R1HmofFVqqj2L
Obraz przedstawia kobietę w białym czepku na głowie. Na nim jest umieszczony na środku sznur pereł. Z prawej strony znajduje się ozdoba wysadzana czerwonymi kamieniami i czarnymi frędzlami. Na szyi kobieta ma perłowe korale. Jest ubrana w  czarny strój z koronkową górą. Patrzy w stronę widza. Ma czerwone usta i rumieńce na policzkach. Postać jest przedstawiona do wysokości barków. Znajduje się na ciemnym tle. Portret jest umieszczony w sześciokątnej brązowej ramie.

Barokowe theatrum sacrum

Portret trumienny kobiety w białym czepku
Źródło: autor nieznany, Muzeum Narodowe w Warszawie, domena publiczna.

Barok lubował się w ceremoniale dworskim i wspaniałych uroczystościach kościelnych. Sztuka tego czasu, monumentalna, operująca efektami iluzjonistycznymi, bogactwem kolorystyki, pełna patosu, silnie oddziaływała na emocje, wyobraźnię i zmysły. Idealnie służyła kontrreformacyjnym wymaganiom propagowania wiary. Przepych sztuki katolickiej miał olśnić ludzi i przekonać ich do Kościoła. Orędownikami nowego stylu zostali jezuici, nad 'czystością' przekazu czuwała natomiast InkwizycjainkwizycjaInkwizycja. Jednak pod zewnętrzną wspaniałością kryło się ludzkie zwątpienie i niepewność, dlatego ważnym elementem kultury barokowej był również temat śmierci i cierpienia.

Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia:

  1. sięgnij do encyklopedii, Słownika mitów i tradycji kultury i ustal, czym były w barokowej Polsce: theatrum funebris, castrum doloris i portret trumienny;

R1FLTP0aE74Sm
(Uzupełnij).
  1. skorzystaj z dostępnych źródeł i wypisz zwyczaje pogrzebowe, jakie miała polska szlachta.

R1FLTP0aE74Sm
(Uzupełnij).

Mistycyzm i uduchowienie: Ekstaza świętej Teresy

Gian Lorenzo Bernini16801598
R8pQIDxMQEQZB
Autoportret
Źródło: Gian Lorenzo Bernini, olej na płótnie, Galleria Borghese, domena publiczna.

Gian Lorenzo Bernini

[czyt.: dżian lorenco bernini] – artysta, rzeźbiarz, architekt, malarz, urbanista, scenograf. Twórca popiersi portretowych, oficjalnych wizerunków papieży, pomników, grobowców, fontann, kameralnych scen mitologicznych i religijnych, posągów świętych. Wywarł decydujący wpływ na rozwój sztuki barokowej w Europie. 'Żył długo, tworzył w wielu technikach i dziedzinach, zyskał wielką sławę i legendarne uznanie, pozostawił po sobie wzory i normy stylu, które miały stać się inspiracją dla pokoleń późniejszych twórców [...]. Był dyrygentem w wielkim barokowym teatrze działania i sztuki, który z materią nie walczył, bo w jego ręku marmur stawał się miękki jak wosk' (1)j0000000CZB1v38_000tp001(1). Do jego najwybitniejszych dzieł zalicza się: plac przed Bazyliką św. Piotra w Rzymie (1656‑1667), baldachim nad grobem św. Piotra (1626‑1633), fontannę Czterech Rzek (1648‑1651, plac Navona w Rzymie), grobowce papieskie Urbana VIII (1623‑1644) i Aleksandra VII Chigi (1655‑1667) oraz rzeźby: Porwanie Prozerpiny (1621‑1622), Dawid (1623‑1624), Apollo i Dafne (1622‑1625).

RiyI0J1d4TROg
Ekstaza świętej Teresy we wnętrzu kaplicy CornaroSanta Maria della Vittoria
Źródło: fot. Livioandronico 2013, Gian Lorenzo Bernini, 1645, licencja: CC BY-SA 4.0.
R1Rzd0nHOo8gH
Ekstaza św. Teresy
Źródło: fot. Alvesgaspar, Gian Lorenzo Bernini, 1647, marmur, licencja: CC BY 4.0.

