Resuscytacja krążeniowo‑oddechowa dorosłych
Czy osobie, która jest nieprzytomna i nie wykazuje żadnych funkcji życiowych, można jeszcze bardziej zaszkodzić? W takiej sytuacji liczą się sekundy. Tylko zdecydowana reakcja świadków, pozbycie się strachu i rozpoczęcie czynności ratowniczych mogą uratować ludzkie życie.
W celu przygotowania się do tej lekcji sprawdź w dostępnych Ci materiałach, np. na platformie e‑podręczniki, w jaki sposób oceniamy stan przytomności, na czym polega udrożnienie dróg oddechowych, jak układa się osobę poszkodowaną w pozycji bocznej.
Możesz skorzystać na przykład z e‑materiałów pt.:
Pierwsza pomoc - podstawyPierwsza pomoc - podstawy.
Przytomny - nieprzytomnyPrzytomny - nieprzytomny.
uciskać prawidłowo klatkę piersiową;
wykonywać prawidłowo oddechy ratownicze;
przeprowadzać resuscytację krążeniowo‑oddechową osobie dorosłej;
wskazywać moment zakończenia resuscytacji krążeniowo‑oddechowej;
rozpoznawać zagrożenia towarzyszące resuscytacji krążeniowo‑oddechowej.
1. Nagłe zatrzymanie krążenia
Do nagłego zatrzymania krążenianagłego zatrzymania krążenia (NZK) dochodzi z bardzo wielu przyczyn, spośród których wymienić można:
zawał mięśnia sercowego,
zaburzenia rytmu serca,
zatrucie,
zator tętniczy.
Objawami mogącymi wskazywać na zaburzenia krążenia i oddychania są: utrata przytomności, oddech płytki, rzadki (rzadszy niż 2 razy na 10 sekund) lub jego brak, sinica.
Najważniejszymi skutkami takich zaburzeń mogą być natomiast nieodwracalne zmiany w mózgu spowodowane długim okresem niedotlenienia (powyżej 3–5 min) oraz śmierć. Jedynym skutecznym sposobem zapobieżenia im (w warunkach nieambulatoryjnych) jest natychmiastowe przystąpienie do resuscytacji krążeniowo‑oddechowej, prowadzonej w cyklach po 30 uciśnięć i 2 oddechy.
Co oznacza słowo „resuscytacja”?
Słowo „resuscytacja” pochodzi od łacińskiego czasownika resuscitare
[czyt.: resuscitare], tzn. wzniecić, odnowić, wskrzesić.
2. Uciskanie klatki piersiowej
Największym zagrożeniem dla człowieka wynikającym z zatrzymania funkcji życiowych jest brak krążącej krwi, w której znajduje się wiele składników potrzebnych do życia wszystkim komórkom. Najcenniejszym z tych składników jest tlen, bez którego większość komórek bardzo szybko umiera. Narząd, który jest najbardziej wrażliwy na jego brak, to mózg. Już po upływie 3–5 minut od NZK dochodzi do nieodwracalnych uszkodzeń mózgu, stąd przy wykonywaniu czynności ratowniczych (nazywanych resuscytacją krążeniowo‑oddechową – RKO) u poszkodowanego nieprzytomnego bez zachowanych funkcji życiowych szczególną uwagę zwraca się na prawidłowe uciskanie klatki piersiowej. Tylko w ten sposób tlen zgromadzony we krwi można przetransportować do wszystkich najważniejszych organów wewnętrznych poszkodowanego. Czynność uciskania klatki piersiowej jest niezmiernie prosta, a zarazem kluczowa.
Uklęknij obok poszkodowanego i ułóż dłoń na dolnej połowie jego mostka.
Ułóż nadgarstek drugiej dłoni na grzbiecie dłoni już leżącej na mostku.
Spleć palce obu dłoni, aby chwyt był stabilny.
Utrzymuj ramiona wyprostowane, nie uginając ich w łokciach podczas ucisku klatki piersiowej.
Ustaw ramiona prostopadle do klatki piersiowej.
Głębokość ucisku powinna wynosić co najmniej 5 cm, jednak nie więcej niż 6 cm, natomiast częstotliwość między 100 a 120 ucisków na 1 minutę.
Sposób wykonania powyższej instrukcji obrazuje poniższe nagranie.
3. Prowadzenie oddechów ratowniczych
Kolejnym elementem RKO jest prowadzenie oddechów ratowniczych. Czynność ta dostarcza tlen do organizmu poszkodowanego po wyczerpaniu się rezerw znajdujących się w jego układzie krwionośnym i oddechowym. Ratownik powinien wykorzystać środki zabezpieczające go przed zakażeniem (maska twarzowa czy chusta twarzowa, patrz: galeria mediów poniżej pod filmem). Jeśli niczego takiego nie ma, ratownik ma prawo zrezygnować z prowadzenia oddechów ratowniczych.
