RGFPnAna344ZI
Ilustracja, która przedstawia wagę. Po lewej stronie lupa w środku, której widać paragraf. Elementy przedstawione na niebieskim tle.

Gałęzie prawa wewnętrznego

Paragraf 
Źródło: pixabay.com, domena publiczna.

Czy potrafisz określić, które obszary funkcjonowania państwa i społeczeństwa reguluje bezpośrednio Konstytucja RP? Przekonaj się, wykonując zadanie.

Ćwiczenie 1
RVgipZ1ctc2TU1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Wstęp do prawoznawstwaTatiana Chauvin, Tomasz Stawecki, Piotr Winczorek
Tatiana Chauvin, Tomasz Stawecki, Piotr Winczorek Wstęp do prawoznawstwa

Gałąź prawa - „oznacza zbiór norm, które regulują określoną sferę stosunków społecznych oraz wytwarzają typowe dla tych stosunków instytucje prawne”.

Gał_01 Źródło: Tamara Chauvin, Piotr Stawecki, Tomasz Wieczorek, Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 2014, s. 141.
Ćwiczenie 2

Wyjaśnij pojęcie: gałąź prawa.

RVEPeKkOF3hG5
(Uzupełnij).
tSbFv2Tw2G_0000000G
RGFPnAna344ZI
Paragraf 
Źródło: pixabay.com, domena publiczna.
Co potrafię?
  • przedstawić funkcję represyjną prawa;

  • wymienić konsekwencje zasady domniemania niewinności;

  • określić różnice między prawem publicznym a prywatnym.

Nauczysz się
  • poznawać najważniejsze gałęzie prawa wewnętrznego;

  • wskazywać najważniejsze różnice między prawem karnym, cywilnym i administracyjnym.

tSbFv2Tw2G_00000014

Prawo konstytucyjne

R1Pj82LMYLAoM
Herb Polski. Czasami nawet konstytucja może wprowadzać w błąd. Konstytucja RP używa bowiem w art. 28 błędnie pojęcia herb. Godłem Polski jest Orzeł Biały, natomiast tenże Orzeł umieszczony na tarczy herbowej w czerwonym polu jest już herbem Polski
Źródło: domena publiczna.
prawo konstytucyjne
Definicja: prawo konstytucyjne

zespół norm dotyczących m.in. podstawowych zasad ustroju politycznego i ekonomicznego państwa, organizacji władz publicznych, sposobu ich powoływania, kompetencji i odpowiedzialności oraz praw i obowiązków obywatelskich; podstawowym aktem normatywnym w tym zakresie jest Konstytucja RP, regulacje szczegółowe znajdują się w ustawach; można wśród nich wymienić np.: Kodeks wyborczy czy ustawę o partiach politycznych

tSbFv2Tw2G_0000001F

Prawo cywilne

prawo cywilne
Definicja: prawo cywilne

jedna z podstawowych gałęzi prawa prywatnego, wywodząca się z prawa rzymskiego; prawo cywilne reguluje stosunki prawne między równymi sobie podmiotami, którymi mogą być na przykład osoby fizyczne lub osoby prawne; dotyczy stosunków majątkowych i niemajątkowych, a także chroni dobra osobiste (np. zdrowie, cześć, dobre imię, twórczość artystyczną)

Podział prawa cywilnego

Prawo cywilne:

  • część ogólna;

  • prawo rzeczowe;

  • prawo zobowiązań;

  • prawo spadkowe.

Najważniejsze zasady prawa cywilnego:

  • równość stron;

  • ochrona własności;

  • swoboda umów;

  • ochrona działających w dobrej wierze;

  • ochrona praw nabytych;

  • ochrona dóbr osobistych.

Prawo cywilne można także podzielić na:

  • prawo cywilne materialne;

  • prawo cywilne procesowe;

  • prawo cywilne postępowania egzekucyjnego.

W polskim prawie najważniejsze akty normatywne dotyczące prawa cywilnego to:

  • ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny;

  • ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego.

tSbFv2Tw2G_0000002W

Prawo rodzinne

prawo rodzinne
Definicja: prawo rodzinne

wywodzi się z prawa cywilnego; reguluje kwestie dotyczące zawierania małżeństw, separacji i rozwodów, relacje (także majątkowe) między małżonkami, między rodzicami a dziećmi oraz kwestie przysposobienia (adopcji); w polskim prawie kwestie te reguluje ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy

Prawo handlowe

prawo handlowe
Definicja: prawo handlowe

gałąź prawa wyodrębniona z prawa cywilnego; określa rodzaje spółek handlowych, zasady ich tworzenia i działania; w polskim prawie przepisy te zostały wyodrębnione w ustawie z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych

tSbFv2Tw2G_00000035

Prawo pracy

prawo pracy
Definicja: prawo pracy

gałąź prawa obejmująca relacje między pracodawcami a pracobiorcami, regulująca zasady działania organizacji pracodawców i pracowników, zasady zawierania układów zbiorowych oraz zasady prowadzenia sporów zbiorowych