Ekstaza św. Teresy to mistrzowskie dzieło Berniniego, arcydzieło rzeźby i symbol sztuki barokowej. Przeznaczono ją do ołtarza poświęconego hiszpańskiej zakonnicyj0000000CZB1v38_000tp002zakonnicy żyjącej w XVI wieku. Tematem przedstawienia są mistyczne przeżycia karmelitanki, których doznała podczas jednej ze swych duchowych wizji. Dzieło miało odzwierciedlać potrydencką pobożnośćj0000000CZB1v38_000tp003potrydencką pobożność i wzbudzać żarliwe uczucia religijne. Dynamiczna, asymetryczna kompozycja, akcentująca napięcie i ruch oraz wiernie oddająca stany emocjonalne, jest typowa dla baroku, podobnie jak teatralne, patetyczne gesty postaci i ich rozwiane, dekoracyjnie ukształtowane szaty. Rzeźba Berniniego jest sensualna, a ból na twarzy świętej miesza się z rozkoszą. W momencie powstania dzieło budziło powszechny zachwyt. Sto lat później wywoływało już kontrowersje, ponieważ zaczęto dostrzegać w nim elementy gorszącego erotyzmu, nieprzystającego do rzeźby sakralnej. W XIX wieku arcydzieło Berniniego potępiano z pozycji zagrożonej moralności, artystę oskarżano o lubieżność, duchowe zepsucie i 'zbłądzenie w sztuce rzeźbiarskiej'.

RWv6WEZLL59lu
Maciej Gudowski czyta tekst Jana Białostockiego Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej ery.
Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej eryJan Białostocki
Jan Białostocki Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej ery

Oglądamy istny teatr; przy czym widzimy zarówno scenę, jak i widownię. Wspaniała, wykładana marmurami ściana ołtarzowa wygina się ku nam i pośrodku zapada głęboko, tworząc ciemną niszę, na której tle rozgrywa się niecodzienna scena: święta popada w ekstazę religijną, jej oczy nie widzą świata rzeczywistego, lecz wizję niebiańską. Treść tej wizji jest nam jednak pokazana: anioł o młodzieńczej, prawie kobiecej urodzie, o lekkim uśmiechu na wdzięcznej twarzyczce, wznosi prawą ręką złotą strzałę – strzałę miłości bożej – i kieruje ją ku sercu omdlewającej. Usta Teresy są rozwarte bezwładnie, oczy jakby niewidome ukrywają się częściowo pod powiekami, jej ciało pozbawione jest władzy. Ekstaza świętej pokazana jest środkami konkretnymi, realnymi, przedstawiona jest jako stan patologiczny, jako omdlenie. Zarazem przeżycia nacechowane są silnym udziałem elementu zmysłowego. Suknia jej rozwiewa się w fałdach tak delikatnych, iż trudno, doprawdy, uwierzyć, iż wykute są z twardego marmuru. Całość sceny oświetlona jest pozornie mistycznym światłem, padającym z ukrytego pod belkowaniem ołtarza okienka, którego widz nie może spostrzec. Wnikliwość obserwacji i przemyślane użycie środków tworzących iluzję połączone są dla stworzenia potężnego efektu i wywołania wrażenia porywającego duszę widza podatnego na religijne wzruszenie. [...] Z bocznych ścian kaplicy, z lóż tam umieszczonych, przyglądają się scenie ekstazy i adorują świętą wyrzeźbione postacie członków rodziny Cornaro. Wraz z nami oglądają tę wizję ludzie stworzeni przez Berniniego, aby iluzja stała się zupełna i by granica prawdy i fikcji zatarła się całkowicie.

j0000000CZB1v38_00000_BIB_001 Źródło: Jan Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej ery, t. 2, Warszawa 1974, s. 104–105.
1
Polecenie 1

Wybierz spośród podanych poniżej najbardziej trafne określenia rzeźby Berniniego Ekstaza św. Teresy i wykorzystaj je, redagując wpis dotyczący dzieła na forum internetowe miłośników sztuki barokowej.

piękna, precyzyjna, zimna, zjawiskowa, dziwna, ekspresyjna, wzniosła, poruszająca, sensualna, teatralna, dynamiczna, mistrzowska

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 1

Ustal, czy pomimo religijnego, mistycznego tematu, Ekstazę św. Teresy można uznać za rzeźbę realistyczną. Uzasadnij swoją odpowiedź.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 2

Na podstawie wyszukanych informacji na temat zwyczajów pogrzebowych polskiej szlachty oraz zamieszczonych powyżej tekstu Jana Białostockiego wyjaśnij, na czym polegała teatralizacja życia i sztuki w baroku.

uzupełnij treść
RiWx0mPAqhunw
Ćwiczenie 3
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu podanego słownictwa do odpowiednich kategorii.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000000CZB1v38_000tp001
j0000000CZB1v38_000tp002
j0000000CZB1v38_000tp003
Przepych
inkwizycja

Mistycyzm i uduchowienie: Ekstaza świętego Franciszka

El Greco16141541
RCBUzRFnPEhb8
Domniemany autoportret El Greca
Źródło: El Greco, 1595, olej na płótnie, Metropolitan Museum of Art, domena publiczna.

