W którym z nich NIE dominuje ludność arabska?

• 2
• 1
• 3
• 4

R1HqYwVAhxmNe

Ilustracja przedstawia mapę konturową obszarów Bliskiego Wschodu. Granice państw, brak opisów. Kilka państw ponumerowanych. Jeden – państwo w dolinie Tygrysa i Eufratu. Dwa – duże państwo nad Morzem Śródziemnym i Morzem Czarnym. Trzy – największe państwo na Półwyspie Arabskim. Cztery – duże państwo na wschodnim brzegu Morza Śródziemnego. Morza i oceany zaznaczono kolorem niebieskim i opisano. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami, które opisano co dziesięć stopni w białej ramce dookoła mapy.

Polecenie 4

R1UiHxfSqpwWk

3. Bliski Wschód – ropa naftowa, kierunki rozwoju gospodarczego

Państwa Bliskiego Wschodu leżące nad Zatoką Perską dysponują wielkimi zasobami ropy naftowej i gazu ziemnego. Szacuje się, że w wokół tej zatoki oraz na jej dnie znajduje się 2/3 światowych rezerw ropy naftowej. Największe pola roponośne posiada Arabia Saudyjska. Dużymi zasobami dysponują też Zjednoczone Emiraty Arabskie, Iran, Irak, Kuwejt i Bahrajn, a mniejszymi – Oman i Katar. Ropa naftowa jest obecnie najważniejszym surowcem energetycznym na świecie. Wykorzystuje się ją do produkcji benzyny, oleju napędowego, nafty, tworzyw sztucznych; jest też stosowana jako paliwo w elektrowniach cieplnych. Gospodarcze znaczenie ropy naftowej i gazu ziemnego we współczesnym życiu sprawia, że jej wydobycie, przetwarzanie oraz import i eksport mają wielki wpływ na światową gospodarkę.
Obecnie państwa leżące nad Zatoką Perską wydobywają ponad 35% światowej produkcji ropy naftowej.
Zasoby gazu ziemnego są mniejsze niż ropy naftowej, ale wciąż pozostaje on cennym źródłem energii.

Łączne wydobycie gazu ziemnego nad Zatoką Perską stanowi ponad 15% całego światowego wydobycia. Wszystkie państwa znad Zatoki Perskiej eksportują ropę naftową i jej przetwory. Łączny udział tych państw w światowym eksporcie ropy naftowej przekracza 40%. Największym eksporterem jest Arabia Saudyjska, która kontroluje ok. 1/6 całego światowego eksportu ropy naftowej. Największymi importerami są Stany Zjednoczone, Japonia, Chiny, Indie, Korea Południowa oraz Unia Europejska.

Popyt na ropę naftową i dochody uzyskiwane z jej eksportu skłoniły państwa leżące nad Zatoką Perską do powołania organizacji, która umożliwiałaby wspólną politykę związaną z regulowaniem wielkości wydobycia ropy naftowej i ustalaniem jej cen. W 1960 roku Arabia Saudyjska, Irak, Iran, Kuwejt oraz Wenezuela (państwo spoza regionu) powołały Organizację Państw Eksportujących Ropę Naftową – OPEC (Organization of Petroleum Exporting Countries). Następnie do tej organizacji dołączyły: Katar i Zjednoczone Emiraty Arabskie oraz kilka państw spoza Zatoki Perskiej. Obecnie do OPEC należy 13 krajów.

Państwa mające wielkie zasoby ropy naftowej inwestują część zysków w zakłady petrochemiczne i chemiczne. Rozwija się nowoczesne sposoby poszukiwania ropy naftowej przez budowę platform wiertniczych. Państwa, w których zasoby ropy naftowej zostaną wyczerpane za kilkanaście lat, jak Katar i niektóre emiraty, rozwijają inne gałęzie gospodarki, a zwłaszcza usługi – finansowo‑bankowe, handlowe, hotelowe, turystyczne, transportowe.

Ponadto na dnie mórz zakłada się sztuczne rafy koralowe. Wielkie znaczenie ma budowa wielkich odsalarni wody morskiej, gdyż woda słodka jest bardzo cenna w suchym klimacie – nad Zatoką Perską woda pitna jest droższa od benzyny.

Półwysep Arabski – miejsca wydobycia ropy naftowej i atrakcje turystyczne

RGhoKCDxW26yU

Na zdjęciu satelitarnym ląd położony nad morzem, gęsta zabudowa przy brzegu, dalej rozległe tereny pozbawione roślinności i zabudowań, gdzieniegdzie ciemniejsze plamy.

RHz355n5VEQnr

Na zdjęciu metalowe zabudowania na powierzchni wody. Dookoła otwarte morze. Konstrukcje wykonane z metalu z postaci platform. Między nimi metalowe pomosty z latarniami. Na platformach kontenery i inne ładunki.

RBRmQ4aRI7DKz

Na zdjęciu fragment zabudowań zakładu przemysłowego dużych rozmiarów. Instalacja złożona z ogromnej ilości rur i zbiorników. Na nich rusztowania ze schodami. Pośrodku wysokie zbiorniki przypominające kominy.