Podstawowe zasady prawa pracy:

  • każdy ma prawo do podjęcia pracy;

  • każdy ma swobodę nawiązywania stosunków pracy;

  • każdy ma prawo do wolności pracy, tzn. ma prawo do zerwania stosunku pracy;

  • pracodawca ma obowiązek poszanowania dóbr osobistych pracownika;

  • pracownicy powinni być traktowani równo;

  • nie wolno dyskryminować pracowników ze względu na rasę, płeć, wyznanie itp.;

  • pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia;

  • państwo ma obowiązek chronić uprawnienia pracowników;

  • pracownicy i pracodawcy mają prawo tworzyć i przystępować do organizacji zawodowych;

  • pracownicy mają prawo do partycypacji w zarządzaniu firmą w zakresie spraw dotyczących ich osobiście.

Najważniejszym aktem polskiego prawa pracy jest ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy.

tSbFv2Tw2G_0000003Z

Prawo karne

prawo karne
Definicja: prawo karne

normuje kwestie odpowiedzialności za czyny społecznie niebezpieczne oraz stosowanie sankcji przez państwo; czyny zabronione to przestępstwa [czyli czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy] lub wykroczenia [czyn społecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia pod groźbą kary aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do 5000 złotych lub nagany]

Przestępstwa

Występki – czyny zagrożone grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc (art. 7 § 3 Kodeksu karnego).

Zbrodnie – czyny zagrożone karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą.

Prawo karne obowiązujące w Polsce dzieli się na:

  • materialne - ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny;

  • procesowe - ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego;

  • wykonawcze - ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy.

Najważniejszymi aktami prawnymi dotyczącymi wykroczeń są:

  • ustawa z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń;

  • ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.

tSbFv2Tw2G_00000051

Prawo administracyjne

RN56ULcmMdjAN
Korytarz urzędu
Źródło: domena publiczna.

We współczesnym państwie jest to bardzo rozbudowana i zróżnicowana wewnętrznie gałąź prawa (obejmująca m.in. prawo: łowieckie, morskie, lotnicze, oświatowe, budowlane). Jej zasadniczą cechą jest to, że jedną ze stron stosunku prawnego jest organ administracji publicznej. Prawo administracyjne w części materialnej zawarte jest w ustawach regulujących poszczególne obszary życia społecznego, natomiast część formalna została uregulowana w ustawie z dnia
14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego.

Główne zasady postępowania administracyjnego określone w Kodeksie postępowania administracyjnego:

  • praworządności;

  • prawdy obiektywnej;

  • prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej;

  • pogłębiania świadomości i kultury prawnej obywateli;

  • informowania stron i pozostałych uczestników postępowania;

  • przekonywania;

  • szybkości i prostoty postępowania;

  • ugodowego załatwiania spornych spraw administracyjnych;

  • pisemności;

  • dwuinstancyjności;

  • sądowej weryfikacji decyzji ostatecznych.

tSbFv2Tw2G_00000060

Podsumowanie

W prawie rzymskim, na którym opiera się system prawa kontynentalnego, w tym także prawo polskie, obowiązywał podział na prawo publiczne i prywatne. W prawie współczesnym pojawiają się coraz to nowe gałęzie prawa, które wyodrębniają się z prawa cywilnego, karnego czy administracyjnego. Jest to związane z takimi czynnikami, jak zwiększenie zakresu działania władz publicznych, rozwój cywilizacyjny, poszerzenie zakresu praw i swobód obywatelskich czy wreszcie wpływ prawa międzynarodowego. Najważniejszymi kryteriami podziału prawa na gałęzie są przede wszystkim: przedmiot regulacji, podmiot regulacji [czyli określenie, kogo prawo dotyczy], zakres terytorialny regulacji oraz metoda regulacji.

Polecenie 1

Podaj przykłady nowych gałęzi prawa, które w ostatnich dekadach wyodrębniły się z prawa cywilnego.  Wyjaśnij, dlaczego tak się stało.

R1R0hqf2pX3yH
(Uzupełnij) -.
Ćwiczenie 3

Przedstaw znaczenie prawa pracy.

RDlJo9gxWZSJx
(Uzupełnij) -.
Polecenie 2

Na podstawie przepisów kodeksu karnego, wskaż przykłady występków i zbrodni.

R1W0X65xL1R2o
(Uzupełnij) -.
Ćwiczenie 4
R19aYWRTVvtYE1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
RKjRpaImxVQMw1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Zalecana literatura

Chauvin T., Stawecki T., Winczorek P., Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 2014.
Stelmachowski A., Wstęp do teorii prawa cywilnego, Warszawa 1999.

Tokarczyk R.A., Wprowadzenie do komparatystyki prawniczej, Lublin 1994.
Ziembiński Z., Podstawowe problemy prawoznawstwa, Warszawa 1980.