Konferencja paryska i traktat wersalski

Wprowadzenie

Po zakończeniu działań wojennych na frontach I wojny światowej i podpisaniu zawieszenia broni, konieczne stało się uregulowanie stosunków międzynarodowych, a przede wszystkim ukaranie winnych wybuchu konfliktu oraz usankcjonowanie zmian politycznych i terytorialnych. Z wizją powojennego świata wystąpił prezydent USA Thomas Woodrow WilsonThomas Woodrow WilsonThomas Woodrow Wilson [czyt.: tomas łudroł łilson].

R1ROiBIUk5ktx

Na zdjęciu przedstawiony jest od pasa w górę prezydent Stanów Zjednoczonych. Ubrany jest w koszulę, krawat i marynarkę. Na twarzy ma prawie niewidoczne okulary korekcyjne. Patrzy na wprost.

Można sądzić, że zamiarem polityków zwycięskich państw było stworzenie ładu światowego, który zapewni narodom pokój. Zadanie okazało się jednak za trudne 
do realizacji.

RwTE0SHVJzBm5

Przedstawione zostało zdjęcie pierwszej strony gazety. Zamieszczone są na tej stronie artykuły w języku angielskim. Na samej górze widnieje nazwa gazety The New York Times. Pod napisem dużymi literami umieszczony jest napis „Podpisanie rozejmu, koniec wojny! Berlin zajęty przez rewolucjonistów. Nowy kanclerz błaga o porządek, obalony Kaiser ucieka do Holandii”. Pod napisem opisane są treści artykułów.

Decydenci i uczestnicy

18 stycznia 1919 roku w Paryżu rozpoczęły się obrady konferencji wersalskiej. Udział wzięło w niej 27 państw. Kierownictwo nad obradami objęła Rada Najwyższa. W jej skład wchodzili szefowie rządów i ministrowie spraw zagranicznych USA, Wielkiej Brytanii, Francji, Włoch, Japonii. Jednak największy wpływ na podejmowane decyzje miała Wielka Czwórka, czyli prezydent USA Thomas Woodrow Wilson, premier Wielkiej Brytanii David Lloyd GeorgeDavid Lloyd GeorgeDavid Lloyd George [czyt.: dejwid lojd dżordż],  Vittorio Emanuele Orlando oraz premier Francji Georges Clemenceau [czyt.: żorż klemenso]. Decyzje podejmowane przez Radę były obligatoryjne (obowiązujące). Pozostali uczestnicy mogli przedstawić swój punkt widzenia, ale często prezentowane koncepcje nie były uwzględniane.

• Włochy straciły zainteresowanie konferencją, po tym jak okazało się, że nie uzyskają zbyt dużych nabytków terytorialnych.

• Japonię nie interesowały kwestie europejskie.

• Rosja nie wzięła udziału w konferencji mimo że była jednym z państw ententy. Oficjalnie nie dopuszczono jej do obrad, ponieważ zawarła separatystyczny pokój z Niemcami, a faktycznie ze względu na to, że obawiano się radykalizmu bolszewików. Nie chciano widzieć 'czerwonych' Rosjan w Wersalu.

• Prezydent USA chciał realizacji stworzonego przez siebie czternastopunktowego orędzia.

• Premier Francji dążył do całkowitego osłabienia Niemiec, aby nigdy nie były już w stanie zagrozić Francji.

• Anglii wystarczył już fakt, że Niemcy przegrały wojnę. Przestały być konkurentem handlowym i potęgą morską. Dalsze osłabianie mogło mieć wpływ na zachwianie równowagi europejskiej. Brytyjczycy przekonywali także, że zbyt duże odszkodowania narzucone Niemcom mogą doprowadzić do załamania ekonomicznego nie tylko w tym państwie, ale i w całej Europie.

W wystosowanym do rządu francuskiego memorandummemorandum memorandum David Lloyd George wskazywał na jeszcze jedno niebezpieczeństwo: 'Najbardziej niebezpieczne w obecnej sytuacji jest moim zdaniem to, że Niemcy mogą związać swoje losy z bolszewizmem i oddać swoje zasoby, swoje mózgi, wojenne talenty organizacyjne do dyspozycji rewolucyjnym fanatykom, którzy marzą o podboju świata przez bolszewizm przy pomocy siły oręża. To niebezpieczeństwo nie jest bynajmniej chimerą. Obecny rząd niemiecki jest słaby, pozbawiony prestiżu i nieposiadający pełni władzy, trzyma się jakoś jeszcze, ponieważ jedyną alternatywą byliby Spartakusowcy…'.