Udrożnij drogi oddechowe poszkodowanego, a następnie zaciśnij mu skrzydełka nosa, używając palca wskazującego i kciuka dłoni umieszczonej na czole.
Weź normalny wdech i szczelnie obejmij swoimi ustami usta poszkodowanego.
Wykonaj spokojny, normalny oddech trwający około jednej sekundy, równocześnie obserwując unoszenie się klatki piersiowej poszkodowanego.
Utrzymując drożność dróg oddechowych, odsuń usta od poszkodowanego i obserwuj, czy jego klatka piersiowa opada.
Sposób wykonania powyższej instrukcji obrazuje nagranie poniżej.
Oddechy ratownicze można wykonać bezpiecznie tylko przy użyciu sprzętu specjalnie do tego przeznaczonego – masek takich jak te zaprezentowane w poniższej galerii. Nie wolno używać gazików, materiału czy woreczków foliowych, gdyż nie stanowią one dostatecznej bariery dla materiału zakaźnego.
4. Resuscytacja krążeniowo‑oddechowa osoby dorosłej
Połączenie prowadzenia uciśnięć klatki piersiowej z oddechami ratowniczymi nazywamy resuscytacją krążeniowo‑oddechową (RKO). Stosunek uciśnięć do wdechów wynosi 30:2. U osoby dorosłej RKO zaczynamy zawsze od uciśnięć klatki piersiowej. Europejska Rada ResuscytacjiEuropejska Rada Resuscytacji opracowała algorytm czynności, które mają na celu uporządkowanie podejmowanych działań przy poszkodowanym. Nazywa się go algorytmem BLS (Basic Life Support, [czyt.: bejzik lajf saport].
Wszystkie działania związane z RKO (w jednym cyklu) powinna prowadzić jedna osoba. Jeśli to możliwe, należy dokonywać zmiany ratownika co 2 minuty lub w momencie jego zmęczenia. Należy zwracać uwagę na poprawność wykonywanych czynności. Z upływem czasu osoba prowadząca RKO może zacząć popełniać błędy, które mogą wpływać na skuteczność podjętych działań. Szczególną uwagę należy zwrócić na minimalizowanie przerw pomiędzy wdechami a uciśnięciami oraz przy zmianie ratowników. Czas na wykonanie dwóch wdechów i ponowne rozpoczęcie uciskania klatki piersiowej nie powinien być dłuższy niż 5 sekund. Natomiast gdy ratownicy się zmieniają, osoba kończąca uciski powinna głośno liczyć swoje uciśnięcia, aby druga mogła się przygotować do zmiany po wykonaniu sekwencji 30 uciśnięć. Jeśli osoba wykonująca RKO nie decyduje się na wykonywanie oddechów ratowniczych, prowadzi się wyłącznie same uciski klatki piersiowej bez żadnych przerw. Wtedy zmiany dokonuje się na ustaloną wcześniej komendę, np. „zmiana
za 10 uciśnięć”.
Zalecenia Europejskiej Rady Resuscytacji z 2021 roku podkreślają potrzebę minimalizowania przerw podczas RKO. Dotyczy to również konieczności podjęcia RKO jak najszybciej po stwierdzeniu oddechu nieprawidłowego. Obecne badania potwierdzają również, że szanse na przywrócenie czynności życiowych podstawowymi zabiegami resuscytacyjnymi u osób dorosłych nie są duże i służą głównie podtrzymaniu tych czynności do przyjazdu służb ratunkowych. Dlatego
nie zaleca się przerywania RKO w celu okresowego sprawdzania ewentualnego powrotu podstawowych funkcji życiowych. Podkreśla się natomiast konieczność podjęcia RKO w każdym przypadku po stwierdzeniu braku prawidłowego oddechu u poszkodowanego, niezależnie od tego, kiedy mogło dojść do utraty przytomności i zaniku podstawowych funkcji życiowych.
Szybkie rozpoczęcie resuscytacji przez świadków zdarzenia może dwu-, a nawet trzykrotnie, zwiększyć szanse przeżycia osób, u których doszło do nagłego zatrzymania oddechu i krążenia.
RKO możemy przerwać w momencie, gdy:
przybędą na miejsce wykwalifikowane służby medyczne i przejmą działania ratunkowe,
czynności ratunkowe przejmie od nas inny świadek zdarzenia,
poszkodowany zacznie reagować (poruszy się, otworzy oczy, zacznie kaszleć),
opadniemy z sił i nie ma w pobliżu osoby, która może nas zmienić,
pojawiło się zagrożenie zewnętrzne (zadymienie, pożar, agresywny pies itd.).