El Greco

[czyt.: el greko] (właśc. Domenikos Theotokopulos) – malarz hiszpański greckiego pochodzenia, tworzący w Toledo. Autor ekspresyjnych i uduchowionych obrazów religijnych. Wybitny przedstawiciel manieryzmu – nurtu obecnego w sztuce na przełomie renesansu i baroku – którego dzieła odznaczały się niezwykłą i kunsztowną formą, wyrafinowaną kolorystyką oraz zamierzoną sztucznością kompozycji i oświetlenia. Podobnie jak inni artyści tego nurtu, El GrecoEl GrecoEl Greco ujmował przeżycia mistyczne jako doznania zmysłowe o charakterze ekstatycznym lub wizjonerskim. Jego najwybitniejsze dzieła to: Expolio (Chrystus z szat obnażony, 1579), Pogrzeb hrabiego Orgaza (1588), Święty Franciszek otrzymujący stygmaty (1600‑1605), Widok Toledo (1610) i Laokoon (ok. 1614).

El Greco
RJ1smvl1aJv05
Ekstaza św. Franciszka
Źródło: El Greco, olej na płótnie, Muzeum Diecezjalne, Siedlce, domena publiczna.

Spośród wielu postaci religijnych najwięcej zainteresowania El Greco poświęcił Franciszkowi z Asyżu – włoskiemu świętemu, otaczanemu szczególnym kultem w Hiszpanii i na Krecie, gdzie artysta spędził dzieciństwo i młodość. Namalował
on blisko 120 wizerunków il Poverello ('Biedaczyny'): najczęściej przedstawiał
go z czaszką, pogrążonego w głębokiej modlitewnej medytacji. Taki właśnie temat ma jedyne sygnowane płótno El Greca znajdujące się w zbiorach polskich (Muzeum Diecezjalne w Siedlcach). Postać świętego wypełnia niemal cały obraz, odcinając się od ciemnego tła, pokrytego burzowymi chmurami. Na dłoniach rozłożonych w błagalnym geście widoczne są stygmaty. Wzrok Franciszka kieruje się ku niebu,
skąd wydobywa się blask, spływający na oblicze świętego. Wizerunek jest ekspresyjny i pełen dramatycznych efektów światłocieniowych, podkreślających uduchowienie i żarliwą religijność świętego. Wrażenie to wzmacnia oszczędna i chłodna kolorystyka obrazu.

Maria Rzepińska W kręgu malarstwa

Problem światła i ciemności w malarstwie baroku nie był problemem czysto artystycznym. Przenikał całe życie umysłowe tego czasu, religię, filozofię, nauki przyrodnicze. Był to też chyba jedyny okres w historii kultury europejskiej, w którym zjawisko cienia i ciemności budziło tak wiele spekulacji i zyskało taką rangę, ani przedtem, ani potem nieznaną. Koniec XVI wieku jest świadkiem powstania teologii ciemności w jej formie najdoskonalszej i nieprześcignionej – w pismach św. Jana
od Krzyża. Zakon jezuitów i karmelitów zalecał ciemność jako sprzyjającą kontemplacji, a więc wartość dodatnią dla życia duchowego. Wielki renesans studiów biblistycznych w języku hebrajskim zapoznał przedstawicieli Kościoła i zakonów z mistyką judaistyczną, gdzie Bóg 'mieszkał w ciemności' i gdzie ciemność była Jego atrybutem podobnie jak światło. Nowa astronomia akcentowała zjawisko zaćmienia słońca i faz księżyca jako będące punktem wyjścia dla systemu geocentrycznego.
Te wszystkie 'znaki czasu', choć rozsypane i pozornie niezależne, wykazują zbieżność, która nie może być przypadkowa; są to różne oblicza znamiennego toposu kulturowego. Jednym z tych oblicz jest malarstwo tenebrystówj0000000CZB1v38_000tp004tenebrystów. Ich ciemność jest ciemnością symboliczną. Tak jak złote tła w średniowieczu były metaforą Boskiego Światła – lux perpetualuxlux perpetua, tak ciemne tła obrazów barokowych są metaforą, którą zależnie od kontekstu można pojmować jako „noc mistyczną”j0000000CZB1v38_000tp005„noc mistyczną” albo jako 'miejsce ciemne', którym jest nasza ziemia.