R972mOMYVncIx

Na zdjęciu zabudowania portowe, wysokie pionowe wieże w kolorze czerwonym i białym, przed nimi kilka statków. W tle różowo‑fioletowe niebo nad morzem i pojedyncze światła na horyzoncie. Pośrodku wież trójkątna, nieco niższa wieża szybu naftowego.

RjXDlbkf64Qbc

Na zdjęciu lotniczym brzeg morski, z lewej strony stały ląd, zabudowania. Z prawej strony w morzu wyspa w kształcie palmy, poszczególne liście łączą się na środku i przechodzą w pień palmy, który łączy się ze stałym lądem.

R1dBxLjEzQnDr

Na zdjęciu nowoczesne, wysokie, kilkudziesięciopiętrowe budynki. Pośrodku najwyższy budynek świata, jest kilka razy wyższy od pozostałych, stopniowo zwęża się ku górze, zakończony wysoką iglicą.

REkv0Mx1B4x4B

Na zdjęciu zabudowa przemysłowa. Rurociągi i kominy należące do zakładu przemysłowego, przed nim kilkumetrowe hałdy soli morskiej. Na pierwszym planie zbiornik wodny, w tle miasto.

R12H0s4eHsonm

Na zdjęciu nowoczesna galeria handlowa, widok wnętrza budynku z góry, z pierwszego piętra. Witryny sklepowe, stoiska, ruchome schody, klienci. Dużo gablot z biżuterią, pośrodku samochód na wystawie.

4. Bliski Wschód – konflikty zbrojne

Bliski Wschód to region, w którym od dziesięcioleci toczą się regionalne konflikty zbrojne. Najdłuższym z nich jest konflikt między Izraelem a państwami arabskimi, który rozpoczął się w 1948 roku, gdy z mocy decyzji Zgromadzenia Ogólnego ONZ Izrael otrzymał 50% obszaru Palestyny. Państwa arabskie nie uznały niezawisłości Izraela i rozpoczął się zbrojny konflikt. Ponadto w regionie także państwa arabskie toczą lokalne wojny.

W poniższej tabeli przedstawiono ważniejsze działania zbrojne na Bliskim Wschodzie. Nie widać w niej jednak zniszczeń materialnych, strat ludności cywilnej, uchodźców oraz wszelkich innych okropności wojny. Pamiętaj o nich, czytając ten tekst.

Bliski Wschód jest regionem, na którym ścierają się interesy polityczne i gospodarcze wielu państw, a obok siebie żyją grupy ludności silnie zróżnicowane pod względem narodowościowym i religijnym. Ogromne znaczenie mają historyczne odniesienia. Wielu przywódców państw dąży do ograniczenia konfliktów. Społeczność międzynarodowa dostrzega te działania i honoruje przywódców państw lub ugrupowań, przyznając im Pokojową Nagrodę Nobla. W 1978 roku nagrodę tę otrzymali prezydent Egiptu A. Sadat i premier Izraela M. Begin po podpisaniu traktatu pokojowego między Egiptem a Izraelem. W 1994 roku – przywódca Autonomii Palestyńskiej J. Arafat oraz przywódcy Izraela I. Rabin i S. Peres, gdy wynegocjowali izraelsko‑palestyński układ pokojowy.

RJhY3PRjR09Hr

Ilustracja przedstawia obszary objęte konfliktami w rejonie Izraela. Państwa wyróżnione kolorami i opisane. Oznaczono i opisano miasta. Od góry: Liban z Bejrutem, Syria z Damaszkiem, Morze Śródziemne, Izrael z Hajfą, Beer Szewą i Tel Awiwem, Palestyna z Jerozolimą i Gazą oraz rzeką Jordan, Egipt, Jordania z Irbidem, Ammanem i Morzem Martwym. Oznaczono cyframi konflikty w rejonie Wzgórza Golan (1) na południowym zachodzi Syrii przy granicy z Izraelem i Jordanią, Zachodniego Brzegu Jordanu (2) w północnej Palestynie i Strefy Gazy (3) przy granicy z Egiptem i południowo zachodnią granicą Izraela. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano południki i równoleżniki. Legenda mapy: z podziałką liniową od 0 do 200 km, co 100 km, liczbami i nazwami im odpowiadającymi oraz oznaczeniem miast wg liczby mieszkańców.

Konflikty zbrojne na Bliskim Wschodzie - galeria zdjęć

RfTwZNQ57ktcy

Na zdjęciu zniszczone budynki bez szyb w oknach. Sterty gruzu na pierwszym planie. Dalej piaszczysta ziemia i zdewastowane budynki w tle. Nad nimi bezchmurne niebo.

