Przyszłość języka?

Język nigdy nie jest bierny wobec zjawisk zachodzących w danej epoce. Podlega różnym wpływom, zmienia się, reaguje na zmiany w obyczajach, życiu politycznym i gospodarczym. Na początku XXI wieku rozpoczęła się prawdziwa rewolucja w komunikacji międzyludzkiej za sprawą pojawienia się internetu i telefonów komórkowych. Obecnie dzięki coraz bardziej nowoczesnym urządzeniom, takim jak: komputery (w tym laptopy), tablety, smartfony, zegarki (typu smartwatchj0000007W2B2v27_000tp005smartwatch), można porozumiewać się ze sobą w dowolnym miejscu i czasie. Można napisać wiadomość (e‑mailj0000007W2B2v27_000tp006e‑mail, SMS), dodać zdjęcie, film, zabawną grafikę, zamieścić wpis lub komentarz i... niemal natychmiast otrzymać odpowiedź albo sygnał (np. ikonkę kciuka uniesionego w górę), że po drugiej stronie ktoś odebrał nasz komunikat. Określenie „globalna wioskaj0000007W2B2v27_000tp007globalna wioska” użyte pierwszy raz w latach 60. XX wieku jeszcze nigdy nie wydawało się tak adekwatne, jak dziś. Wiele słów i zwrotów zyskuje popularność za sprawą kultury masowejj0000007W2B2v27_000tp008kultury masowej, zwłaszcza gdy premiera nowego serialu czy gry ma miejsce w wielu krajach jednocześnie.

Językiem uniwersalnym, który, podobnie jak łacina w średniowieczu, bywa nazywany współczesną lingua francaj0000007W2B2v27_000tp001lingua franca, jest obecnie język angielski. Mieszkańcy różnych krajów, a nawet kontynentów używają tych samych popularnych słów i zwrotów, np. moneyj0000007W2B2v27_000tp009money, help, OKj0000007W2B2v27_000tp010OK, I'm sorryj0000007W2B2v27_000tp011I'm sorry. W wielu językach nastąpił w ostatnich latach wzrost liczby anglicyzmówanglicyzmanglicyzmów. Zjawisko to nie ominęło również polszczyzny.

Jak zmienia się współczesna polszczyzna?

Znaczące zmiany w polszczyźnie rozpoczęły się po 1989 roku, kiedy to pojawiła się silniejsza od dotychczasowych fala zapożyczeń z języka angielskiego. Dało się to zauważyć zwłaszcza w reklamie, sporcie i w codziennych rozmowach. Zatarły się także dotychczasowe granice rozdzielająca kontakty i sytuacje oficjalne od nieoficjalnych. Język potoczny zaczął coraz częściej gościć w mediach i polityce.

Nie bez powodu w 1992 roku Program III Polskiego Radia ogłosił pierwszy plebiscyt „Srebrne Usta”, w którym słuchacze oddawali głosy na najbardziej oryginalne wypowiedzi osób publicznych, głównie polityków. W większości miały one charakter potoczny (żartobliwy, nacechowany emocjonalnie).

W tym samym okresie zmieniło się także podejście językoznawców do kwestii poprawności językowej. Nadal miała obowiązywać norma wzorcowaj0000007W2B2v27_000tp012norma wzorcowa, ale już nie każde odstępstwo od niej oznaczałoby błąd. Na przykład forma „tą książkę” zyskała akceptację w ramach nowej normy użytkowej, czyli potocznej. Podkreślono jednak, że w oficjalnej polszczyźnie powinno się nadal dbać o odpowiedni poziom wypowiedzi, czyli m.in. mówić „tę książkę”. Te ustalenia pozostają wciąż aktualne, jednak ryzyko „zanieczyszczania” języka wyrazami obcymi oraz upowszechniania się form z pogranicza błędu i normy potocznej, nadal jest wysokie.

Wraz z początkiem XXI wieku nastały kolejne zmiany, związane głównie z rozwojem internetu i zwiększoną częstotliwością kontaktów międzynarodowych (na polu służbowym i prywatnym) oraz stylem życia, mianowicie:

• naśladowanie sposobów porozumiewania się znanych z mediów społecznościowych i komunikatorów, zarówno w języku mówionym (np. akronimyj0000007W2B2v27_000tp013akronimy LOLj0000007W2B2v27_000tp14LOL, OMGj0000007W2B2v27_ 000tp015OMG czy ucięcia, jak cze), jak i w pisanym (np. pzdr, thx, nwm; rezygnacja z polskich znaków diakrytycznych i niekiedy też wielkich liter np. w zapisie imion, nazw),

• stosowanie terminów i profesjonalnych zwrotów powstałych na skutek zapożyczeń lub nieprecyzyjnie tłumaczonych dokumentów zredagowanych w różnych instytucjach (publicznych lub prywatnych) związanych z Unią Europejską, np. agenda społecznaj0000007W2B2v27_ 000tp016agenda społeczna, prezydencjaj0000007W2B2v27_ 000tp017prezydencja,

• wzrost znaczenia kultury obrazkowej, np. znak „smutna ikonka” lub czarne serce zamiast kondolencji; przesłanie zdjęcia z wakacji w odpowiedzi na pytanie „co u ciebie słychać?”,

• rozwój odmiany polszczyzny używanej przez polskich emigrantów w krajach anglojęzycznych (tzw. ponglishj0000007W2B2v27_000tp004ponglish), np. iść na brejka (iść na przerwę) lub jechać tubą (jechać metrem),

• niesłabnący wpływ języka angielskiego, obecność zwłaszcza licznych neosemantyzmówj0000007W2B2v27_ 000tp018neosemantyzmów (mysz, promocja, ściana, okno, profil) oraz niefortunnych kalk (dokładnie, hulajnoga dedykowana aktywnym, zrobić dzień).

Na podstawie dotychczasowych obserwacji rozwoju polszczyzny, można spodziewać się, że pewnych zjawisk nie da się cofnąć, a tym bardziej zatrzymać.  Językoznawcy często apelują o umiar np. w stosowaniu zapożyczeń, ale nie potępiają zmian zachodzących w języku, jeśli rzeczywiście mogą one wzbogacić nasz zasób słownictwa. Wydawnictwo Naukowe PWN od 2016 roku organizuje plebiscyt na „Młodzieżowe Słowo Roku” i jury w komentarzach do werdyktów podkreśla, że uczestnicy wykazują się sporą kreatywnością. Docenia na przykład próby tworzenia ciekawych neologizmów (wpływerka, fałszywieści) lub nadawanie nowych znaczeń zapomnianym słowom (zacny jako dobry, wyśmienity).