Kapsuła czasu

RdPRVulYHjDZ0

Zdjęcie przedstawia stojących przed budynkiem, na tle otwartych przeszklonych drzwi czterech mężczyzn. Od lewej stoi David Lloyd George (ubrany jest w ciemny surdut, włosy ma zaczesane do tyłu do linii karku), dalej Vittorio Emanuele Orlando (ubrany jest w ciemny garnitur) dalej Georges Clemenceau (ubrany jest w ciemny garnitur, ma sumiaste wąsy i krzaczaste brwi), dalej Thomas Woodrow Wilson (ubrany jest w ciemny surdut, jest najwyższy na zdjęciu). David Lloyd George i Vittorio Emanuele Orlando patrzą na siebie i rozmawiają, Vittorio Emanuele Orlando ma uniesioną prawą rękę i palcem wskazującym pokazuje na Davida Lloyda Georga. Georges Clemenceau stoi na wprost, zaś prezydent Stanów Zjednoczonych stoi bokiem i patrzy w kierunku Davida Lloyda George i Vittorio Emanuela Orlando.

Traktat z Niemcami

Niemcy uznano za winnych wywołania wojny. Narzucono im wiele obciążeń. Nakazano wydanie sądom międzynarodowym cesarza Wilhelma II i kilkuset osób oskarżonych o zbrodnie wojenne. Jednak postanowienia tego nie zrealizowano. Cesarz spędził resztę życia na emigracji w Holandii, a jego podwładni uniknęli kary, tłumacząc, że tylko wykonywali rozkazy przełożonych.

Państwo poniosło przede wszystkim straty terytorialne: na rzecz Francji utraciło Alzację i wschodnią Lotaryngię, Belgii dwa małe obszary – Eupen i Malmedy, a Polski
– Pomorze Gdańskie, Wielkopolskę. Gdańsk został przekształcony w Wolne Miasto i znalazł się pod kontrolą Ligi Narodów. Oderwano również od Niemiec Zagłębie Saary – po 15 latach miał tam być przeprowadzony plebiscyt decydujący o przynależności. Niemcy musiały zrezygnować ze wszystkich swoich kolonii. Na części obszarów (zamieszkanych przez ludność różnej narodowości) zapowiedziano przeprowadzenie plebiscytów. W ich wyniku: Północny Szlezwik trafił do Danii, część Górnego Śląska znalazła się w rękach polskich, podobnie jak kilka gmin na Powiślu.

Niemcy zostały także osłabione militarnie. Warto wspomnieć chociażby o zatopieniu floty niemieckiej. Kiedy się okazało, że nie będzie ona tylko krótkotrwale internowana w brytyjskiej bazie w Scapa Flow [czyt.: skapa floł], ale skonfiskowana, marynarze niemieccy, nie chcąc oddać jej w ręce przeciwnika, położyli kres Wielkiej Flocie Wilhelma II, zatapiając ją.

Kolejnym ciosem dla państwa niemieckiego było obciążenie reparacjami (odszkodowaniami wojennymi wypłacanymi zarówno w pieniądzach, jak i sprzęcie), których wielkość ustalono na ogromną sumę 132 mld marek w złocie. Pierwsza rata
– 20 mld marek, miała być zapłacona do połowy 1921 roku, ostatnia w 1951 roku. Chcąc zmusić Niemców do uiszczenia odszkodowań, wojska ententy okupowały Zagłębie Saary. Odszkodowania miały zrekompensować straty materialne, a także pokryć renty dla wdów, inwalidów, sierot.

R144tyRkn6A5V

Zdjęcie przedstawia pociągi załadowane maszynami, traktorami, które mają być dostarczone do Francji jako wynagrodzenie w naturze. Wagony są odkryte. Widać dwa rzędy wagonów, wyładowane traktorami. Przy jednym ze składów stoi grupa ośmiu mężczyzn, ubranych w długie do kostek płaszcze wojskowe. W tle są zabudowania.