j0000000CZB1v38_00000_BIB_002 Źródło: Maria Rzepińska, W kręgu malarstwa, Wrocław 1988, s. 136–137.
lux
R1VVjSqidSGgI
Ćwiczenie 4
Zadanie interaktywne polega na wybraniu prawidłowych odpowiedzi spośród podanych wariantów.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1SOCmGMt6IHs
Ćwiczenie 4
El Greco to przedstawiciel manieryzmu w malarstwie. Które spośród podanych określeń jego twórczości odnoszą się do sztuki manieryzmu? Możliwe odpowiedzi: 1. wierne naśladowanie świata realnego, 2. wytworność, kunsztowność i świadoma deformacja formy, 3. kompozycja harmonijna i pełna spokoju, 4. wyrafinowana i chłodna kolorystyka obrazów, 5. wzmożona ekspresja, 6. pogodna i ciepła tonacja barwna, 7. sztuczność oświetlenia, kontrasty światłocieniowe, 8. wyraz uduchowienia i żarliwej religijności
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 5

Odwołując się do przywołanego fragmentu tekstu Marii Rzepińskiej, wyjaśnij, jaką funkcję w malarstwie barokowym pełniła ciemność.

uzupełnij treść
ROaU9N4sFFKRN
Ćwiczenie 6
Przyporządkuj stosowane w malarstwie barokowym symbole jasności i ciemności do odpowiednich kategorii. ŚWIATŁO Możliwe odpowiedzi: 1. śmierć, 2. świętość, 3. grzech, 4. życie MROK Możliwe odpowiedzi: 1. śmierć, 2. świętość, 3. grzech, 4. życie
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
1
Polecenie 2

Ustal, czym jest topos kultury. Określ, czy opozycja światła i mroku jest toposem kultury. Uzasadnij swoją odpowiedź, analizując dwa wybrane przykłady dzieł malarskich.

uzupełnij treść
j0000000CZB1v38_000tp004
j0000000CZB1v38_000tp005

Vanitas (I)

RPUbXxcYkCg4L
Vanitas
Źródło: Simon Renard de Saint-André, 1650, olej na płótnie, Musée des Beaux-Arts, Lyon, domena publiczna.

Vanitas to szczególna odmiana martwej natury, odrębnego gatunku malarskiego, który najpełniej rozwinął się w XVII‑wiecznych Niderlandach. Kompozycje tego rodzaju pod pozorem realistycznych przedstawień różnych, przypadkowo ze sobą zestawionych przedmiotów, kryły znaczenia symboliczne, treści moralizatorskie
lub aluzje religijne. Ich odczytanie wymagało nierzadko gruntownej wiedzy o emblematachemblematemblematach i atrybutach. Vanitas nawiązywały do trzech aspektów życia człowieka: spraw ducha (sztuka, nauka, literatura), dóbr materialnych (akty własności, cenne przedmioty) i rozkoszy zmysłowych (wykwintne jedzenie, trunki, szklane puchary, fajki, nuty i instrumenty muzyczne, kwiaty). Nadrzędną ideą tych przedstawień było nawiązanie do myśli zaczerpniętej z Wulgaty: vanitas vanitatum,
et omnia vanitas – łac. 'marność nad marnościami i wszystko marność', przypominającej o nietrwałości życia i przemijalności dóbr doczesnych. Kruchość istnienia podkreślały przedmioty związane z nieuniknionym upływem czasu: czaszki, klepsydry, dogasające świece, zepsute jedzenie czy zerwane sznury oraz delikatne istoty i ulotne zjawiska, np. motyle czy bańki mydlane. Kompozycje, zgodnie z estetyką barokową, były bogate w formie, efektowne i zaskakujące. Artyści śmiało operowali kontrastem: zestawiając elementy makabryczne (turpistyczne) z pięknymi owocami, kwiatami czy klejnotami. Miało to zaintrygować widza, pobudzić jego wyobraźnię i zmusić do refleksji natury egzystencjalnej.

