R144HmG1La70B

Porządki na warzywnych grządkach

Ilustracja przedstawiająca trzy takie same szare wieże. Każda posiada cztery okna, po dwa na dwóch piętrach oraz stożkowate zwieńczenie dachu, a na nim trzy malutkie wieżyczki. Na szczytowej zatknięta biała flaga z literami. Na środkowej wieży są litery: h, ch, rz, na pozostałych dwóch: u, ó, ż. Ze środkowej szarej wieży wychyla się przez okno kobieta o ciemnych włosach. Wspina się w jej kierunku po linie niewielka postać, której biały koń stoi na zielonej połaci pagórka. Pomiędzy wieżami są pagórki, a na nich rosnące małe krzaczki, na których zamiast kwiatów widnieją różne litery. Niebo jest spokojne, pogodne. Z góry spogląda na środkową wieżę, tylko częściowo widoczna, czerwona głowa smoka.
Pisownia wyrazów z „rz”
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Pisownia wyrazów z „rz”
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Niejeden uczeń ma wątpliwości dotyczące zapisu 'rz' i 'ż'. Może ty czasem też je masz? Nie musisz się martwić! Zasady ortograficzne są proste, wystarczy je zapamiętać i trochę poćwiczyć.

1
Polecenie 1

Obejrzyj film, w którym językoznawca profesor Jan Miodek opowiada o tym, skąd wzięło się 'rz'. Zwróć uwagę na podobieństwo języka polskiego do innego języka słowiańskiego. Co to za język?

uzupełnij treść
tJnvZMvD0I_0000000G
RjfQPFyOezsRv
Nagranie wideo. Na początku pojawia się plansza z tytułem: Skąd się wzięło „rz”? Następnie widać wnętrze pokoju. Na tle regału z książkami siedzi szpakowaty mężczyzna w czarnej marynarce i w białej koszuli – profesor doktor habilitowany Jan Miodek, językoznawca z Uniwersytetu Wrocławskiego. Na koniec wyświetla się plansza z napisami: wystąpił prof. dr hab. Jan Miodek, realizacja Contentplus.pl, na zlecenie Uniwersytetu Wrocławskiego, w ramach projektu „E‑podręczniki do kształcenia ogólnego”, lipiec 2015.
tJnvZMvD0I_0000000G
Ćwiczenie 1
Rn4x7lym0CMrW
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu wolnych miejsc odpowiednimi wyrazami.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
tJnvZMvD0I_0000000M
R1HITshLyphUB
Płynąca rzeka
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 2
R1xJ3wKgRQp6D
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu wolnych miejsc odpowiednimi wyrazami.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RLido9d7dye8c
(Uzupełnij). morze, drzewo, grzyb, orzeł, rzeka,.
Źródło: Contentplus pl. sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3

Ułóż ilustracje w odpowiedniej kolejności.

1. Wyraz, w którym pisownię 'rz' należy zapamietać.

2. Trzy wyrazy w kolejności alfabetycznej, w których 'rz' piszemy po spółgłosce.

3. Dwa wyrazy w kolejności alfabetycznej, w których 'rz' wymienia się na 'r'.

R4KEPtumHYACp
Zadanie interaktywne polega na uszeregowaniu obrazków zgodnie z instrukcją.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 3

Zapisz podane poniżej słowa we właściwej kolejności: wyraz, w którym pisownię 'rz' należy zapamiętać; trzy wyrazy w kolejności alfabetycznej, w których 'rz' piszemy po spółgłosce; dwa wyrazy w kolejności alfabetycznej, w których 'rz' wymienia sie na 'r'.

drzewo, grzyb, rzeka, orzeł, morze, krzesło

R1UQWYjAHhHvH
(Uzupełnij). drzewo, grzyb, rzeka, orzeł, morze, dworzec.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 4
RVWs1gIeBuPxt
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu wolnych miejsc odpowiednimi wyrazami.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1EFncScSvqy6
Trzy jabłka
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1
Polecenie 2

Zapisz z pamięci jak najwięcej wyrazów zaczynających się od liter: p, b, t, d, k, g, ch, w, po których występuje 'rz'.

uzupełnij treść
Chmura w górze, góra w chmurzeMałgorzata Strzałkowska
Małgorzata Strzałkowska Chmura w górze, góra w chmurze

Chmura w górze, góra w chmurze,
a ja bzdurki sobie bzdurzę!

Słońce sunie nad górami,
echo hasa sobie w lesie,
górze lata biały orzeł,
echo w dal głos orła niesie.

borze staw błękitny zamarzł
i lśni pięknie, lodem skuty,
a pod borem idzie łyżwiarz
łyżwiarskie taszczy buty.

W cieniu gór narciarzy troje,
na narciarskich kijkach wspartych,
opowiada coś trzy po trzy
i wesołe stroi żarty.

Pod sosnami Jaś saneczkarz
mknie po saneczkarskim torze –
kto żyw, na dwór dziś wybiega,
bo tak cudnie jest na dworze!