Traktat wersalski

Podpisanie pokoju

Niemcy nie spodziewali się, że zostaną im narzucone tak surowe warunki. Kiedy po raz pierwszy 7 maja 1919 roku delegacji niemieckiej przedstawiono projekt traktatu, 
jej członkowie próbowali go renegocjować, uważając, że jest on nie do zaakceptowania. Ponadto ówczesne zachowanie delegacji niemieckiej uznano za aroganckie. Jej przewodniczący Ulrich von Brockdorff‑Rantzau Ulrich von Brockdorff‑Rantzau [czyt.: ulrich fon brokdorf rancał] podczas wymiany zdań z premierem Francji siedział, a 'zwycięski' Clemenceau stał, referując propozycje traktatowe. Również parlament niemiecki 
nie chciał ratyfikować aktu. Zrobił to dopiero wówczas, gdy sprzymierzeni zagrozili wznowieniem działań wojennych, choć warto zauważyć, że po intensywnych dyskusjach za ratyfikacją traktatu głosowało 237 posłów, przeciw było 138, wstrzymujących 6. Społeczeństwo niemieckie żyło w przekonaniu (podsycanym przez koła wojskowe), że armia była na froncie niezwyciężona. Decyzję o zawieszeniu broni podpisał rząd, w którym przeważali socjaldemokraci. Winą za klęskę obarczano także Żydów. Przywódcy Związku Spartakusa byli pochodzenia żydowskiego, a wywołana przez nich rewolucja listopadowarewolucja listopadowarewolucja listopadowa miała zadać 'cios w plecy' walczącym. Także w rządzie, który negocjował akt, nie brakowało osób pochodzenia żydowskiego. W oficjalnej terminologii nazywano układ wersalski dyktatemdyktatdyktatem.

RpG19At9N3PEt

Obraz przedstawia salę z wielkimi lustrami, w których odbijają się okna. Lustra sięgają od podłogi pod sufit, zakończone są łukami. Nad lustrami i suficie widać bogate, wykonane ze złota zdobienia. W sali pod lustrami ustawiony jest stół, za którym siedzą mężczyźni ubrani w garnitury. Część mężczyzn stoi za tymi, którzy siedzą. Na stole leży dużo dokumentów.

R3l6MWIcpivrk

Zdjęcie przedstawia Salę Lustrzaną w Pałacu w Wersalu. Stoi w niej tłum co najmniej kilkuset osób. Niektórzy stoją na podwyższeniach, zapewne po to, żeby lepiej widzieć. Wszyscy patrzą w kierunku środka korytarza, gdzie przy stołach siedzą mężczyźni. Po lewej stronie korytarza są lustra, a prawą ścianę zajmują okna. Sufit jest bogato zdobiony, uwypuklony.

Układy z pozostałymi państwami centralnymi

Z pozostałymi państwami centralnymi podpisano odrębne traktaty pokojowe:

Z Austrią podpisano 10 września 1919 roku w Saint‑Germain [czyt.: sę żermę]. Austria poniosła duże straty terytorialne. Wynikały one z powstania na gruzach monarchii austro‑węgierskiej nowych państw. Austriacy utracili więc ziemie czeskie, Morawy, Śląsk Opawski i Cieszyński, Galicję, Bukowinę, południowy Tyrol, tereny dzisiejszej Słowenii oraz Bośnię i Hercegowinę. W ramach nowej republiki Austrii pozostały przede wszystkim: Austria Górna i Dolna, Styria, część Karyntii, północny Tyrol, Salzburg (obszar ok. 80 tys. km2, 6 mln ludności). Zredukowano także armię do 30 tys. osób. Austriakom zabroniono posiadania lotnictwa wojskowego. W traktacie zapisano zakaz przyłączenia do Niemiec i także nakazano jej spłatę reparacji wojennych.

Z Bułgarią traktat zawarto 27 listopada 1919 roku w Neuilly‑sur‑Seine 
[czyt.: neji sursen]. Bułgarzy utracili na rzecz Grecji zachodnią Trację, południową Dobrudzę na rzecz Rumunii, część Macedonii oddali Królestwu Serbów, Chorwatów i Słoweńców. W efekcie zmian terytorialnych obszar Bułgarii zmniejszył się 
ze 140 tys. kmIndeks górny 2² do 103 tys. kmIndeks górny 2². Liczebność armii bułgarskiej ograniczono do 
20 tys. żołnierzy. Bułgarzy nie mogli posiadać wojsk lotniczych i broni ciężkiej. Obarczono ich również reparacjami wojennymi.

Pokój z Węgrami zawarto 4 czerwca 1920 roku w Trianon [czyt.: trianą]. Straty terytorialne państwa sięgały 2/3 obszaru. Węgrzy utracili Słowację, Ruś Zakarpacką, Spisz, Orawę, Siedmiogród, Wojwodinę. Armię zmniejszono do 35 tys. żołnierzy, pozbawiono ciężkiej broni i lotnictwa. Węgry również musiały płacić reparacje wojenne.