Jeśli podczas prowadzenia RKO pojawiło się zagrożenie zewnętrzne, musisz zadbać przede wszystkim o swoje bezpieczeństwo. Jest ono najważniejsze! To, czy podczas ucieczki z miejsca niebezpiecznego, będziesz próbował ewakuować również poszkodowanego, zależy tylko od twojej oceny sytuacji. Jeśli uznasz, że znacznie opóźni to twoją ucieczkę, pozostaw go na miejscu i sam oddal się na bezpieczną odległość.
5. Zagrożenia związane z prowadzeniem RKO
Oprócz czynników zewnętrznych, które powodują w skrajnych przypadkach konieczność przerwania RKO i ewakuację, są również takie, które wpływają na ratownika i mogą np. obniżyć skuteczność prowadzonych działań. Zaliczamy
do nich wymienione niżej czynniki.
Wysiłek fizyczny
Podczas wykonywania RKO w dość nienaturalnej pozycji, może dojść do skurczy mięśni (szczególnie w obrębie uda), bólu pleców czy duszności. Wysiłku związanego z prowadzeniem RKO nie muszą podejmować np. osoby z chorobami układu krążenia, gdyż może on stanowić zagrożenie dla nich samych.
Zmęczenie ratownika
Wiele badań potwierdza, że uciskanie klatki piersiowej przez jednego ratownika dłużej niż 2 min znacząco wpływa na spadek efektywności tych czynności, dlatego w razie możliwości zmiany powinny odbywać się właśnie po upływie tego czasu.
Reakcja psychologiczna
Znane są przypadki nieefektywności uciskania klatki piersiowej wynikającej ze stosowania zbyt słabego ucisku. Osoby udzielające pierwszej pomocy tłumaczyły się strachem przed połamaniem mostka czy żeber. Tego akurat nie należy się obawiać,
ale jeśli ratownik ma opory przed wykonaniem oddechów ratowniczych, to niech po prostu z nich rezygnuje, nie opóźniając rozpoczęcia uciskania klatki piersiowej.
Przenoszenie chorób zakaźnych
Nie ma bezwzględnej konieczności prowadzenia uciśnięć klatki piersiowej w rękawiczkach jednorazowych. Oczywiście, jeśli są one dostępne, natychmiast należy je założyć, natomiast ich brak nie może opóźniać rozpoczęcia ucisków klatki piersiowej. Jednak oddechy ratownicze bezwzględnie prowadzimy korzystając ze środków ochronnych (chusty twarzowej czy maski twarzowej).
Wytyczne Europejskiej Rady Resuscytacji z 2021 roku idą w kierunku podejmowania prób resuscytacji czy po prostu pomocy poszkodowanemu, przy jednoczesnym zachowaniu bezpieczeństwa ratownika. To on powinien ocenić, czy istnieje zagrożenie dla jego zdrowia, uwzględniając m.in. bieżącą liczbę zachorowań i dostępne informacje o osobie poszkodowanej.
6. Podsumowanie
Nagłe zatrzymanie krążenia jest najczęstszą przyczyną śmierci w Europie i może dotyczyć nawet ok. 700 tysięcy osób rocznie. Szybkie rozpoczęcie resuscytacji przez świadków zdarzenia może potroić szanse przeżycia osób, u których doszło do NZK.
Resuscytacja to zespół czynności, na które składa się uciskanie klatki piersiowej i sztuczne oddychanie. Wykonujemy je zawsze, gdy poszkodowany nie reaguje i nie oddycha lub oddycha nieprawidłowo. Stosunek uciśnięć klatki piersiowej do oddechów ratowniczych wynosi 30:2.
Uciskanie klatki piersiowej wykonujemy, układając ręce na środku klatki piersiowej i uciskając ją na głębokość przynajmniej 5 cm, ale nie więcej niż 6 cm, z częstotliwością co najmniej 100, ale nie więcej niż 120 uciśnięć na minutę.
Sztuczne oddychanie wykonujemy, obejmując szczelnie swoimi ustami usta osoby poszkodowanej. Wdech ratowniczy powinien trwać ok. 1 sekundy - jak przy normalnym oddychaniu.
Resuscytacja będzie najskuteczniejsza, jeżeli połączymy uciskanie klatki piersiowej z oddechami ratowniczymi. Ale, jeżeli z jakichś powodów nie chcesz wykonywać sztucznego oddychania, możesz wykonywać sam masaż serca.
Prowadząc resuscytację krążeniowo‑oddechową, należy korzystać ze środków ochrony osobistej – rękawiczek jednorazowych i maseczek do sztucznego oddychania (chust twarzowych).