Tu, jak wiemy z doświadczenia,
rz się na r wymienia!

wpis_01 Źródło: Małgorzata Strzałkowska, Chmura w górze, góra w chmurze, [w:] Ewa Hryszkiewicz, Barbara Stępień, Elementarz odkrywców, klasa 2, cz. 2, Warszawa 2018, s. 69, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
1
Ćwiczenie 5

Z wiersza pt. 'Chmura w górze, góra w chmurze' wypisz trzy rzeczowniki oraz jeden liczebnik z 'rz' wymiennym.

uzupełnij treść
Ćwiczenie 6
R1ZKd5YRxTjw7
Zadanie interaktywne polega na odgadnięciu haseł krzyżówki.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1QnM5Jkru83N
Ćwiczenie 6
Zadanie interaktywne polega na odgadnięciu haseł krzyżówki.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 7

Wyjaśnij, jaka reguła ortograficzna łączy wyrazy zawarte w krzyżówce w ćwiczeniu 6.

uzupełnij treść
R6bzFyqTxFbDx
Burza
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
tJnvZMvD0I_00000017
Ćwiczenie 8
RTBnhNeZVX95P
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu wolnych miejsc odpowiednimi wyrazami.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Trzy po trzyMałgorzata Strzałkowska
Małgorzata Strzałkowska Trzy po trzy

Krzyś do skrzata krzyczał z krzaków:
- Trzepać trzeba na trzepaku!
Grześ grzebieniem w grządce grzebie, Przemek przez przedsionek przebiegł, chrząszczyk chrzęścił, chrześniak chrząkał,
brzdąc na brzegu brzdęk! brzdęk! brzdąkał,
drzazga z drzewa w drzwiach drzemała,
wrząca woda w Wawrzwrzała,
małpy do dwóch skrzyń zajrzały -
 ot, i wierszyk mamy cały.

I na co dzień, i od święta
dobrze, gdy się to pamięta:
Krzyś wrzos ujrzał przed brzozami,
Grześ, chrząkając, trzasnął drzwiami.

wpis_02 Źródło: Małgorzata Strzałkowska, Trzy po trzy, [w:] Ewa Hryszkiewicz, Barbara Stępień, Elementarz odkrywców, klasa 2, cz. 4, Warszawa 2018, s. 22, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
1
Ćwiczenie 9

Wyjaśnij, jaka reguła ortograficzna łączy występujące w wierszu 'Trzy po trzy' wyrazy z 'rz'.

uzupełnij treść
R1C02JOenQSXd
Nietoperz
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
tJnvZMvD0I_0000001B
1
Ćwiczenie 10

Przeczytaj wiersz Jana Brzechwy pt. 'Na straganie'. Wypisz w polu poniżej lub w zeszycie wszystkie wyrazy z 'rz', które występują w utworze.

uzupełnij treść
Na straganieJan Brzechwa
Jan Brzechwa Na straganie

Na straganie w dzień targowy
Takie słyszy się rozmowy:

'Może pan się o mnie oprze,
Pan tak więdnie, panie koprze.'

'Cóż się dziwić, mój szczypiorku,
Leżę tutaj już od wtorku!'

Rzecze na to kalarepka:
'Spójrz na rzepę – ta jest krzepka!'

Groch po brzuszku rzepę klepie:
'Jak tam, rzepo? Coraz lepiej?'

'Dzięki, dzięki, panie grochu,
Jakoś żyje się po trochu.

Lecz pietruszka – z tą jest gorzej:
Blada, chuda, spać nie może.'

'A to feler' –
Westchnął seler.

Burak stroni od cebuli,
A cebula doń się czuli:

'Mój buraku, mój czerwony,
Czybyś nie chciał takiej żony?'

Burak tylko nos zatyka:
'Niech no pani prędzej zmyka,

Ja chcę żonę mieć buraczą,
Bo przy pani wszyscy płaczą.'

'A to feler' –
Westchnął seler.

Naraz słychać głos fasoli:
'Gdzie się pani tu gramoli?!'

'Nie bądź dla mnie taka wielka' –
Odpowiada jej brukselka.

'Widzieliście, jaka krewka!' –
Zaperzyła się marchewka.

'Niech rozsądzi nas kapusta!'
'Co, kapusta?! Głowa pusta?!'

A kapusta rzecze smutnie:
'Moi drodzy, po co kłótnie,

Po co wasze swary głupie,
Wnet i tak zginiemy w zupie!'

'A to feler' –
Westchnął seler.

tJnvZMvD0I_00000_BIB_001 Źródło: Jan Brzechwa, Na straganie, [w:] tegoż, Wiersze dla dzieci, Poznań 1990, s. 8–9.
Ćwiczenie 11
RGGYK8fHg5iti
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu odpowiednich wyrazów.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 11

Wypisz z wiersza 'Na straganie' po jednym przykładzie wyrazu, w którym: występuje 'rz' wymienne, 'rz' występuje po spółgłosce, występuje 'rz' niewymienne.

R2Y2Kv9ZRmkPU
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.