Ostatni traktat zawarto z Turcją. Podpisano go 10 sierpnia 1920 roku w Sèvres 
[czyt.: sewr]. Turcy utracili m.in.: wschodnią część Tracji, Półwysep Arabski, tereny Iraku, Syrii, Libanu i Palestyny. Armia turecka została zredukowana do 50 tys. żołnierzy i pozbawiona większości ciężkiego uzbrojenia. Turcy uznali narzucone warunki za nie do przyjęcia i podjęli walkę z państwami alianckimi. Na czele walczących stanął gen.  Mustafa Kemal AtatürkMustafa Kemal AtatürkMustafa Kemal Atatürk [czyt.: ataturk]. W efekcie jego starań udało się złagodzić postanowienia traktatowe. Ostatecznie Turcja podpisała pokój 
24 lipca 1923 roku w Lozannie. Odzyskała część obszarów przyznanych wcześniej Grecji. Tereny te opuściło 1,5 mln Greków, w zamian zamieszkało tam 400 tys. Turków – były to pierwsze przesiedlenia ludności w XX wieku zorganizowane na taką skalę.

Kemal był też twórcą republiki w Turcji, w 1922 roku obalił sułtanat i został pierwszym prezydentem kraju. Z jego inicjatywy islam utracił pozycję religii państwowej, Turcja stała się świeckim państwem.

Kapsuła czasu

Konferencja w Waszyngtonie

Ostatnim traktatem regulującym kwestie sporne i kontrowersyjne w powojennym świecie było spotkanie w Waszyngtonie. Rozpoczęło się 12 listopada 1921 roku, zakończyło 6 lutego 1922 roku. Dotyczyło przede wszystkim uregulowania kwestii zbrojeń morskich oraz spraw dalekowschodnich. Wzięło w nim udział 9 państw, jednak główną rolę odegrały USA, Wielka Brytania, Japonia i Francja. Były one najbardziej zainteresowane 'dopracowaniem' rozwiązań.

Na konferencji podpisano trzy traktaty: pierwszy dotyczył Chin, drugi – utrzymania politycznego status quostatus quostatus quo [czyt.: status kwo] na Oceanie Spokojnym, a trzeci – określenia parytetu sił na morzach i ograniczenia zbrojeń morskich.

Konkretne uregulowania mówiły o:

• Zlikwidowaniu części flot wojennych przez mocarstwa.

• Wprowadzeniu zakazu tworzenia nowych baz wojskowych na terenie posiadłości USA i Wielkiej Brytanii na Oceanie Spokojnym. Zakazano także budowy dział okrętowych o kalibrze przekraczającym 406 mm. Można uznać, że Pacyfik na zachód od Hawajów przekształcono w obszar zdemilitaryzowany.

• Ustaleniu partytetpartytet sił na morzach. Postanowiono, że siły morskie USA i Wielkiej Brytanii będą sobie równe jak 5 : 5, siły Japonii i USA jak 5 : 3, a Francji i Włoch jak 1,75 : 1,75. Określono liczbę i rodzaj okrętów mogących znaleźć się w posiadaniu państw. Wielka Brytania tym samym straciła tytuł 'Królowej Mórz'. Do tej pory starała się zachować zasadę, że jej flota ma tonaż większy niż połączone siły dwóch następnych w kolejności potęg morskich.

• Ustaleniu w Chinach zasady 'otwartych drzwi' dla państw pragnących rozwijać z tym krajem stosunki handlowe. Zakazano tym samym próby wykorzystywania sytuacji do uzyskiwania praw i przywilejów mogących narazić na szwank prawa innych państw lub ich obywateli w Chinach. Wprowadzono zasadę suwerenności i nietykalności terytorialnej Chin i zlikwidowano dotychczasowe strefy wpływów.

Zamiast podsumowania

RQQVXJwioRMW5

Zdjęcie przedstawia mężczyznę ukazanego powyżej wysokości ramion. Ubrany jest w garnitur, koszulę i krawat. Patrzy na wprost. Pod nosem ma wąsy, włosy gładko zaczesane na prawą stronę. Lekko się uśmiecha.

Rsxtt3eiMzFm0

Zdjęcie przedstawia mężczyznę ukazanego powyżej wysokości ramion. Patrzy na wprost, jednak oczy lekko patrzą w prawą stronę. Ubrany jest w garnitur, koszulę i muchę. Na twarzy ma obfite brwi i wąsy które zakrywają usta.