R1COgEaPEgEuQ

Na zdjęciu łagodne wzgórza w terenie pokrytym suchą roślinnością. Pośrodku niewielkie zabudowania. W połowie kadru ciągnie się w poprzek kilkumetrowe ogrodzenie z metalowych słupków i siatki. Na pierwszym planie cień człowieka, który ogląda teren przez najprawdopodobniej lornetkę. W tle niebieskie niebo.

RRIVL8hnaX4VD

Na zdjęciu zniszczone kilkupiętrowe budynki mieszkalne bez szyb w oknach. Na ulicy przed nimi spycharki i ciężarówki, rozrzucone odłamki i gruz po wybuchu.

RbvTet5NQHOCA

Na zdjęciu lotniczym, pięć samolotów wojskowych lecących nad pustynnym terenem. W dole słupy ognia.

R1npzTHscsZ3a

Na zdjęciu dwaj żołnierze mierzący z broni palnej zza barykady z worków. Ubrani w stroje moro, na głowie hełmy, noszą kamizelki kuloodporne. W tle teren zabudowany, duża ilość domów średniej wielkości, jedno lub dwupiętrowych.

R1WLuIKhRbo3x

Na zdjęciu trzej zadowoleni, lekko uśmiechnięci starsi mężczyźni, jeden w zielonym mundurze i chuście arafatce na głowie, dwaj w garniturach. Pokazują medale i dyplomy.

Główne przyczyny konfliktów zbrojnych na Bliskim Wschodzie:

• podziały etniczne

• podziały religijne

• roszczenia terytorialne

• poczucie zagrożenia bezpieczeństwa

• napięcia polityczno‑społeczne

• dążenia separatystyczne

• walka o surowce mineralne

• różnice kulturowe i ustrojowe

• motywacja historyczna

Główne skutki konfliktów zbrojnych na Bliskim Wschodzie:

• militaryzacja władzy

• łamanie praw człowieka

• sankcje międzynarodowe

• zmiany granic terytorialnych, powstanie nowych państw

• drastyczny wzrost liczby zgonów

• nasilenie się niepełnosprawności, chorób psychicznych lub samobójstw

• migracje ludności z państw objętych konfliktem - wywołanie kryzysu migracyjnego

• zjawisko ,,straconego pokolenia”

• zniszczenie infrastruktury przemysłowej, energetycznej, transportowej, telekomunikacyjnej i wielu innych

• recesja i izolacja gospdarcza

• załamanie polityki fiskalnej, handlowej i relacji międzynarodowych

Podsumowanie

• Obszar Azji Południowo‑Zachodniej jest zaliczany do regionu Bliskiego Wschodu, na którym leży kilkanaście państw zamieszkanych głównie przez ludność arabską oraz trzy państwa z ludnością innych grup etnicznych (Turcja, Iran, Izrael).

• Na obszarze Azji Południowo‑Zachodniej powstały, a następnie upowszechniły się trzy wielkie religie monoteistyczne: judaizm, chrześcijaństwo oraz islam, który na tym obszarze jest religią dominującą, a w wielu krajach – religią państwową.

• Izrael jest jedynym państwem w regionie (i na świecie), w którym przeważają wyznawcy judaizmu.

• Państwa leżące wokół Zatoki Perskiej wydobywają ponad 1/3 światowej produkcji ropy naftowej i blisko 1/6 światowej produkcji gazu ziemnego. Ze względu na te bogactwa mineralne obszar nad Zatoką Perską jest niezwykle ważny dla państw importujących surowce energetyczne z tego regionu.

• Od dziesięcioleci region Bliskiego Wschodu jest terenem konfliktów zbrojnych. Do najbardziej znaczących należy konflikt arabsko‑izraelski, w tym dążenia Palestyńczyków do utworzenia własnego państwa.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 3

Na mapie konturowej numerami zaznaczono 4 państwa leżące na Bliskim Wschodzie. Połącz je z właściwymi nazwami państw.

REOk6aa8sq6tm

R1EgoCRX8nvo8

2 Możliwe odpowiedzi: 1. Iran, 2. Turcja, 3. Izrael, 4. Arabia Saudyjska 4 Możliwe odpowiedzi: 1. Iran, 2. Turcja, 3. Izrael, 4. Arabia Saudyjska 3 Możliwe odpowiedzi: 1. Iran, 2. Turcja, 3. Izrael, 4. Arabia Saudyjska 1 Możliwe odpowiedzi: 1. Iran, 2. Turcja, 3. Izrael, 4. Arabia Saudyjska

2 Możliwe odpowiedzi: 1. Iran, 2. Turcja, 3. Izrael, 4. Arabia Saudyjska 4 Możliwe odpowiedzi: 1. Iran, 2. Turcja, 3. Izrael, 4. Arabia Saudyjska 3 Możliwe odpowiedzi: 1. Iran, 2. Turcja, 3. Izrael, 4. Arabia Saudyjska 1 Możliwe odpowiedzi: 1. Iran, 2. Turcja, 3. Izrael, 4. Arabia Saudyjska

Ćwiczenie 3

R3erv00pZU4jQ

Zaznacz państwa leżące na Bliskim Wschodzie.