Resuscytację należy prowadzić do przyjazdu służb ratunkowych, opadnięcia z sił lub momentu, gdy poszkodowany zacznie reagować: poruszy się, otworzy oczy i zacznie prawidłowo oddychać.
Wzywając pomoc, pamiętaj o numerach alarmowychnumerach alarmowych.
Odszukaj w internecie stronę Polskiej Rady Resuscytacji, a następnie sprawdź na niej i wypisz, co ile lat są wydawane wytyczne Europejskiej Rady Resuscytacji.
7. Słownik
(ERC, ang. European Resuscitation Council, [czyt.: juropijan resuscitejszyn kansil] organizacja powstała w 1989 roku jako interdyscyplinarny zespół ekspertów do spraw resuscytacji i medycyny ratunkowej; jej celem jest rozwijanie wiedzy na temat ratowania ludzkiego życia przez poprawę standardów resuscytacji; polskim odpowiednikiem ERC jest Polska Rada Resuscytacji (PRC) powstała w 2001 r. z siedzibą w Krakowie, obie Rady ściśle ze sobą współpracują
AED to skrót od słów Automatic External Defibrillator [czyt.: automatik eksternal defibrilejter]. W języku polskim oznacza automatyczny zewnętrzny defibrylator. Jest to urządzenie wspomagające resuscytację krążeniowo‑oddechową w celu przywrócenia w warunkach pozaszpitalnych prawidłowej pracy serca. Dzieje się to poprzez przypinane na skórę elektrody, poprzez które podawane są impulsy elektryczne
stan chorobowy powodujący zatrzymanie czynności serca, i co za tym idzie, ustanie krążenia krwi
8. Zadania
Jaki powinien być stosunek uciśnięć klatki piersiowej do oddechów ratowniczych w przypadku osoby dorosłej?
- 30:2
- 15:2
- 2:30
- 50:2
Uporządkuj czynności wykonywane w ramach BLS zgodnie z wytycznymi Europejskiej Rady Resuscytacji z 2010 r.
- Brak prawidłowego oddechu.
- Powiadom służby ratunkowe.
- Nie reaguje?
- 30 uciśnięć klatki piersiowej.
-
2 oddechy ratownicze,
30 uciśnięć klatki piersiowej. - Udrożnij drogi oddechowe i sprawdź oddech.
- Zawołaj o pomoc.
Wskaż, które zdania są prawdziwe, a które – fałszywe.
| Prawda | Fałsz | |
| Przy RKO uciskamy górną połowę mostka. | □ | □ |
| Tempo uciśnięć klatki piersiowej wynosi 100-120/min. | □ | □ |
| Zawsze musimy prowadzić oddechy ratownicze. | □ | □ |
| Sekwencja RKO w przypadku osoby dorosłej wynosi 15 uciśnięć na 2 oddechy. | □ | □ |
| Przy prowadzeniu ucisków ramiona powinny być wyprostowane i ułożone prostopadle do klatki piersiowej. | □ | □ |
| Należy przerwać uciskanie klatki piersiowej w przypadku połamania żeber. | □ | □ |
| Przy prowadzeniu oddechów ratowniczych nie zaciskamy skrzydełek nosa. | □ | □ |
| Unoszenie się klatki piersiowej poszkodowanego podczas oddechu ratowniczego świadczy o skuteczności prowadzonych działań ratowniczych. | □ | □ |
Ile powinien trwać oddech ratowniczy?
- Około 1 sekundy.
- Około 2 sekund.
- Około 3 sekund.
W jakich sytuacjach ratownik może przerwać podjęte RKO? Wybierz prawidłowe odpowiedzi.
- Przybędą na miejsce wykwalifikowane służby medyczne i przejmą działania ratunkowe.
- Czynności ratunkowe przejmie inny świadek zdarzenia.
- Poszkodowany zacznie reagować (poruszy się, otworzy oczy).
- Ratownik opadnie z sił i nie ma w pobliżu osoby, która mogłaby go zmienić.
- Pojawiło się zagrożenie zewnętrzne (zadymienie, pożar, agresywny pies itd.).
- Ratownikowi wydaje się, że kontynuacja RKO nie ma sensu.
- Ratownik złamał poszkodowanemu żebra i mostek.
- Kwalifikowane służby medyczne przybędą za pięć minut.
- Ratownik nie ma rękawiczek ochronnych.
- Jest noc.
W jaki sposób należy prowadzić uciskanie klatki piersiowej osoby dorosłej?
- Na głębokość co najmniej 5 cm.
- Z częstotliwością przynajmniej 100 uciśnięć na min.
- Na głębokość od 4 do 5 cm.
- Na głębokość nie więcej niż 6 cm.
- Używając obu rąk.
- Używając jednej dłoni.
- Maksymalnie 120 uciśnięć na min.
- Układając ręce na środku mostka.