1
Ćwiczenie 7

Rozszyfruj symbolikę obrazu Vanitas Simona Renarda de Saint‑AndréSimon Renard de Saint‑AndréSimona Renarda de Saint‑André.

Wyjaśnij, co symbolizują: czaszka, wieniec laurowy, instrumenty muzyczne, wino, rozbity szklany puchar, bańki mydlane, sznur, nuty i akt własności.

uzupełnij treść
Simon Renard de Saint‑André
emblemat
Kasper Miaskowski Na śklenicę malowaną

Popiół śkło, choć je farby malują,
Gdy sztuki w hucie nim wyprawują:
A nie tak, kiedy pieniste konie
Spuszczając z góry słońce, niż tonie
(Jeśli żegnając pogodnym okiem,
Zboczy się z wilgim pozad obłokiem)j0000000CZB1v38_000tp006Zboczy się z wilgim pozad obłokiem),
Różnych barw tęcze światu wyprawi;
Jako rzemieślnik tak śkło postawi,
Zielonym, złotym i szafirowym
Pędzlem i kształtem pozorne nowym.
Ale cóż potem? Śklenica snadnie,
Niż się napijesz, z rąk ci wypadnie:
A on spaniały kryształ w perzyny
Poszedł, ostatek dym niesie siny.
Popiół śkło; ale i popiół człowiek,
Choćby rozciągnął jak Feniks kto wiek:
Bo i z słonecznych ten ptak promieni
Z popiołu wstaje, w popiół się mieni.
Lecz co arabskie wspominam dziwy?
Przyjdzie dzień, kiedy i świat szedziwyj0000000CZB1v38_000tp007szedziwy
Walnymj0000000CZB1v38_000tp008Walnym płomieniem jak słoma spłonie,
Niż wieczny siędzie Sędzia na tronie.

j0000000CZB1v38_00000_BIB_003 Źródło: Kasper Miaskowski, Na śklenicę malowaną, [w:] tegoż, Zbiór rytmów, oprac. Alina Nowicka-Jeżowa, Warszawa 1995, s. 326.
1
Ćwiczenie 8

Wymień pojawiające się w wierszu Kaspra Miaskowskiegoj0000000CZB1v38_000tp009Kaspra Miaskowskiego symbole przemijania.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 9

Wyjaśnij, co łączy pozornie odległe skojarzenia: szkła i popiołu, człowieka i szkła, wreszcie – Feniksa i człowieka.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 10

Odnosząc się do obrazu Vanitas i wiersza Kaspra Miaskowskiego, wyjaśnij dwuznaczną symbolikę szkła w baroku.

uzupełnij treść
j0000000CZB1v38_000tp007
j0000000CZB1v38_000tp008
j0000000CZB1v38_000tp006
j0000000CZB1v38_000tp009

Vanitas (II)

RogTY50bE8oXm
In ictu oculi (W mgnieniu oka)
Źródło: Juan Valdés Leal, 1672, olej na płótnie, Iglesia y Hospital de la Caridad, Sewilla, domena publiczna.
RtQgee8cLWzS4
Finis gloriae mundi (Koniec ziemskiej chwały)
Źródło: Juan Valdés Leal, 1672, olej na płótnie, Iglesia y Hospital de la Caridad, Sewilla, domena publiczna.

Zaprezentowane obrazy są dziełami hiszpańskiego 'malarza grozy i cierpienia': Juana de Valdésa LealaJuan de Valdés LealJuana de Valdésa Leala (1622‑1690). Artysta namalował je dla Szpitala Miłosierdzia, założonego w Sewilli przez szlachcica Miguela MañaręMiguel MañarMiguela Mañarę – nawróconego grzesznika, identyfikowanego niekiedy ze słynnym uwodzicielem Don JuanemDon JuanDon Juanem. Makabryczne i alegoryczne dzieła były inspirowane Rozprawą o prawdzie, w której Mañara zawarł pobożne refleksje na temat przemijania i znikomości dóbr doczesnych. In ictu oculi (W mgnieniu okaj0000000CZB1v38_000tp00AW mgnieniu oka; ilustracja 1.) przedstawia śmierć z trumną pod pachą i kosą w ręku, gaszącą świecę (symbol życia) umieszczoną na stosie oznak ziemskiej władzy (świeckiej – płaszcz, korona i szpada, oraz duchownej – mitra i pastorał) oraz nauki i zdobyczy człowieka (księgi). Na obrazie Finis gloriae mundi (Koniec ziemskiej chwały; ilustracja 2.) widać mroczne podziemie z otwartymi trumnami, a w nich rozkładające się zwłoki biskupa i rycerza. Nad nimi artysta namalował wagę dobrych i złych uczynków, na której umieścił zwierzęta symbolizujące siedem grzechów głównych i przedmioty pokuty: różaniec, krzyż, Pismo Święte, rózgę oraz miłosierne serce Jezusa. Podobno MurilloMurilloMurillo, oglądając 'tę wspaniałą ohydę', powiedział: 'Oto obraz, który budzi chęć zatkania sobie nosa'. De Valdés Leal odparowałj0000000CZB1v38_000tp00Bodparował: 'Czyż to moja wina, kolego, jeśli dla siebie wziąłeś najpiękniejsze owoce z koszyka, a mnie zostawiłeś jedynie zgniliznę, jedynie kości do ogryzania'. [cyt. za: Jean Babelon, Sztuka hiszpańska, tłum. Halina Ostrowska‑Grabska, Warszawa 1974, s. 195]

Don Juan
Miguel Mañar
Murillo
Juan de 
1
Ćwiczenie 11

Opisz jednym zdaniem obrazy Juana de Valdésa LealaJuan de Valdés LealJuana de Valdésa Leala. Określ ich temat, charakter i przeznaczenie.

Na podstawie opisów obrazów, opisz jednym zdaniem obrazy Juana de Valdésa Leala. Określ ich temat, charakter i przeznaczenie.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 12

Rozważ, czy dzieła W mgnieniu okaKoniec ziemskiej chwały powstałe w baroku można pod względem przesłania porównać do średniowiecznego moralitetu. Uzasadnij swoją odpowiedź.

uzupełnij treść
RDAb2KWS4rWYI
Ćwiczenie 13
Wskaż, które z poniższych twierdzeń dotyczących Juana de Valdésa Leala i jego dzieł In ictu oculi oraz Finis gloriae mundi są prawdziwe.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 13

Określ, co symbolizuje czaszka na obrazach Juana de Valdésa Leala.

uzupełnij treść
j0000000CZB1v38_000tp00A
j0000000CZB1v38_000tp00B
Juan de Valdés Leal

Współczesny neobarok

Sztuka baroku dzięki swojemu bogactwu i zdolności wzbudzania skrajnych emocji inspirowała wielu późniejszych artystów. Salvador Dali w swoim słynnym Ukrzyżowaniu nawiązał do mistycznych wizji św. Jana od Krzyża, z kolei Tamara Łempicka w dekoracyjnej stylistyce art décoart décoart déco stworzyła własną malarską wersję portretu św. Teresy z Àvila. Neobarok to pojęcie zarezerwowane dziś dla designudesigndesignu i mody, która kocha przepych, bogate hafty, kryształowe aplikacje oraz złoto w połączeniu z głęboką czernią. Paradoksalnie także minimalizm czerpie z tego stylu – przykładem jest kultowy już projekt krzesła Louis GhostLouis GhostLouis Ghost (2002) Philippe’a StarckaPhilippe StarckPhilippe’a Starcka. Nowoczesny mebel, wykonany z przezroczystego poliwęglanu, odtwarza i reinterpretuje barokową formę. Tego rodzaju inspiracje widoczne są również w sztuce najnowszej.

Louis Ghost
Philippe Starck
design
art déco
Javier Pérez1968
RkM7emQf6Peeo
Autoportret
Źródło: Javier Pérez, 1996, fotografia, licencja: CC BY-SA 3.0.

Javier Pérez

[czyt.: havier perez] – kataloński rzeźbiarz i artysta multimedialny, który w 2001 roku reprezentował Hiszpanię na 49. Biennale w Wenecji. Wykorzystuje różnorodne materiały, zarówno organiczne (skóra, włosy, kokony jedwabników, chleb), jak i mineralne czy syntetyczne (szkło, porcelana, żywica i lateks). Tworzy niezwykłe, perfekcyjne warsztatowo i wysoce estetyczne instalacje o bogatej barokowej formie oraz intrygującej symbolice. Interesują go opozycje: ducha i ciała, piękna i grozy, trwałości i kruchości form. Wyrażeniu tych relacji służą zaskakujące aranżacje łączące elementy sacrumprofanum.

RF2TusMqT7yFH
La Carroña (Padlina)
Źródło: Javier Pérez, 2011, instalacja, szkło z Murano, wypchane ptaki, licencja: CC BY-SA 3.0.
RUYfyAielv0JO
Rosario (Memento Mori); Corona (Korona), 2008‑2009
Źródło: Javier Pérez, 2011, instalacja, patynowana na brąz żywica poliestrowa; instalacja, szkło z Murano, tkanina, stal, Museu de Montserrat, Barcelona, licencja: CC BY-SA 3.0.

Zaprezentowane dzieła osadzone są w tradycji barokowej sztuki hiszpańskiej,
z jej zamiłowaniem do wizji, ascezy, pokuty i dewocji, fascynacją obrazami rozkładu oraz skłonnościami do sensualizmu.

Instalacja La Carroña (Padlina; ilustracja 1.) nawiązuje do motywu vanitas. Na roztrzaskanym drogocennym żyrandolu ze szkła z Murano 'żerują' czarne wypchane ptaki. Całość tworzy piękną i ekspresyjną martwą naturę.

Kolejne obiekty (ilustracja 2.) reinterpretują iberyjską żarliwość religijną. Olbrzymi różaniec wykonany z naturalnej wielkości ludzkich czaszek to autorska wizja memento mori, natomiast korona ze szkła weneckiego odtwarza kształt korony cierniowej. Pérez ceremonialnie eksponuje ją na szkarłatnej poduszce i wysokim stoliku o stalowych, ostro zakończonych nogach. Lśnienie czystego i kruchego kryształu oraz czerwień poduszki ze złotym szamerunkiemszamerunkszamerunkiem są wydobywane z mroku sal ekspozycyjnych przez punktowe światło.

1
Polecenie 3

Co sądzisz o pracach Javiera PérezaJavier PérezJaviera Péreza? Opisz swoje odczucia.

Co sądzisz o pracach Javiera Péreza? Na podstawie opisów zdjęć opisz swoje odczucia.

uzupełnij treść
1
Polecenie 4

Wybierz spośród podanych poniżej najbardziej trafne określenia instalacji Javiera Péreza PadlinaKorona. Wykorzystaj je, opisując te prace.

Na podstawie opisów zdjęć wybierz spośród podanych poniżej najbardziej trafne określenia instalacji Javiera Péreza PadlinaKorona. Wykorzystaj je, opisując te prace.

piękne, prowokujące, ciekawe, ekspresyjne, urzekające, żartobliwe, obrazoburcze, pomysłowe, szokujące, teatralne, niezrozumiałe, hermetyczne

uzupełnij treść
1
Polecenie 5

Przygotuj głos w dyskusji na temat dzieła Padlina. W tym celu odpowiedz
na poniższe pytania:

  • Jak rozumiesz tytuł? Co jest padliną: cenny żyrandol, czerwone szkło, dzieło sztuki czy może coś zupełnie innego?

  • Czy jest to artystyczny żart, prowokacja czy raczej perwersja (rozumiana jako zachowanie naruszające obowiązujące konwencje i mające na celu zaszokowanie widza)?

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 14

Zinterpretuj dzieła Javiera Péreza. Rozważ, jakie treści symboliczne zawierają te instalacje.

uzupełnij treść
Javier Pérez
szamerunk

Zadaniowo

Polecenie 6

Korzystając z poniższego schematu, porównaj obraz In ictu oculi (W mgnieniu oka) i Finis gloriae mundi (Koniec ziemskiej chwały).

R1XhgBm4CdRQE
Miejsce na notatki ucznia.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 6

Porównaj opisy obrazów In ictu oculi (W mgnieniu oka) i Finis gloriae mundi (Koniec ziemskiej chwały), a następnie uzupełnij zamieszczony poniżej schemat notatki.

R1XhgBm4CdRQE
Miejsce na notatki ucznia.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
ReWjJKo1v1n501
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Zapoznaj się z poniższymi słowami kluczami związanymi z lekcją, a następnie zaproponuj ich własną kolejność. Możesz kierować się tym, co cię zaciekawiło, poruszyło, zaskoczyło itp. Przygotuj krótkie uzasadnienie swojej propozycji. Słowa klucze: Javier Pérez, Vanitas, El Greco, Gian Lorenzo Bernini, sztuka hiszpańska, Ekstaza św. Teresy, Ekstaza św. Franciszka, Juan Valdés Leal.

RjB4K9Lrq88KU
(Uzupełnij).